Phê-rô có phải là giáo hoàng đầu tiên không?

Đối với hàng triệu người Công giáo trên toàn thế giới, sắc lệnh năm 1870 của Công đồng Vatican I là một giáo điều của giáo hội, một sự dạy dỗ bắt buộc phải tuân theo. Tuy nhiên, có một câu hỏi được đặt ra: Đây có phải là sự dạy dỗ của Kinh Thánh không? Thêm nữa, có phải giáo hoàng Phan-xi-cô thật sự là người kế nhiệm tông đồ Phê-rô không? Và Phê-rô có phải là giáo hoàng đầu tiên không?

“TRÊN TẢNG ĐÁ NÀY, THẦY SẼ XÂY HỘI THÁNH CỦA THẦY”

Sắc lệnh của Công đồng Vatican năm 1870 chủ yếu dựa trên cách giải nghĩa của Công đồng này về câu Kinh Thánh Mát-thêu 16:16-19 và Gio-an 21:15-17. Cuộc đối thoại giữa Chúa Giê-su và Phê-rô trong những đoạn này cũng như trong những lời tường thuật khác của Kinh Thánh cho thấy rằng tông đồ Phê-rô có một vai trò quan trọng trong lịch sử thời ban đầu của đạo Đấng Ki-tô. Thật vậy, vào lần đầu tiên họ gặp nhau, Chúa Giê-su đã báo trước rằng Phê-rô sẽ thể hiện những đức tính giống như đá trong cuộc đời ông (Gio-an 1:42). Nhưng đấng Ki-tô có trao cho Phê-rô quyền tối thượng không?

Nơi Mát-thêu 16:17, 18, Kinh Thánh ghi lại những lời của Chúa Giê-su nói với Phê-rô: “Thầy bảo cho anh biết: anh là Phê-rô, nghĩa là Tảng Đá, trên tảng đá này, Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy”.a Có phải Chúa Giê-su đang nói là giáo hội, hay “Hội Thánh” của ngài sẽ được xây trên Phê-rô là một con người không? Có phải Phê-rô sẽ là người lãnh đạo tất cả các môn đệ của Chúa Giê-su không? Các tông đồ khác có mặt lúc đó hiểu như thế nào về những lời của Chúa Giê-su? Các sách Phúc âm cho biết rằng trong một số dịp khác sau đó, họ tranh cãi về việc ai là người lớn nhất trong vòng họ (Mát-thêu 20:20-27; Mác-cô 9:33-35; Lu-ca 22:24-26). Nếu Chúa Giê-su đã giao quyền tối thượng cho Phê-rô rồi, liệu họ có còn nghi ngờ ai là người lớn nhất trong các tông đồ không?

Còn chính Phê-rô hiểu những lời của Chúa Giê-su như thế nào? Là một người Y-sơ-ra-ên, Phê-rô hẳn quen thuộc với những lời tiên tri trong phần Kinh Thánh tiếng Hê-bơ-rơ nói về một “hòn đá”, “phiến đá” hoặc “phiến đá góc” (I-sai-a 8:13, 14; 28:16; Da-ca-ri-a 3:9). Khi trích một trong các lời tiên tri này trong lá thư gửi cho các anh em đồng đạo, Phê-rô giải thích rằng “đá tảng góc tường” ấy chính là Chúa Giê-su Ki-tô, tức đấng Mê-si-a. Phê-rô chỉ dùng từ Hy Lạp pe’tra (cùng một từ được dùng trong câu nói của Chúa Giê-su nơi Mát-thêu 16:18) cho một mình Đấng Ki-tô.—1 Phê-rô 2:4-8.

Tông đồ Phao-lô là một môn đồ trung thành khác của Chúa Giê-su. Ông có tin rằng Chúa Giê-su đã trao cho Phê-rô quyền tối thượng không? Phao-lô công nhận vị trí của Phê-rô trong hội thánh thời ban đầu khi viết rằng Phê-rô nằm trong số những người “được coi là cột trụ”. Như vậy, đối với Phao-lô, ngoài Phê-rô còn có nhiều “cột trụ” khác (Ga-lát 2:9). Hơn nữa, nếu Phê-rô đã được Chúa Giê-su chỉ định làm người lãnh đạo hội thánh, làm sao ông chỉ có thể được coi là một cột trụ?

Khi viết về lập trường không kiên định của Phê-rô trong cách đối xử với người khác, Phao-lô đã nói cách tôn trọng nhưng thẳng thắn: “Tôi đã cự lại ông ngay trước mặt, vì ông đã làm điều đáng trách” (Ga-lát 2:11-14). Phao-lô không nghĩ rằng đấng Ki-tô đã xây giáo hội, tức hội thánh, trên Phê-rô hay trên bất kỳ một người phàm nào. Ngược lại, ông tin rằng hội thánh được xây trên nền móng là Chúa Giê-su Ki-tô. Đối với Phao-lô, “tảng đá ấy chính là Đức Ki-tô”.—1 Cô-rin-tô 3:9-11; 10:4.

“ANH LÀ PHÊ-RÔ...”

Vậy chúng ta nên hiểu những lời sau như thế nào: “Anh là Phê-rô,... trên tảng đá này, Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy”? Để hiểu đúng một đoạn trích nào đó, chúng ta cần phải đọc văn cảnh. Chúa Giê-su và Phê-rô đang nói về điều gì? Chúa Giê-su vừa mới hỏi các môn đồ: “Anh em bảo Thầy là ai?”. Phê-rô trả lời không chút chần chừ: “Thầy là Đấng Ki-tô, Con Thiên Chúa hằng sống”. Chúa Giê-su đã khen Phê-rô vì câu trả lời này rồi nói tiếp là ngài sẽ xây giáo hội, tức “Hội Thánh” của ngài trên một “tảng đá” vững chắc hơn. Đó chính là Chúa Giê-su, tảng đá mà Phê-rô vừa bày tỏ đức tin.—Mát-thêu 16:15-18.

Phù hợp với điều này, nhiều “Giáo Phụ” đã viết rằng tảng đá nơi Mát-thêu 16:18 chính là Đấng Ki-tô. Chẳng hạn, ông Augustine vào thế kỷ thứ năm đã viết: “Chúa nói: ‘Trên tảng đá này, Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy’, vì Phê-rô vừa nói với ngài: ‘Thầy là Đấng Ki-tô, Con Thiên Chúa hằng sống’. Do đó, trên tảng đá này mà Phê-rô vừa thừa nhận, Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy”. Ông Augustine nhiều lần nói rằng “tảng đá (Petra) là Đấng Ki-tô”.

Nếu xét theo giáo lý Công giáo hiện nay, ông Augustine và những người khác sẽ bị xem là dị giáo. Thật vậy, nhà thần học người Thụy Sĩ là Ulrich Luz cho biết rằng các học giả Kinh Thánh ngày nay hẳn đã bị Công đồng Vatican năm 1870 quy vào tội dị giáo vì có cùng quan điểm như thế về điều này.

GIÁO HOÀNG—NGƯỜI KẾ NHIỆM CỦA PHÊ-RÔ?

Tông đồ Phê-rô không hề biết gì về tước vị “giáo hoàng”. Cho đến tận thế kỷ thứ chín, nhiều giám mục vẫn tự xưng mình bằng tước vị này. Dù vậy, tước vị này hiếm khi được dùng chính thức cho đến cuối thế kỷ 11. Hơn nữa, thời ban đầu không một tín đồ Đấng Ki-tô nào nghĩ rằng có một quyền tối thượng đã được trao cho Phê-rô cũng như được truyền lại cho bất kỳ người kế nhiệm nào. Vì vậy, học giả người Đức là Martin Hengel đã kết luận: “Về mặt lịch sử lẫn thần học, không có bằng chứng xác thực nào chứng minh cho điều mà sau này được gọi là ‘tối thượng quyền’ của giáo hoàng”.

Kết luận: Phê-rô có phải là giáo hoàng đầu tiên không? Có bất kỳ người nào kế nhiệm ông không? Giáo điều của Công giáo về tối thượng quyền của giáo hoàng có phù hợp với Kinh Thánh không? Câu trả lời duy nhất cho mỗi câu hỏi trên là không. Tuy nhiên, có một sự thật chắc chắn là Chúa Giê-su đã xây giáo hội, tức hội thánh thật của ngài, trên chính ngài (Ê-phê-xô 2:20). Vậy, một câu hỏi quan trọng được đặt ra cho mỗi chúng ta là: Mình đã tìm thấy hội thánh thật này chưa?