CHƯƠNG 33

Hút thuốc lá có gì sai không?

Hãy đọc những lời miêu tả bên cạnh và đánh dấu ✔ vào ô mà bạn cảm thấy đúng với mình.

□ Mình có tính tò mò

□ Mình đang bị căng thẳng

□ Mình không muốn bị lạc loài

□ Mình muốn giảm cân

Bạn có biết nếu đánh dấu vào bất kỳ ô nào nơi trang 237 thì bạn có điểm tương đồng với những bạn trẻ đang hút thuốc lá hoặc từng nghĩ đến chuyện đó không?a Ví dụ:

Thỏa mãn tính tò mò. “Vì tò mò muốn biết cảm giác thế nào nên khi nhỏ bạn đưa gói thuốc, mình cũng lấy một điếu và len lén hút”.—Tracy.

Đối phó với căng thẳng và tránh bị lạc loài. “Lũ học sinh trong trường thường nói: ‘Chắc phải làm một điếu’, rồi sau đó: ‘Phù, nhẹ cả người!’. Những lúc căng thẳng, mình cũng muốn như thế”.—Nikki.

Giảm cân. “Một số bạn nữ hút thuốc để giữ eo, cách này dễ hơn ăn kiêng nhiều!”.—Samantha.

Nhưng trước khi châm điếu thuốc đầu tiên, hoặc tiếp theo, hãy dừng lại và suy nghĩ. Đừng như con cá cắn câu, chỉ vì một miếng mồi nhỏ mà phải trả cái giá quá đắt! Thay vì vậy, hãy làm theo lời khuyên của Kinh Thánh và vận dụng “khả năng suy nghĩ sáng suốt” (2 Phi-e-rơ 3:1). Thử làm phần trắc nghiệm bên dưới.

Bạn có thật sự biết về thuốc lá?

Đánh dấu đúng hoặc sai.

a. Hút thuốc giúp mình bớt căng thẳng.

□ Đúng □ Sai

b. Bao nhiêu khói hít vào cũng phả ra gần hết.

□ Đúng □ Sai

c. Bây giờ trẻ hút không sao, già mới lo hại sức khỏe.

□ Đúng □ Sai

d. Hút thuốc giúp mình “ghi điểm” với bạn khác giới.

□ Đúng □ Sai

e. Hút thuốc đâu có hại cho ai ngoài mình.

□ Đúng □ Sai

f. Đức Chúa Trời chẳng bận tâm chuyện mình hút thuốc đâu.

□ Đúng □ Sai

Đáp án

a. Sai. Dù hút thuốc có thể tạm thời giải tỏa căng thẳng, các nhà khoa học khám phá rằng chất nicotin thật ra làm tăng lượng hormon gây căng thẳng.

b. Sai. Một số nghiên cứu cho biết hơn 80% lượng chất chứa trong khói thuốc mà bạn hít vào sẽ tích tụ trong cơ thể bạn.

c. Sai. Tuy mức độ nguy cơ tỉ lệ thuận với số điếu thuốc bạn hút nhưng có một vài tác hại tức thời. Một số người bị nghiện ngay từ điếu đầu tiên. Chức năng phổi suy giảm và bạn dễ mắc phải chứng ho mãn tính. Da sẽ lão hóa sớm và xuất hiện nhiều nếp nhăn hơn. Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ bị suy giảm khả năng tình dục, mắc chứng hoảng loạn và trầm cảm.

d. Sai. Nhà nghiên cứu Lloyd Johnston cho biết những bạn trẻ hút thuốc “không mấy thu hút đối với phần lớn bạn khác giới”.

e. Sai. Khói thuốc thụ động cướp đi mạng sống của hàng ngàn người mỗi năm. Nó làm hại gia đình, bạn bè và ngay cả thú nuôi của bạn.

f. Sai. Những ai muốn làm hài lòng Đức Chúa Trời phải tẩy sạch mình khỏi “mọi sự ô uế về thể xác” (2 Cô-rinh-tô 7:1). Không có gì nghi ngờ là thuốc lá làm dơ bẩn cơ thể. Nếu cố tình hút thuốc bất chấp việc bị ô uế, gây hại cho bản thân và người khác, bạn không thể làm bạn với Đức Chúa Trời.—Ma-thi-ơ 22:39; Ga-la-ti 5:19-21.

Cách kháng cự

Vậy bạn sẽ làm gì nếu có người mời hút một điếu? Cách trả lời đơn giản nhưng thẳng thắn, chẳng hạn như: “Cám ơn, nhưng mình không hút thuốc”, thường hiệu quả. Nếu người ấy vẫn cứ ép và ngay cả cười nhạo bạn, hãy nhớ rằng đó là lựa chọn của bạn. Bạn có thể nói:

● “Vì biết là hút thuốc có hại cho sức khỏe nên mình không hút”.

● “Mình còn nhiều việc quan trọng phải làm nên không muốn chết sớm”.

● “Đừng ép mình nữa. Hút hay không là quyền của mình”.

Tuy nhiên, như những bạn trẻ được đề cập nơi đầu chương, có lẽ bạn thấy điều khó cưỡng lại nhất chính là lòng mình. Nếu vậy, bạn có thể chiến thắng bằng cách tự lý luận như:

● “Có thật là hút thuốc đem lại lợi ích không? Ví dụ, nếu hút thuốc chỉ để được người khác chấp nhận, trong khi mình hầu như không có điểm chung với họ thì liệu có tác dụng gì không? Sao mình lại muốn làm bạn với những người thích thú nhìn thấy mình tự làm hại sức khỏe?”.

● “Nếu hút thuốc, mình sẽ bị thiệt hại ra sao về tài chính, sức khỏe hoặc danh tiếng?”.

● “Chẳng lẽ mình sẵn sàng đánh đổi tình bạn với Đức Chúa Trời chỉ vì một điếu thuốc?”.

Nhưng nếu bạn đã “mắc câu” thì sao? Làm thế nào để thoát khỏi?

Cách cai thuốc lá

1. Quyết tâm. Hãy ghi ra lý do bạn muốn cai thuốc lá và thường xuyên xem lại. Ước muốn có vị thế trong sạch trước mặt Đức Chúa Trời có thể là một động lực mạnh mẽ.—Rô-ma 12:1; Ê-phê-sô 4:17-19.

2. Tìm sự giúp đỡ. Nếu bạn đã lén hút thuốc, giờ là lúc can đảm nói ra. Cho người khác biết mình đang cai thuốc và nhờ họ giúp đỡ. Nếu muốn được Đức Chúa Trời chấp nhận, hãy cầu xin ngài trợ giúp.—1 Giăng 5:14.

3. Ấn định ngày cai thuốc. Đặt ra thời hạn là hai tuần hoặc ít hơn và đánh dấu trên lịch ngày bạn nhất quyết cai thuốc. Nói với gia đình và bạn bè là mình sẽ cai thuốc vào ngày đó.

4. “Tìm và diệt”. Trước khi đến ngày cai thuốc, hãy lùng sục khắp phòng, xe và quần áo xem còn điếu thuốc nào không, rồi tiêu hủy. Vứt bỏ bật lửa, diêm và gạt tàn.

5. Chống chọi với cơn thèm thuốc. Hãy uống nhiều nước hoặc nước trái cây, và ngủ nhiều hơn. Nhớ rằng cảm giác bứt rứt chỉ là tạm thời còn lợi ích là vĩnh cửu!

6. Tránh xa “mồi châm”. Đừng đặt mình vào những tình huống hay đến những địa điểm mà bạn dễ bị cám dỗ hút thuốc. Cũng nên hạn chế giao tiếp với những người hút thuốc.—Châm-ngôn 13:20.

Đừng “mắc câu”

Mỗi năm, các công ty thuốc lá chi hàng tỉ đô la cho quảng cáo. Đối tượng chính mà họ nhắm đến là ai? Tài liệu nội bộ của một công ty thuốc lá ghi: “Giới trẻ hôm nay là khách hàng tiềm năng của ngày mai”.

Đừng để các hãng thuốc lá moi tiền của bạn. Sao lại dại dột “cắn câu”? Cả họ lẫn những đứa rủ rê bạn hút thuốc đều không ai thật lòng quan tâm đến bạn. Thay vì nghe theo họ, hãy lắng nghe sự hướng dẫn từ Kinh Thánh để “được ích”.—Ê-sai 48:17.

[Chú thích]

CÂU KINH THÁNH THEN CHỐT

“Hãy tẩy mình cho sạch khỏi mọi sự ô uế về thể xác”.—2 Cô-rinh-tô 7:1.

MẸO

Đừng biện hộ bằng những ý nghĩ như: “Mình chỉ hít một hơi thôi”. Suy nghĩ như vậy thường dẫn đến tái nghiện.—Giê-rê-mi 17:9.

BẠN CÓ BIẾT...?

Những loại thuốc lá không khói, chẳng hạn như thuốc lá nhai, đưa vào cơ thể nhiều nicotin hơn thuốc lá thông thường. Chúng cũng chứa khoảng 25 độc tố gây ung thư, làm tăng nguy cơ phát triển ung thư cổ họng và miệng.

KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG!

Nếu bị bạn học ép hút thuốc, mình sẽ ․․․․․

Về đề tài này, điều mình muốn hỏi cha mẹ là: ․․․․․

BẠN NGHĨ SAO?

● Dù biết tác hại của thuốc lá, tại sao bạn vẫn có thể bị cám dỗ?

● Tại sao bạn biết chắc hút thuốc là xấu?

[Câu nổi bật nơi trang 240]

“Nếu có người rủ hút thuốc, mình chỉ mỉm cười và nói: ‘Cám ơn, nhưng mình không muốn bị ung thư’”.—Ngân

[Khung/Hình nơi trang 241]

Cần sa có xấu đến mức ấy không?

Ellen, sống ở Ai Len, cho biết: “Một số người nói rằng cần sa giúp họ quên sầu, mà nó cũng không có bất cứ tác hại nào”. Bạn đã từng nghe những lời như vậy về cần sa? Hãy so sánh một số điều lầm tưởng và sự thật.

Lầm tưởng: Cần sa là vô hại.

Sự thật: Người ta đã biết đến hoặc đang kiểm chứng những tác hại sau của cần sa: giảm trí nhớ và khả năng học tập, suy giảm hệ miễn dịch cũng như ảnh hưởng đến sức khỏe tình dục của cả nam lẫn nữ. Nó có thể gây ra chứng lo âu, rối loạn tâm thần và hoang tưởng. Khi người mẹ hút cần sa thì đứa trẻ sinh ra rất dễ bị rối loạn về hành vi, có khả năng tập trung kém và gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định.

Lầm tưởng: Khói cần sa ít độc hại hơn khói thuốc lá.

Sự thật: So với khói thuốc lá, khói cần sa đưa vào đường hô hấp lượng hắc ín nhiều gấp bốn lần và có lượng chất độc cacbon monoxit hấp thụ vào máu nhiều gấp năm lần. Hút năm điếu cần sa có thể đưa vào cơ thể lượng độc tố gây ung thư tương đương với hút cả bao thuốc lá.

Lầm tưởng: Cần sa không gây nghiện.

Sự thật: Những thanh thiếu niên có vấn đề về thần kinh hoặc tâm lý rất dễ bị nghiện cần sa. Những người khác có thể bị nghiện sau một thời gian dài sử dụng. Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy những thanh thiếu niên hút cần sa có nhiều nguy cơ dùng các loại ma túy gây nghiện khác, chẳng hạn như côcain.

[Khung/Các hình nơi các trang 244, 245]

Tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe

Có lẽ bạn thấy trên phim ảnh những người có vẻ khỏe mạnh đang phì phèo điếu thuốc. Giờ hãy so sánh những hình ảnh ấy với các tác hại mà trong thực tế thuốc lá gây ra cho cơ thể bạn.

Miệng và cổ họng: Gây ung thư

[Hình]

Ung thư lưỡi

Tim: Làm xơ cứng và thu hẹp mạch máu, giảm khả năng vận chuyển oxy tới tim và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch lên đến bốn lần

[Hình]

Nghẽn mạch máu

Phổi: Phá hủy phế nang, làm viêm đường hô hấp và tăng nguy cơ phát triển ung thư phổi lên đến 23 lần

[Hình]

Phổi của người hút thuốc

Não: Tăng nguy cơ đột quỵ lên đến bốn lần

Da: Gây lão hóa sớm

Răng: Làm xỉn màu

Dạ dày: Gây ung thư

Tụy: Gây ung thư

Bàng quang: Gây ung thư

Thận: Gây ung thư

[Hình nơi trang 239]

Như con cá cắn câu, người hút thuốc phải trả giá đắt chỉ vì một miếng mồi nhỏ

CHƯƠNG 34

Quá chén một chút thì có sao?

Bạn sẽ trả lời những câu hỏi sau thế nào? Hãy đánh dấu ✔ kế bên câu trả lời của bạn.

Bạn bè của bạn có ai uống rượu bia khi chưa đủ tuổi hoặc thường quá chén không?

□ Có □ Không

Bạn từng bị bạn bè rủ rê uống rượu bia?

□ Rồi □ Chưa

Đã bao giờ bạn quá chén chưa?

□ Rồi □ Chưa

“Quá chén” nghĩa là sao? Một số người định nghĩa đó là uống đến khi say khướt. Viện Quốc gia Hoa Kỳ về Nạn lạm dụng và Nghiện rượu cố gắng định nghĩa chi tiết hơn. Theo họ, “quá chén” nghĩa là “uống liền tù tì từ năm ly trở lên đối với nam và bốn ly trở lên đối với nữ” (Một chai 750ml tương đương với khoảng hai ly tiêu chuẩn).

Đã có lần bạn muốn nếm thử men rượu dù chưa đủ tuổi,a hoặc muốn uống tới bến? Nếu thế, bạn không phải là người duy nhất. Hiện nay có nhiều bạn trẻ lạm dụng rượu bia.b Nhưng hãy tự hỏi: “Thật ra lý do mình muốn uống là gì? Rượu bia sẽ ảnh hưởng thế nào đến mình?”. Chẳng hạn, hãy đánh dấu ✔ vào những câu trắc nghiệm bên dưới, rồi xem thực tế cho thấy gì.

a. Các bạn trẻ uống rượu bia chỉ vì thích mùi vị của nó.

□ Đúng □ Sai

b. Vì còn trẻ khỏe nên dù có uống thả ga thì các bạn trẻ cũng gặp ít vấn đề hơn người lớn.

□ Đúng □ Sai

c. Say bí tỉ cũng không mất mạng.

□ Đúng □ Sai

d. Kinh Thánh cấm dùng thức uống có cồn.

□ Đúng □ Sai

e. Tác hại duy nhất của thói say sưa là làm sức khỏe suy yếu.

□ Đúng □ Sai

a. Các bạn trẻ uống rượu bia chỉ vì thích mùi vị của nó. Đáp án—Sai. Trong một cuộc khảo sát về rượu bia tại Úc, 36% thanh thiếu niên được hỏi đã trả lời là họ uống rượu bia cốt để hòa nhập với chúng bạn tại cuộc vui. Theo một khảo sát khác tại Hoa Kỳ, 66% người tham gia cho biết lý do là vì áp lực bạn bè. Tuy nhiên, hơn phân nửa số đó nói thêm là họ cũng uống để giải sầu.

b. Vì còn trẻ khỏe nên dù có uống thả ga thì các bạn trẻ cũng gặp ít vấn đề hơn người lớn. Đáp án—Sai. Tạp chí Discover tiết lộ: “Các nghiên cứu mới nhất cho thấy những người uống rượu bia khi còn trẻ đang tự đặt mình vào tình thế nguy hiểm”. Tại sao? “Những thanh thiếu niên lạm dụng rượu bia thì khả năng trí tuệ có thể bị suy giảm đáng kể”.

Thói nghiện rượu bia cũng đi đôi với nguy cơ nổi nhiều mụn, da lão hóa sớm, tăng cân, phụ thuộc vào thức uống có cồn và nghiện ma túy. Nó cũng tàn phá hệ thần kinh, gan và tim.

c. Say bí tỉ cũng không mất mạng. Đáp án—Sai. Lượng cồn quá cao sẽ làm não thiếu oxy, các chức năng của cơ thể bắt đầu ngưng hoạt động. Triệu chứng có thể là nôn mửa, hôn mê và nhịp thở chậm hoặc không đều. Một số trường hợp dẫn tới tử vong.

d. Kinh Thánh cấm dùng thức uống có cồn. Đáp án—Sai. Kinh Thánh không cấm uống rượu, cũng không ngăn cản các bạn trẻ vui chơi (Thi-thiên 104:15; Truyền-đạo 10:19). Dĩ nhiên, với điều kiện là bạn phải đủ tuổi uống rượu.—Rô-ma 13:1.

Thế nhưng, Kinh Thánh lên án hành vi uống rượu quá độ. Châm-ngôn 20:1 nói: “Rượu khiến người ta nhạo-báng, đồ uống say làm cho hỗn-hào; phàm ai dùng nó quá độ, chẳng phải là khôn-ngoan”. Thật vậy, rượu có thể khiến bạn hành động như kẻ mất trí! Dù rượu mang lại cảm giác ngây ngất trong chốc lát nhưng nếu bạn quá chén, rượu sẽ “cắn như rắn”, để bạn chới với trong hàng tá vấn đề.—Châm-ngôn 23:32.

e. Tác hại duy nhất của thói say sưa là làm sức khỏe suy yếu. Đáp án—Sai. Nếu uống say, bạn dễ bị kẻ xấu tấn công, thậm chí cưỡng bức. Bạn cũng có thể trở thành đối tượng gây nguy hiểm cho người khác, thực hiện những hành vi khác hẳn bản tính thường ngày. Kinh Thánh cảnh báo rằng khi say xỉn, bạn sẽ “tuôn ra bao chuyện nhảm nhí” (Châm-ngôn 23:33, GKPV). Nói cách khác, bạn sẽ biến mình thành kẻ ngớ ngẩn! Thêm vào đó, bạn cũng có nguy cơ gặt lấy những hậu quả đắng lòng khác như đánh mất tình bạn, học hành và làm việc kém, nghèo khổ, phạm pháp và có tiền án.—Châm-ngôn 23:21.

Trên hết, thói say sưa có thể gây nguy hại về thiêng liêng. Hãy nghĩ xem, Đức Giê-hô-va muốn bạn phụng sự ngài “hết tâm trí”, tức là với một tâm trí trọn vẹn chứ không phải bị hủy hoại vô cớ bởi việc lạm dụng rượu (Ma-thi-ơ 22:37). Lời Đức Chúa Trời không chỉ lên án hành vi “uống rượu quá độ” mà cả những cuộc “chè chén say sưa” (1 Phi-e-rơ 4:3). Vì vậy, nếu say sưa thì bạn đang đi ngược lại ý muốn của Đấng Tạo Hóa và không thể hưởng tình bạn mật thiết với ngài.

Bạn chọn con đường nào?

Chẳng lẽ bạn lại hùa theo những kẻ bợm rượu? Kinh Thánh nói: “Anh em không biết sao? Nếu cứ dâng mình làm nô lệ vâng lời ai thì anh em là nô lệ của người mình vâng lời” (Rô-ma 6:16). Bạn thật sự muốn làm nô lệ cho đám bạn hoặc rượu bia ư?

Nếu đã lỡ sa vào con đường rượu chè, bạn nên làm gì? Ngay lập tức nói với cha mẹ hoặc một người bạn chín chắn để nhờ họ giúp đỡ. Thổ lộ nỗi lòng với Đức Giê-hô-va và nài xin ngài trợ giúp. Suy cho cùng, ngài là đấng “sẵn giúp-đỡ trong cơn gian-truân” (Thi-thiên 46:1). Vì áp lực bạn bè thường khiến người ta sa vào rượu chè, ngay cả khi chưa đủ tuổi, nên giờ là lúc bạn “sàng lọc” lại bạn bè của mình.c Đúng là làm thế không dễ, nhưng với sự trợ giúp của Đức Giê-hô-va, bạn sẽ thành công.

[Chú thích]

CÂU KINH THÁNH THEN CHỐT

“Bợm rượu... sẽ trở nên nghèo”.—Châm-ngôn 23:21.

MẸO

Xác định lý do bạn muốn uống rượu. Rồi nghĩ ra những cách thay thế vừa có ích cho sức khỏe vừa giúp mình yêu đời và vơi đi muộn phiền.

BẠN CÓ BIẾT...?

Theo một nghiên cứu ở Hoa Kỳ, “những người thường xuyên chìm trong men rượu thì có tỉ lệ cúp học, không theo kịp bài vở, bị thương và gây thiệt hại về tài sản cao gấp tám lần những người uống có chừng mực”.

KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG!

Nếu bạn bè muốn mình nhập cuộc chè chén say sưa, mình sẽ nói: ․․․․․

Về đề tài này, điều mình muốn hỏi cha mẹ là: ․․․․․

BẠN NGHĨ SAO?

● Tại sao mấy đứa bạn lại rủ rê người khác nhậu nhẹt?

● Giỏi uống rượu bia có giúp bạn “ghi điểm” với người khác phái không? Vì sao bạn nghĩ thế?

[Câu nổi bật nơi trang 250]

“Khi mấy đứa bạn rủ mình làm một ly cho vui, mình nói với tụi nó là: ‘Đâu cần có rượu mới vui’”.—Mark

[Khung nơi trang 249]

Thanh thiếu niên và rượu bia!

Theo một cuộc khảo sát trong vòng các học sinh trung học tại Anh Quốc, Scotland và xứ Wales, có đến 25% các em 13, 14 tuổi “nói là đã từng ‘nốc một hơi’ ít nhất năm ly rượu”. Khoảng 50% các em 15, 16 tuổi cũng cho biết điều tương tự. Một nghiên cứu ở Úc tiết lộ con gái thường uống tới bến hơn con trai, với tửu lượng 13 đến 30 ly một lần! Tại Việt Nam, cuộc điều tra về sức khoẻ vị thành niên và thanh niên cho thấy 69% nam và 28% nữ đã từng uống bia, rượu. Trong số đó, 58% nam và 30% nữ đã từng say ít nhất một lần.

[Hình nơi trang 251]

Rượu có thể cắn như rắn