Giúp con đương đầu với nỗi đau mất người thân

Tại một tiệm sách đông đúc, một bà mẹ đã bực tức lớn tiếng với cô bán hàng: “Cả một kho sách nhiều như thế này mà chẳng có cuốn nào giúp được con trai tôi!”. Người mẹ ấy đang tìm cách giúp cậu con trai nhỏ đương đầu với nỗi đau trước cái chết bất ngờ của một người thân trong gia đình.

Mối lo lắng của người mẹ này rất chính đáng. Trước cái chết của người thân, một đứa trẻ phải đương đầu với sự thật này quả không phải là điều dễ dàng! Trẻ em phát triển tốt khi sống trong bầu không khí đầm ấm của gia đình. Tuy nhiên, cái chết có thể cướp đi một người trong gia đình mà chúng rất thân thiết. Là bậc cha mẹ, làm thế nào bạn có thể giúp con khi chúng đứng trước cảnh người thân sắp qua đời hoặc đang đương đầu với nỗi mất mát?

Dĩ nhiên, khi mất người thân, bạn có lẽ phải cố gắng rất nhiều để đương đầu với cảm xúc của chính mình. Có thể bạn cảm thấy vô cùng đau đớn và không còn tâm trí để nghĩ đến bất cứ điều gì khác. Tuy nhiên, đừng quên rằng lúc ấy con bạn cũng ở trong tâm trạng như thế và cần bạn nâng đỡ. Theo một ấn phẩm do viện Minnesota (một viện ở Hoa Kỳ chuyên chăm sóc người bệnh ở giai đoạn cuối) cho biết: “Trẻ em thường chỉ nghe được lõm bõm những cuộc nói chuyện rồi sau đó tự suy diễn theo ý riêng, thường là suy nghĩ lệch lạc hoặc hiểu sai thông tin trong câu chuyện”. Ấn phẩm trên cũng cho biết thêm: “Trẻ em cần được biết sự thật”. Vì thế, tốt hơn là có thể giải thích cho trẻ em biết sự thật, tùy theo chúng có thể hiểu đến mức độ nào. Đây không phải là một việc dễ dàng vì mỗi trẻ có khả năng hiểu biết khác nhau.—1 Cô-rinh-tô 13:11.

Làm sao giải thích về cái chết?

Một số nhà nghiên cứu cho rằng cha mẹ không nên dùng những từ như “ngủ”, “mất” hoặc “ra đi” để nói về cái chết. Đối với con trẻ, khi cha mẹ dùng những từ như thế mà không giải thích rõ ràng, họ có thể làm cho con hoang mang. Đành rằng Chúa Giê-su cũng dùng hình ảnh giấc ngủ để nói về cái chết, nhưng trong hoàn cảnh thích hợp. Hãy nhớ rằng ngài không dùng hình ảnh đó khi nói với trẻ em. Ngài nói với các môn đồ: “La-xa-rơ, bạn ta, đương ngủ”. Ngoài ra, ngài cũng giải thích rõ ràng hình ảnh ngài dùng. Dù là người lớn nhưng các môn đồ lúc ấy cứ “tưởng [Chúa Giê-su] nói về giấc ngủ thường”. Vì vậy, Chúa Giê-su phải giải thích rõ: “La-xa-rơ chết rồi” (Giăng 11:11-14). Ngay cả người lớn còn cần được giải thích rõ ràng thì huống chi là con cái của chúng ta!

Hai tác giả của cuốn Guiding Your Child Through Grief (Giúp con vượt qua nỗi đau buồn) là Mary Ann Emswiler và James P. Emswiler cho biết: “Khi giải thích cho con về cái chết, có lẽ cha mẹ cố dùng cách nói tránh để không gây sốc cho con. Nhưng khi làm thế, họ gieo vào đầu con trẻ những ý tưởng mà chúng chưa hề biết đến, và những ý tưởng ấy có thể gây tai hại và khiến chúng sợ hãi”. Chẳng hạn, khi nói với con trẻ rằng người quá cố chỉ ngủ thôi, bạn khiến chúng lo sợ rằng nếu chúng đi ngủ thì sáng hôm sau sẽ không thức dậy nữa. Nếu bảo với trẻ rằng người chết đã “ra đi”, chúng lại mang cảm giác bị từ chối hoặc bỏ rơi.

Khi cố gắng giải thích với con trẻ về cái chết, nhiều bậc cha mẹ thấy rằng trẻ em dễ hiểu những từ ngữ đơn giản và trực tiếp hơn là những khái niệm trừu tượng hoặc uyển ngữ (1 Cô-rinh-tô 14:9). Các nhà nghiên cứu khuyên bạn nên khuyến khích con nói lên điều chúng thắc mắc và lo lắng. Những cuộc trò chuyện thường xuyên có thể giúp bạn làm sáng tỏ những ý nghĩ sai của con, và qua đó bạn có thể tìm ra những cách khác để nâng đỡ chúng.

Nguồn hướng dẫn đáng tin cậy

Trong giai đoạn đau buồn, con cái rất mong được sự hướng dẫn, đồng cảm và lời giải đáp của bạn. Vậy, tìm đâu ra lời giải đáp đáng tin vậy về sự chết? Nhiều người thấy rằng Kinh Thánh là nguồn đáng tin cậy đem lại niềm an ủi và hy vọng. Cuốn sách này cung cấp câu trả lời xác đáng về nguồn gốc sự chết, tình trạng của người chết và hy vọng cho người quá cố. Khi biết sự thật đơn giản là “kẻ chết chẳng biết chi hết”, con bạn hiểu rằng người thân quá cố không bị hành hạ (Truyền-đạo 9:5). Hơn nữa, qua Kinh Thánh, Đức Chúa Trời cho biết một hy vọng là chúng ta sẽ được gặp lại người thân trong địa đàng.—Giăng 5:28, 29.

Bằng cách dùng Kinh Thánh, bạn có thể giúp con biết rằng Lời Đức Chúa Trời là nguồn hướng dẫn đáng tin cậy và mang lại niềm an ủi trong mọi hoàn cảnh đau buồn. Khi bạn làm thế, con cái cũng nhận thấy là bạn luôn dựa vào sự hướng dẫn của Kinh Thánh trong mọi vấn đề quan trọng.—Châm-ngôn 22:6; 2 Ti-mô-thê 3:15.

Giải đáp thắc mắc của bạn

Khi giúp con đương đầu với nỗi đau mất người thân, có lẽ bạn sẽ gặp những tình huống mà chính bạn cũng không biết phải làm thế nào. Khi ấy bạn có thể làm gì?a Chúng ta hãy xem một số tình huống thường thấy.

• Tôi có nên giấu cảm xúc của mình trước mặt con cái không? Điều dĩ nhiên là bạn muốn bảo vệ con, nhưng khi bộc lộ nỗi đau trước mặt con cái thì có gì sai không? Nhiều bậc cha mẹ nhận thấy việc thành thật bộc lộ nỗi đau của mình giúp con trẻ hiểu rằng đó là điều bình thường. Một số cha mẹ đã chọn cách thảo luận với con về những câu chuyện trong Kinh Thánh, cho thấy có người đã không ngại khi biểu lộ sự đau lòng trước mặt người khác. Chẳng hạn, Chúa Giê-su đã khóc khi bạn thân của ngài là La-xa-rơ qua đời. Ngài đã không che giấu cảm xúc.—Giăng 11:35.

• Con tôi có nên tham dự các nghi thức tại nhà quàn, nghĩa trang hoặc có mặt trong tang lễ không? Nếu để một em nhỏ tham dự, điều khôn ngoan là bạn hãy giải thích trước cho em ấy về diễn tiến của nghi lễ, kể cả lý do tại sao tổ chức tang lễ. Dĩ nhiên, trong một số trường hợp, cha mẹ có thể quyết định rằng tốt hơn không nên để con tham dự toàn bộ hoặc một phần buổi tang lễ. Nếu tham dự tang lễ do Nhân Chứng Giê-hô-va tổ chức, các em có thể được lợi ích từ bài diễn văn dựa trên Kinh Thánh được trình bày trong buổi lễ. Ngoài ra, “lòng yêu-thương mềm-mại” giữa những người tham dự tang lễ có thể khiến họ cảm thấy được khích lệ và an ủi, ngay cả trẻ em cũng thế.—Rô-ma 12:10, 15; Giăng 13:34, 35.

• Tôi có nên nói với con về người thân đã chết không? Theo một số nhà nghiên cứu, nếu bạn hoàn toàn không nhắc đến người quá cố, con bạn có thể lầm tưởng rằng bạn đang giấu một bí mật hoặc tìm cách xóa bỏ mọi ký ức về người đó. Tác giả cuốn What Children Need When They Grieve (Điều con cần khi đau buồn) là Julia Rathkey nhận xét: “Giúp trẻ em tập sống với ký ức và không sợ hãi là điều quan trọng”. Đừng ngại nói về người quá cố, kể cả đề cập đến những điểm tốt trong đời sống và cá tính của người đó. Điều này có thể mang lại niềm an ủi trong lúc đau buồn. Những bậc cha mẹ là Nhân Chứng Giê-hô-va thì an ủi con cái bằng lời hứa trong Kinh Thánh rằng người chết sẽ được sống lại trong một địa đàng, nơi không còn bệnh tật và chết chóc.—Khải-huyền 21:4.

• Làm sao có thể giúp con khi chúng đau buồn? Trong giai đoạn đau buồn, có thể con bạn sẽ bị ảnh hưởng về thể chất, như bị bệnh chẳng hạn. Trẻ có thể trở nên cáu gắt hoặc có những hành vi khác thường vì mang cảm giác bất lực và bực dọc. Đừng ngạc nhiên khi thấy con bạn luôn mang mặc cảm tội lỗi, theo sát bạn hơn, lo sợ khi bạn về nhà trễ hoặc bị bệnh. Làm thế nào giúp con vượt qua những xáo trộn ấy? Đừng để con có cảm giác là bạn không nhận thấy phản ứng bất thường của chúng. Vì vậy hãy nhạy bén nhận ra và để ý đến cảm xúc của con. Tránh đánh giá sai hoặc xem thường mức độ mà con bạn bị ảnh hưởng bởi cái chết của người thân. Hãy thường xuyên trấn an, khuyến khích con nêu lên thắc mắc và trò chuyện cởi mở với chúng. Bạn có thể giúp con cũng như chính bạn củng cố niềm hy vọng nhờ “sự yên-ủi của Kinh-thánh”.—Rô-ma 15:4.

• Sau bao lâu thì tôi nên lập lại những thói quen và hoạt động khác của gia đình? Theo các chuyên gia thì duy trì càng nhiều thói quen càng tốt. Giữ những thói quen tốt được xem là phương pháp hiệu quả để đương đầu với nỗi đau. Nhiều bậc cha mẹ Nhân Chứng Giê-hô-va nhận thấy việc duy trì thói quen trong sinh hoạt thờ phượng, bao gồm đều đặn học hỏi Kinh Thánh với gia đình và tham dự các buổi họp của đạo Đấng Christ, có thể giúp cả gia đình có cảm giác an toàn và gần gũi nhau hơn.—Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:4-9; Hê-bơ-rơ 10:24, 25.

Từ giờ cho đến khi Đức Chúa Trời chấm dứt mọi bệnh tật và sự chết, trẻ em đôi lúc phải đương đầu với nỗi đau mất người thân (Ê-sai 25:8). Tuy nhiên, nếu được trấn an và nâng đỡ, trẻ có thể vượt qua nỗi đau này.

[Chú thích]

[Câu nổi bật nơi trang 19]

Khuyến khích con nêu câu hỏi và thổ lộ nỗi niềm

[Hình nơi trang 20]

Duy trì các thói quen tốt, trong đó có việc học Kinh Thánh với gia đình của bạn