Được cứu khỏi “thế hệ hung ác”

“Hỡi dòng-dõi [thế hệ, NW] không tin và bội-nghịch kia, ta ở với các ngươi và nhịn các ngươi cho đến chừng nào?” (LU-CA 9:41).

1. a) Thời kỳ đầy tai họa của chúng ta báo trước về điều gì? b) Kinh-thánh nói gì về những người được sống sót?

CHÚNG TA đang sống trong thời kỳ đầy tai họa. Trong thế kỷ 20 này, động đất, lụt lội, đói kém, bệnh tật, tội ác, vụ ném bom, chiến tranh khủng khiếp và những tai họa khác đã bủa vây loài người. Tuy nhiên, một tai họa khủng khiếp nhất đang đe dọa trong tương lai gần đây. Tai họa đó là gì? Đó là “hoạn-nạn lớn, đến nỗi từ khi mới có trời đất cho đến bây giờ chưa từng có như vậy, mà sau nầy cũng không hề có nữa” (Ma-thi-ơ 24:21). Tuy thế, nhiều người trong chúng ta có thể mong đợi một tương lai vui vẻ! Tại sao? Vì chính Lời Đức Chúa Trời miêu tả về một đám đông “vô-số người, không ai đếm được, bởi mọi nước, mọi chi-phái, mọi dân-tộc, mọi tiếng mà ra... Đó là những kẻ ra khỏi cơn đại-nạn... Chúng sẽ không đói, không khát nữa... Đức Chúa Trời sẽ lau hết nước mắt nơi mắt chúng” (Khải-huyền 7:1, 9, 14-17).

2. Những lời tiên tri trong các câu mở đầu nơi Ma-thi-ơ 24, Mác 13 và Lu-ca 21 đã được ứng nghiệm lần đầu tiên như thế nào?

² Lời tường thuật được soi dẫn nơi Ma-thi-ơ 24:3-22, Mác 13:3-20 và Lu-ca 21:7-24 mở đầu lời miêu tả có tính cách tiên tri của Giê-su về “sự kết liễu của hệ thống mọi sự” (NW).a Lời tiên tri này đã có sự ứng nghiệm lần đầu tiên trên hệ thống mọi sự bại hoại của dân Do Thái vào thế kỷ thứ nhất công nguyên, với cao điểm là “hoạn-nạn lớn” chưa từng thấy xảy ra cho dân Do Thái. Toàn bộ cơ cấu tôn giáo và chính trị của hệ thống Do Thái, tập trung tại đền thờ ở Giê-ru-sa-lem, bị phá hủy, không bao giờ được phục hồi.

3. Tại sao ngày nay chúng ta cần khẩn cấp nghe theo lời tiên tri của Giê-su?

³ Bây giờ chúng ta hãy xem xét bối cảnh khi lời tiên tri của Giê-su được ứng nghiệm lần đầu tiên. Điều này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn sự ứng nghiệm tương đương ngày nay. Nhờ đó chúng ta sẽ thấy rằng điều khẩn cấp là ta phải tích cực hành động ngay bây giờ hầu được sống sót qua khỏi cơn đại nạn lớn nhất đang đe dọa loài người (Rô-ma 10:9-13; 15:4; I Cô-rinh-tô 10:11; 15:58).

“Sự cuối cùng”—Khi nào?

4, 5. a) Tại sao những người Do Thái kính sợ Đức Chúa Trời vào thế kỷ thứ nhất đã chú ý đến lời tiên tri nơi Đa-ni-ên 9:24-27? b) Lời tiên tri này ứng nghiệm thế nào?

⁴ Khoảng năm 539 trước công nguyên, nhà tiên tri của Đức Chúa Trời là Đa-ni-ên được ban cho sự hiện thấy về những biến cố sẽ xảy ra trong “tuần-lễ” cuối cùng của thời kỳ “bảy mươi tuần-lễ” năm (Đa-ni-ên 9:24-27). Những “tuần-lễ” này bắt đầu vào năm 455 trước công nguyên khi Vua Ạt-ta-xét-xe của xứ Phe-rơ-sơ ra lệnh xây lại thành Giê-ru-sa-lem. “Tuần-lễ” cuối bắt đầu với sự hiện diện của đấng Mê-si, tức Giê-su Christ, khi ngài làm báp têm và được xức dầu vào năm 29 công nguyên.b Những người Do Thái kính sợ Đức Chúa Trời vào thế kỷ thứ nhất biết rõ về thời điểm này trong lời tiên tri của Đa-ni-ên. Chẳng hạn, Lu-ca 3:15 nói về đoàn dân kéo đến để nghe Giăng Báp-tít rao giảng vào năm 29 công nguyên: “Dân-chúng vẫn trông-đợi, và ai nấy đều tự hỏi trong lòng nếu Giăng phải là Đấng Christ chăng”.

⁵ “Tuần-lễ” thứ bảy mươi là bảy năm dân Do Thái nhận được ân huệ đặc biệt. Nó bắt đầu vào năm 29 công nguyên, bao gồm phép báp têm và thánh chức rao giảng của Giê-su, sự hy sinh làm giá chuộc của ngài “đến giữa tuần” vào năm 33 công nguyên, và thêm ‘nửa tuần-lễ’ cho đến năm 36 công nguyên. Trong “tuần-lễ” này, chỉ những người Do Thái kính sợ Đức Chúa Trời và những người cải đạo Do Thái mới có cơ hội trở thành môn đồ được xức dầu của Giê-su. Rồi đến năm 70 công nguyên, năm mà người ta không biết trước, đội quân La Mã dưới quyền tướng Titus đã tiêu diệt hệ thống Do Thái bội đạo (Đa-ni-ên 9:26, 27).

6. a) “Hoạn-nạn” bắt đầu vào năm 66 công nguyên gây tai hại đến mức nào? b) Ai được sống sót và nhờ hành động khẩn cấp nào?

⁶ Do đó, người Do Thái trong chức tế lễ đã làm ô uế đền thờ tại Giê-ru-sa-lem và lập mưu giết chính Con của Đức Chúa Trời, đã bị hủy diệt. Hồ sơ của cả nước và các chi phái cũng bị tiêu hủy. Kể từ đó, không một người Do Thái nào có thể chính thức nói rằng mình có quyền thừa kế chức tế lễ hoặc chức vị vua. Tuy vậy, điều vui mừng là những người Do Thái thiêng liêng được xức dầu đã được tách ra với tư cách là hàng tế lễ hoàng tộc nhằm “rao-giảng nhơn-đức” của Giê-hô-va Đức Chúa Trời (I Phi-e-rơ 2:9). Khi quân La Mã bao vây thành Giê-ru-sa-lem lần đầu tiên và ngay cả đào dưới khu đền thờ vào năm 66 công nguyên, tín đồ đấng Christ nhận ra quân lực đó là “sự gớm-ghiếc tàn-nát lập ra trong nơi thánh, mà đấng tiên-tri Đa-ni-ên đã nói”. Những tín đồ đấng Christ nào tại Giê-ru-sa-lem và Giu-đê vâng theo lời chỉ bảo có tính cách tiên tri của Giê-su, thì chạy đến vùng núi để được an toàn (Ma-thi-ơ 24:15, 16; Lu-ca 21:20, 21).

7, 8. Tín đồ đấng Christ quan sát về “điềm” gì, nhưng họ đã không biết về điều gì?

⁷ Những tín đồ đấng Christ trung thành gốc Do Thái đã quan sát sự ứng nghiệm của lời tiên tri của Đa-ni-ên và đã chứng kiến tận mắt các cuộc chiến tranh thảm khốc, nạn đói kém, bệnh dịch, động đất và tội ác. Các biến cố mà Giê-su đã báo trước sẽ hợp thành phần của “điềm về... sự kết liễu của hệ thống mọi sự” (Ma-thi-ơ 24:3, NW). Nhưng Giê-su có báo cho họ biết chính xác khi nào Đức Giê-hô-va sẽ ra tay thi hành sự phán xét trên hệ thống thối nát đó không? Không. Điều mà ngài tiên tri về sự hiện diện trong vương quyền tột đỉnh của ngài ở tương lai chắc chắn cũng áp dụng cho “hoạn-nạn lớn” vào thế kỷ thứ nhất: “Về ngày và giờ đó, chẳng có ai biết chi cả, thiên-sứ trên trời hay là Con cũng vậy, song chỉ một mình Cha biết mà thôi” (Ma-thi-ơ 24:36).

⁸ Qua lời tiên tri của Đa-ni-ên, người Do Thái đã có thể tính được lúc nào Giê-su xuất hiện với tư cách là đấng Mê-si (Đa-ni-ên 9:25). Nhưng họ không được cho biết ngày giờ của “hoạn-nạn lớn” mà cuối cùng đã hủy diệt hệ thống Do Thái bội đạo. Chỉ sau khi thành Giê-ru-sa-lem và đền thờ bị hủy phá thì họ mới ý thức rằng năm đó là năm 70 công nguyên. Tuy nhiên, họ đã biết về lời tiên tri của Giê-su: “Thế hệ này sẽ chẳng qua trước khi mọi điều kia xảy ra” (Ma-thi-ơ 24:34, NW). Hiển nhiên, từ “thế hệ” ở đây khác nghĩa với từ dùng nơi Truyền-đạo 1:4, nói về đời hoặc những thế hệ nối tiếp nhau, đến rồi đi trong một khoảng thời gian.

“Thệ hệ này”—Đó là gì?

9. Những từ điển định nghĩa chữ Hy Lạp ge·ne·aʹ như thế nào?

⁹ Khi bốn sứ đồ ngồi với Giê-su trên Núi Ô-li-ve và nghe ngài tiên tri về “sự kết liễu của hệ thống mọi sự”, thì họ hiểu từ ngữ “thế hệ này” như thế nào? Trong các sách Phúc Âm chữ “thế hệ” được dịch từ chữ Hy Lạp ge·ne·aʹ, và những từ điển hiện đại định nghĩa như thế này: “Theo nghĩa đen là những người có cùng một tổ tiên” (Walter Bauer’s Greek-English Lexicon of the New Testament). “Những người được sanh ra, một gia đình;... những người nối tiếp của một dòng dõi... hoặc một giống người... hoặc toàn thể mọi người sống cùng một thời kỳ, Ma-thi-ơ 24:34; Mác 13:30; Lu-ca 1:48; 21:32; Phi-líp 2:15, và đặc biệt là những người gốc Do Thái sống cùng một thời kỳ” (W. E. Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words). “Những người được sanh ra, những người có chung một nòi giống, một gia đình;... toàn thể mọi người sống cùng một thời kỳ: Mt. xxiv. 34; Mc. xiii. 30; Lc. i. 48... [Ma-thi-ơ 24:34 Mác 13:30; Lu-ca 1:48] được dùng đặc biệt cho người gốc Do Thái sống cùng một thời kỳ” (J. H. Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament).

10. a) Hai nguồn thẩm quyền có định nghĩa nào giống nhau khi trích dẫn Ma-thi-ơ 24:34? b) Một tự điển thần học và một số bản dịch Kinh-thánh ủng hộ định nghĩa này như thế nào?

¹⁰ Như vậy, cả Vine lẫn Thayer đều trích dẫn Ma-thi-ơ 24:34 để định nghĩa “thế hệ này” (he ge·ne·aʹ hauʹte) như là “toàn thể mọi người sống cùng một thời kỳ”. Cuốn Theological Dictionary of the New Testament (Tự điển Thần học về Tân Ước, 1964) nêu ra bằng chứng ủng hộ định nghĩa này: “Việc Giê-su dùng từ ‘thế hệ’ cho thấy mục đích bao quát của ngài: ngài nhắm vào tất cả mọi người và ngài biết rõ mọi người đều đồng lòng phạm tội”. Đúng vậy, nước Do Thái cho thấy họ “đồng lòng phạm tội” khi Giê-su còn trên đất, đó cũng là dấu hiệu của hệ thống thế gian ngày nay.c

11. a) Chúng ta phải chủ yếu dựa theo thẩm quyền nào khi xác định cách áp dụng he ge·ne·aʹ hauʹte? b) Nguồn thẩm quyền này đã dùng chữ ấy như thế nào?

¹¹ Đương nhiên là những tín đồ đấng Christ nghiên cứu về vấn đề này hướng lối suy nghĩ của họ chủ yếu theo cách những người được soi dẫn viết sách Phúc Âm dùng từ ngữ Hy Lạp he ge·ne·aʹ hauʹte, hoặc “thế hệ này”, khi ghi lại lời của Giê-su. Lúc nào chữ đó cũng được dùng theo nghĩa tiêu cực. Vì vậy, Giê-su gọi những người lãnh đạo tôn giáo Do Thái là “loài rắn, dòng-dõi rắn lục” và nói tiếp rằng “thế hệ này” sẽ phải chịu sự phán xét nơi Gê-hen-na (Ma-thi-ơ 23:33, 36, NW). Tuy nhiên, có phải sự phán xét này chỉ dành riêng cho hàng giáo phẩm giả hình không? Không phải như vậy. Các môn đồ của Giê-su đã nhiều lần nghe ngài dùng từ “thế hệ này” với ý nghĩa rộng lớn hơn nhiều. Ý nghĩa đó là gì?

“Thế hệ hung ác này”

12. Các môn đồ đã nghe Giê-su liên kết “đoàn dân” với “thế hệ này” như thế nào?

¹² Năm 31 công nguyên, trong đợt rao giảng rộng lớn của Giê-su ở miền Ga-li-lê và không lâu sau Lễ Vượt qua, môn đồ nghe ngài nói với “đoàn dân”: “Ta sẽ sánh dòng-dõi [thế hệ, NW] nầy với ai? Dòng-dõi [thế hệ, NW] nầy giống như con trẻ ngồi giữa chợ, kêu-la cùng bạn mình, mà rằng: Ta đã thổi sáo, mà bay không nhảy múa; ta đã than-vãn, mà bay không khóc. Vì Giăng [Báp-tít] đã đến, không ăn, không uống, người ta nói rằng: Giăng bị quỉ ám. Con người [Giê-su] đến, hay ăn hay uống, thì họ nói rằng: Kìa, là người ham ăn mê uống, bạn-bè với người thâu thuế cùng kẻ xấu nết”. Chẳng có điều gì làm cho “đoàn dân” không đạo đức này vừa lòng! (Ma-thi-ơ 11:7, 16-19).

13. Trước mặt các môn đồ, Giê-su đã nhận diện và kết án ai là “thế hệ hung ác này”?

¹³ Gần cuối năm 31 công nguyên, trong khi Giê-su và môn đồ đi rao giảng lần thứ hai ở miền Ga-li-lê, “mấy thầy thông-giáo và người Pha-ri-si” hỏi Giê-su làm một dấu lạ. Ngài bảo họ và “dân-chúng” có mặt ở đó: “Thế hệ hung ác và gian dâm này cứ xin một dấu lạ, nhưng sẽ chẳng cho dấu lạ khác ngoài dấu lạ của đấng tiên tri Giô-na. Vì Giô-na đã bị ở trong bụng cá lớn ba ngày ba đêm, cũng một thể ấy, Con người sẽ ở trong lòng đất ba ngày ba đêm... Thế hệ hung ác này cũng như vậy” (Ma-thi-ơ 12:38-46, NW). Rõ ràng là “thế hệ hung ác này” bao gồm cả những người lãnh đạo tôn giáo lẫn “dân-chúng” chưa từng hiểu dấu lạ được ứng nghiệm qua sự chết và sống lại của Giê-su.d

14. Môn đồ của Giê-su đã nghe ngài lên án người Sa-đu-sê và Pha-ri-si như thế nào?

¹⁴ Sau Lễ Vượt qua năm 32 công nguyên, khi Giê-su và môn đồ đi đến vùng Ma-ga-đan ở miền Ga-li-lê, những người Sa-đu-sê và Pha-ri-si lại hỏi Giê-su làm một dấu lạ. Ngài lại nói với họ: “Thế hệ hung ác và gian dâm này xin một dấu lạ; nhưng sẽ chẳng cho dấu lạ chi khác ngoài dấu lạ của nhà tiên tri Giô-na. Rồi ngài bỏ họ mà đi” (Ma-thi-ơ 16:1-4, NW). Với tư cách là nhà lãnh đạo, những người sùng đạo giả hình đó thật sự đáng bị khiển trách nhất trong đám “dân-chúng” bất trung mà Giê-su lên án là “thế hệ hung ác”.

15. Ngay trước và sau khi hóa hình, Giê-su và môn đồ gặp chuyện gì với ‘thế hệ này’?

¹⁵ Khi gần làm xong thánh chức rao giảng ở miền Ga-li-lê, Giê-su gọi đám đông và môn đồ đến cùng ngài và nói: “Vì giữa thế hệ gian dâm và tội lỗi này, hễ ai hổ thẹn về ta và đạo ta, thì Con người sẽ hổ thẹn về kẻ ấy” (Mác 8:34, 38, NW). Vậy toàn thể người Do Thái không ăn năn vào thời đó rõ ràng hợp thành “thế hệ gian dâm và tội lỗi này”. Sau đó vài ngày, sau sự hóa hình của Giê-su, ngài và môn đồ “trở lại cùng đoàn dân”, và có một người đàn ông xin ngài chữa lành con trai ông. Giê-su phê phán: “Hỡi thế hệ không tin và gian tà kia, ta sẽ ở với các ngươi cho đến chừng nào? Ta sẽ nhịn nhục các ngươi cho đến khi nào?” (Ma-thi-ơ 17:14-17, NW; Lu-ca 9:37-41).

16. a) Giê-su đã lặp lại sự kết án nào về “dân-chúng” tại miền Giu-đê? b) Làm sao “thế hệ này” đã phạm một tội gian ác nhất?

¹⁶ Chắc hẳn là tại miền Giu-đê, sau Lễ Lều tạm năm 32 công nguyên, “khi dân-chúng nhóm lại đông lắm” xung quanh Giê-su, thì ngài lặp lại lời kết án họ: “Thế hệ này là thế hệ hung ác; xin một dấu lạ. Nhưng sẽ chẳng cho dấu lạ khác ngoài dấu lạ của đấng tiên tri Giô-na” (Lu-ca 11:29, NW). Cuối cùng, khi những người lãnh đạo tôn giáo đem Giê-su ra xử, Phi-lát muốn thả ngài. Lời tường thuật nói: “Các thầy tế-lễ cả và các trưởng-lão dỗ chúng hãy xin tha Ba-ra-ba và giết Đức Chúa Jêsus... Phi-lát nói rằng: Vậy, còn Jêsus gọi là Christ, thì ta sẽ xử thế nào? Chúng đều trả lời rằng: Đóng đinh nó trên cây thập-tự! Quan hỏi: Song người nầy đã làm việc dữ gì? Chúng lại kêu-la lớn rằng: Đóng đinh nó trên cây thập-tự!” “Thế hệ hung ác” đó đòi giết Giê-su! (Ma-thi-ơ 27:20-25).

17. Khi nghe Phi-e-rơ rao giảng vào Lễ Ngũ tuần, một số người thuộc ‘thế hệ gian tà này’ đã đáp ứng thế nào?

¹⁷ Vì thế, một “thế hệ không tin và gian tà”, bị những người lãnh đạo tôn giáo thúc giục, đã đóng vai trò then chốt trong vụ giết Chúa Giê-su Christ. Năm mươi ngày sau, tại Lễ Ngũ tuần năm 33 công nguyên, các môn đồ nhận được thánh linh và bắt đầu nói tiếng lạ. Khi nghe nói những tiếng ấy, “dân-chúng chạy đến”, và sứ đồ Phi-e-rơ gọi họ là “người Giu-đa và mọi người ở tại thành Giê-ru-sa-lem”, và nói: “Người đó [Giê-su]... các ngươi đã mượn tay độc-ác mà đóng đinh Người trên thập-tự-giá và giết đi”. Một số người nghe đó đã phản ứng thế nào? “Chúng... cảm-động”. Rồi Phi-e-rơ khẩn khoản kêu gọi họ ăn năn. Ông “lại lấy nhiều lời giảng nữa mà giục lòng và khuyên-lơn chúng rằng: Các ngươi khá cứu mình thoát khỏi giữa dòng-dõi [thế hệ, NW] gian-tà nầy”. Để đáp ứng, có khoảng ba ngàn người “nhận lời đó đều chịu phép báp-têm” (Công-vụ các Sứ-đồ 2:6, 14, 23, 37, 40, 41).

Nhận diện “thế hệ này”

18. Lúc nào Giê-su cũng dùng từ “thế hệ này” để ám chỉ ai?

¹⁸ Vậy thì “thế hệ” mà Giê-su đề cập đến nhiều lần khi có mặt các môn đồ là gì? Họ hiểu gì qua lời ngài nói: “Thế hệ này sẽ chẳng qua trước khi mọi điều kia xảy ra”? Chắc chắn, Giê-su đã không đổi cách dùng nhóm từ “thế hệ này” mà lúc nào ngài cũng áp dụng cho đám đông người sống vào thời đó cùng với “những kẻ mù làm người dẫn đưa”, cả hai nhóm cùng hợp lại thành nước Do Thái (Ma-thi-ơ 15:14). “Thế hệ này” đã gặp mọi sự khốn khó mà Giê-su đã báo trước và rồi qua đi trong một “hoạn-nạn lớn” chưa từng thấy xảy ra cho thành Giê-ru-sa-lem (Ma-thi-ơ 24:21, 34, NW).

19. “Trời đất” của hệ thống Do Thái qua đi như thế nào và khi nào?

¹⁹ Vào thế kỷ thứ nhất, Đức Giê-hô-va phán xét dân Do Thái. Những người nào ăn năn và thực hành đức tin nơi sự sắp đặt đầy thương xót của Đức Giê-hô-va qua đấng Christ, thì được cứu khỏi “hoạn-nạn lớn” đó. Đúng như lời của Giê-su, mọi điều tiên tri đều đã xảy ra, và rồi “trời đất” của hệ thống mọi sự của dân Do Thái—cả nước cùng với những người lãnh đạo tôn giáo và xã hội loài người hung ác đó—đều qua đi. Đức Giê-hô-va đã thi hành sự phán xét! (Ma-thi-ơ 24:35; so sánh II Phi-e-rơ 3:7).

20. Có lời khuyên bảo nào đúng lúc có áp dụng một cách khẩn cấp cho tất cả tín đồ đấng Christ?

²⁰ Những người Do Thái nào chú ý đến lời tiên tri của Giê-su thì ý thức rằng sự cứu rỗi của họ tùy thuộc vào việc giữ mình tách rời khỏi thế hệ gian ác vào thời đó và hăng hái làm theo ý muốn của Đức Chúa Trời, chứ không tùy thuộc vào việc cố gắng tính toán một “thế hệ” kéo dài bao lâu hoặc thời điểm của “kỳ-hạn và ngày giờ”. Tuy những lời cuối của lời tiên tri của Giê-su áp dụng cho sự ứng nghiệm lớn hơn trong thời chúng ta, các tín đồ đấng Christ gốc Do Thái vào thế kỷ thứ nhất cũng phải nghe theo lời khuyên bảo: “Vậy, hãy tỉnh-thức luôn và cầu-nguyện, để các ngươi được tránh khỏi các tai-nạn sẽ xảy ra, và đứng trước mặt Con người” (Lu-ca 21:32-36; Công-vụ các Sứ-đồ 1:6-8).

21. Chúng ta có thể mong đợi diễn biến nào thình lình xảy ra trong tương lai gần đây?

²¹ Ngày nay, “ngày lớn của Đức Giê-hô-va đã gần,... nó đến rất kíp” (Sô-phô-ni 1:14-18; Ê-sai 13:9, 13). Thình lình, “đến ngày và giờ” chính Đức Giê-hô-va đã định trước, ngài sẽ trút cơn thạnh nộ trên những thành phần tôn giáo, chính trị và thương mại của thế gian, cùng với những người ương ngạnh thuộc “thế hệ hung ác và gian dâm” trong thời này (Ma-thi-ơ 12:39, NW; Ma-thi-ơ 24:36, Khải-huyền 7:1-3, 9, 14). Làm thế nào bạn có thể được cứu khỏi “cơn đại-nạn”? Bài tới sẽ trả lời câu hỏi đó và cho biết về một hy vọng huy hoàng cho tương lai.

[Chú thích]

Bạn sẽ trả lời thế nào?

◻ Chúng ta học được gì qua sự ứng nghiệm của câu Đa-ni-ên 9:24-27?

◻ Những từ điển hiện đại định nghĩa từ “thế hệ này” như thế nào như được dùng trong Kinh-thánh?

◻ Lúc nào Giê-su cũng dùng từ “thế hệ” như thế nào?

◻ Ma-thi-ơ 24:34, 35 được ứng nghiệm thế nào vào thế kỷ thứ nhất?

[Hình nơi trang 12]

Giê-su so sánh “thế hệ này” với đám trẻ con ngỗ nghịch

[Hình nơi trang 15]

Chỉ có Đức Giê-hô-va mới biết trước ngày giờ để thi hành sự phán xét trên hệ thống hung ác của dân Do Thái