“Giê-hô-va” hay “Yavê”?

“LAI TẠO”, “pha trộn”, “quái dị”. Điều gì đã khiến các học giả Kinh Thánh Do Thái dùng những từ nặng nề như thế? Vấn đề gây tranh luận là “Giê-hô-va” có phải là cách phát âm đúng danh Đức Chúa Trời trong tiếng Việt hay không. Trong hơn một trăm năm qua, người ta tiếp tục tranh luận về điều này. Ngày nay, phần lớn các học giả dường như chuộng dạng gồm hai âm tiết là “Yavê” hơn. Nhưng cách phát âm “Giê-hô-va” có thật sự “quái dị” đến thế không?

Căn nguyên của cuộc tranh luận

Theo Kinh Thánh, chính Đức Chúa Trời đã tiết lộ danh Ngài cho nhân loại. (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:​15) Các bằng chứng trong Kinh Thánh cho thấy các tôi tớ của Đức Chúa Trời thời xưa đã tự do sử dụng danh ấy. (Sáng-thế Ký 12:8; Ru-tơ 2:4) Danh của Đức Chúa Trời cũng được các dân tộc khác biết đến. (Giô-suê 2:9) Điều này đặc biệt đúng sau khi dân Do Thái bị lưu đày ở Ba-by-lôn được trở về và bắt đầu giao tiếp với dân các nước khác. (Thi-thiên 96:​2-​10; Ê-sai 12:4; Ma-la-chi 1:​11) Cuốn The Interpreter’s Dictionary of the Bible nói: “Có khá nhiều bằng chứng cho thấy sau thời kỳ lưu đày, tôn giáo của người Do Thái thu hút được đông đảo người ngoại quốc”. Tuy nhiên, đến thế kỷ thứ nhất CN sự mê tín về danh Đức Chúa Trời đã phát triển. Cuối cùng, dân tộc Do Thái không những ngừng sử dụng công khai danh Đức Chúa Trời mà một số thậm chí còn triệt để cấm không được phát âm danh đó. Cách phát âm danh Đức Chúa Trời vì thế đã bị mai một​—nhưng có thật vậy chăng?

Có thể tìm thấy gì trong một cái tên?

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, danh Đức Chúa Trời được viết bằng bốn chữ cái יהוה, đọc từ phải sang trái. Nhiều tên người và địa danh trong Kinh Thánh có chứa dạng viết tắt của danh Đức Chúa Trời. Những tên riêng này có thể cho chúng ta manh mối về cách phát âm danh Đức Chúa Trời chăng?

Theo George Buchanan, cựu giáo sư Trường Thần Học Wesley, tại thủ đô Washington, Hoa Kỳ, thì câu trả lời là có. Giáo sư Buchanan giải thích: “Thời xưa cha mẹ thường đặt tên cho con cái theo tên các vị thần của họ. Điều đó có nghĩa là họ chắc đã phát âm tên con họ theo cách phát âm tên của vị thần. Bốn chữ cái Hê-bơ-rơ tượng trưng cho danh Đức Chúa Trời, được người ta dùng làm một phần trong tên của họ, và những tên này luôn dùng nguyên âm giữa của danh Đức Chúa Trời”.

Thí dụ, hãy xem xét một vài tên riêng trong Kinh Thánh có chứa danh Đức Chúa Trời ở dạng rút ngắn. Trong Kinh Thánh tiếng Hê-bơ-rơ, tên Giô-na-than có dạng là Yoh·na·thanʹ hay Yehoh·na·thanʹ. Giáo sư Buchanan nói rằng tên này có nghĩa là “Yaho hay Yahowah đã ban cho”. Tên của tiên tri Ê-li trong tiếng Hê-bơ-rơ là ʼE·li·yahʹ hay ʼE·li·yaʹhu. Theo giáo sư Buchanan, tên này có nghĩa là: “Đức Chúa Trời tôi là Yahoo hay Yahoo-wah”. Tương tự, tên tiếng Hê-bơ-rơ của Giô-sa-phát là Yehoh-sha·phatʹ, có nghĩa là “Yaho đã xét đoán”.

Khi phát âm bốn chữ cái Hê-bơ-rơ tượng trưng cho danh Đức Chúa Trời là “Yavê”, thì cách phát âm gồm hai âm tiết này loại bỏ nguyên âm o ra khỏi tên Đức Chúa Trời. Thế nhưng, khi nhiều tên người trong Kinh Thánh có bao gồm danh Đức Chúa Trời ở nguyên dạng hay dạng rút ngắn, thì cả hai dạng đó đều chứa nguyên âm giữa này, chẳng hạn như trong Jehonathan và Jonathan. Vì thế, giáo sư Buchanan nói về danh Đức Chúa Trời như sau: “Không có trường hợp nào bỏ đi nguyên âm oo hay oh. Danh này đôi khi được viết tắt là ‘Ya’, nhưng không bao giờ là ‘Ya-weh’​... Khi Bốn chữ cái Hê-bơ-rơ tượng trưng cho danh Đức Chúa Trời được phát âm bằng một âm tiết, thì đọc là ‘Yah’ hay ‘Yo’. Khi phát âm bằng ba âm tiết, thì chắc đã được đọc là ‘Yahowah’ hay ‘Yahoowah’. Nếu có khi nào nó được rút gọn thành hai âm tiết, thì dạng của nó phải là ‘Yaho’ ”.​—⁠Biblical Archaeology Review.

Những nhận xét này giúp chúng ta hiểu lời tuyên bố sau đây của học giả tiếng Hê-bơ-rơ là Gesenius sống vào thế kỷ 19 trong cuốn sách Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures: “Những người cho rằng יְהוָֹה [Ye-ho-wah] là cách phát âm đúng [danh của Đức Chúa Trời] không phải hoàn toàn không có cơ sở để bảo vệ quan điểm của họ. Qua cách phát âm này, mới có thể giải thích một cách thỏa đáng hơn về các âm tiết viết tắt như יְהוֹ [Ye-ho] và יוֹ [Yo] là những âm tiết ở đầu nhiều tên riêng”.

Tuy nhiên, trong phần giới thiệu của bản dịch The Five Books of Moses (Năm sách đầu của Môi-se) xuất bản gần đây, Everett Fox đã chỉ rõ rằng: “Những nỗ lực trong quá khứ và mới đây nhằm khôi phục cách phát âm ‘đúng’ danh [của Đức Chúa Trời] trong tiếng Hê-bơ-rơ đều không thành công; cả cách đọc ít thông dụng là ‘Giê-hô-va’ lẫn cách đọc tiêu chuẩn trong giới học giả là ‘Yavê’ đều không thể được chứng minh đến nơi đến chốn”.

Chắc chắn các cuộc tranh cãi giữa các học giả sẽ tiếp tục. Người Do Thái đã ngưng phát âm danh của Đức Chúa Trời thật trước khi người Masorete phát minh hệ thống bỏ dấu phụ trên các chữ Hê-bơ-rơ để biểu diễn nguyên âm. Vì thế, không thể chứng minh một cách chắc chắn những nguyên âm nào đã đi kèm với các phụ âm YHWH (יהוה). Tuy nhiên, chính tên của các nhân vật trong Kinh Thánh​—cách phát âm chính xác các tên này đã không hề mai một​—cung cấp một manh mối vững chắc giúp truy ra cách phát âm xưa của danh Đức Chúa Trời. Chính vì vậy, ít nhất một số học giả đồng ý rằng cách phát âm “Giê-hô-va” xét cho cùng không có gì là “quái dị”.

[Hình nơi trang 31]

“Giê-hô-va” đã trở thành cách phát âm danh Đức Chúa Trời phổ biến nhất