Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
LIBRARY ONLAINE
Makhuwa-Shirima
Vanipuroni sinkhumelela aya ileetera sikhalanne asento
  • Waasaasa
  • BIBLYA
  • IBUUKHU
  • MITHUKUMANO
  • mwbr23 Julyo epaax. 1
  • Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini

Eviidiyu muthanliya anyu khemphwanyaneya

Munlevelele khuvanwereya orumiha eviidiyu

  • Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini
  • Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini—2023
  • Miru Mikhaanini
  • 3-9 A JULHO
  • 10-16 A JULHO
  • 17-23 A JULHO
  • 24-30 A JULHO
  • 31 A JULHO–6 A AGOSTO
  • 7-13 A AGOSTO
  • 14-20 A AGOSTO
  • 21-27 A AGOSTO
  • 28 A AGOSTO–3 A SETEMBRO
Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini—2023
mwbr23 Julyo epaax. 1

Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

3-9 A JULHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | EZRA 4-6

“Mmuhiye guvernadori a Yuda ni asitokweene aya evaraka muteko womutekela Epewe Muluku”

w22.03 epax. 18 eparag. 13

Neereke nyuwo munnuupuwela etthu ooniheriwaawe Zakariya?

13 Muteko wootthikihera oteka epewe wanavirelela okhoottihiwa. Nnaamwera vareene hiiho, namakeya—mutokweene Yehoxuwa ni guvernadori Zorobabeli, yaawo yaalamulela,—“yatthikihera oteka Empa ya Muluku.” (Ezra 5:1, 2) Pooti weera aYuda akina yoona weera etthu ele yapankaaya khasaakhanle miruku sooreera. Mwaha wooweera awo khiyaawera oteka wowiipithiha epewe. Amwittanaaya yannaakumihera maxupo. Mweekhaikhaini, Zorobabeli ni Yehoxuwa yaatthuneya olipihiwa ni Yehova. Awo yahaakhela nlipiho nna. Moota heeni?

w87 01/08 epax. 29, ekaaxa 2-3

Yehova ahoonihera okhala ni asitokweene

Etthikakaru aYuda akina yaahanle oBabilonia, yaavira ehuhu ya iyaakha 16 ehivaraka muteko. Mprofeti Hagayo ni Zakariya yaahaavaha ikuru aYuda yaakhulumunwe ni etemplu ya Yehova yaatthikeliwa otekiwa. Mene muhoolo mwaya, anamalamulela oPersia yaapatxera waasontta yeeraka: “Tani òvahiyeni nlamulo oteka tho Epewe ela ni wemexa mukuso wa muttetthe?” Ala yaari masu yaakohinwaaya ni amwiitthani aya.—Ezra 5:1-3.

Waakhuliwa wa nikoho nna waari wootthuneya. Waari weera asitokweene ale oYuda yaahoova, etemplu yaamweemexeriwa opakiwa. Ni waari weera asitokweene ale oYuda khayaavaanyinhe amwiittani aya, muteko wooteka etemplu waamukhoottihiwa. Nto asitokweene (ehooleliwaka ni guvernadori Zorobabeli ni namakeya mutokweene Yehoxuwa) yaawaakhula mooreerela. Asitokweene aYuda yaawuupuxera asitokweene oPersia nlamulo nenno naattiwalinwe na Kiro, aani, nlamulo nenno naawaakhulela aYuda otthikela oteka etemplu. Woona weera asitokweene ale yaasuwela weera nlamulo na oPersia khanintxentxiwa, amwiittani ale yaalakela ohitupha nlamulo nna naavahinwe ni Kiro. Nto mwaha wa yeeyo, otekiwa wa etemplu waavirelela mpaka muhoolo mwaya, mwene Dario aalamula tho weera otekiwa wa etemplu ovireleleke!—Ezra 5:11-17; 6:6-12.

w22.03 epax. 15 eparag. 7

Neereke nyuwo munnuupuwela etthu ooniheriwaawe Zakariya?

7 Mene matxentxo mamoha yahaahakalaliha aYuda. Matxentxo heeni yaawo? Mpuwa mwa eyaakha ya 520 A.E.C., mwene munyowani aapatxera olamulela oPérsia: Eeriwa Dario I. Eyaakha ya naaveli ya olamulelo awe, owo ahoonelela weera nlamulo nimoha naakhottihera oteka epewe naari noohixariya. Mwa yeeyo, Dario aahima weera muteko ovireleleke. (Ezra 6:1-3) Yoothanla ela yaari yootutuxera wa elapo yootheene. Mene kheemenle vaavo. Mwene aalamula weera anamwaattamanani aya yaawo yawoopopiha ewemexihaka muteko ole wooteka weera yaavaheke musurukhu ni itthu ikina weera ekhavihere muteko! (Ezra 6:7-12) Mwa yeeyo, sivinreene iyaakha ixexe aYuda yaawera omaliha epewe eyaakha ya 515 A.E.C.—Ezra 6:15.

w22.03 epax. 19 eparag. 16

Neereke nyuwo munnuupuwela etthu ooniheriwaawe Zakariya?

16 Yehova onnanivaha miruku morweela mwa “kaporo oororomeleya ni a miruku”. (Math. 24:45) Ikwaha sintxipale kaporo oororomeleya onnanivaha miruku sooxupa wiiwexexa. Mwa ntakihero, nyuwo pooti weera mootoko waakhela miruku woohima sa wiirehera vahinaaye okhumelela erisa mapuro munkhalaanyu ni nyuwo munoona weera erisa eyo khetonko okhumelela mapuro munkhalaanyu. Naari-tho, pooti weera miruku naakhenlaahu weera niikosoope ehuhu ya korona viru sinnatepihiwa. Vanonto, nipakeke heeni wakhala weera ninnavahiwa miruku nihiniiwexexaahu? Muupuweleke moota waraaya wooreera aYuda otthara miruku yaavahiwaaya ni Yehoxuwa vamoha ni Zorobabeli. Nave-tho, nyuwo pooti wuupuwela sooweereya sa mBiblyani ikina. Ikwaha ikina atthu a Muluku a khalaayi yaahaakhela miruku seiyo sahaavareleya muteko ni moonelo aya. Nnaamweera vaarene hiiho, miruku iyo saavuluxa ikumi sa atthu.—Aph. 7:7; 8:10.

Othokorora itthu soomunepani

w93 15/06 epax. 32 eparag. 3-5

Onnawereya omuroromela Biblya?

Musurukhu ola waapakinwe oTarso, ecidade eyo viinaano va eri ohitto wa oTurquia. Musurukhu ola waapakinwe mpuwa wa olamulelo wa guvernadori Mazaeus mwene oPersia eseekulu ya naaxexe A.E.C. Musukhu ola onnamoonihera guvernadori a eprovincia okhala a “òkhopela wa moloko” eyo tiiyo, mooloko Eufrate.

Mwaha wa heeni masu ala ooweera “òkhopela wa moloko” araaya oottuttha murima? Mwaha wooweera masu ala ennaphwanyeya mBiblyani. Va Ezra 5:6–6:13 ninnaphwanya ikaarta yaalepelannaaya mwene oPersia Dario ni guvernadori oniitthaniwa Tatenayi. Emaara yeeyo yuulumaaya woohima sa otekiwa wa etemplu oYerusalemu ni aYuda. Ezra aari mulipa ookopiyari nlamulo na Muluku, nto nroromeleke weera itthu aalepaawe ti seekhaikhai. Munimoona va Ezra 5:6 ni 6:13 weera owo aamwiitthana Tatenayi okhala “guvernadori a òkhopela wa moloko.”

Ezra olempe masu ala eyaakha ya 460 A.E.C., iyaakha 100 ohinaayeene opakiwa musurukhu. Akina pooti woona weera itiitulu sa nyaha ikina khaiyene etthu yootthuneyaxa. Mene naaroromelaka anamalepa a Biblya nnaamweera mwa iparte ikhaanene, neereke tho khanintthuneya ororomela itthu ikina elempaaya?

10-16 A JULHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | EZRA 7-8

“Mapakelo awe itthu Ezra yanvuwiha Yehova”

w00 01/10 epax. 14-15 eparag. 8

Osoma onnahakalaliha ni onnaphwanyiha mareeliho

8 Nsivelo nraahuno ni masu a Yehova nikhumeke vamurimani, mwaha wooweera soothanla sahu sinkhuma vamurimani. Ontthuneya weera nsiveliweke ophimelela ele nimanlaahu osoma. Nintthuneya owehexexa moowiixera miruku soomunepani, nintthuneya oomaala ni ophimelela ele nimanlaahu osoma. Weera eyo yeereye ontthuneya okhala oomala wuupuwelela ni opaka nivekelo. Ntoko hiihaale Ezra, nintthuneya oreherera murimaahu weera nipake yoosoma ya Biblya. Elempwale ha woohima sa Ezra: “Vetthwitthuni Ezra àlaka murim’awe wosoma ikano sa Yahvéh, wettela seiye ni tho womuhusiha Israeli soloka ni sophwanela.” (Ezra 7:10) Emaara Ezra aarehereraawe murimaawe aakhalano sootthuna tthaaru: osoma, ovarela muteko ele aasomaawe ni waaxuttiha akina. Nintthuneya otthara ntakihero nawe.

si epax. 75 eparag. 5

Eliivuru ya mBiblyani ya nummeru 13—1 Sowereya

5 Ezra aari mutthu oophwanelela weera alepe sooweereya iye seekhaikhai. “Vetthwitthuni Ezra àlaka murim’awe wosoma ikano sa Yahvéh, wettela seiye ni tho womuhusiha Israeli soloka ni sophwanela.” (Ezra 7:10) Yehova aavarihela muteko munepaawe wootteela weera amukhavihere. Mwene opersia aahaakhulela weera Ezra annavahiwa miruku naari neere osuwela ni Muluku, nto mwaha wa yeeyo, anvaha miritti sintxipale muttetthe wa oYuda. (Ezra 7:12-26) Mwaha wookhaviheriwa ni munepa wootteela ni miritti aaraaweno, Ezra aawera olepa sooweereya moovarihana ni idokumentu soororomeleya sa etempu ele.

it-1 epax. 1179-1180 eparag 8

Wiiyeviha

Onnavaha miruku sooreera. Ole oniiyeviha ohoolo wa Muluku onnaakhela miruku sa Muluku. Ezra aakhalano muritti mutokweene woowaakumiha oBabilonia alopwana oophwahaka 1500 waahiya anamakeya, alevi ni athiyana ni anamwane aaroihaka oYerusalemu. Waahiya atthu ala saakuxiwa iwouro ni iparatha sintxipale weera yaareherere etemplu oYerusalemu. Atthu awo yannahaawela okosoopiwa mphironi, mene Ezra khaatthuna onvekela mwene opersia anakhotto weera emuhoole. Mwaha wooweera opaka eyo aakela woonihera weera aaroromela owera wa atthu. opwaha mwa yeeyo, owo aamulenle ha mwene opersia: “Ntata na Muluku ahu nnikhale ni yawo othene anamwàsa wera nàrerihe.” Ni aaruma weera atthu etthuke, weera yiiyevihe ohoolo wa Yehova. Yaavekela nikhavihero wa Yehova ni Yehova aahaakhula aakosoopaka wa amwiittanaaya mphironi nto eyo yaaheeriha weetta mukwahaaya nnene ehoopopihinwe. (Ezra 8:1-14, 21-32) Mprofeeti Daniyeli, emaara aaraawe oBabilonia aakhaviheriwa ni Muluku moorweela mwa nlaika mwaha wooweera Daniyeli ahiiyeviha ohoolo wa Muluku emaara aasaawe miruku ni ephiro yooweettela.—Dan 10:12.

Othokorora itthu soomunepani

w06 15/01 epax. 19-20 eparag. 10

Nyaha sootthuneya sa eliivuru ya Ezra

7:28–8:20—Mwaha wa heeni aYuda antxipale yaakhoottalaaya otthikela oYerusalemu ni Ezra? Nnaamweera saavinre iyaakha soopwaha 60 aYuda etthikenleene elapo aya, atthu yaamanke oYerusalemu yaari vakhaani. Wa aYuda otthikela oYerusalemu waataphulela okela opatxeriha sootheene mpuwa mwa mikhalelo sooxupa ni soowoopiha. Oyerusalemu mahiku ale khasaakhanlewo mikhalelo sooreera seiyo seera saathikile muthana aYuda yaawo yaarinono mihakhu oBabilonia. Ni nihittiwalaka woopiha wa mukwaha ole. Ale yaatthikenle oYerusalemu yaatthuneya okhalano nroromelo noolipa wa Yehova, nthiti ni okokhorela weekhaikhai ni olipa murima weera epake matxentxo. Mpaka Ezra aatthuneya olipihiwa ni Yehova. Imusi soophiyera 1.500, yoopereriwaka ni Ezra apaale atthu ookwanela 6.000 yaahaakhulela otthikela oYerusalemu. Noomala Ezra aapaka mareherero makina, alevi 38 ni alipa oohikhalano yoohiyeriwa 220 yaahaakhulela orowano.

17-23 A JULHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | EZRA 9-10

“Ohiiwelela onnakumihera maxupo”

w06 15/01 epax. 20 eparag. 1

Nyaha sootthuneya sa eliivuru ya Ezra

9:1, 2—Mwaha wa heeni waaraaya woowoopiha othelana ni atthu a miloko mikina? Muloko waatthikenle oYerusalemu wannatthuneya okosoopa okokhorela weekhaikhai mpaka ophiya Mesiya. Othelana ni atthu a miloko mikina wannoopopiha okokhorela weekhaikhai. Mwaha wooweera akina yaathelanne ni atthu yaakokhorela amiluku eethiru, eyo yaamweeriha weera nloko nootheene naakokhorleke amiluku eethiru. Ni okokhorela weekhaikhai wammalamala. Nto eyo yeereñye, Mesiya aakela oweela woowiini? Nto nihitikhineke moota Ezra aatikhinaawe oonakaru etthu ele yeereñye!

wp09 01/10 epax. 10 eparag. 6

Yehova onnivekela eheeni?

Wiiwelela wahu onnaphwanyiha mareeliho. Mose aalempe ha: ‘Musunke malamulo kinoovahaakani olelo, weera mukhale nnene.’ (Eversu 13) Mweekhaikhai, malamulo ootheene a Yehova ni sootheene onnivekelaawe opaka onneerela weera nikhaleke nnene. Nto eyo ekhaikhai mwaha wooweera Biblya onhima weera “Muluku ti osivela.” (1 Yoh. 4:8) Owo oonivaha malamulo weera nikhaleke nnene mahiku ootheene. (Yes. 48:17) Opaka itthu Yehova onnivekelaawe, onoonikhavihera osepa maxupo mantxipale viinaano ni onooneeriha ophwanya mareeliho ehinrowa omala muhoolo Moomweneni mwawe.

Othokorora itthu soomunepani

w06 15/01 epax. 20 eparag. 2

Nyaha sootthuneya sa eliivuru ya Ezra

10:3, 44—Mwaha wa heeni anamwane yoomolinwaaya vamoha ni asimayaya? Waari weera anamwane ale yaahala, oweharu asithiyana ale yoomolinwe yaamutthika mwaha wa anamwane aya. Opwaha mwa yeeyo, anamwane akhaanini entthuneya okosoopiwa ni asimayaya.

24-30 A JULHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | NEHEMIYA 1-2

“Vavale miyo kànvekela Muluku a wirimu”

w08 15/02 epax. 3 eparag. 5

Nimwaattameleke Yehova moohihiyerereya

5 Ikwaha ikina tiwootthuneya onvekela nikhavihero Yehova moowaakuveya. Nihiku tinno, mwene Artaserse aahoonelela weera Nehemiya waamuripa murima. Nto mwaha wa yeeyo aamukoha ha: “Niwoko na xeni enathananaya ekhove á?” Vaavale Nehemiya ‘anvekela moowaakuveya Muluku a wiirimu.’ Moohihovela, nivekelo nne na vathi-vathi naatthuneya okhala noowaakuveya. Mene Muluku aahaakhula nivekelo nne, mwaha wooweera Nehemiya aahaakhuleliwa ni mwene orowa oYerusalemu otthikela oteka ixiri. (Mmusome Nehemiya 2:1-8.) Nnaamweera nivekelo nreene noowaakuveya ni na vathi-vathi, pooti okhala nookhavihera.

be epax. 178 eparag. 1

Mulumeke moovarihana ni moota mprepararaanyuno ohiya osoma

Mwavekeliwa othaliha soororomela sanyu, etthu heeni enrowa wookhaviherani waakhula nnene? Mmutakiheke Nehemiya yoowo aavekenle vathi-vathi ahinaaye waakhula nikoho na mwene Artaserse. (Neh. 2:4) Avinyaka muupuwelele moowaakuveya ele munkelaanyu wuuluma. Weera nwere opaka eyo, ontthuneya otthara ipaasu iya: (1) muthanle epontu emoha naari piili munrowaanyu ohela mpuwa emaara munrowaanyu othalihaka soororomela sanyu (nyuwo pooti ovarihela ipontu simphwanyeya muliivuruni Raciocínios à Base das Escritura); (2) muthanle soolepa sa mBiblyani munrowaanyu ovarihela muteko weera ekhavihere yeele eri epontu munthalihaanyu; (3) muupuwelele moota woopatxeriha othaliha soororomela sanyu onrowa oweeriha atthu otthuna wiiwa ele munhimaanyu. Avinyaka nyuwo pooti opatxera olokolela.

Othokorora itthu soomunepani

w86 15/02 epax. 25 eparag. 6

Okokhorela weekhaikhai onnatthikiheriwa

Hooye, mwaha wooweera ovinyera khalayeene Nehemiya annavekela “othana ni ohiyu” woohima sa moota aaraawe oonyaanyeya Yerusalemu. (1:4, 6) Aphwanyakaru eparakha yoomuleela mwene Arteserse yootthunaawe yoorowa oteka ixiri so Yerusalemu, Nehemiya aatthikela ovekela etthu aavekenlaawe mwa ikwaha sintxipale. Waakhula wa Yehova waaheeriha weera Nehemiya aakhuleliwe otthikela oteka ecidade ya oYerusalemu.

Ele ninxutteraahu: Nehemiya anvekela Yehova miruku. Hiyo tho naatthuka opaka soothanla sootthuneya, nintthuneya ‘wiilipihera opaka mavekelo’ ni otthara miruku sa Yehova.—Aroma 12:12.

31 A JULHO–6 A AGOSTO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | NEHEMIYA 3-4

“Neereke nyuwo munisoona okhala oohitthuneya vaavo munthanleliwaanyu opaka itthu ikhaanini?”

w06 01/02 epax. 10 eparag. 1

Nyaha sootthuneya sa eliivuru ya Nehemiya

3:5, 27. Nihiisooneke okhala oohitthuneya vaavo ninvaraahu miteko soowiiyeviha sa mareherero a Yehova ni matataahu. Ntoko hiihaale yenraaya “asitokwene” a oTekowa. Mene nintthuneya naalikanxeke atthu piswa a oTekowa yiivaherenre ovara muteko woowiiyeviha.

w19.10 epax. 23 eparag. 11

Yehova onkela wookhalihani taani?

11 Muhoolo mwaya, Yehova aahaavarihela muteko anamwane a Xalumi weera yaakhavihere oteka ixiri sa oYerusalemu. (Neh. 2:20; 3:12) Nnaamweera yaari anamwane a mutokweene, asithiyana ala yaahaakhulela ovara muteko wooxupa ni woowoopiha. (Neh. 4:15-18) Nno ovirikana otokweene wa asitokweene a oTekowa, yaawo “yahatthune wuramiha mithana saya” weera evare muteko wooteka! (Neh. 3:5) Nkuupuwelani ohakalala yaaphwanyaaya anamwane a Xalumi yoonakaru ixiri yaakhaviheraaya oteka simalihinwene mpuwa mwa mahiku 52! (Neh. 6:15) Mahikwaahu ala, asirokora antxipale ennoonihera mukhalelo mmoha-moharu. Awosa ennahakalala mwaha woowiivaherera okhavihera muteko wootteela wa mareherero a Yehova, ntoko: Oteka ni oreherera Impa sa Omwene. Owera waya ovara muteko, ohakalalela waya ovara muteko ni ororomeleya waya asirokora ala onnakhavihera vantxipale weera miteko seetteke nnene nave sirooke ohoolo.

w04 01/08 epax. 18 eparag. 16

Mukhaleno moonelo mmoha wa Kristu woohima sa otokweene

16 Akristu ootheene waahela mpuwa amiravo ni atthu owunnuwela, entthuneya wiilipihera weera ekhalekeno moonelo wa Kristu woohima sa otokweene. Mmulokoni sookhala miteko sintxipale sintthuneya ovariwa. Muhiisooneke okhala oohitthuneya vaavo munthanleliwaanyu opaka itthu ikhaanini. (1 Samuweli 25:41; 2 Mamwene 3:11) Asitiithi, neereke munnawooperera anamwane ayu ovara muteko ori poothe moohakalala anvahiwaaya Empa ya Omwene, wa asembleya naari okongresuni? Awo ennawoonani nyuwo nvaraka miteko sintthuneya wiiyeviha? Munna mmoha onvara oSede mundial wa Anamoona a Yehova, onnuupuwelela ntakihero na Asitithawe. Owo ohimme ha: “Moota Asitithaka yaavaraaya muteko wookwesa Empa ya Omwene ni nipuro na kongresu, wannakuupuxera weera ovara miteko iyo saari miteko sootepa otthuneya. Ikwaha sintxipale awo yanniivaherera ovara miteko sa mmulokoni naari sa asinna, nnaamweera miteko iyo saatthuneya wiiyeviha. Ntakihero naya ninnakikhavihera waakhulela ovara muteko ori poothe kinthanleliwaaka ovara oBetheli nno.”

Othokorora itthu soomunepani

w06 01/02 epax. 9 eparag. 1

Nyaha sootthuneya sa eliivuru ya Nehemiya

4:17, 18—Moota heeni mutthu eeraawe avareke muteko wooteka ni ntata nimoha paahi? Eyo khaiyene yaari maxupo wa alipa ale yaateexa ikaruma sootekela. Mwaha wooweera awo yaateexa mwiritti va muru naari mmakhatani eyo yannaakhweihera ovara muteko ni ntata nimoha. Ni ntata nikina yaavarela ekaruma yoowanela ekhotto. Wa alipa ooteka ale yaatthuneya ovara muteko ni matata ootheene, yaakuxa ikaruma saya sa ekhotto muyuununi vaavo yaatekaaya. Alopwana yaakhala oolikaneene weera ewane ekhotto wakahala weera amwiittani aya ahaaweela.

7-13 A AGOSTO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | NEHEMIYA 5-7

“Nehemiya aatthuna waavarela atthu akina, ohiya ovareliwa”

w02 01/11 epax. 27 eparag. 3

Anamakhavihera a okokhorela weekhaikhai akhalayi ni amahikwaano

Nehemiya khaavarihenle etempu awe ni owera wawe paahi weera arehere muteko ole wooteka. Aavarihela tho muteko itthu aakhalannaawe weera akhavihere okokhorela weekhaikhai. Owo aakuxa musurukhu awe weera awoopole aYuda yaatumihinwe ntoko akaporo. Owo annaakophiha musurukhu atthu ahaavekela weera elive ni ejuuru. Nnaamweera aari guvernadori, Nehemiya khaanyeserera aYuda opaka ele yahaaweraaya naari waaliviha musonkho wa mwene. Opwaha mwa yeeyo, Nehemiya annaavaha yootxa atthu ‘150 ni atthu yaakhuma mittetthe mikina’ owannyawe. Mahiku ootheene owo annaavaha ale aawoopaawe “emombe emosá, inama ithanu namosá sa mihuwo sikhani ni soxiwa.” Opwaha mwa yeeyo, mahiku yaaphiyerakaru 10 owo annaavaha, “evinyu yothene yatthuna aya.”—Nehemiya 5:8, 10, 14-18.

w16.09 epax. 6 eparag. 16

‘Muhihiye matataanyu ekhulumuwaka’

16 Ekhaviheriwaka ni Yehova, Nehemiya ni aYuda akina “yàvihera matat’ aya” weera eteke ixiri so Yerusalemu. Hiiho awo yaawera omaliha oteka ixiri iye mpuwa mwa mahiku 52! (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemiya khaiyene aamweera ohoolela paahi muteko ole, mene tho annatekano. (Neh. 5:16) Mahikwaahu ala asitokweene antxipale ennatthara ntakihero na Nehemiya. Awosa ennakhavihera muteko wooteka naari oreherera Impa sa Omwene. Opwaha mwa yeeyo, mwaha woovara ni anamalaleera muteko wookukhula, awosa ennalipiha “matata òlosowa” ni ale ‘eripinwe murima.’—Mmusome Yesaya 35:3, 4.

w00 01/02 epax. 32 eparag. 3

Yehova onwuupuwelelani moota heeni nyuwo?

Ikwaha sintxipale Biblya onnoonihera weera “wuupuwelela” wa Yehova ontaphulela opaka etthu. Mwa ntakihero, elapo esareyakaru maahi ni epula ya mirupi mpuwa mwa mahiku 150, “Muluku àmùpuwela Nowa . . . , Muluku àhòpiha epheyo valaponi, wera mahi ewelele.” (Epha. 8:1) Sivirakaru iseekulu ovinya mahiku a Nowa, Sansoni aatthukiwa ni aasonyolinwene maitho, owo anvekela Yehova eeraka: “Pwiy’aka, Yahvéh, okùpuwele miyo. Okivahe tho ikuru ekwaha ela pahi.” Yehova aamupuwelela Sansoni anvaha ikuru weera awinlele ekukuttula amwiittani a Muluku. (Aph. 16:28-30) Wa Nehemiya, Yehova aamureeliha mwaha woowiilipihera otthikihera okokhorela weekhaikhai oYerusalemu.

Othokorora itthu soomunepani

w07 01/07 epax. 30 eparag. 15

‘Owine itthu soonanara, opakaka sooreera’

15 Yanaararu, amwittani yanvarihela muteko namootha mmoha eeriwa Xemaya, weera amweerihe Nehemiya ohiiwelela malamulo a Muluku. Xemaya aamweerenle ha Nehemiya: “Ni thukumane oweli mpeweni, mottelani mmwe, niwale masele a Epewe, niwoko enerwe onìva hiyo.” Xemaya aahima weera Nehemiya aatthuna wiiviwa, menento weera ahiiviwe waatthuneya wiipitha mutemplu. Waari weera Nehemiya ohiipitha mutemplu, yaakhela okhala yoottheka mwaha wooweera Nehemiya khaakhanle namakeya. Neereke Nehemiya aamutupha malamulo weera avuluxe ekumi awe? Nehemiya omwaakhula enre: “Mulopwana si miyo onnawerya otthawa? Khweli . . . nkivolowamo!” Mwaha wa heeni Nehemiya ahaamorenlaawe mmurakhoni mmwe? Mwaha wooweera nnaamweera Xemaya aari mu Israeli, Nehemiya aasuwela weera owo “kharummwe ni Muluku.” Opwaha mwa yeeyo, mprofeti eekhaikhai khaakela omuthupera Nehemiya ohiiwelela malamulo a Muluku. Ela khiyaakhanle ekwaha yoopatxera Nehemiya aakhonttaawe omorela mmurakhoni mwa amwiittani awe. Evinreene etempu vakhaani owo aawera ohima: “Mukuso wa muttetthe wàmalihiwa, yèttaka mahiku milokó mili orwa mahiku mathanu a Eluli, muhina mwa mahiku milokó mithanu orwa mahiku meli.”—Nehemiya 6:10-15; Namalepela 1:51; 18:7.

14-20 A AGOSTO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | NEHEMIYA 8-9

“Ohakalala wa Yehova ti ikuru sahu”

w13 15/10 epax. 21 eparag. 2

Mavekelo enkhuma vathi va murima ennanixuttiha etthu

2 Mweeri mmoha ohinaayeene opakiwa muthukumano ole ohimmwale, aYuda yeera emalinheene opaka ixiri sa oYerusalemu. (Neh. 6:15) Muteko ola waavirinhe mahiku 52 paahi avinyaka awo yaapatxera owehexexa sootthuneya sa omunepani. Nihiku noopatxera na mweeri waattharelana muloko waathukumana ohoolo wa mulako wa maahi weera emwiiwe Ezra ni Alevi esomaka ebuukhu ya ikano sa Mose. (Niphwanaphwaniho 1) Muthukumano wootheene wa alopwana ni athiyana “ni tho wa yale yawera wiwa’mo” yaaheemela ovinyera “oxexelo mpaka nsuwa vamuru.” Ewiriyanaka ikano sa Mose saasommwa. Moohihovela, nna ntakihero nooreera wa ale enthukumana Impa sa Omwene sooreera. Neereke ninnahiya wiiwelela mithukumano nnapatxera wuupuwelela itthu ikina? Waari weera nyuwo munnapaka eyo muupuweleleke ntakihero ana a Israeli awo khaiyene yaari mweera wiiwaru, mene yaavarihela muteko ele yiiwalaaya mpaka awo yaapatxera winla mwaha wooweera khayiiwelenle ikano sa Mose Muluku aavanhaawe.—Neh. 8:1-9.

w07 15/07 epax. 22 eparag. 9-10

Neereke nyuwo munoovirelela wetta “mwa omunepani?”

9 Ohakalala otteeliwa murima. Yehova ‘Muluku oohakalala.’ (1 Timotheyo 1:11; Nsalmu 104:31) Mwaana onnatthuna opaka yootthuna ya apapawe. (Nsalmu 40:9 [40:8, NM]; Aheberi 10:7-9) Ni “ohakalala wa Yehova ti ikuru sahu.”—Nehemiya 8:10.

10 Ohakalala onkhuma wa Yehova onnanivaha ohakalala naapakaka yootthunaawe, nnaamweera nivirihaka maxupo, oriipiha murima ni ottharatthariwa. ‘Osuwela wa Muluku’! onnaniphwanyiha ohakalala. (Miruku 2:1-5) Onthamwene nraahuno wooreera ni Muluku onlipa ni osuwela wahu ekhaikhai ni nroromelo nraahuno ni mukuttho woovuluxa wa Yesu. (1 Yohani 2:1, 2) Etthu ekina enniphwanyiha ohakalala ori weerela eparte emosi ya elapo yootheene. (Sofoniya 3:9; Hagayo 2:7) Yooweherera ahu ya Omwene ni eparakha nraahuno ya olaleera mitthenka sooreera ennaniphwanyiha ohakalala. (Matheyo 6:9, 10; 24:14) Emoha-moharu enneereya ni yooweherera ahu ya okhalano ekumi yoohimala. (Yohani 17:3) Woona weera nookhalano yooweherera etokweene nintthuneya okhala ‘oohakalala’—Olaleya 16:15.

Othokorora itthu soomunepani

it-1 epax. 171 eparag. 3

Eramaiko

Ayuda yaatthamiheriwe oBabilonia etthikelakaru oYerusalemu, namakeya, Ezra aahaasomela aYuda yaathukumanne ebuukhu ya ikano sa Mose oYerusalemu, ni alevi antxiple yaannaataphulela atthu ele yaasommwa. Nehemiya 8:8 onhima ha: “Ebukhu ya ikano sa Muluku yà’nasomiwa empari ni empari, enataphuleliwa nananoro, wowisiso sothene sa sommwa, sàri sowiwanyeya.” Wiiwanyeihiwa nno wa masu apaale waahela mpuwa otaphuleliwa nuulumo na Eheeberi woona weera a Yuda yaaraaya oBabilonia yuuluma Eramaiko. Moohihovela wiiwanyeihiwa wa masu waahela mpuwa otaphulela Eheeberi weera aYuda ale yuuluma Eramaiko yiiwexexeke nnene ele yaasommwa nnaamweera awo yiiwa Eheeberi.

21-27 A AGOSTO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | NEHEMIYA 10-11

“Awosa yaapaka etthu yaaweraaya weera emukokhorele Yehova”

w98 15/10 epax. 22 eparag. 13

Yerusalemu oororomeleya mwa nsina nawe

13 Mareherero yaapakinwe mahiku a Nehemiya yaahaareherera atthu akhalayi a Muluku weera ekhale oolikaneene nihuku na ohuleliwa ixiri sa oYerusalemu. Mene waakhala mwaha waatthuneya othokororiwa moowaakuveya. Woona weera Yerusalemu aahunnuwa aarino milako 12 waatthuneya weera atthu antxipale ekhalekemo. Nnaamweera ana a Israeli akina yaakhala iwe “muttetthe wàri wophwateya ni mutokotoko, ni muhinani mwaya yàmaka atthu vakhani.” (Nehemiya 7:4) Nto weera oreheriwe mwaha ole, muloko ‘wavonya eparakha wera mutthu mmosá variyari va atthu mulokó amake oYerusalemu muttetthe wottela.’ Atthu yaakhulelaka mareherero ala “wàhàreliha othene yale yàkhulenle volakela omaka o Yerusalemu.” (Nehemiya 11:1, 2) Nna ntakihero nooreera otthara, makristu ale arino mikhalelo sinwaakhulela othaamela mapuro oothowa anamalaleera!

w86 15/02 epax. 26

Okokhorela weekhaikhai onnatthikiheriwa

Ohiya imatta saya soohiyeriwa ni otthaamela oYerusalemu waakela okhala muteko mutokotoko ni yaamuyeleela itthu ikina. Apaale ale yaakhala oYerusalemu iwe yannakhala veerisani. Wa maxupo ntoko ola atthu ale owiivaherera orowa okhala oYerusalemu yannaphwanela ottottopeliwa ni moohihovela atthu akina yannaavekelela weera Yehova aareelihe.

w16.04 epax. 8 eparag. 15

Mukhaleke oororomeleya ni mmuhakalalihe Yehova

15 Antxipale a hiyo nohiivaherera wa Yehova, nto mwaha wa yeeyo, noolaihera opaka yootthuna ya Muluku nihixikhakha ele owo onnivekelaawe. Emaara niivahereraahu wa Yehova naasuwela weera opaka eyo waatthuneya wiilipihera. Menento opaka eyo khavankweya otepaxawene naatthunaka opaka etthu nihintthunaahu. Nto vaavo nniilipiheraahu weera neerere opaka itthu inyowani mmutekoni mwa Yehova ninnamoonihera Yehova weera hiyo na atthu oororomeleya. Eyo pooti okhala yooxupa woopatxerani menento mareeliho nnaakhelaahu mwaha woowiilipihera ennapwaha wiilipihera nenraahu. (Mal. 3:10) Eheeni nikhanlaahu ooxuttera ni mwaana mwaamuthiyana a Yefte?

Othokorora itthu soomunepani

w06 01/02 epax. 11 eparag. 1

Nyaha sootthuneya sa eliivuru ya Nehemiya

10:35 [10:34, NM]—Mwaha wa heeni muloko ole waatthuneyaaya ovaha ikhuuni? Yoovaha ya ikhuuni khaiyene naari nlamulo na Mose. Mene ikhuuni iye saavahinwe mwaha wooweera saamuhaaweleya. Sannatthuneya ikhuuni sintxipale weera ehisiwe amakeya yaavaleeliwa. Oweharu khayaakhanle manetineu mantxipale yaawo yaari akaporo yahaakhanle ana a Israeli yaavara otemplu. Nto mwaha wa yeeyo, yaathanliwa anamakeya, Alevi ni muloko weera evaheke ikhuuni voohihiyerereya.

28 A AGOSTO–3 A SETEMBRO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | NEHEMIYA 12-13

“Muroromeleyeke wa Yehova emaara munaathanlaanyu asinthamwenaanyu”

it-1 epax. 114 eparag. 2

Amoni

Tobiya oomoliwakaru mutemplu, nlamulo na Muluku nimphwanyeya va Olaleya 23:3-6 naakhoottihera atthu awamoni ni amowabi ovolowa mmuthukumanoni mwa Muluku naasommwa. (Neh 13:1-3) Nlamulo nna naavahinwe iyaakha 1.000 sa muttuli mwaha wooweera atthu awamoni ni amowabi yaakhootta watxitxera ana a Israeli yaakhumaaya oXipitu. Atthu akina enoona weera nlamulo nna nintaphulela weera atthu ala awamoni ni omowabi khayaakhanleno edireitu ya okhala nloko na ana a Isreali ni iparakha yaakhalaayano atthu yaatakanxerana ni ana a Israeli. Mene nlamulo nne khaiyene naahima yeeyo enexa weera atthu awamoni ni amowabi ehitthekuleke ni ana a Israeli ni okhala vamoha ni weera ehaakhele mareeliho mamoharu yaakhelaaya atthu a Muluku. Ninnahimexexa hiiho mwaha wooweera Saleki awamoni ohimmwale weera aari mukhomaali akhotto a Davidi nave tho yookhala yoohimmwa ya Ruthi mmowabi.—Ru 1:4, 16-18.

w13 15/08 epax. 4 eparag. 5-6

Nyuwo mootteelihiwa

5 Mmusome Nehemiya 13:4-9. Hiyo noorokureriwa ni itthu soohireera, eyo eneeriha okhala wooxupa okhala ootteela. Ele yeereñye ni Eliyaxibi ni Tobiya. Eliyaxibi aari namakeya mutokweene ni Tobiya aari awamoni oweharu Tobiya aari kaporo awamoni. Tobiya ni atthu akina yaamukhavihera yaahiilipihera omukoottihera Nehemiya oteka ixiri sa oYerusalemu. (Neh. 2:10) Atthu awamoni khayaakhuleliwa ovolowa mutemplu. (Ola. 23:3) Vanonto mwaha wa heeni namakeya mutokweene Eliyaxibi aakhulenlaawe onvaha Tobiya nipuro nootxa mutemplu?

6 Tobiya aakhalano onthamwene ni Eliyaxibi. Tobiya ni mwanawe Yohanani yaathenle athiyana o Yudeya ni aYuda antxipale yannamuuluma nnene Tobiya. (Neh. 6:17-19) Ni musulwaawe Eliyaxibi aamuthenle mwaana a Sanibalati, guvernadori a oSamariya ni Sanibalati aari nthamwene awe Tobiya. (Neh. 13:28) Itthu iya apaale saamweerihe namakeya mutokweene Eliyaxibei omwaakhulela Tobiya okhalano nipuro mutemplu. Mene Nehemiya aahoonihera omuroromela wawe Yehova arihelaka vaate itthu sootheene sa Tobiya aavarihelaawe muteko mutemplu.

w96 15/03 epax. 16 eparag. 6

Moota heeni wooviriha weereriwa wa ororomeleya

6 Nakhala oororomeleya wa Yehova nnoosempa okhalano onthamwene ni a atthu ale ari amwiitthani a Yehova. Tivanto murummwa Yakobe olempaawe ha: “Nyuwo atthu òraruwa, khamunasuwela wi onthamwene wa elapo ela ya vathi onahima wittana ni Muluku? Vanonto ole ontthuna okhala nthamwene a elapo, onnìkhaliha mwittani a Muluku.” (Yakobe 4:4) Nintthuna okhalano nroromelo mwene Davidi oonihenraawe, owo ohimme ha: “Apale nkinawìtta yawo anìttana ni nyuwo, Yahvéh? Apale nkinaphweliwa ni yale enovinyerani nyuwo? Wittana kinnìttana ni yawo ni murima wothene: wona waka ari amwittana! (Nsalmu 139:21, 22) khanitthuneya okhalano othamwene ni atthu ale empaka soottheka mwaayiineene mwaha wooweera khanaanono etthu ninvarihanaahu naawo. Khawaareerela omuroromela wahu Yehova oneeriha waasempa otthekulano amwiitthani awo a Muluku mu redes socias, ethoni ni ethoni naari mutelevisauni?

Othokorora itthu soomunepani

it-2 epax. 431 eparag. 8

Etxipo

Wannaheliwa mwiitti muteko wooweepa itxipo mutemplu. Eyo enooneya mwa soolepa sintxipale sa Biblya sinaahima alipa ooweepa ni onnahima weera awo khayaavara “muteko mukina” ni yootthuna weera evareke muteko aya othana ni ohiyu. (1Sow 9:33) Yaavirelela okhala egrupo yoothanleya ya Alevi mwaha wooweera yaapakinwe namalepela vawayaru wa ale yaakhumme oBabilonia. (Ezra 2:40, 41) Mpaka mwene Arteserse aahaareerela murima aahelaka egrupu emoha ya atthu oothanleya yaakela ohilivaka “misonkho ni mposito.” (Ezra 7:24) Vahoolo vaya mwene aalamula weera anatxipo evahiweke yotxa ya nihiku ti nihiku” nnaamweera nlamulo nna nihimmwaka weera aavanwe Arteserse. Pooti weera aavanhe aari Ezra avarihelaka muteko owera aavahinwaawe ni mwene arteserse. (Neh 11:23; Ezra 7:18-26) Nnaamweera anamwiipa ootheene yaari alivi, Biblya onnaahima ntoko egrupu yoothanle uulumaka sa anamweepa ni alevi.”—Neh 7:1; 13:10.

    Ibuukhu sa Makhuwa-Shirima (2018-2025)
    Okhuma
    Ovolowa
    • Makhuwa-Shirima
    • Okawela
    • Muntthuna Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Masu Oovarihela muteko
    • Mwaha Woosunka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ovolowa
    Okawela