Bạn có biết?
A-suê-ru, vua của nước Ba Tư (Phe-rơ-sơ), được nói đến trong sách Ê-xơ-tê của Kinh Thánh là ai?
▪ Theo sách Ê-xơ-tê, vua A-suê-ru tuyển chọn một thiếu nữ Do Thái tên là Ê-xơ-tê làm hoàng hậu. Sau đó, cô đã cứu dân tộc của mình khỏi thảm họa diệt chủng. Trong một thời gian dài, có nhiều ý kiến khác nhau về việc A-suê-ru là vị vua nào của nước Ba Tư. Tuy nhiên, khi giải mã ba ngôn ngữ trong những bia khắc của nước Ba Tư, vấn đề trên dường như đã được sáng tỏ. Nhờ thế, người ta tin rằng vua A-suê-ru chính là Xerxes I, con của Đa-ri-út Đại đế (Hystaspis). Cách mà tên của Xerxes được khắc trên bia đá của Ba Tư, khi được dịch sang tiếng Hê-bơ-rơ gần như giống với cách tên ấy có trong văn bản tiếng Hê-bơ-rơ của sách Ê-xơ-tê.
Mọi điều sách Ê-xơ-tê nói về A-suê-ru đều phù hợp với bằng chứng trên. Từ kinh đô ở Su-san (Su-sơ), thuộc Ê-lam, vua Ba Tư này cũng cai trị nước Mê-đi, và từ Ấn Độ cho đến các quần đảo thuộc Địa Trung Hải (Ê-xơ-tê 1:2, 3; 8:9; 10:1). Học giả Lewis Bayles Paton cho biết: “Tất cả các điều đó đều khớp với Xerxes, không có vua nào của Ba Tư được như thế. Nhân vật A-suê-ru, như được mô tả trong sách Ê-xơ-tê, cũng phù hợp với lời tường thuật của Herodotus và một số sử gia Hy Lạp về Xerxes”.
Có bằng chứng nào cho thấy nước Ai Cập cổ xưa đã làm ra gạch?
▪ Sách Xuất Ê-díp-tô Ký trong Kinh Thánh nói rằng người Ai Cập đã bắt các nô lệ người Hê-bơ-rơ làm gạch. Các nô lệ này dùng đất sét nhão và rơm để làm đủ số lượng gạch quy định mỗi ngày.—Xuất Ê-díp-tô Ký 1:14; 5:10-14.
Làm gạch (được phơi khô ngoài trời) là một công việc quan trọng vào thời Kinh Thánh ở vùng thung lũng sông Ni-lơ. Những bia khắc cổ được làm từ vật liệu này vẫn còn ở Ai Cập ngày nay. Một bức vẽ trên tường vào thế kỷ 15 trước công nguyên (TCN) trong lăng mộ của Rekhmire ở thành Thebes, gần với thời những gì được ghi lại trong sách Xuất Ê-díp-tô Ký, cho thấy phương pháp họ làm gạch.
Bách khoa từ điển Kinh Thánh tiêu chuẩn quốc tế (The International Standard Bible Encyclopedia) mô tả cảnh của bức vẽ này như sau: “Người ta lấy nước từ một hồ nước; trộn với đất sét bằng một cái cuốc rồi đem đến nơi thuận tiện cho người làm gạch. Phần hỗn hợp này được những người làm gạch nén vào một cái khuôn gỗ đặt trên đất. Sau đó, họ lấy khuôn ra để phơi viên gạch dưới ánh nắng. Gạch đã tạo hình được xếp thành dãy và khi khô chúng được chất thành đống để sử dụng. Quy trình này vẫn còn được những người ở vùng Cận Đông áp dụng”.
Nhiều bản giấy cói có từ thiên niên kỷ thứ hai TCN cũng nói về việc những người nô lệ làm gạch, việc dùng rơm trộn với đất sét và phải làm đủ số lượng quy định mỗi ngày.
[Hình nơi trang 24]
Bản khắc nổi Xerxes (đứng) và Darius Đại đế (ngồi)
[Nguồn tư liệu]
Werner Forman/Art Resource, NY
[Hình nơi trang 24]
Bức vẽ trên tường trong lăng mộ của Rekhmire
[Nguồn tư liệu]
Erich Lessing/Art Resource, NY