Bằng chứng khảo cổ cho thấy Chúa Giê-su hiện hữu chăng?

“BẰNG CHỨNG về Chúa Giê-su được khắc trên đá”. Đây là lời công bố trên trang bìa tạp chí khảo cổ về Kinh Thánh Biblical Archaeology Review (tháng 11/12 2002). Trang này có in hình một hộp bằng đá vôi chứa hài cốt, tức cái tiểu, tìm được ở nước Do Thái. Các hộp hài cốt được người Do Thái sử dụng rộng rãi trong một thời gian ngắn giữa thế kỷ thứ nhất TCN và năm 70 CN. Điều làm cho hộp này đặc biệt quan trọng là hàng chữ A-ram khắc ở bên hộp. Các học giả nhận ra hàng chữ: “Gia-cơ, con của Giô-sép, em của Giê-su”.

Theo Kinh Thánh, Chúa Giê-su người Na-xa-rét có người em trai tên Gia-cơ, được xem là con của Giô-sép và Ma-ri. Khi Chúa Giê-su Christ dạy dỗ nơi quê hương ngài, những người nghe lấy làm lạ và hỏi: “Có phải là con người thợ mộc chăng? Mẹ người có phải là Ma-ri, và anh em người là Gia-cơ, Giô-sép, Si-môn, Giu-đe chăng? Chị em người đều ở giữa chúng ta chăng?”—Ma-thi-ơ 13:54-56; Lu-ca 4:22; Giăng 6:42.

Đúng thế, hàng chữ khắc trên cái tiểu phù hợp với lời miêu tả Chúa Giê-su người Na-xa-rét. Nếu người mang tên Gia-cơ đề cập trong hàng chữ này là em cùng mẹ khác cha của Chúa Giê-su, thì đó là “bằng chứng khảo cổ xưa nhất ngoài Kinh Thánh về Giê-su”. Đây là lời khẳng định của ông André Lemaire, một người có thẩm quyền về chữ khắc thời cổ, kiêm tác giả bài báo nói trên đăng trong tạp chí Biblical Archaeology Review. Theo lời nhận định của ông Hershel Shanks, chủ bút tạp chí, cái tiểu nói trên “là một vật cụ thể và thấy được, có từ thời một nhân vật quan trọng nhất đã từng sống trên đất”.

Tuy nhiên, cả ba tên khắc đọc được trên cái tiểu đều thông thường trong thế kỷ thứ nhất. Vậy ngoài gia đình Chúa Giê-su Christ, có thể còn có gia đình khác gồm những người mang tên Gia-cơ, Giô-sép và Giê-su. Ông Lemaire ước lượng: “Ở Giê-ru-sa-lem, trong hai thế hệ trước năm 70 CN, có chừng 20 người có thể được gọi là ‘Gia-cơ/Gia-cốp con của Giô-sép, em của Giê-su’ ”. Dầu vậy, ông vẫn nghĩ có 90 phần trăm khả năng người mang tên Gia-cơ trên cái tiểu là em của Chúa Giê-su Christ.

Có một yếu tố khác khiến một số người tin rằng tên Gia-cơ mà hàng chữ khắc đề cập, là em cùng mẹ khác cha của Chúa Giê-su Christ. Mặc dù các chữ khắc như thế thường nhắc đến tên cha của người quá cố, nhưng tên anh em rất ít khi được đề cập. Vì vậy, một số học giả tin rằng người mang tên Giê-su ắt là nhân vật quan trọng, điều này khiến họ cho rằng đây là Chúa Giê-su Christ, người sáng lập đạo Đấng Christ.

Cái tiểu này thật hay giả?

Cái tiểu là gì? Đó là cái hộp, tức cái hòm nhỏ, đựng xương người quá cố sau khi cơ thể đã nát rữa trong hang mai táng. Nhiều cái tiểu ở những nơi mai táng khắp Giê-ru-sa-lem đã bị lấy trộm. Cái hộp có khắc tên Gia-cơ xuất hiện ở chợ bán đồ cổ, chứ không được phát hiện ở địa điểm khai quật chính thức. Được biết chủ nhân hiện vật khảo cổ này đã mua nó với giá vài trăm đô la trong thập kỷ 1970. Vì vậy, nguồn gốc cái tiểu này bị che phủ trong màn bí mật. “Nếu không thể xác định được xuất xứ của một hiện vật khảo cổ và nó ở đâu gần 2.000 năm, thì không thể giả định rằng có sự liên kết giữa hiện vật và những người mà nó đề cập”, Giáo Sư Bruce Chilton thuộc Đại Học Bard, New York, phát biểu như thế.

Để bù đắp cho sự thiếu bằng chứng khảo cổ, ông André Lemaire đã gửi hộp này đến Viện Nghiên Cứu Địa Chất Do Thái. Các nhà nghiên cứu tại đây xác minh rằng cái tiểu này làm bằng đá vôi thuộc thế kỷ thứ nhất hoặc thứ hai CN. Họ báo cáo rằng “không có dấu vết nào cho thấy việc dùng dụng cụ hiện đại để tạo ra hiện vật này”. Dầu vậy, những học giả Kinh Thánh được báo The New York Times phỏng vấn đã phát biểu ý kiến sau: “Chứng cớ gián tiếp liên kết hiện vật này với Chúa Giê-su có thể vững, nhưng dù sao cũng chỉ là gián tiếp”.

Tạp chí Time bình luận rằng “ngày nay hầu như không có người học thức nào ngờ vực sự kiện Chúa Giê-su đã sống”. Song nhiều người nghĩ rằng ngoài Kinh Thánh ra, phải có bằng chứng khác về sự hiện hữu của Chúa Giê-su. Ngành khảo cổ có nên là cơ sở cho đức tin nơi Chúa Giê-su Christ không? Chúng ta có bằng chứng nào về tính cách lịch sử của “nhân vật quan trọng nhất đã từng sống trên đất”?

[Nguồn hình ảnh nơi trang 3]

Bên trái là hình cái tiểu có tên Gia-cơ: AFP PHOTO/J.P. Moczulski; bên phải là dòng chữ khắc:AFP PHOTO/HO