YOOBI
1 Aahikhala mulopwana mmosa a elapo ya wUsi aihaniwa Yoobi.*+ Owo aari mulopwana oororomeleya*+ ni a xariya. Nave aanimoova Muluku ni aanikhootta itthu sootakhala.+ 2 Aahaayara anaawe axilopwana 7 ni axithiyana araru. 3 Mihuwo sawe saari ipwittipwitthi 7.000, ikamelo 3.000, ipooyi 1.000 soolopwana ni soothiyana, apuuru* 500. Aahikhalana-tho arumeyi anceene. Tivonto, owo aari mutthu oothaaciri waavikana atthu ootheene yaakhala mpantta wa elapo onikhuma nsuwa.
4 Khula mwaana mwaamulopwana, aanipaka efesta vatthokoni vawe nihiku naathanleliwe awe. Yaanaalattula axirokoraya ooraaru wiira yalyeeke ni yawuryeke hoothe. 5 Nuumala anamwane ootheene opaka efesta, Yoobi aaniruma wiihaniwa wiira aareerihe. Owo aanivenya voosiisu, onanvaha Muluku mukuttho woopahiwa,+ para khula mwaana. Yoobi uupuwela so: “Woonasa wene, mwanaka mmosa oottheka aahiiso onveeha Muluku vamurimani vawe”. Ti siiso Yoobi aamakela awe wiira.+
6 Vano naahiphiya nihiku anamwane a Muluku eekeekhai*+ yaaronwe aya wiixooniherya ohoolo wa Yehova.+ Nave-tho, Satana+ aahirwa vaavo.+
7 Vano Yehova aahimukoha Satana iiraka: “Munikhuma woowi?” Nto Satana aahimwaakhula Yehova oriki: “Kaaronwe weetteetta mulaponi, ni owehaweha mulaponi-mmo”.+ 8 Yehova aahimukoha Satana wiira: “Kiira monweha* murumeyi aka Yoobi? Muhoona wiira khuuvo onlikana nuuwo mulaponi? Owo mulopwana oororomeleya* ni a xariya,+ onimoova Muluku ni onikhootta itthu sootakhala”. 9 Satana aahimwaakhula Yehova wiira: “Munoona wiira Yoobi owo onimoova Muluku mahala ene?+ 10 Nyuwo munnimwaakiherya itthu sootheene. Vanikhala ntoko wiira mmutekelenle ekintaali+ owo ni emusi awe, ni itthu sootheene sirina awe. Nave mooreeliha miteko sawe,+ ni mihuwo sawe sinnimwareela mulaponi. 11 Masi, mookole ntata nanyu, mukuxe itthu sootheene sirina awe. Nto munimoona akhala wiira khonrowa wooveehani ohoolo* wanyu”. 12 Nuumala-vo, Yehova aahimuleela Satana wiira: “Itthu sootheene sirina awe siri mmatatani mwanyu. Masi muhimwiirihe etthu yootakhala!” Siiso, Satana aahikhuma ohoolo* wa Yehova.+
13 Vano, nihiku anamwane axilopwana ni axithiyana a Yoobi yaalya aya ni owurya eviinyu vatthokoni va muulupale aya,+ 14 aahirwa murumeyi mmosa a Yoobi, onahimya wiira: “Ipooyi saamulima mmatta, nave-tho apuuru yiira alyaaka malaxi vakhiviru vaya, 15 okathi owo, yaahirwa atthu a oSebayini atuphela ni akuxa. Nave aawiiva arumeyi anyu ni espaata.* Miyo paahi kooponwe wiira kooleeleni”.
16 Olavulaka siiso, aahiphiya murumeyi mukina onahimya wiira: “Mooro onikhuma wa Muluku* wookhuruwa wiirimu, opaha ipwittipwitthi sanyu ni waapaha arumeyi anyu, ni waapwetexa! Miyo paahi kooponwe wiira kooleeleni”.
17 Olavulaka siiso, aahiphiya murumeyi mukina onahimya wiira: “Ikurupu tthaaru sa akhaldeya,+ aatuphela ikamelo ni aakuxa. Nave-tho, awo aawiiva arumeyi anyu ni espaata. Miyo paahi kooponwe wiira kooleeleni”.
18 Olavulaka siiso, aahiphiya murumeyi mukina onahimya wiira: “Aniinyu axilopwana ni axithiyana yiira alyaaka ni awuryaka eviinyu vatthokoni va muulupale aya. 19 Niinaano-ru, yaahoopa epheyo yuulupale ekhumaka moothakoni, nto epheyo eyo yaahimana ikantu sooxeexe sa empa eyo, nto eyo yaahaamorela amiravo awo, ewiiva. Miyo paahi kooponwe wiira kooleeleni”.
20 Nuumala wiiwa itthu iyo, Yoobi aahivenya, okhera ikuwo sawe ni omettha ikharari sawe. Nuumala-vo, aahikokhora uurama mpakha vathi, 21 onahimya wiira:
“Kikhumme mmirimani mwa amaama kihiwanre etthu,
Nave kinootthikela vatthayani kihiwanre etthu.+
Yehova tokivanhe,+ nave Yehova tokunxe.
Nto nsina na Yehova nlelo nittottopeliweke”.
22 Nnaamwi Yoobi saamwiiranenle itthu iyo sootheene, owo khaatthenke nnakhala khaamoothenrye Muluku opaka etthu yootakhala.*
2 Nuumala-vo, naahiphiya nihiku anamwane a Muluku eekeekhai*+ yaaronwe aya wiixooniherya ohoolo wa Yehova.+ Nave-tho, Satana aahirwa vaavo wiixooniherya ohoolo wa Yehova.+
2 Vano Yehova aahimukoha Satana iiraka: “Munikhuma woowi?” Nto Satana aahimwaakhula Yehova oriki: “Kaaronwe weetteetta mulaponi, ni owehaweha mulaponi-mmo”.+ 3 Yehova aahimukoha Satana wiira: “Kiira monweha* murumeyi aka Yoobi? Muhoona wiira mulaponi mootheene khuuvo onlikana nuuwo? Owo mulopwana oororomeleya* ni a xariya,+ onimoova Muluku ni onikhootta itthu sootakhala. Owo nlelo khonihiya okhala oororomeleya,+ nnaamwi nyuwo mweereryaka okiiriha ompwetexa* yena,+ vahikhanle mulattu”. 4 Masi Satana aahimwaakhula Yehova oriki: “Okathi mutthu onihala awe okhwa, oolikanana oleva itthu sootheene wiira oopole okumi awe. 5 Masi, mookole ntata nanyu ni mmukumiherye eretta. Nto munimoona akhala wiira khonrowa wooveehani ohoolo wanyu”.+
6 Nuumala-vo, Yehova aahimuleela Satana wiira: “Owo ori mmatatani mwanyu! Masi muhimwiive!” 7 Siiso, Satana aahikhuma ohoolo* wa Yehova. Nto aahimphwanyiha Yoobi eretta ya makhwatta oowereya,+ okhuma vathi va inawu sawe mpakha vamuru vawe. 8 Yoobi aahikuxa nivali onaisunana. Owo aakilanthi vattuurwani.+
9 Vano mwaarawe Yoobi aahimukoha iiraka: “Nlelo munithipelela ororomeleya? Munveehe Muluku, mukhweeke!” 10 Masi Yoobi aahimwaakhula wiira: “Nyuwo munlavula ntoko muthiyana mulolo. Niireke nihaana waakhela paahi itthu sooreera sinikhuma wa Muluku eekeekhai, masi nihinaakhela itthu soonanara?”+ Nnaamwi Yoobi saamwiiranenle itthu iya sootheene, owo khaatthenke ni eyano awe.+
11 Apatthani araru a Yoobi yaahiiwa maxakha ootheene yaamukhumelenle. Khula mmosa aahikhuma owannyawe onarowa okumana ni Yoobi. Apatthani awo taala: Elifaazi+ a oTemani, Bilidaadi+ a oXuwa,+ ni Sofaari+ a oNaama. Awo yaahiiwanana okumana wiira arowe yammaalihe ni yamulipihe Yoobi. 12 Okathi yanwenhe aya ari ene ottaiwene, awo khiyaamusuwela. Nto yaahipacerya wunla akhuwelaka ni yaahikhera malaya aya. Nave-tho yaahirihela ettuurwa musulu ni mmuru mwaya.+ 13 Nuumala-vo, yaahikilaathi vathi vamosa ni Yoobi mpakha mahiku 7, othana ni ohiyu. Khuuvo aamulavulinhe, okhala wiira awo yaanoona wiira Yoobi aanoona owereya vanceene.+
3 Nuumala-vo, Yoobi aahipacerya olavula, onatakhaliha nihiku aayariwe awe.*+ 2 Yoobi aahimmye wiira:
3 “Nimalamale nihiku naayariwe aka,+
Ni ohiyu waahimmwale wiira: ‘Ooyariwa mulopwana!’
4 Nihiku nle nikhale epiphi.
Muluku oliyale nihiku nne;
Ohikhale muthuko onimwaleela nihiku nle.
5 Epiphi yuulupale ekuxe nihiku nle.
Neeku na epula nikhale vasulu vaya.
Epiphi yoowoopiha ekhuneele waarya wa nihiku nle.
6 Kaaniphavela wiira ohiyu owo waakuxiwe ni epiphi yuulupale;+
Ohikhale ohakalala nihiku nne,
Nihiku nle nihiirele mpantta mahiku a mweeri.
7 Tthiri, ohiyu owo okhale mekhaya;
Ohiiwanyeye okhuwela wootteeliwa murima.
9 Itheneeri sa oxaka, siriipe;
Ohiyu ole, olipelele mahala ene okokola wa nihiku,
Ohiwehe waarya wa nsuwa oxaka.
10 Amaama akiyanre nihiku nenle;+
Nave miyo kinniphwanya mixankiho.
11 Xeeni kahaakhwiiye aka okathi kaayariwa aka?
Xeeni kahaakhwiiye aka okathi kaakhuma aka mmirimani?+
12 Xeeni amaama yaakaakhenle aya vamettoni vaya,
Nave yaakamwinhe aya mapele aya?
13 Vaakhanle wiira kihookhwa okathi ole, kaarowa wiiraka kimmaathale ene voomaaleleya;+
Kaarowa wiiraka kirupaka ni kiphumuryaka,+
14 Vamosa ni mamwene ni ale yaavaha miruku,
Yaawo yaatenke mapuro vano ari milepe,*
15 Aahiiso ni makhulupale yaarina eweero,
Yaawo ipa saya saasanrye eparatha.
16 Aahiiso xeeni kahaakhala aka ntoko erukulu yooyiihiwa;
Kahaalikana aka ni anamwane ahitonko woona okokola?
17 Wookhwaani, hata atakhali annihiya oxanka;
Weiwo, anniphumurya ale akhulumunwe.+
18 Weiwo, maperesu ootheene anniphumurya;
Khaniiwa nsu na mutthu onaakhanyererya ovara muteko.
19 Weiwo, mutthu oohaawa ni oothaaciri anoolikana,+
Nave epottha ennoopowa mmatatani mwa pwiya aya.
20 Xeeni Muluku onimuhiya awe mutthu onihaawa, nlelo okhalaka mukumi?*
Ni onaahiya awe atthu axankale, nlelo ari ene akumi?+
21 Xeeni atthu aniphavela aya okhwa, masi okhwa iwo ohinarwa?+
Awo anniphavela okhwa ovikana mihakhu soovithiwa,
22 Awo annitteeliwa murima vanceene,
Annihakalala okathi aniphwanya aya mahiye.
23 Xeeni Muluku onimuhiya awe ori ene mukumi, mutthu yoole ohinsuwela ephiro onirowa awe,
Yoowo orukureriwe ni Muluku?+
25 Etthu enikoopopiha yookiphwanya,
Nave etthu kinoova aka yookikhumelela.
26 Nkirina murettele, nnakhala omaaleleya hata nkiniphumurya,
Masi mixankiho sinootepa okirweela”.
4 Nto, Elifaazi,+ a oTemani, aahilavula wiira:
2 “Akhala wiira mutthu onimweererya olavula ni nyuwo, niireke munompixerya murima wiira munwiriyane?
Ti pani oniwerya ohilavula etthu?
3 Ekeekhai wiira nyuwo mwaanaattaruxa atthu anceene,
Nave mwaanilipiha matata ootteettheya.
4 Moolumo anyu yaanaavenxa ale yaamora,
Mwaanaalipiha atthu ootteettheya makutha.
5 Masi okhala wiira eniiraneya ni nyuwo, mookhulumuwa;
Ennoovarani nyuwo, nto munnixanka.
6 Omoova wanyu Muluku khoniwiirihani omuroromela yoowo?
Ororomeleya wanyu+ khonoovahani nlipelelo?
7 Niireke munnimuupuwela mutthu ohitthenke, yoowo okhwiiye ohinatthi ophiya okathi awe?
Aahiiso anaxariya apwetexiwe?
8 Miyo kooweha wiira ale anlima sootakhala,
Nave ale anaala soonanara anrowa ohepha seiyo.
9 Annookhwa mwaha wa wiiseeleliwa ni iphumu sa Muluku,
Nave annimala-mala mwaha wa onanariwa wawe.
10 Kharamu onnoopa murukulu, nave axaana a kharamu anninla,
Masi hata maino a akharamu ootupa, anniphweeya.
11 Kharamu onnookhwa mwaha woohikhalana enama yookhuura,
Nave axaana a kharamu annimwara-mwariwa.
12 Vano kooleeliwa moolumo a mwiitiho,
Nave maaru aka ahiiwa moolumo awo.
13 Ohiyu, okathi kaarina aka ikhove suulupale,
Kaahoonihiwa itthu saaxankinhe muupuwelo aka,
14 Kaahithukumela vanceene,
Nave makhuva aka yaahisareya woova.
15 Yookhala etthu yaavinre owiitho waka;
Manri a erutthu aka yaahikeemela.
16 Nto etthu eyo yaaheemela,
Masi miyo nkaasuwenle makhalelo aya.
Etthu eyo yaari ohoolo waka;
Nto vaahimaaleleya, nuumala-vo kaahiiwa nsu naahimya wiira:
17 ‘Niireke pinaatamu onoowerya okhala naxariya onvikana Muluku?
Niireke pinaatamu onoowerya okhala ooloka onvikana Mpattuxa awe?’
18 Moone! Owo khonaaroromela arumeyi awe,
Nave malaikha* awe onniphwanyana mathowa.
19 Aatepa atthu yaale anikhala ipa sitekiwe ni etthaya,
Seiyo alisenso aya ari vatthayani,+
Sininyaanyiwa moowaakuveya ni oweexe!
20 Iyo sinninyaanyiwa voomalela, okhuma voosiisu mpakha ohiyu.
Sinnirimeela, nto khuuvo oniweha.
21 Niireke khanlikana ni etenta* enipheliwa mikhoyi saya?
Awo annookhwa ahirina miruku.
5 “Xontte mwiihane! Niireke ookhala onrowa owaakhulani?
Nlaikha xeeni noowaarya ninrowa anyu wiihana wiira nookhaliheryeni?
2 Onanariwa onnimwiiva mulolo,
Nave nrima ninnimwiiva mutthu onikupali khula etthu.
3 Miyo konweha mulolo itthu simweettelaka saana,
Masi niinaano-ru, opuro onikhala awe onnitakhalihiwa.
4 Anaawe khavareleleiye,
Awo anninyakattiwa vamukhora va epooma,+ ohikhanle mutthu oniwoopola.
5 Atthu avoliwe etala, annoolya etthu enihepha awe,
Annikuxa eriyari ya miiwa.
Nave mireerelo sawe ni sa anaawe sinnikuxiwa.
6 Oxanka khonikhuma vantthupini,
Nave maxakha khanikhuma vatthayani.
7 Mutthu oniyariwa para ohaawa,
Siisaale malumi a mooro anivavela aya osulu.
8 Kaari mwa miyo kammuxonttela Muluku,
Kammuleela mulattu aka,
9 Yoowo onipaka itthu suulupalexa ni soovila wiiwexexa,
Ni itthu sinceene sootikiniha.
10 Yoowo onrupihela epula mulaponi,
Ni onruuha maasi annaaniha imatta.
11 Owo onnimweemexa mutthu oohaawa,
Nave onnimoopola ole okhulumunwe.
12 Owo onnaahonona apalano a alavilavi,
Wiira matata aya ahiweryeke ovara sinuupuwela aya.
13 Owo onnaavara asuweli ni olavilavi aya,+
Wiira apalano aya aheette saana.
14 Awo aarukureriwa epiphi nlelo ori ene othana,
Nave annaapapela othana okhalaka ntoko ohiyu.
15 Owo onniwoopola mwaano mwa atakhali, eyano yeeyo enkhala ntoko espaata,*
Onnimoopola mutthu oohaawa mmatatani mwa mutthu oowerya,
16 Wiira mutthu oowiiyeviha okhalane nlipelelo,
Masi eyano ya mutthu ootakhala enniwaliwa.
17 Mwiiwe! Oohakalala ti yoole onittaruxiwa ni Muluku;
Tivonto muhikhootte ottaruxiwa ni Muluku Oowerya Sootheene!
18 Owo onnooniha owereya, masi onnitthukwa nikhwatta nlo;
Onnivulaliha, masi onnivoliha ni matata awe.
19 Onrowa owoopolani ihasara thanu namosa,
Hata ehasara ya neethanu nenli, khenrowa wookumiheryani mixankiho.
20 Okathi wa etala, onrowa owoopolani wiira muhikhwe,
Nave okathi wa ekhotto, onoowoopolani owerya wa espaata.
21 Muluku onoowoopolani nlumi ninwereya ntoko murepettho,+
Nyuwo khamunrowa woova okathi enrowa aya okhumelela ehasara.
22 Nyuwo khamunrowa woovaka mwaha wa otakhala aahiiso etala,
Nave khamunrowa owoovaka axinama ootakhala a mutakhwani.
23 Maluku a mutakhwani khanrowa wooxankihani,*
Nave inama soowoopiha sa mutakhwani sinrowa okhalaka ni nyuwo ni murettele.
24 Munookhalana murettele mutentani* mwanyu.
Okathi munrowa anyu ovareryaka inama sanyu, khiivo enrowa orimeela.
25 Munrowa otteeliwaka murima ni anamwane anceene,
Nave osuulu anyu onimwaatta ntoko malaxi ari mulaponi.
26 Nyuwo munrowa okhwa nlelo murina ene ikuru,
Ntoko mavisi a etiriku enihemphwa okathi aya.
27 Mwiiwe! Hiyo noovarerya etthu ela, noona wiira ti siiso.
Nwiriyane ni mweemererye”.
6 Yoobi aahaakhula iiraka:
2 “Vaaweryaneya, kaaniphavela ophima olemela wa oriipiwa waka murima,+
Ni opweha vapalansani vamosa ni maxakha aka!
3 Oriipiwa waka murima waarowa olemelaka ovikana mihaava sa ophareya.
Tivonto moolumo aka ari aya a ololo.+
4 Mattheere* a Muluku Oowerya Sootheene, aakihoma,
Awo aakhalana eveneno yeeyo kiniwurya aka,+
Muluku ookituphela ni koosareya woova.
5 Niireke wiira puuru+ a mutakhwani onninla orina ene malaxi,
Aahiiso epooyi enninla erina ene malaxi?
6 Niireke wiira eyoolya yoohisiva ennilyiwa ehiheliwe maakha,
Aahiiso epantte yootteela ya nooce ennisiva?
7 Miyo nkiniphavela ovara itthu iyo.
Sinlikana ni eyoolya yooheliwa eveneno.
8 Vaakhanle wiira kihaakhuliwa etthu kivenke aka,
Nave vaakhanle wiira Muluku ookivaha etthu kiniphavela aka!
9 Vaakhanle wiira Muluku oolakela okinyakatta,
Nave aakookolenle ntata nawe, okipwetexa!+
10 Hata vari siiso, eyo yaamukimaaliha;
Miyo kaamutupha kitteeliwe ene murima, hata koonaka owereya vanceene,
Okhala wiira nkikhontte moolumo a Muluku Oowaarya.+
11 Niireke wiira kookhalana ikuru wiira nlelo kilipeleleke?+
Niireke yookhala etthu kinilipelela aka, vanireerela aya nlelo okhala mukumi?*
12 Niireke wiira olipa waka onoolikana ni mwala?
Aahiiso erutthu aka epakiwe ni ekoopiri?
13 Niireke kinoowerya wiikhaliherya mmansaka,
Variki kaakhiwe ene mireerelo saka sootheene?
14 Mutthu yoole onikhootta omooniherya mukhwaawe ophenta weekeekhai,+
Onoohiya omoova Muluku Oowerya Sootheene.+
15 Axinnaka annikiwoka+ ntoko muro ohinipisa wuuma,
Ntoko maasi a miro sinuuma okathi wa elimwe.
16 Miro iyo sinniriipa mwaha wa exeelu,
Nave eneevi yootothowa enniipitha memmo.
17 Masi waphiya okathi aya, miro iyo sinnihala sihirina maasi,
Ni sinnimala-mala. Waphiya okathi wooviha, iyo sinnuuma.
18 Miro iyo sinnihapuxiwa;
Sinnirowa woothakoni sinamala-mala.
19 Alipa-ooweetta mikwaha anikhuma oTema,+ annaavya miro iyo;
Alipa-ooweetta mikwaha anikhuma oSebayini,+ annilipelela seiyo.
20 Awo ahuuliwa muru, okhala wiira aaroromela ethiru;
Aaphiya weiwo, anyoonyiheya.
21 Nyuwosa munlikana ni muro owo, khamunroromeleya;+
Muhoona maxakha akikhumelenle, masi nyuwo munnoova.+
22 Kiireke kootoko oveka kiiraka: ‘Mukivahe etthu’,
Aahiiso kihoovekelani wiira mukumihe etthu eriyari ya muhakhu anyu, wiira munvahe mutthu mukina mukiirelaka miyo?
23 Kiireke koovekela wiira koopoliwe mmatatani mwa nwanani,
Aahiiso koopoliwe mmatatani mwa atthu oohaaxa?
24 Mukiixuttihe, nto miyo kinoomaala;+
Mukikhaliherye osuwela saana etthu kitthenke aka.
25 Ekeekhai kheniwereya!+
Masi opwapwela wanyu oniphwanyiha-ni?+
26 Niireke munimpaka palano wiira mukipwapwele mwaha wa moolumo aka,
Moolumo a mutthu oxankale,+ yaawo anivavihiwa ni epheyo?
27 Nyuwo mwanwerya waavererya esoorti ekwaasuni,+
Wiira mmusuwele ole aarowa okuxa wiira ekhale epottha awe, hata mwammutumiha mpatthani anyu.+
28 Vano, murukunuwe mukiwehe,
Miyo nkikhanle oowootha owiitho wanyu.
29 Xontte muupuwele saana, muhikiphukele,
Aayo, muupuwele saana, okhala wiira nlelo miyo ka naxariya.
30 Kiireke nlumi naka ninlavula itthu sootakhala?
Munuupuwela wiira nkinsuwela wiira yookhala etthu ehilonke?
7 “Kiira pinaatamu mulaponi-mu onnivara muteko woolipa, siisaale ntoko mutthu onivara muteko wookhanyereriwa?
Nave kiira mahiku awe anoolikana ni mahiku a namuteko oniliviwa?+
2 Ntoko epottha, owo onniphavela vanceene muuttutthi,
Nave ntoko namuteko oniliviwa, onnilipelela musurukhu awe.+
3 Tivo, mwa miyeeri sinceene, okumi aka ti weethiru,
Nave kooviriha mahiku manceene kixankaka ohiyu.+
4 Okathi kinimmaathi aka, kinniikoha so: ‘Kinrowa ovenya silini?’+
Okathi vanitepa aya wiila, kimmakela orukunuwa vakhaamani mpakha oxa.*
7 Muupuweleke wiira okumi aka ori ntoko epheyo,+
Ni wiira maitho aka khanrowa-tho woona itthu sooreera.
8 Maitho a atthu anikiweha vano, khanitthikela-tho okiweha,
Maitho anyu anoorowa okaavya, masi nkinrowa okhala.+
10 Owo khonitthikela-tho owannyawe,
Nave atthu a vatthokoni vawe anoomuliyala.+
11 Tivonto, miyo nkinrowa omaala.
Mwaha wa owereya kinoona aka vamurimani vaka,
Kinrowa wiikhupanyeryaka mwaha wa ohaawa waka!+
12 Kiireke ka ephareya, aahiiso ka enama yuulupale ya mphareya,
Wiira mukiwehaweheke?
13 Okathi kinihimya aka wiira: ‘Ekhaama aka enookimaaliha;
Nave enookikhaliherya ovukula ohaawa waka’,
14 Nyuwo munnikoopopiha ni sooloha,
Ni munnikooniha itthu soowoopiha.
15 Tivonto, fataari kikhwe mwaha wa ohiwerya omumula.
Aayo, fataari okhwa ohiya erutthu aka okhala siisa.+
16 Kinnithanya okumi aka,+ nkiniphavela-tho okhala mukumi.
Mukihiye mekhaka, okhala wiira mahiku aka annivira moowaakuveya ntoko omumula.+
17 Pinaatamu ti pani wiira mmuxankeleke yoowo,
Ni wiira mmuupuweleleke vamurimani vanyu?+
18 Xeeni muninwehaweha anyu khula voosiisu?
Ni omweehererya khula okathi?+
19 Xeeni muhinihiya anyu okiwehexexa?
Ni okihiya okathi vakhaani wiira kiwerye omirya isene?+
20 Akhala wiira koottheka, kiireke eyo ennoovarani nyuwo, Mulipa-onaawehaweha atthu?+
Xeeni muhalaka okiluluwanya miyo?
Kiireke kinimoolemelani?
21 Xeeni muhinikilevelela anyu etampi aka,
Ni muhinihiya anyu eviraka?
Miyo kinimookhwa voohipisa-va, kitthikeleke vatthayani,+
Munrowa okaavyaka, masi nkinrowa-tho okhala”.
8 Vano, Bilidaadi+ a oXuuwa,+ aahaakhula wiira:
2 “Munrowa olavulaka siisa mpakha silini?+
Moolumo a mwaano mwanyu anikhala mwa epheyo yootupa!
3 Niireke Muluku onoophuka mulattu ohittharaka exariya,
Aahiiso Muluku Oowerya Sootheene, onoohonona exariya?
4 Akhala wiira aniinyu aamutthekela,
Nto owo ohaahiya wiira aphwanye ehukhumu mwaha wa yeeyo;
5 Masi vaakhanle wiira munoomwaavya Muluku,+
Mmuxonttelaka Muluku Oowerya Sootheene wiira oomoreleni ikharari,
6 Nave vaakhanle wiira mookhalana mweettelo wooloka ni wa xariya,+
Owo aamookhapelelani,
Ni aamoottikiheryani makhalelo mwaarina anyu khalai.
7 Nnaamwi mukhalelo anyu woopacerya waari wooyeva,
Masi ohoolo waya onrowa okhala muulupale.+
8 Xontte, mwaakohe atthu a khalai,
Nave, nvahe ephoole itthu amuhavinre aya aphwannye aya.+
9 Okhala wiira hiyo niyariwe nsana, ni khaninsuwela etthu,
Mahiku ahu mulaponi-mu ari ntoko eruku.
10 Niireke awo khanrowa owiixuttihani,
Ni wooleelani etthu anisuwela aya?*
11 Niireke wiira nammese* onninnuwa nipuro nihikhanle maasi?
Nave malaxi a mmuro anninnuwa vahikhanle maasi?
12 Nlelo ahinatthi ophuwa ni ahinatthi opheliwa,
Annuuma ahinatthi okhumelela makina.
13 Ela teri emalelo* ya mutthu onimuliyala Muluku,
Okhala wiira nlipelelo na mutthu ootakhala murima* nnoomala.
14 Ororomela wawe ti weethiru,
Nave nroromelo nawe ti noohilipa ntoko rattaasi.*
15 Owo onrowa ohaamela empa awe, masi eyo enoomora;
Onrowa weererya ovarelela, masi eyo enoomora.
16 Owo onlikana ni muraapela onoopeliwa nsuwa,
Nave iritta saya sinnimwara-mwareya muxarti.+
17 Nuumala-vo, mitathaari saya sinnitthavelelana vasulu va maluku,
Owo onniphavela empa eriyari ya maluku.
18 Masi wapheliwa* opuro waamenle aya,
Opuro owo onnikhootta ohimyaka wiira: ‘Miyo nkitonko owoonani’.+
19 Ti siiso anrowa aya orimeela atthu animuliyala Muluku;+
Akina anookhumelela ntoko miri sinikhumelela vatthayani.
20 Nto Muluku khonrowa waakhootta atthu oororomeleya;*
Nnakhala khonrowa waakhaliherya* atthu ootakhala,
21 Owo onoowiirihani otheya ni okhuwela vootteeliwa murima,
Nave eyano anyu enookhuwela voohakalala.
22 Ale anoonyokhani animuuliwa muru,
Nave itenta* sa atakhali khasinrowa-tho okhala.
9 Yoobi aahaakhula wiira:
2 “Mweekeekhai miyo koosuwela wiira ti siiso.
Niireke pinaatamu pooti wiihimya okhalana erasau ohoolo wa Muluku?+
3 Akhala wiira mutthu oniphavela omuroiha Muluku otripunaale,+
Mutthu owo khaarowa owerya waakhula nnakhala nikoho nimosa wa makoho awe 1.000.
4 Owo toosuwela vanceene ni owerya wawe ti wuulupale.+
Ti pani okhanle oowana nuuwo, ohivulala?+
5 Owo onnithaamiha miyaako, ohikhala mutthu osuwenle;
Ni onanariwa wawe, onnipwexakasa miyaako.
6 Owo onnixekexa elapo, enakhuma opuro aya,
Siiso, ipilaari saya sinnittettemela.+
7 Owo onniruma nsuwa wiira nihipatte,
Nave onnittiyelela waarya wa itheneeri;+
8 Onnaatala erimu mekhawe,+
Ni onneetta vasulu va mawimpi maalupale a mphareya.+
9 Owo oopaka ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Axi,* ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Khesil* ni ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Khima,*+
Nave-tho oopaka ekurupu ya itheneeri ya osuuli.*
10 Owo onnipaka itthu suulupale ni soovila wiiwexexa,+
Itthu sootikiniha ni sihiniweryaneya okontariwa.+
11 Owo onnivira vari aka, masi miyo nkinwerya omoona;
Onnivira vakhiviru vaka, masi miyo nkinsuwela.
12 Akhala wiira onnivara etthu, ti pani okhanle oomukhoottiherya?
Ti pani okhanle oomuleela wiira: ‘Exeeni eyo munipaka anyu?’+
13 Muluku ananariwa, khontthikela ottuli;+
Hata anamakhaliherya a Rahabi*+ animuurama ohoolo wa Muluku.
14 Vaakhanle wiira miyo kammwaakhula,
Kaahaana othanla saana moolumo aka wiira kivaanyihane nuuwo!
15 Hata kaarina erasau, miyo nkaarowa omwaakhula.+
Kaarowa onvekela okimorela ikharari, mukhulupale aka oniphuka milattu.*
16 Kiireke kamwiihana, owo onookaakhula?
Nkinkupali wiira onoowiriyana nsu naka.
17 Owo onnikintakasa ni epheyo yuulupale,
Onnincererya makhwatta aka vahikhanle nthowa.+
18 Owo khonikihiya wiira kiitthe iphumu,
Onimakela wuncererya mixankiho saka.
19 Wakhala mwaha wa ikuru, Muluku torina owerya.+
Wakhala mwaha wa exariya, Muluku onihimya wiira: ‘Ti pani okhanle oohimya wiira miyo koottheka?’*
20 Vaakhanle wiira miyo kookhalana erasau, eyano aka yaamukiphukela;
Hata kihirina mulattu, owo onookiphwanyana mulattu.
21 Hata kihirina mulattu, nkinsuwela etthu enrowa okiiraneela;
Kinnithanya okumi aka ola.
22 Itthu sootheene sinoolikana. Tivonto kinihimya aka wiira:
‘Owo onnaapwetexa atthu ahirina mulattu* hoothe ni atakhali’.
23 Vaakhanle wiira atthu annookhwa vootutuxerya mwaha wa ehasara,*
Owo ammutheyaka mutthu ohitthenke etthu ni ovelavenle.
24 Elapo yoovahereriwa atakhali;+
Owo onniwala maitho* a alipa-oophuka milattu,
Aahikhale yoowo, nto ti pani?
25 Mahiku aka annivira moowaakuveya ntoko mutthu onitthimaka;+
Awo annivira kihiwehaka etthu yooloka.
26 Awo annivira ntoko pakiti ooveya,
Ntoko murumaasi* onikhuruwa ovavaka wiira ovare etthu.
27 Kahimya wiira: ‘Kinooliyala wiikhupanyerya waka,
Kinooturuka oxanka waka wiira kitteeliwe murima’,
28 Miyo nlelo kaarowa woovaka, mwaha wa itthu sootheene sinikiwereya,+
Nave koosuwela wiira nkaarowa othokoreriwa ntoko mutthu ohirina mulattu.
29 Miyo kaarowa othokoreriwaka ntoko mutthu orina mulattu.*
Nto xeeni kahaarowa aka okhulumuwa?+
30 Hata miyo kairapinhe ni maasi a eneevi yootothowa,
Nave kaareerinhe matata aka ni esapawu,+
31 Nyuwo mwaamukirihela mulittini muri mattophe,
Hata ikuwo saka saarowa okithanyaka.
32 Owo khahiyo pinaatamu ntoko miyo, wiira kimwaakhule,
Wala wiira niroihane otripunaale.+
33 Khuuvo okhanle oonaakiha,
Nave khuuvo oniwerya okhala mulipa-oophuka mulattu ahu.
34 Vaakhanle wiira oohiya okimana,*
Ni okoopopiha,+
35 Nto miyo kammulavuliha kihoovaka,
Okhala wiira, okhala wene nkinoovelela olavula.
10 “Miyo kinnithanya okumi aka.+
Kinoohimya okhupanya waka.
Kinoohimya oriipiwa waka murima!
2 Kinoomuhimeerya Muluku wiira: ‘Muhikihimyane mulattu.
Mukileele nthowa naya munikhala anyu ntoko nwanani aka.
3 Muniphwanya-ni mwaakihasulaka,
Mwaanyokhaka muteko wa matata anyu,+
Nave mwaawiriyanaka miruku sa atakhali?
4 Niireke wiira nyuwo murina maitho a pinaatamu,
Aahiiso muniweha ntoko pinaatamu oniweha awe?
5 Niireke wiira mahiku anyu anoolikana ni mahiku a apinaatamu,
Aahiiso iyaakha sanyu sinoolikana ni iyaakha sa mutthu,+
6 Wiira mphavelaseke etampi aka
Ni muthipeleleke waavya etampi aka?+
8 Matata anyu takuupale ni takipanke,+
Masi vano muniphavela okipwetexa.
10 Kiira nyuwo mookimwarexa ntoko eleeti,
Nave mookikikittha* ntoko ekeexo?
11 Nyuwo mookiwariha nrapala ni ethayi,
Nave mookitthava ni makhuva ni mitika.+
13 Masi vamurimani vanyu, muhuupuwela okiirela itthu sootakhala.
Miyo koosuwela wiira itthu iya sinikhuma wa nyuwo.
14 Vaakhanle wiira koottheka, nyuwo mwaamukiweha,+
Nave khimwaarowa okilevelela etampi aka.
15 Vakhala wiira kookhalana mulattu, weeso kootakhaliwa!
Hata kihirina mulattu, miyo nkinwerya weemexa muru aka,+
Okhala wiira koosareya wuuliwa muru ni oxanka.+
16 Keemexa muru aka, nyuwo munnikixaya siisaale ntoko kharamu onixaya awe,+
Nave munnitthikela okooniherya owerya wanyu wiira mukikumiherye maxakha.
17 Munnaakumiherya anamoona asya anikivirikanya,
Nave munnincererya onanariwa wanyu ni miyo,
Nto annikikhumelela maxakha vasulu va maxakha makina.
18 Xeeni muhalaka okihiya kikhumaka mmirimani mwa amaama?+
Fataari kaakhwiiye kihinatthi owehiwa ni mutthu.
19 Vaarowa okhalaka ntoko wiira nkinakhale;
Kaarowa ovirelela mmahiye, kikhumaka mmirimani’.
20 Kiira mahiku aka ari vakhaani?+ Muluku okihiye mekhaka;
Maitho awe akihuluwe wiira kimumule vakhaani,*+
21 Kihinatthi orowa nipuro nenlo kihinrowa aka otthika,+
Elapo yeeyo yootepa oriipela,+
22 Elapo ya epiphi yuulupale,
Elapo ya muuttutthi woowoopiha ni yoowaakanyereya.
Weiwo waarya onlikana aya ni epiphi”.
11 Sofaari+ a oNaama aahimwaakhula wiira:
2 “Munoona wiira moolumo ala ootheene khamunrowa waakhuliwa,
Aahiiso munoona wiira olavula vanceene onnimwiiriha mutthu okhalana erasau?*
3 Munuupuwela wiira moolumo anyu eethiru animwaamaaliha atthu?
Niireke khuuvo onrowa woopwapwelani mwaha wa moolumo anyu ooveeha?+
4 Nyuwo munihimya wiira: ‘Etthu kiniixuttiha aka ti yooloka,+
Nave ka mutthu ooreera vamaithoni vanyu’.+
5 Vaakhanle wiira Muluku oolavula ni nyuwo,
Nave oohula eyano awe wiira olavule ni nyuwo!+
6 Nto owo aamooleelani esiiri ya ankhili,
Okhala wiira ankhili eekeekhai khahiyo tookhweya.
Nave nyuwo mwaamusuwela wiira Muluku onniliyala itampi sanyu sikina.
7 Niireke munniwerya osuwela itthu soovila sa Muluku,
Aahiiso osuwela itthu sootheene sa Muluku Oowerya Sootheene?
8 Awo toorakama ovikana erimu. Etthu xeeni mukhanle anyu oopaka?
Awo toowiixa ovikana mahiye.* Etthu xeeni mukhanle anyu oosuwela?
9 Awo toowunnuwa ovikana elapo,
Nave toowaatta ovikana ephareya.
10 Akhala wiira Muluku onnoorwa wiira omutthukwe mutthu ni omuroihe otripunaale,
Ti pani okhanle oomukhoottiherya?
11 Okhala wiira owo onnaasuwela atthu oowootha.
Okathi oniweha awe itthu sootakhala, niireke owo khonisuwela?
12 Mulolo onoowerya okhalana ankhili,
Vakhala wiira puuru onoowerya omutothola mutthu.
13 Vaakhanle wiira nyuwo moolokiherya murima anyu,
Ni muhookolela matata anyu wa Muluku.
14 Vakhala wiira ntata nanyu ninnivara etthu yootakhala, murihele etthu eyo ottaiwene,
Nave muheemererye etthu yootakhala ekelaka mutentani* mwanyu.
15 Mwiirale siiso, mwanwerya weemexa muru anyu, muhuuliwaka muru;
Mwanwerya weemela muhoovaka etthu.
16 Nto munrowa oliyala mixankiho sanyu,
Munrowa wuupuwelaka mixankiho iyo ntoko maasi avinre.
17 Okumi anyu onrowa waaryaka ovikana nsuwa na othana eriyari;
Hata ekhalaka epiphi, vanrowa okhalaka ntoko voosiisu.
18 Nyuwo munoororomelaka, maana mookhalana nlipelelo,
Nave munoowehaka ipantta sootheene ni munoorupaka ni murettele.
19 Munimumpaathiki ohikhanle mutthu onrowa owoopopihakani,
Nave atthu anceene animoophavelakani wiira mwaareerele murima.
20 Masi maitho a atakhali khanrowa woonaka;
Awo khanrowa ophwanya opuro wootthyawela,
Anrowa olipelelaka okhwa paahi”.+
12 Vano Yoobi aahaakhula wiira:
2 “Mweekeekai nyuwo mwa atthu oosuwela,
Nave ankhili anrowa okhwa ni nyuwo!
3 Masi, ni miyo-tho kinnisuwela itthu.
Nkihiyo ooyevexa woovikanani nyuwo.
Ti pani ohinisuwela itthu iya?
Atthu annimutheya naxariya ni ohitthenke etthu ntoko miyo.
5 Mutthu ohinixikha etthu, onnithanya ehasara,
Uupuwelaka wiira eyo enaaphwanya atthu yaale inawu saya sihilimpe.*
6 Alatarau annikhala ni murettele mmaitthokoni mwaya,+
Ale animpaca Muluku annikhala ahoovaka etthu,+
Ti yaawo arina muluku aya mmatatani mwaya.
7 Masi, xontte, mwaakohe axinama, nto awo anoowiixuttihani;
Nave mwaakohe axipalame anivava musulu, nto awo animooleelani.
8 Aahiiso nwehe* elapo, nto eyo enoowiixuttihani;
Nave ihopa sa mphareya sinimooleelani.
9 Mwa itthu iya sootheene,
Tisivi sihinisuwela wiira Yehova topattunxe itthu iyo?
10 Okumi wa itthu sootheene sinimumula, ori mmatatani mwawe,
Ni iphumu sa apinaatamu ootheene.+
11 Kiira moolumo anlawihiwa ni maaru,
Siisaale ntoko nlumi ninlawiha aya eyoolya?+
12 Kiira atthu oowuuluvala tarina ankhili,+
Ni atthu arina iyaakha sinceene tarina osuwela?
14 Apwexa etthu, khuuvo-tho oniwerya oteka;+
Etthu oniwala awe, khuuvo mutthu oniwerya ohula.
16 Owo toowerya ni ookhalana ankhili;+
Ole onihapuwa ni ole onihapuxa, ootheene tawawe;
17 Owo onniwiiriha alipa-oovaha miruku, weetta ahiwanre ixapattho,*
Onniwiiriha alipa-oophuka milattu okhala alolo.+
18 Onniwaakha okhulupale mamwene,+
Ni onnaakhaliha ipottha.
19 Onniwiiriha anamukuttho weetta ahiwanre ixapattho,+
Ni onnaakumiha makhulupale arina owerya wuulupale.+
20 Owo onniwala iyano sa alipa-oovaha miruku oororomeliwa,
Onniwaakha ankhili atthu oowuuluvala.
21 Owo onnaathanya makhulupale,+
Ni onniwiiriha atthu oowerya okhala ootteettheya;*
22 Owo onnisuweliha itthu sivithiwe weepiphini,+
Onniiriha muthuko waarya weepiphini.
23 Owo onniiriha maloko okhala oowerya, wiira opwetexe;
Onniiriha okhala oowaatta, wiira oroihe weepotthani.
24 Owo onniwaakha ahooleli a atthu osuwela* waya,
Nave onniwiiriha weettakasa moothakoni, muhikhanle ephiro.+
25 Awo annaapapela mweepiphini,+ memmo muhikhanle muthuko;
Onniwiiriha weetteetta ntoko anamuhapaliwa.+
13 “Aayo, maitho aka aaweha itthu iya sootheene,
Maaru aka ahiiwa ni aasuwela.
2 Etthu munisuwela anyu, miyo-tho kinnisuwela;
Nkihiyo ooyevexa woovikanani nyuwo.
3 Fataari kilavule ni Muluku Oowerya Sootheene;
Kiniphavela wiixaakiha ohoolo wa Muluku.+
4 Masi nyuwo munninanariha nsina naka ni moolumo oowootha;
Ootheene anyu mwa mameetiku ahirina efaita.+
5 Fataari mwahaalavulanse etthu,
Siiso, mwaamooniherya wiira mookhalanasa ankhili.+
6 Xontte, nwiriyane wiixaakiha waka,
Nave nvahe ephoole okathi kinilavulaka mulattu aka.
7 Kiireke munilavula voohixariya mwa nsina na Muluku,
Nave munootha mwa nsina nawe?
8 Kiireke muri mpantta awe,
Wala muneererya omwaakiha Muluku eekeekhai?
9 Muluku atokosa mirima sanyu ni miteko sanyu, onoophwanya etthu yooreera?+
Niireke munoowerya onwoka, ntoko mwaarowa anyu onwoka pinaatamu?
10 Mweekeekhai, owo onimoopwapwelani,
Mweererya omwaakiha Muluku voohixariya ni mwiipithihaka.+
11 Niireke ovuwa wawe khoniwoopihani,
Nave woopiha wawe khonoorweelani?
12 Moolumo anyu a ankhili kharina efaita, ari ntoko ettuurwa;
Wiixaakiha wanyu khorina efaita ntoko mapasuwela a oloko.
13 Mmaale wiira miyo kilavule.
Nuumala-vo, ekikhumeleleke ele entthuna okikhumelela!
14 Xeeni kinihela aka okumi aka mmaxakhani,
Ni kinipweha aka okumi aka mmatatani mwaka?
17 Mwiiwe saana moolumo aka;
Nvahe ephoole etthu kinihimya aka.
18 Vano kihiilokiherya wiira kiixaakihe mulattu aka;
Miyo koosuwela wiira kookhalana erasau.
19 Ti pani onrowa waakhulana ni miyo?
Miyo kaamookhwa, vaakhanle wiira koomaala!*
20 Xontte Muluku, mukiirele itthu piili paahi,
Siiso miyo nkinrowa owiipithani:
22 Mukiitthane, miyo kinimwaakhula,
Aahiiso mukihiye kilavule, nto nyuwo mukaakhuleke.
23 Kitthenke-ni, ni etampi aka tiivi?
Mukooniherye etthu kitthenke aka ni etampi aka.
25 Niireke munimweererya woopopiha nikukhu ninvavihiwa ni epheyo,
Aahiiso woomola nlaxi noowuuma?
26 Nyuwo munimakela osuka itthu sootakhala kinootheriwa aka,
Nave munnikivaha ehukhumu mwaha wa itampi kiirale aka kiri ene mmiravo.
27 Nyuwo munnitthukwa metto saka, mulipihaka ni ithaapwa,
Munnivarerya iphiro saka sootheene,
Munnitthara-tthara mapuro ootheene kininyakela aka.
28 Siiso, mutthu* onnihononeya ntoko etthu yoowuntta,
Ntoko ekuwo ekhuuriwe ni oweexe.
4 Niireke mutthu orina etampi onoowerya omuyara mutthu ohirina etampi?+
Nnaari!
5 Mahiku a pinaatamu aathanliwa,
Nave nummeru na miyeeri sawe nri mmatatani mwanyu;
Nyuwo moohela mukano wiira yena ohivikane.+
6 Muhiye onwehexexa wiira owo ophumurye,
Mpakha omaliha nihiku nawe, siisaale ntoko namuteko oniliviwa.+
7 Hata mwiri wookhalana nlipelelo.
Owo wiikitthiwa, onootthikela ophuwa,
Nave iritta saya saamukhaani sinootthikela wunnuwa.
8 Vakhala wiira mutathaari aya onnuuluvala vatthayani,
Ni exa aya ennuuma,
9 Onaanihiwaka-ru ni maasi vakhaani, owo onoophuwa;
Nave onoophuwa iritta ntoko mwiri musya.
10 Masi, mutthu onnookhwa, ikuru sawe sinamala;
Okathi pinaatamu onikhwa awe, onirowa woowi?+
11 Maasi annilakaseya mphareya,
Nave muro onniwelela, onuuma.
12 Siiso, apinaatamu annimpaathi, khuhiyavenya.+
Yaanahale ovenya, erimu yoolakaseya,
Nnakhala khanrowa ovenxiwa vaarupa aya.+
13 Kaaniphavela mwaakiipithinhe Mmahiye,*+
Mwaakivinthe mpakha ovira onanariwa wanyu,
Mwaahenle mukano okathi aka wiira mukuupuwele!+
14 Mutthu okhwiiye, onootthikela-tho okhala mukumi?+
Kinoowehererya mahiku ootheene a muteko aka wookhanyereriwa,
Mpakha otaphuliwa.+
15 Nyuwo munookiihana, nto miyo kinoowaakhulani.+
Munimunkheliwa ni miyo, okhala wiira ti nyuwo mukuupale ni matata anyu.
16 Masi vano, nyuwo munimakela owehexexa khula etthu kinivara aka;
Muniwehexexa itampi saka paahi.
17 Etampi aka erootthukiwa mmurupani,
Munnittiyela etampi aka ni ekoola.
18 Ntoko mwaako onimora ni onipwexakaseya,
Ni mwala onikhuma nipuro naya,
19 Ntoko maasi anikuttha aya maluku,
Ni maasi manceene anikhupa aya mihaava,
Siiso, nyuwo munnimala-maliha nlipelelo na pinaatamu.
20 Nyuwo munnithipelela onwerya mutthu owo mpakha okhwa;+
Nyuwo munnituruka mukhalelo wa mutthu owo, ni munnimuroiha omahiye.
21 Anaawe annittittimihiwa, masi owo khonisuwela etthu;
Awo khanooneliwa vatthu, masi owo khonisuwela etthu.+
22 Ori ene mukumi paahi,
Owo tonoona awe owereya ni toninla awe”.
15 Elifaazi+ a oTemaani, aahaakhula iiraka:
2 “Niireke wiira mutthu orina ankhili onimwaakhula ni moolumo eethiru?
Aahiiso onoovona ni epheyo enikhuma mpantta onikhuma nsuwa?
3 Khuuvo onrowa ottottela mureerelo akhala wiira onnipwapwa ni moolumo eethiru,
Ni khuuvo onrowa ottottela mureerelo alavula moolumo ahirina efaita.
4 Nyuwo munniwiiriha atthu akina ohimoova-tho Muluku,
Ni munniwiiriha atthu akina ohimuupuwela-tho Muluku.
5 Mwaha wa etampi anyu, nyuwo munnilavula siisa,
Munnithanla moolumo a olavilavi.
6 Eyano anyu tenoophukelani, ohiya miyo;
Eyano anyu tenihimya wiira mookhalana mulattu.+
7 Niireke mulopwana oopacerya oyariwa ti nyuwo?
Aahiiso ti nyuwo mpacenrye opattuxiwa ahinatthi opattuxiwa mattumuxa?
8 Niireke munniiwa isiiri sa Muluku,
Aahiiso ti nyuwo paahi murina ankhili?
9 Etthu xeeni nyuwo munisuwela anyu, hiyo nihinsuwela ahu?+
Etthu xeeni nyuwo munisuwela anyu saana, hiyo nihinsuwela ahu saana?
10 Hiyo nookhalana ipwi nave nihuuluvala,+
Nihinnuwa waavikana apapinyu.
11 Niireke moolumo oolipiha a Muluku khanoophiyeryani,
Nnakhala moolumo oomaaliha?
12 Xeeni munihiya anyu murima anyu wookuxakani,
Xeeni munniweha anyu munanariwe ene?
13 Nyuwo munninanariwa ni Muluku,
Tivonto munilavula anyu moolumo ootakhala mmuhimyaka yena.
14 Vaniweryaneya sai pinaatamu okhala ooloka?
Vaniweryaneya sai pinaatamu okhala naxariya?+
15 Mwiiwe! Muluku khonroromela malaikha awe oowaarya,
Hata erimu khelonke vamaithoni vawe.+
16 Vaatepa mutthu onivara itthu soonanara, ni itthu Muluku oninyokha awe,+
Mutthu yoowo oniwurya itthu sootakhala ntoko maasi!
17 Mukiwiriyane, kinimooleelani etthu!
Kinimooleelani etthu koonale aka,
18 Etthu asuweli ahimmye aya,
Yeeyo aleeliwe aya ni axipaapa aya+ ni ahivinthe aya.
19 Awo paahi ti yaavahiwe elapo,
Nave khuuvo namurwa aavira eriyari aya.
20 Mutakhali, onnihaawa mahiku ootheene a okumi awe,
Owo onniweha mixankiho iyaakha sootheene sa okumi awe.
21 Owaruni wawe onniiwa itthu soowoopiha;+
Okathi wa murettele, alavilavi annimutuphela.
23 Owo onneettakasa ophavelaka eyoolya,* okohaka wiira: “Eri woowi?”
Onnisuwela saana wiira nihiku na epiphi nri vakhiviru.
24 Owo onrowa woovaka mwaha wa oxanka ni woona owereya;
Sinrowa omoopopihaka ntoko mwene iilokihenrye wiira omutuphele.
25 Owo onnivenxa ntata nawe wiira onvirikanye Muluku,
Ni onneererya onvaanyiha Muluku Oowerya Sootheene;
26 Onninvirikanya iisoonaka,
Okunxe ene nikula nawe noowiisaakiha,* noolipa ni noolemela;
27 Owiitho wawe ti wooneneva,*
Nave erukulu awe ti yuulupale;
28 Owo onikhala ipooma sinrowa opwexakasiwa,
Ipa sihinrowa okhaliwaka,
Seiyo sinrowa okhalaka ntoko maluku oowuukeliwa.
29 Owo khonrowa othaaciri, nave mihakhu sawe khasinrowa waatta,
Nnakhala mireerelo sawe khasinrowa omwareela mulaponi.
30 Khonrowa woopowa mweepiphini;
Onrowa okhalaka ntoko mwiri, yoowo iritta saya saamukhaani sipahiwe ni mooro,*
Nave onoolakaseya ovavihiwaka ni iphumu sa Muluku.+
31 Muhimuhiye ohapuxiwaka mwaha wa waamini itthu seethiru,
Okhala wiira owo khonrowa ophwanya etthu;
32 Eyo enoomwiiraneela voohipisa,
Nave onrowa olikanaka ni mwiri yoowo iritta saya sihiniphuwa ifilori.+
33 Owo onrowa okhalaka ntoko mwiri wa ewuuva, yoowo mihokorokho saya simonre sihittokontthe,
Nave onrowa olikanaka ni mwiri wa olivera, yoowo ifilori saya simonre.
34 Okhala wiira ekurupu ya atakhali* kheniyara,+
Nave mooro onoopaha itenta* sa atthu yaale aneemererya okunyariwa.
35 Awo annirupala maxakha, enayara itthu sootakhala,
Mmirimani mwaya moosareya-mo wootha”.
16 Yoobi aahaakhula oriki:
2 “Koophweeleya wiiwa itthu iya.
Ohiya okilipiha, munootepa okiriipiha murima!+
3 Moolumo ala eethiru anoomala?
Nyuwo Elifaazi, exeeni eniwiirihani olavula siisa?
4 Nave miyo kanwerya olavula ntoko munilavula anyu.
Nyuwo mwaari ntoko miyo,
Kanwerya olavula moolumo manceene yaarowa owooniheryani wiira moottheka,
Nave kaamuttikinya muru aka kootheyakani.+
5 Miyo kaamoolipihani ni moolumo a mwaano mwaka,
Nave moolumo oolipiha kaarowa aka olavula, yanvukula owereya munoona anyu.+
6 Masi vano kaalavulaka, owereiwa waka khonivukuwa,+
Nave kamaala olavula, nlelo kinnoona owereya.
7 Owo ookikhulumula;+
Ni ohaapwetexa ale anikhala vatthokoni vaka.
8 Nave-tho kinnihaawa mmatatani mwawe, atthu anniweha eyo,
Kihootta mpakha atthu wuupuwelaka wiira kookhalana mulattu.
9 Onanariwa wawe onnikinyaanya, nave onninanariwa vanceene ni miyo.+
Okathi onikiweha awe, onnilumanyiha maino awe.
Nwanani aka onnikiwehexexa onanariwe ene, wiira okikumiherye ehasara.+
10 Awo annaathama vanceene wiira akimirye,+
Nave annikimana owiitho akiveehaka;
Annithukumana muttitthi muulupale wiira akoopopihe.+
11 Muluku oheemererya wiira kihasuliwe ni amiravo ootakhala,
Nave onnikirihela mmatatani mwa atakhali.+
12 Miyo nkaarina mixankiho, masi owo ookinyakatta;+
Ookivara exiko ottuli waka, okinyakatta;
Nuumala-vo, ookiluluwanya ni mattheere* awe.
13 Ale anivonya mattheere awe aakirukurerya;+
Onnithorola isyo saka+ ni khonikoonela othunku,
Owo onnimmwaraxela vathi wamwe aka.
14 Miyo kiri ntoko exiri onimakela awe opwexakasa;
Owo onnikitthimakela ntoko nakhotto.
16 Maitho aka aaxeerya mwaha wa wunla,+
Nave maitho aka ahiixerya mwaha wa oriipiwa murima vanceene,
17 Nnaamwi kihitonko owiirela itthu sootakhala atthu akina,
Ni kivekelaka ni murima wootheene.
18 Nyuwo etthaya, muhikhuneele ephome aka!+
Nave kihimaalihiwe okathi kininla aka!
19 Namoona aka ori wiirimu;
Ole oniwerya okikhalela onamoona ori osulu.
21 Mutthu mmosa okaakihe ohoolo wa Muluku,
Siisaale mutthu onimwaakiha awe mukhwaawe ohoolo wa mutthu mukina.+
22 Miyo nkinrowa okhala iyaakha sinceene,
Nave kinoorowa ephiro ehintthikiwa.+
17 “Nkirina-tho ikuru, nave kihanle okhwa;
Mahiye anookilipelela.+
2 Alipa-ooveeha aakirukurerya,+
Nave maitho aka anniweha mweettelo aya wootakhala.
3 Xontte mwaakhele neemexeryo naka, musuke.
Ti pani onrowa okivaha ntata ni okeemelela?+
4 Nyuwo munniwiiriha ohikhalana ankhili,+
Tivonto muniwiiriha anyu ohiweettela saana itthu.
5 Awo annikawana itthu saya ni apatthani aya,
Variki maitho a anaaya yiixeryaka mwaha wa ovoliwa etala.
7 Maitho aka khanoona saana mwaha wa oriipiwa murima,+
Miyoono saka ni metto saka siri muthala ene.
8 Anaxariya anniweha etthu ela atikinihiwe ene,
Atthu ooreera murima annixanka vanceene mwaha wa atthu ootakhala.*
9 Naxariya khonrowa ohiya weettela exariya,+
Nave ole ooreera murima, onrowa otepaka okhalana ikuru wiira ovareke itthu sooreera.+
10 Masi, nyuwo pooti orwa, mutthikeleke okivaanyiha,
Okhala wiira mpakha-va, khuuvo a nyuwo olavunle etthu ya miruku.+
12 Awo animakela orantteliha ohiyu ni othana,
Ahimyaka wiira: ‘Vahanle oxa, okhala wiira vaariipa’.
13 Akhala wiira kinoolipelela, Mahiye* tanrowa okhala empa aka;+
Kinrowa waatala ekhaama aka weepiphini.+
14 Miyo kinimwiirela mahiye+ wiira: ‘Nyuwo mwa apaapa!’
Nave kinimwiirela miyunku wiira: ‘Nyuwo mwa amaama ni mwa murokoraka!’
15 Nto nlipelelo naka nri woowi?+
Ti pani oniwerya oweha nlipelelo naka?
16 Nlo* nnoorowa mpakha mikhora sootthukiwa sa oMahiye,*
Okathi ootheene ahu ninrowa ahu okhuruwela hoothe muntthupini”.+
18 Bilidaadi+ a oXuuwa, aahaakhula wiira:
2 “Munrowa ohimya itthu iya mpakha silini?
Mukooniherye wiira mookhalana ankhili, nuumala-vo nivaaneleke.
4 Hata mwiixoonihaka owereya mwaha wa onanariwa wanyu,
Niireke elapo enoonyanyaliwa mwaha wa mulattu anyu,
Aahiiso myala sinoothaama opuro aya?
5 Aayo, muthuko wa mutakhali onoottipihiwa,
Nave mooro awe onoohiya opatta.+
6 Muthuko wa mutentani* mwawe onoottipha,
Ni muthuko onimmwaleela onoottipihiwa.
7 Owo khoneetta-tho iilipihaka,
Nave apalano awe, anoomukumiherya ehasara.+
8 Inawu sawe sinnimuroiha opuro ori ntthavi,
Nto owo onneetta orowaka muntthavini-mmo.
9 Muraakho onoomutthukwa nnawu nawe;
Nave ntapha nnonvara.+
10 Vathi ohiipithihiwa mukhoyi wiira omukweye,
Nave ephiro awe yooreiwa muraakho.
11 Khula opuro onirowa awe sookhala itthu sinimoopopiha,+
Nave sinnimutthimakela vakhiviru vene.
12 Ikuru sawe sinnimmalela,
Nave ehasara+ enoomwiirihaka otuthunya.
13 Erutthu awe yoosareya makhwatta;
Nave eyo yoophwanyiwa ni eretta yuulupale.
14 Owo onnikumihiwa mutentani mwawe moovareleleya,+
Ni onneetta orowaka okhwa mwa enamuna yootakhala.
15 Atthu ohinaasuwela awe, anookhala mutentani mwawe;
Enxoofere enoomwara-mwareya owannyawe.+
16 Mitathaari sawe sinoonyaala vathi vawe,
Nave iritta sawe sinimuuma vasulu vawe.
17 Mulaponi, atthu anoomuliyala,
Nave mphironi atthu khanrowa osuwelaka* nsina nawe.
18 Owo onimoomoliwa opuro wookokola para mweepiphini,
Nave onimoomoliwa mulaponi mooruwerya.
19 Khonrowa okhalana anamwane nnakhala osuulu eriyari ya atthu awe,
Opuro onikhala awe khonrowa ohala mutthu mukumi.
20 Waphiya okathi awe, atthu a mpantta onikela nsuwa anootikinihiwa,
Nave atthu a mpantta onikhuma nsuwa animoova.
21 Eyo ti etthu eniiraneya ni itenta sa atakhali,
Ni opuro wa ole ohinimusuwela Muluku”.
19 Yoobi aahaakhula wiira:
3 Mookiruwana ikwaha iya muloko;
Khamunuuliwa muru okihaaxa.+
4 Akhala wiira koottheka tthiri,
Weeso owo mulattu aka.
5 Mwaathipelelaka wiixinnuwiha,
Muhimyaka wiira miyo kinniphwanela opwapweliwa,
6 Musuweleke wiira Muluku tokiwonke,
Ni tokivanre muntthavini mwawe.
7 Kinnithipelela okhuwela mwaha wa ohaawa waka, masi khuuvo onikaakhula;+
Kinnithipelela oveka nikhaliheryo, masi khuuvo onikaakiha.+
8 Owo oottiyelela ephiro aka ni exiri ya maluku, kihinawerya ovira;
Ookhuneela iphiro saka ni epiphi.+
9 Ookaakha nttittimiho naka,
Nave ookumiha ekhara mmuru mwaka.
10 Onnikimana ipantte sootheene mpakha miyo okhwa;
Onniphela nroromelo naka ntoko siisaale onipheliwa awe mwiri.
11 Owo oonanariwa vanceene ni miyo,
Nave onikoona ntoko nwanani awe.+
12 Atoropa awe annithukumana anakirukurerya,
Nave annirukurerya etenta* aka.
13 Owo onniwiiriha amusi aka okirakamela,
Nave ale anikisuwela annikihuluwa.+
14 Amusi aka aakihiya,
Nave ale kaasuwela aka oratteene aakiliyala.+
15 Aletto aka+ ni ipottha saka soothiyana, sinikithokorerya ntoko mutthu ahinimusuwela aya;
Awo anikoona ntoko namurwa.
16 Kinnimwiitthana murumeyi aka, masi owo khonikaakhula;
Kinnimuxonttela wiira okoonele othunku.
18 Hata anamwane annikithanya;
Okathi kinivenya aka, annikiveeha.
20 Kihanle makhuva-ru,+
Nave kihanle vakhaani okhwa.
21 Mukoonele othunku, apatthani aka, mukoonele othunku,
Okhala wiira Muluku onnikiiriha ohaawa.+
22 Xeeni munithipelela anyu okilupattha ntoko Muluku oniira awe,+
23 Miyo kaaniphavela wiira moolumo aka yaalempwale,
Kaaniphavela wiira yaalempwale oratteene muliivuruni!
24 Kaaniphavela wiira yaalempwale vamalukuni wiira akhaleke mahiku ootheene,
Yaalempwale ni eyuuma, khuheliwa exumpu!
25 Koosuwela wiira moopoli aka+ ookhala;
Ohoolo onimoorwa, eemele mulaponi.
26 Erutthu aka ela ehaawale ene siisa,
Masi nlelo kinari mukumi, miyo kinonweha Muluku,
27 Kinonweha mmansaka,
Kinonweha ni maitho aka ala, ohiya ni maitho a mutthu mukina.+
Masi miyo kootteettheya!
28 Nyuwo munihimya wiira: ‘Hiyo nnoolupatthani sai?’+
Okhalaka wiira ti miyo kirina mulattu.
Okhala wiira espaata ennaahukhumu atthu anittheka;
Musuweleke wiira ookhala mulipa oniphuka milattu”.+
20 Sofaari+ a oNaama aahaakhula iiraka:
2 “Miyo kooxanka ni nkiniwerya ovilela,
Tivonto, kihaana olavula.
3 Nyuwo mookiruwana ni itthu mulavunle anyu;
Masi kinoowaakhulani okhala wiira kookhalana ankhili.
4 Mweekeekhai nyuwo moosuwela itthu iya,
Maana okhuma vaavale pinaatamu* opwehiwe awe mulaponi-mu,+ etthu eniiraneya tiila:
6 Nnaamwi okhulupale awe ophiyaka wiirimu,
Ni muru awe okwataka mmeekuni,
7 Owo onoolakaseya ntoko mavi awe;
Ale yaalimalenle onweha, anrowa okohaka wiira: ‘Ori woowi?’
8 Owo onoovava, olakaseye ntoko oloha, nave khonrowa ophwanyiwa;
Onoolakaseya ntoko oloha ohiyu.
9 Maitho yaale yaatonko onweha, khanrowa-tho onweha,
Nave khonrowa-tho owehiwa owannyawe.+
10 Anaawe anrowa ophavelaka oreereliwa murima ni alipa-oohaawa,
Owo onoottikiha ni matata awe itthu sa atthu akina aakunxe awe.+
11 Owo aahisareya ikuru sa omiravo,
Masi onimookhwa ni ikuru sawe sootheene.
12 Para yena, ovara etthu yootakhala onlikana ni olya eyoolya yoonaya,
Onnihiya elalaka vathi va nlumi nawe.
13 Owo onnihiya eri ene mwaano mwawe,
Onoona osiva,
14 Masi yaphiya mmirimani mwawe, etthu ele yoonaya, ennikhala yoowaawa;
Ennikhala ntoko eveneno ya* namaryawe.
15 Owo oomirya mihakhu, masi onrowa orapheya seiyo;
Muluku onookumiha mmirimani mwa mutthu owo.
16 Owo onoonuula eveneno ya anamaryawe;
Nave nlumi na evili nnoomwiiva.
17 Khonrowa-tho owurya eleeti ni oravo,
Onikhoowa ntoko maasi a muro.
18 Onoottikiha mihakhu sawe ohinatthi ottottela mureerelo;
Khonrowa olya eluukuru ya nakoso awe,+
19 Okhala wiira ohaanyakatta ni waanyanyala alipa-oohaawa;
Ookuxa empa ohitenke awe.
20 Masi owo khonrowa okhalana murettele vamurimani vawe;
Muhakhu awe khonrowa omoopola.
21 Khehanle etthu wiira okuxe;
Tivonto mihakhu sawe khasinrowa opisa.
22 Okathi mihakhu sawe sinrowa aya otepexa waatta, owo onooriipiwa murima vanceene;
Otakhaliwa wuulupale onomphwanya.
23 Okathi onrowa awe ovona,
Muluku* onoomuruuhela onanariwa wawe wuulupale,
Itthu sootakhala sinoomurweela ntoko epula.
24 Okathi onrowa awe otthyawaka ikapwitthi sa eyuuma,
Mattheere* a muura wa ekoopiri anoomuhoma.
25 Mutthu owo onnikumiha nttheere* naamuhomme mmakhatani,
Onnikumiha nttheere noowaarya naamuhomme hapa awe,
Nave owo onnisareya woova.+
26 Epiphi yuulupale ennilipelela mihakhu sawe;
Mooro ohiiseeliwe ni mutthu onompaha;
Maxakha annaalipelela atthu ahanle mutentani* mwawe.
27 Erimu enimooniherya etampi awe;
Elapo enoomurukunuwela.
28 Maasi oowaatta anookhupa empa awe;
Awo anrowa okhala maasi ootupa, nihiku Muluku onrowa awe onanariwa.
29 Ela ti etthu Muluku oninvaha awe mutthu ootakhala;
Ti etthu Muluku omuthanlenle awe mutthu owo”.
21 Yoobi aahaakhula wiira:
2 “Nwiriyane oratteene moolumo kinihimya aka;
Eyo enookimaaliha.
3 Mukipixerye murima okathi kinilavula aka;
Nuumala miyo olavula, pooti okiveehaka.+
4 Kiireke okhupanya waka kinimuroihela pinaatamu?
Vaakhanle wiira ti siiso, nkaarowa opixa murima.
5 Mukiwehe, ni mutikinihiwe;
Mphute eyano anyu.
6 Okathi kinuupuwela aka eyo, kinnixanka,
Nave erutthu aka yootheene ennittettemela.
8 Okathi wootheene, anaaya annikhala naawo,
Nave annikhala okathi munceene mpakha oweha osuulu aya.
9 Ipa saya ti soovareleleya, nave khanoova etthu;+
Muluku khonaahukhumu ni ekopo awe.
10 Ipooyi saya soolopwana khasinooceela orupaliha;
Nave ipooyi saya soothiyana sinnitothola, erukulu aya kheniyiiheya.
11 Anaaya axilopwana annitthimakasa ntoko nikoto na inama,
Nave anaaya annithweela atteeliwe ene murima.
12 Atakhali anniipa isipo attharihaka ni nlapa naamukhaani* ni amoopaka viola,
14 Masi awo annimwiirela Muluku eekeekhai wiira: ‘Munihiye mekhihu!
Khanimphavela osuwela iphiro sanyu.+
15 Muluku Oowerya Sootheene ti pani, wiira nimurumeeleke?+
Ninrowa ophwanya-ni namusuwela vale?’+
16 Masi koosuwela wiira awo kharina owerya wa wiiriha itthu oweettela saana.+
Nkinuupuwela ntoko awo anuupuwela aya.+
17 Mootoko woona muthuko wa atakhali ottipihiwaka?+
Mootoko oweha yaakhumelelaka ehasara?
Wala mootoko omoona Muluku aapwetexaka mwaha wa onanariwa wawe?
18 Niireke awo annilikana ni nlaxi niri opuro ori epheyo?
Niireke annilikana ni ikavava sinivavihiwa ni epheyo yootupa?*
19 Muluku onimwaahukhumu anamwane a atakhali, mwaha wa itampi sa axipaapa aya.
Masi onoomuhukhumu mutakhali wiira osuwele wiira oovara etthu yootakhala.+
21 Niireke wiira owo onnixikha itthu sinrowa owiiraneela atthu a vatthokoni vawe, nuumala owo okhwa,
23 Mutthu mmosa onnookhwa orina ene ikuru sinceene,+
Ohixankaka nnakhala ohoovaka etthu,+
24 Itara sawe sinenenve ene,
Nave makhuva awe ari ene oolipa.
25 Masi mutthu mukina onnookhwa oriipiwe ene murima vanceene,
Ohitonko opuha itthu sooreera.
27 Miyo kinnisuwela oratteene itthu munuupuwela anyu,
Ni apalano munaapaka anyu wiira mukiirele itthu sootakhala.*+
28 Nyuwo munnihimya wiira: ‘Eri vai empa ya mulopwana ole oovuwa?
Eri woowi etenta* mutakhali ole aakhala awe?’+
29 Niireke nyuwosa khimwaakonhe alipa aneetta mikwaha?
Niireke khamunikupali etthu anihimya aya?
30 Wiira mutakhali khonihaawa nihiku enikhumelela aya ehasara,
Ni onnoopoliwa nihiku Muluku onnanariwa awe?
31 Ti pani onrowa omuleela wiira mweettelo awe ti woohiloka,
Ni onrowa omuliverya etthu opanke awe?
32 Owo onrowa ovithiwa mmahiye,
Nave mahiye awe anoolipeleliwaka.
33 Etthaya onrowa awe ovithiwa, enrowa okhala yoonaya para yena,+
Apinaatamu ootheene annimutthara,+
Siisaale ewiiranenle aya atthu anceene akhwiiye ohinatthi owo.
34 Nto xeeni munikimaaliha anyu ni moolumo eethiru?+
Moolumo ootheene munaakhula anyu toowootha!”
22 Elifaazi+ a oTemaani aahaakhula wiira:
2 “Niireke pinaatamu onnivareleya muteko para Muluku?
Niireke mutthu orina miruku, onniwerya omukhaliherya Muluku?+
3 Niireke Muluku Oowerya Sootheene onnixikha vakhala wiira mwa naxariya,
Aahiiso ororomeleya wanyu onnimphwanyiha mureerelo?+
4 Niireke Muluku onimoovahani ehukhumu
Ni onimooroihani otripunaale mwaha woowi munnimuttittimiha?
5 Kiira ohoovahani ehukhumu mwaha wa otakhala wanyu wuulupale,
Ni mwaha wa itampi sanyu okhala soowaatta?+
6 Munnikuxa neemexeryo na mukhwiinyu vahikhanle nthowa,
Nave munniwaakha atthu akina malaya aya, munaahiya ahiwanre etthu.+
7 Nyuwo khamunaavaha maasi atthu ootemwa,
Nave munnikhootta waavaha yoolya atthu avoliwe etala.+
8 Elapo ti ya atthu oowerya,+
Ni anikhala-mo ti yaale anooniwa okhala a faita.
9 Masi nyuwo moowoomola athiyana anaamukhweli matata-ru,
Nave muhintakasa miyoono sa anamwane ahirina apapaya.*
10 Tivo murukureriwe anyu ni miraakho,*+
Nave munoopopihiwa anyu ni itthu soowoopiha;
11 Tivonto eri aya epiphi yuulupale mpakha muhinawerya woona,
Nave maasi manceene anookhuneelaayani.
12 Muluku ori osulu, wiirimu,
Nave nwehe moota itheneeri sirakamenle aya musulu.
13 Masi nyuwo munihimya wiira: ‘Niireke Muluku onnisuwela etthu apinaatamu anivara aya?
Niireke wiira owo onoowerya ophukela ottiyeleliwe ene ni meeku ooriipela?
14 Meeku annimuttiyelela, ohinawerya woona,
Okathi oneetta awe vasulu va erimu’.*
15 Niireke wiira nyuwo munootthara iphiro sa khalai,
Seiyo atthu ootakhala yeetta aya?
16 Atthu awo ti yaale okumi aya waavukuliwe,
Ti yaawo yaakhumpwale ni maasi,*+
17 Awo yaanimwiirela Muluku eekeekhai wiira: ‘Munihiye mekhihu!’
Nave-tho yaaniira: ‘Muluku Oowerya Sootheene onrowa oniiriha exeeni?’
18 Masi, ti yoowo aasariha ipa saya ni itthu sooreera.
Miyo nkirina muupuwelo owo wootakhala.
19 Anaxariya anooweha opwetexiwa wa atthu awo ni anootthapa,
Nave atthu ahirina mulattu animwaatheya, yiiraka:
20 ‘Awanani ahu aapwetexiwa,
Nave mooro onoopaha itthu saya sihanle’.
21 Mmusuwele Muluku, nto nyuwo munookhala ni murettele;
Nave sinimookhumelelani itthu sooreera.
22 Mweemererye nlamulo ninkhuma mwaano mwawe,
Nave musuke moolumo awe vamurimani vanyu.+
23 Mwahokolowela wa Muluku Oowerya Sootheene, munoottikiheriwa mukhalelo anyu wa khalai;+
Mwamaliha ohikhala exariya mutentani* mwanyu,
24 Mwarihela eweero anyu vatthayani,
Ni mwarihela eweero ya wOfiri+ muxepani,
25 Nto Muluku Oowerya Sootheene onrowa okhala eweero anyu,
Ni onrowa okhala eparatha anyu yooreerexa.
26 Nave munrowa ohakalalaka mwaha wa Muluku Oowerya Sootheene,
Munrowa omwaattamela Muluku muhoovaka etthu.
27 Nyuwo munrowa omuxonttelaka, nto owo onrowa owiiwakani;
Munimwaataphula anatiri anyu.
28 Khula etthu munrowa anyu opakaka, enrowa oweettelakani saana,
Nave ephiro anyu enrowa omwaleeliwaka ni muthuko.
29 Nyuwo mwaixinnuwiha, munooyevihiwa,
Masi owo onoomoopola mutthu oowiiyeviha.
30 Owo onoowoopola ale ahirina mulattu;
Tivonto mwaahipake etthu yootakhala,* nyuwo munimoopoliwa tthiri”.
23 Yoobi aahaakhula wiira:
2 “Miyo kinnithipelela wiikhupanyerya mpakha olelo-va;+
Ikuru sookimalela mwaha wa wuupulela.
4 Kaamuhimya mulattu aka ohoolo wawe,
Ni kaamwiixaakiha ni moolumo manceene.
5 Kaamusuwela moota aarowa awe okaakhula,
Ni kanwiriyana etthu aarowa awe okileela.
6 Niireke owo aamukivirikanya orumeelaka owerya wawe wuulupale?
Nnaari, owo aamukiwiriyana oratteene.+
7 Weiwo, mulattu wa naxariya onoophukiwa,
Nave Mphuki aka ammala-maliha mulattu aka.
8 Masi karowa mpantta onikhuma nsuwa, khokhanle weiwo;
Nave katthikela opuro kaari aka, nkinimphwanya.
9 Okathi onivara awe muteko moono woothiyana, nkiniwerya onweha;
Vano arukunuwela moono woolopwana, nlelo nkiniwerya onweha.
10 Masi onnisuwela iphiro kineetta aka,+
Nuumala owo okeehererya, kinrowa okhalaka ntoko eweero yooreerexa.+
11 Inawu saka sinnitthara oratteene opuro onyakenle awe;
Kinneetta ephiro awe kihihapuwaka.+
12 Nkihiyale weettela sooruma okilenle awe.
Kiheettela moolumo awe+ ni nthiti, ovikana aakivekela awe.
13 Okathi onilakela awe opaka etthu, ti pani oniwerya omukhoottiherya?+
Aphavela opaka etthu, owo onnipaka.+
14 Etthu olakenle awe okiirela, owo onookiirela tthiri,
Nave sookhala itthu sinceene ntoko iya olakenle awe okiirela.
15 Tivonto kinimoova aka;
Okathi kinimuupuwela aka, woova waka onnincerereya.
16 Muluku ookiiriha okhulumuwa,
Muluku Oowerya Sootheene, ookiiriha woova.
17 Masi nlelo nkimaalihiwe ni epiphi,
Nnakhala meeku ooriipa, khattiyelenle owiitho waka.
24 “Xeeni Muluku Oowerya Sootheene ohithanlaka nihiku?+
Xeeni ale animusuwela, ahiniweha aya nihiku nlo?*
2 Atthu annixoviha mikano;+
Anniiya ipwittipwitthi sa atthu akina anatakanxa ni sawaya.
3 Annimukuxa puuru a anamwane ahirina apapaya,*
Nave annikuxa epooyi ya muthiyana naamukhweli, ntoko neemexeryo na etthu okomphe awe.+
4 Awo anniwoomola alipa-oohaawa wiira aheetteke mustaraatani;
Atthu oohaawa ahaana owiipitha.+
5 Alipa-oohaawa annaavya eyoolya ntoko apuuru+ a mutakhwani anikhala moothakoni;
Awo annaavya eyoolya para anaaya moothakoni.
6 Annirowa imatta sa atthu akina* ephavelaka eyoolya,
Nave annitthikela ottotta ewuuva ya atakhali.
7 Anniviriha ohiyu ahiwanre etthu, ahirina ikuwo;+
Kharina etthu yoowiikhuneela okathi wooriirya.
8 Awo aanaana mwaha wa epula ya omiyaakoni;
Annivara myala okhala wiira kharina opuro wookhala.
9 Anamwane ahirina apapaya, annikuxiwa vapeeto va amamaya;+
Nave ikuwo sa atthu oohaawa, sinnikuxiwa ntoko neemexeryo.+
10 Annikhanyereriwa weetta ahiwanre etthu, ahirina ikuwo,
Nave anniteexa mavisi a etiriku, avoliwe ene etala.
11 Awo annivara muteko woolipa mukerekhere mwa mwaako nsuwa nivihaka;*
Anninyakatta ewuuva, masi annivoliwa ntthona.+
12 Ale anihala okhwa annithipelela wunla mpooma;
Ale avulanle vanceene annikhuwela avekelaka nikhaliheryo,+
Hata vari siiso, Muluku khonoona okhala etthu yootakhala.*
Nave onnikhuneela owiitho wawe.
16 Ohiyu, alopwana annikela mpaani mwa aneene;
Othana anniiwalela mpa mwaya.
Awo annisyaka okokola.+
17 Voosiisu, onniwoopiha ntoko atthu akina anoova aya epiphi;
Awo annisuwela itthu soowoopiha sinaakhumelela atthu ohiyu.
18 Masi awo annikhumpwa moowaakuveya ni maasi.
Etthaya aya enootakhalihiwa.+
Awo khanrowa otthikela-tho imatta saya sa ewuuva.
20 Maama aya* onimwaaliyala; miyunku sinimwaakhuura.
Awo khanrowa wuupuweliwa-tho.+
Atakhali animuntakasiwa ntoko mwiri.
21 Awo annimwiiyerya muthiyana ohiniyara,
Ni annimuhaaxa muthiyana naamukhweli.
22 Muluku* onoorumeela ikuru sawe wiira aamala-malihe atthu oowerya;
Nnaamwi arowaka ovenya, khanisuwela yaarowaka okhala akumi wala nnaari.
24 Awo annivuwihiwa okathi vakhaani, nuumala-vo khanikhala-tho.+
Ari ntoko makala a ipyo oowiikitthiwa+ ni oothukumanyiwa;
Annikuruxiwa ni annookhwa ntoko aniira aya atthu akina.
25 Vano, ti pani oniwerya wooniherya wiira miyo ka nawoothe,
Aahiiso ovaanyiha moolumo aka?”
25 Bilidaadi+ a oXuuwa aahaakhula wiira:
2 “Muluku onnilamulela ni ookhalana owerya wuulupale;
Owo onnikhaliha murettele wiirimu.
3 Niireke atoropa awe annikontareya?
Niireke ookhala ohiniphwanyiwa ni waarya wawe?
4 Niireke pinaatamu onoowerya okhala naxariya ohoolo wa Muluku?+
Aahiiso niireke mutthu oyariwe ni muthiyana onniwerya okhala oohittheka?*+
5 Hata mweeri khonaarya para yena,
Nave itheneeri khahiyo sooreera vamaithoni vawe,
6 Vaatepa pinaatamu, yoowo ori ntoko munku,
Ni mwaana a mutthu, yoowo ori ntoko mwaamukokho!”
26 Yoobi aahaakhula iiraka:
2 “Munoona wiira moomukhaliherya mutthu ohirina owerya?
Moomoopola mutthu ohirina ikuru?+ Nnaari!
3 Munoona wiira monvaha miruku sooreera mutthu ohirina ankhili?+
Moomooniherya miruku sanyu ni murima wootheene?* Nnakhala vakhaani!
4 Ti pani muneererya anyu omulavuliha,
Nave miruku iya mphwannye woowi?
5 Alipa-ookhwa, yaawo ahirina owerya, annittettemela ohoolo wa Muluku;
Atthu awo ari vathi-xa ovikana maasi a mphareya, ni itthu sinikhala mphareya memmo.
6 Khiivo etthu eri Mmahiye* enivitheya vamaithoni va Muluku,*+
Owo onniwerya oweha opuro erutthu enipwetexiwa aya.*
7 Owo ohaatala erimu opuro ohikhanle etthu,+
Oothomeya elapo ehivareleliwe ni etthu;
8 Onnithukumanya maasi mmeekuni,+
Masi meeku awo khaniphuleya mwaha wa olemela waya;
9 Owo onnittiyelela ehice awe,
Onakhuneela ehice eyo ni neeku.+
10 Oohela mukano eriyari ya erimu ni ephareya;+
Oohela mukano eriyari ya okokola ni epiphi.
11 Ipilaari sa wiirimu sinnittikinyeya;
Iyo sinnittettemela mwaha wa opwapweliwa ni Muluku.
12 Ni ikuru sawe, onniiriha ephareya okhala yootupa,+
Ni ankhili awe, onnithikilasa enama yuulupale ya mphareya yoowoopiha.*+
14 Moone! Itthu iya sootheene, ti epantte yaamukhaani ya miteko sawe;+
Mpakha-va, itthu sawe niiwale ahu siri vakhaani!
Nto ti pani oniwerya osuwela saana okukutteya wawe wuulupale?”+
27 Yoobi aahitthikela olavula mwaha* awe, oriki:
2 “Kinnimulaphela Muluku mukumi, yoowo okithokorenrye voohikhala exariya,+
Kinnimulaphela Muluku mukumi Oowerya Sootheene, yoowo iirinhe okumi aka okhala wooxankiha.+
3 Kaamumulaka-ru,
Nave iphumu sa Muluku saakhalaka-ru ni miyo,+
4 Eyano aka khenrowa olavula itthu sootakhala;
Nnakhala nlumi naka khaninrowa olavula itthu soowootha!
5 Miyo nkinikhala-khala koohimyasakani okhala anaxariya!
Mpakha okhwa waka, nkinihiya* okhala oororomeleya!+
7 Awanani aka yiirihiwe ntoko atthu anipaka itthu sootakhala,
Ale anikituphela yiirihiwe ntoko mutthu ootakhala murima.
8 Nlipelelo xeeni mutakhali* onikhalana awe okathi onipwetexiwa awe,+
Okathi Muluku onimwaakha awe okumi awe?
9 Niireke wiira Muluku onimwiiwa okhuwela wawe,
Okathi anrowa aya omukhumelela maxakha?+
10 Aahiiso mutthu owo onoosiveliwaka ni Muluku Oowerya Sootheene?
Wala ononvekelaka Muluku okathi wootheene?
11 Miyo kinoowiixuttihani owerya* wa Muluku;
Nkinrowa owiipithihani etthu ya Muluku Oowerya Sootheene.
12 Mukiiwe! Akhala wiira ootheene anyu muhoonihiwa itthu moolohani,
Xeeni moolumo anyu ari aya eethiru?
13 Etthu mutakhali onaakhela awe wa Muluku,+
Etthu mutthu onaahaaxa akhwaawe onaakhela awe wa Muluku Oowerya Sootheene, tiila:
14 Akhalana anamwane oowaatta, awo animwiiviwa ni espaata,*+
Nave osuulu awe khonrowa okhalana eyoolya.
15 Ale anrowa ohala ari ene akumi, animookhwa eretta, evithiwe,
Nave axaaraya atthu awo akhwiiye, khanrowa owunlela.
16 Hata uukelaka eparatha ntoko etthaya,
Ni uukelaka ikuwo sooreera ntoko oloko,
17 Masi atthu ooreera murima,
Tanrowa owaraka ikuwo iyo uukenle awe,+
Nave ale ahirina mulattu, tanrowa okawana eparatha awe.
18 Empa oniteka awe ti yoowaakuva ohononeya ntoko empa ya eworo-woro,
Ntoko muxaxa+ wa mulipa-oowehaweha.
19 Onoorowa wummaathi ori ene thaaciri, masi mihakhu sawe khasinrowa othukumanyiwa;
Okathi onrowa awe ovenya, khonrowa ophwanya etthu.
20 Woova ononwerya ntoko maasi oowaatta,
Ohiyu, onookuxiwa ni munamukhaya.+
21 Epheyo ya mpantta onikhuma nsuwa enoomuroiha ottaiwene, nto owo onoolakaseya;
Enonvaviha emukumihe owannyawe.+
22 Epheyo eyo enommorela ehimoonelaka othunku,+
Onimweereryaka otthyawa mahala ene wiira ohivavihiwe.+
28 “Wookhala opuro enikumihiwa eparatha,
Nave wookhala opuro onikumihiwa eweero para oreerihiwa;+
2 Eyuuma enikumihiwa vathi,
3 Mutthu onniroiha muthuko nipuro nooriipela,
Onnirowa nipuro nootepa oriipela,
Wiira ophwanye maluku oowaarya.
4 Owo onnithipa miina* opuro woorakamela mittetthe sinikhaliwa,
Mapuro ooliyaliwa, oorakamelana ni mapuro anivira atthu,
Atthu akina annikhuruwela vathi ni mukhoyi, anavara muteko ari ene musulu-sulu.
5 Vasulu va etthaya, enniruweriwa eyoolya,
Masi vathi vaya, vanniviha ntoko enipahiwa ni mooro.
6 Vathi vaavo anniphwanyaneya maluku aniihaniwa safira,
Nave vatthayani yookhala eweero.
7 Khuuvo xawawe onisuwela ephiro eniroiha opuro owo;
Nnakhala enaka khetonko oweha opuro owo.
8 Inama suulupale sa owali khasitonko onyakela-wo;
Nnakhala kharamu khoneettakasa-wo.
9 Mutthu onnipwexa mwala ni ntata nawe;
Onnipittula miyaako okhuma vathi vaya.
10 Owo onnithipa vamwala,+ malitti anivira maasi;
Onniweha maluku ootheene oowaarya.
11 Owo onnittiyela mapuro aniphattuwa miro,
Nave onnikumiherya ota mihakhu saavithiwe.
12 Ankhili aniphwanyaneya woowi?+
Nave miruku sinikhuma woowi?+
13 Khuuvo mutthu onisuwela mureerelo aya,+
Ni khaniphwanyaneya mulaponi mootheene.
14 Maasi oowiixa annihimya wiira: ‘Khakhanle muumu!’
Nave ephareya ennihimya wiira: ‘Khakhanle ni miyo!’+
15 Awo khanthummwa ni eweero yooreerexa;
Hata khanturukiwa ni eparatha.+
16 Nnakhala khanthummwa ni eweero ya wOfiri,+
Hata maluku oowaarya aniihaniwa oonikisi ni safira.
17 Ankhili aakhalana efaita yuulupale ovikana eweero ni eviituru.
Nnakhala khivaniweryaneya oturukiwa ni etixela emosa yoosareya eweero yooreerexa.+
18 Ankhili aakhalana efaita yuulupale ovikana maluku oowaarya a mphareya ni ekiristaale,*+
Nave murupa mmosa woosareya ankhili, wookhalana efaita ovikana murupa woosareya ipeerola.
19 Awo khanlikanyihiwa ni etopaasio+ ya oKuxi;
Nnakhala khivaniweryaneya othummwa ni eweero yooreerexa.
20 Masi ankhili anikhuma woowi?
Nave miruku sinikhuma woowi?+
21 Ankhili awo ahiipithihiwa para atthu ootheene ni inama sootheene,+
Ni aavithiwa para axipalame anivava musulu.
22 Mahiye* ni naakhwa annihimya wiira:
‘Hiyo nihiiwa paahi olavuliwaka sa ankhili’.
23 Muluku paahi tonisuwela moota woowaaphwanya ankhili;
Owo paahi tonisuwela opuro anikhala aya,+
24 Okhala wiira onniweha mpakha omalenle elapo,
Nave onniweha itthu sootheene siri vathi va erimu.+
25 Okathi aavanhe awe ikuru epheyo,+
Ni aaphimme awe maasi,+
26 Okathi aapanke awe nlamulo para epula,+
Ni aahunle awe ephiro para munamukhaya ni meeku ni okukutteya,+
27 Nto aahaaweha ankhili ni aahitthokiherya ele entaphulela aya okhalana ankhili;
Owo aahiweererya ni aahaalipiherya ankhili.
28 Nto aahimuleela mutthu wiira:
29 Yoobi aahitthikela olavula mwaha* awe, oriki:
2 “Kaaniphavela kaatthikenle miyeeri sivinre,
Mahiku yaale Muluku aakikhapelela awe,
3 Okathi muthuko awe waakimwaleela aya vamuru vaka,
Okathi keetta aka mweepiphini kimwaleeliwaka ni muthuko awe.+
4 Okathi* kaari aka mmiravo ni kaarina aka ikuru,
Okathi kaarina aka ompatthani wooreera ni Muluku vatthokoni vaka,+
5 Okathi Muluku Oowerya Sootheene, nlelo aari awe ni miyo,
Okathi anaaka* yaari aya ni miyo.
6 Okathi yoole kaarapiha aka inawu saka ni manteeka,
Nave myala saakiyeeherya aya miro sa makhura.+
7 Okathi kaarowa aka vamukhora va epooma,+
Kinakilaathi nipuro noowaatta atthu,+
8 Amiravo yaanikiweha, anakithekela,* mwaha wa okittittimiha.
Hata atthu oowuuluvala yaaneemela, maana yaanikittittimiha.+
9 Makhulupale khiyaalavula etthu;
Awo yaaniphuta iyano saya.
10 Atthu oottittimihiwa yaanimaala;
Nlumi naya naaniphara mwaano mwaya.
11 Khula mutthu aakiwiriyana, aanikilavula saana,
Nave ale yaakiweha, yaanikaakiha.
12 Miyo kaanimwaakiha mulipa-oohaawa aakhuwela, ovekelaka okhaliheriwa,+
Vamosa ni mwaana ahaarina apapawe, ni khula mutthu ahaarina mutthu oomukhaliherya.+
14 Kaaniwara exariya ntoko ikuwo saka;
Exariya aka yaari ntoko nlaya* ni nleeso.
15 Kaari ntoko maitho para mutthu ohinoona,
Ni inawu para mutthu oorakala.
17 Kaanimaliha miteko sa mutakhali,+ siisaale ntoko sinipwexiwa aya iyano sa mwaamunama oowali,
Kaaniwoopola atthu aavara awe.
18 Kaamakela ohimya wiira: ‘Miyo kinrowa okhwa vatthokoni vaka,*+
Nave mahiku aka anrowa okhala oowaatta ntoko mihaava.
19 Mitathaari saka sinoophiyaka mmaasini,
Nave okame onrowa okhalaka mwiirittani mwaka ohiyu wootheene.
20 Okathi wootheene, atthu anrowa okittittimihaka,
Nave ikuru saka khasinrowa omala’.*
21 Atthu ootheene yaanikiwiriyana ni ephoole,
Yaanimaala analipelela wiiwa miruku saka.+
22 Nuumala miyo olavula, awo khiyaahimya etthu;
Moolumo aka yaanikela* oratteene mmaaruni mwaya.
23 Awo yaanikilipelela ntoko enilipeleliwa aya epula;
Yaanilipelela wiiwa moolumo aka, siisaale ntoko mutthu onilipelela awe epula yookiserya.+
24 Okathi kaatheya aka naawo, khiyaakupali, maana khiyaalipelela;
Otheya waka waanaalipiha.*
25 Miyo kaanaavaha malakiheryo ntoko muhooleli aya,
Kaakhala ntoko mwene ori eriyari ya atoropa awe,+
Ntoko mutthu onaamaaliha ale aninla.+
30 “Awo annikitheya,+
Awo amiravo acikhaani okivikana miyo,
Yaawo kahaarowa aka oweemererya axipapaya,
Owaattamela alapwa aniwehaweha ipwittipwitthi saka ni ipuri saka.
2 Masi alopwana awo kharumenle ikuru saya wiira akikhaliherye,
Ikuru saya soomala.
3 Awo annikhulumuwa mwaha wa othoiwa ni ovoliwa etala;
Annikhuura khula etthu aniphwanya aya moothakoni,
Othako yoowo ohinikhaliwa.
4 Awo annittotta mutakhwani makukhu anisiva maakha,
Ni mitathaari soowaawa, anakhuura.
5 Annoomoliwa mmuttettheni;+
Atthu annaakhuwelela ntoko anikhuweleliwa aya alatarau.
6 Awo anikhala muxepani,
Mmuttuphani ni muxepani.
7 Annikhuwela mutakhwani,
Nave annithukumana hoothe eriyari ya makukhu ooneena.
8 Ntoko atthu ahirina ankhili ni ahirina efaita,
Awo ahoomoliwa mulaponi.
11 Okhala wiira Muluku ookaakha ikuru saka ni ookiyeviha,
Atthu awo annikivirikanya ni ikuru saya sootheene.
12 Ntoko muttitthi wa atthu ootakhala, awo anneemela moono aka woolopwana;
Annikiiriha otthyawa,
Nave annittiyelela ephiro aka wiira akipwetexe.
14 Annikirweela okhalaka ntoko anivira ephaka epakiwe* vaxirini;
Annithipelela okirweela okathi wa mixankiho.
15 Woova wuulupale wookiphwanya;
Nttittimiho naka ninnikuxiwa okhalaka ntoko nikuxiwe ni epheyo,
Nave woopowa waka onnilakaseya ntoko neeku.
18 Nlaya naka ninnikokhiwa ni ikuru sinceene;*
Ntoko exiko ya nlaya enitita, eyo ennikitthukwa muxikoni.
19 Muluku ookirihela vanttopheni;
Vano miyo ka ntthupi ni ettuurwa paahi.
20 Kinnooxonttelani, masi nyuwo khamunikaakhula;+
Kinneemela ohoolo wanyu, masi nyuwo munookiwehexexa paahi.
21 Mookituphela ni owali;+
Nyuwo munnikituphela ni ntata nanyu noowerya.
22 Munnikeemexa munakivaviha ni epheyo;
Nuumala-vo, munnikipwetexa ni epheyo yuulupale.
23 Miyo koosuwela wiira munookiiva,
Nave kinoorowa opuro yoowo atthu ootheene anrowa aya okumana.
24 Masi khuuvo onimusinsa mutthu onihala okhwa,+
Okathi oniveka awe nikhaliheryo yamphwanya maxakha.
25 Miyo koowunlela atthu yaale anihaawa,
Nave koowoonela othunku alipa-oohaawa.+
26 Nnaamwi kaalipelela etthu yooreera, masi etthu yootakhala tekirwenle;
Kaanilipelela waarya, masi epiphi tekirwenle.
27 Mmirimani mwaka khamuniikhalela;
Mahiku ooxanka annikiphwanya.
28 Kineetta ooriipiwa murima;+ nsuwa khannaarya.
Kinneemela vamuthukumanoni, kikhuwelaka wiira kikhaliheriwe.
29 Alapwa a mutakhwani tari axinnaka,
Nave ka mpatthani a anamwane a mpisa.+
31 “Miyo koovarihana ni maitho aka.+
Nto kinrowa onwehexexa sai muthiyana ni muupuwelo woohikhalela?+
2 Vaakhanle wiira kihiira siiso, etthu xeeni Muluku, yoowo ori wiirimu, aarowa awe okivaha?
Muluku Oowerya Sootheene, yoowo ori osulu, aarowa okivaha exeeni?
3 Kiira ehasara enaalipelela atakhali?
Ni maxakha anaalipelela ale anipaka itthu sootakhala?+
4 Kiira Muluku onniweha itthu kinivara aka,+
Ni onnikontari mavalo aka?
5 Kiireke wiira kootoko wootha?*
Kiireke kootoko onwoka mutthu?+
7 Vakhala wiira mavalo aka annihapuwa ephiro yooreera,+
Aahiiso murima aka onnitthara maitho aka,+
Wala matata aka aavara etthu yoonanara,
8 Weeso miyo kaale epyo mutthu mukina olyeeke,+
Nave ele enaala aka, epheliwe.*
9 Vakhala wiira murima aka waahihapuxiwa ni muthiyana mukina,+
Ni kaahihala kiwehawehaka+ mukhora wa namwaattamanani aka,
10 Weeso mwaaraka oxile ipyo para mulopwana mukina,
11 Eyo yaarowa okhala etthu yoowuuliha muru,
Etampi yeeyo alipa-oophuka milattu yaarowa aya okihukhumu.+
13 Vakhala wiira kaahikhootta waawiriyana arumeyi aka alopwana ni athiyana,
Okathi yaakileela aya mulattu kaarina aka naawo,
14 Kinrowa opaka exeeni okathi Muluku onrowa awe okikoha etthu kipanke aka?
Kinrowa omwaakhula exeeni okathi onrowa awe okikoha?+
15 Kiira ole okipanke mmirimani, ti yoowo-tho aapanke atthu awo?+
Kiira ootheene ahu nipakiwe ni yoowo mmirimani mwa aximamihu?+
16 Akhala wiira kaanikhootta waavaha atthu oohaawa etthu yaaphavela aya,+
Aahiiso kootoko omwiiriha muthiyana naamukhweli+ ohikhalana nlipelelo;*
17 Akhala wiira kihoolya eyoolya aka mekhaka,
Kiwiimana anamwane ahirina apapaya;*+
18 Okhuma omiravo aka, anamwane ahirina apapaya yaaninnuwa ni miyo, okhalaka ntoko kaari paapa aya,
Nave okhuma enamwane aka* kinnaakhaliherya athiyana anaamukhweli.
19 Akhala wiira konweha mutthu okhwaaka mwaha wooriiriwa maana khorina ikuwo,
Aahiiso konweha mutthu oohaawa ohirina etthu yoowiikhuneela;+
20 Akhala wiira miyo nkaavaha+ manri a ipwittipwitthi saka,
Wiira yiikhuneeleke, yooneke oviha ni akixukhureleke;
21 Akhala wiira kootoko owoopopiha anamwane ahirina apapaya,+
Okathi yaaphavela aya nikhaliheryo naka vamukhora va epooma;*+
22 Weeso, moono aka okhonyowe mmakhatani,
Nave moono aka wunteye mweekookhunoni.*
23 Okhala wiira miyo kaanoova okiphwanya ihasara sinikhuma wa Muluku,
Nave nkaakhanle ooweemela ohoolo wawe woovuwa.
24 Akhala wiira kaahiroromela eweero,
Aahiiso kaahihimeerya eweero yooreera wiira: ‘Miyo kinoororomelani nyuwo!’+
25 Akhala wiira kaahitteeliwa murima mwaha wookhalana mihakhu soowaatta,+
Ni mwaha wa mireerelo soowaatta kaarina aka;+
26 Akhala wiira kaaniweha nsuwa naaryaka,
Aahiiso mweeri weettaka opuro aya;+
27 Nave murima aka waahiwokiwa,
Kinakokhorela itthu iyo, kipexaariki ntata naka;+
28 Eyo yaarowa okhala etampi yaaphwanela ohukhummwa ni alipa-oophuka milattu,
Okhala wiira kammukhootta Muluku eekeekhai a wiirimu.
29 Niireke kootoko ohakalala ni opwetexiwa wa nwanani aka?+
Aahiiso kootoko ohakalala mwaha wa etthu yootakhala yamphwannye?
30 Nkitonko omutakhaliha nwanani aka wiira okhwe,
Nkinapake etampi eyo.+
31 Niireke atthu a etthoko aka khakonhe wiira:
‘Ti pani oniwerya omphwanya mutthu ohivonne eyoolya awe?’*+
32 Khuuvo namurwa onirwa ohiyu, khurupa ota;+
Miyo koomuhulela mikhora saka, mulipa oneetta mikwaha.
33 Niireke koomananiha ovitha soottheka saka ntoko aniira aya atthu akina,+
Kivithaka etampi aka mpoolosani mwa nlaya naka?
34 Niireke kihoova moonelo wa muttitthi,
Aahiiso kihoova othanyiwa ni imusi sikina,
Ekiirihaka omaala ni woova okhumela ota?
35 Kaaniphavela wiira aakhanle mutthu onikiwiriyana!+
Miyo kaamwaakhulela wiira moolumo kilavunle aka teekeekhai.
Muluku Oowerya Sootheene okaakhule!+
Kaaniphavela wiira ole onikootherya aalempe itthu iyo mutukumentoni!
36 Miyo kammukuxa mmakhatani mwaka,
Kaamumpweha vamuru vaka ntoko ekhara.
37 Miyo kammuliva moovarihana ni mavalo aka ootheene;
Kammwaattamela voororomeleya, ntoko mukhulupale.
38 Akhala wiira kinoowaakha atthu ematta aya, nto awo aniikhupanyerya mwaha wa miyo,
Nave-tho matthuulu aya ananla;
39 Akhala wiira kihoolya mihokorokho saya voohiliva,+
Aahiiso akhala wiira kihaaxankiha axineene,+
40 Weeso, mmatta mwaka siphuwe miiwa ohiya etiriku,
Nave aphuwe malaxi oowunkha ohiya esevaata”.
Moolumo a Yoobi animalela vaava.
32 Vano, alopwana ale araru yaahihiya omwaakhula Yoobi, okhala wiira owo aanikupali wiira aari naxariya.*+ 2 Masi Elihu, mwaana a Barakeyeli a oBuxi,+ a nihimo na Rami, aahinanariwa vanceene. Owo aahinanariwa ni Yoobi, mwaha woowi Yoobi owo aaneererya wooniherya wiira aahikhalana erasau onvikana Muluku.+ 3 Nave owo aahinanariwa vanceene ni apatthani araru a Yoobi, okhala wiira khiyaawerya omwaakhula oratteene, nave-tho yaahimuhimya Muluku okhala mutakhali.+ 4 Elihu aahilipelela wiira omwaakhule Yoobi, okhala wiira ootheene aya yaari aalupale onvikana yena.+ 5 Okathi Elihu oonale awe wiira alopwana ale araru khiyaarina-tho etthu yoohimya, owo aahinanariwa vanceene. 6 Tivonto Elihu mwaana a Barakeyeli, a oBuxi, aahipacerya olavula, oriki:
Tivonto kahaalavula aka etthu mwaha wa woottittimihani,+
Nave kaanoovelela wooleelani etthu kinisuwela aka.
7 Kaahuupuwela vamurimani vaka, kiiraka: ‘Kaahiye atthu aalupale alavule,
Ale arina iyaakha sinceene yaahimye ankhili’.
8 Masi, ti ikuru soowaarya Muluku onaavaha awe atthu,
Ni ti iphumu sa Muluku Oowerya Sootheene, sinaavaha osuwela.+
9 Iyaakha paahi khasinimwiiriha* mutthu okhalana ankhili,
Nnakhala khahiyo atthu oowuuluvala paahi anisuwela etthu yooreera.+
10 Tivonto kinihimya aka wiira: ‘Mukiwiriyane,
Nave kinimooleelani etthu kinisuwela aka’.
11 Moone! Miyo kihoolipelelani wiira muhimye etthu mwaarina anyu para ohimya;
Kaaniwiriyana miyuupuwelo sanyu,+
Okathi mwaavya anyu itthu soohimya.+
12 Miyo kihoowiriyanani oratteene,
Masi khuuvo a nyuwo owenrye wooniherya wiira Yoobi oottheka,
Aahiiso waakhula moolumo awe.
13 Nto muhihimyeke wiira: ‘Hiyo nihaaphwanya ankhili;
Owo onipwapweliwa ni Muluku, ohiya ni pinaatamu’.
14 Yoobi kholavunle ni miyo,
Tivo miyo nkinrowa omwaakhula ntoko nyuwo mmwaakhunle anyu.
15 Alopwana ala aaxanka, khanoona yoowaakhula;
Kharina-tho etthu yoohimya.
16 Miyo kihaalipelela, masi awo khanilavula-tho etthu;
Arimweemela paahi, ahirina-tho etthu yoowaakhula.
17 Tivo, ni miyo-tho kinimwaakhula;
Kinoohimya etthu kinisuwela aka,
18 Okhala wiira kookhalana moolumo manceene;
Ikuru soowaarya sinnikiiriha olavula.
20 Mukihiye kilavule, wiira kimumule!
Kinoohula eyano aka ni kinimwaakhula.
21 Nkinrowa omuthanla mutthu;+
Nnakhala nkinrowa omunyoholela pinaatamu,
22 Okhala wiira miyo nkinsuwela omunyoholela mutthu;
Kiira siiso, Mpattuxa aka onookipwetexa voowaakuveya.
33 “Vano nyuwo Yoobi, xontte, nwiriyane moolumo aka;
Nwiriyane itthu sootheene kinihimya aka.
2 Xontte, mukiwiriyane! Kihaana olavula;
Eyano aka ehaana olavula.
3 Moolumo aka annooniherya exariya ya vamurimani vaka,+
Nave eyano aka, ennilavula mweekeekhai etthu kinisuwela aka.
5 Mwaaweryaka mukaakhule;
Mwiilokiherye, ni muhimye mulattu anyu ohoolo waka.
6 Mwiiwe! Miyo ni nyuwo nnoolikana ohoolo wa Muluku;
Ni miyo-tho kuupiwe ni oloko.+
7 Tivonto, muhikoove,
Nave moolumo aka ahoolemeleni.
8 Masi miyo koowiiwani mulavulaka,
Aayo, koowiiwani ikwaha sinceene mulavulaka moolumo ala:
10 Masi Muluku onnaavya mathowa para okilupattha;
Onnikithokorerya ntoko nwanani awe.+
11 Owo onnitthukwa metto saka olipihaka ni ithaapwa,
Onnivarerya iphiro saka sootheene’.+
12 Masi nyuwo khamurina erasau para olavula siiso, tivo kinoowaakhulani:
Muluku ti muulupale onvikana mutthu.+
13 Xeeni munimukhupanya anyu?+
Niireke nthowa noowi khaakhunle moolumo anyu ootheene?+
14 Muluku onnilavula ekwaha emosa, ni onnitthikela ekwaha ya nenli,
Masi khuuvo oninwiriyana,
15 Owo onnilavula moolohani, ni onnooniherya itthu ohiyu,+
Okathi atthu anirupa aya ikhove suulupale,
Okathi anirupa aya vakhaamani vaya.
16 Onnilavula owaruni waya,+
Onnaavaha malakiheryo,
17 Wiira aahiihe atthu opaka itthu sootakhala,+
Ni aakhapelele wiira ahiixinnuwiheke.+
18 Muluku onnaakhapelela atthu awo wiira ahimorele mulittini,*+
Onnikhapelela okumi aya wiira ahiiviwe ni espaata.*
19 Mutthu onoowerya wiixutta etthu okathi onimmaathi awe vakhaamani vawe oonaka owereya,
Ni okathi makhuva awe aninwereya aya imaara sootheene.
20 Tivo, owo onnithanya eyoolya,
Ni onnikhootta hata eyoolya yoomusivela.+
21 Erutthu awe ennootta,
Nave makhuva awe, yaawo yahooneya, vano annooneya.
22 Okumi awe onnaattamela nlitti;*
Onniwaattamela ale aniwiiva atthu.
23 Akhala namuhupi mmosa* para yena,
Nave eriyari ya atthu 1.000, akhala mutthu mmosa onimwaakiha,
Onamuleela mutthu owo etthu yooreera opaka,
24 Nto Muluku onoomureerela murima,
Koophwanya enamuna ya omoopola!+
25 Erutthu awe ekhale ekumi, ovikana okathi aari awe mmiravo;+
Otthikele-tho okhalana ikuru sa omiravo awe’.+
26 Mutthu owo onoomuxonttela Muluku,+ nto Muluku onoomweemererya,
Mutthu owo onooweha owiitho wa Muluku otteeliwe ene murima,
Nave Muluku onoomwiiriha mutthu owo okhala ooloka vamaithoni va Muluku owo.
27 Nto mutthu owo onimwaleela* atthu wiira:
29 Mweekeekhai, Muluku toniira itthu iya sootheene,
Onnimwiirela siisa mutthu, vanli hata vararu,
30 Onoomoopola wiira ohirowe mulittini,*
Siiso, mutthu owo onookhalaka mukumi.+
31 Nyuwo Yoobi, nwiriyane oratteene moolumo aka! Mukiiwe!
Mmaale, miyo nlelo kinoolavulaka.
32 Mwaarina ene etthu yoohimya, mukaakhuleke.
Mulavule, okhala wiira kimphavela woona mwahaarina mulattu.
33 Mwahaarina etthu yoohimya, weeso muhaana okiwiriyana;
Mmaale, nto kinoowiixuttihani ankhili”.
34 Vano, Elihu aahithipelela olavula oriki:
2 “Nyuwo asuweli, nwiriyane moolumo aka;
Nyuwo munisuwela itthu sinceene, mukiwiriyane.
3 Moolumo anlawihiwa ni maaru,
Siisaale nlumi ninlawiha aya eyoolya.
4 Nrowe nivarerye mmansihu etthu eri yooloka;
Nave nithanle mmansihu etthu eri yooreera.
5 Okhala wiira Yoobi onihimya wiira: ‘Miyo kookhalana erasau,+
Masi Muluku ookhootta okiirela exariya.+
6 Kiireke kihaana wootha kihimyaka wiira kinniphwanelela ophukeliwa saana?
Ohaawa waka khonimala nnaamwi kihitthenke etthu’.+
7 Mutthu xeeni onlikana ni Yoobi,
Yoowo oniwurya oruwaniwa ntoko maasi?
8 Owo ori ekurupu ya atakhali,
Ni oneetta ni atthu ootakhala.+
9 Owo onihimya so: ‘Mutthu khoniphwanya etthu,
Aamananihaka omuhakalaliha Muluku’.+
10 Vano, nyuwo atthu oosuwela, mukiwiriyane:
Muluku eekeekhai khonikhala-khala opakaka etthu yootakhala,+
Muluku Oowerya Sootheene, khonikhala-khala opakaka etthu yoohikhalela!+
11 Muluku onoomuliva mutthu ottharaka miteko sa mutthu owo,+
Nave ononvaha mutthu owo ele oniphwanela awe.
12 Mweekeekhai, Muluku khonipaka itthu sootakhala;+
Muluku Oowerya Sootheene, okathi wootheene onnipaka itthu sa xariya.+
13 Ti pani onvaherenrye Muluku muritti woolamulela ni okhapelela elapo,
Ni omuthanlale wiira okhapeleleke elapo?
14 Vaakhanle wiira Muluku onniwehexexa itthu apinaatamu anivara aya,
Vaakhanle wiira onnikuxa okumi aya ni iphumu saya,+
15 Atthu ootheene yaamookhwa,
Nave apinaatamu yaamutthikela vatthayani.+
16 Tivonto, mwaarina ene osuwela, nwiriyane oratteene etthu ela;
Nvahe ephoole etthu kinihimya aka.
17 Niireke mutthu oninyokha exariya onniwerya olamulela?
Aahiiso mwanwerya omphukela mutthu orina ikuru ni orina exariya?
18 Niireke mwammwiirela mwene wiira: ‘Nyuwo khamurina efaita’,
Aahiiso mwanwiirela makhulupale wiira: ‘Nyuwo mwa atakhali’?+
19 Muluku khonaathanla makhulupale,
Nnakhala khonitepa omphenta thaaciri onvikana mutthu oohaawa,*+
Okhala wiira ootheene aya, aapanke ni matata awe.+
20 Niinaano-ru, awo annookhwa+ ohiyu eriyari;+
Annittettemela vanceene, anakhwa;
Hata atthu oowerya annikumihiwa, masi ohiya ni matata a apinaatamu.+
21 Maitho a Muluku anniweha iphiro sa atthu,+
Nave owo onniweha itthu sootheene anivara aya.
23 Muluku khomuthanlenle mutthu nihiku,
Wiira orowe ohoolo wawe aphukeliwe ni yoowo.
24 Owo onnaapwetexa atthu arina owerya, ohipirisariki waakoha-koha.
Nave onnaarantteliha ni atthu akina.+
25 Muluku onnisuwela etthu anipaka aya.+
Owo onnaakumiha ohiyu, ananyakattiwa.+
26 Owo onnaapwetexa mwaha wa otakhala waya,
Opuro atthu ootheene aniwerya aya waaweha,+
27 Okhala wiira aahiya omutthara,+
Nave khanivaha efaita itthu onivara awe;+
28 Awo anniwiiriha atthu oohaawa, okhuwela anvekelaka nikhaliheryo,
Nto owo onniiwa okhuwela wa atthu ale ahirina mutthu oowaakhaliherya.+
29 Okathi Muluku onimaala awe, ti pani oniwerya omphukela?
Okathi oniipithiha awe owiitho wawe, ti pani oniwerya onweha?
Hata iipithihaka para nloko wala mutthu, khuuvo oniwerya onweha,
30 Siiso, mutakhali* khonrowa owerya olamulela,+
Nnakhala khonrowa waareya ntapha atthu.
31 Niireke ookhala mutthu onrowa omwiirela Muluku wiira:
‘Koovahiwa ehukhumu, nnaamwi kihitthenke;+
32 Mukooniherye etthu kihiwenrye aka oweha.
Akhala wiira koopaka etthu yootakhala nkintthikela-tho’?
33 Niireke owo ohaana wootthuvelani ottharaka etthu muniphavela anyu, variki mukhoottale ene ophukela wawe?
Nyuwo muthanleke etthu munrowa anyu opaka, ohiya miyo.
Nto mukileele etthu munisuwela anyu saana.
34 Atthu oosuwela anookileela,
Khula mutthu a miruku onikiwiriyana, onoohimya wiira:
35 ‘Yoobi khonisuwela etthu onihimya awe,+
Nave moolumo awe anooniherya wiira khorina ankhili’.
36 Yoobi ohaana weehereriwa* mpakha vahinwerya awe ovilela,
Okhala wiira itthu onaakhula awe onikhala mwa atakhali!
37 Ohiya okhala natampi paahi, owo-tho khoniiwelela;+
Onnoopa makuphi ohoolo wahu onyoholelaka,
Nave onnimootherya Muluku eekeekhai ni moolumo manceene!”+
35 Elihu nlelo aahilavula iiraka:
2 “Kiireke munnikupali wiira munlavula ekeekhai, vanihimya anyu wiira:
‘Miyo ka naxariya onvikana Muluku’?+
3 Nyuwo munihimya wiira: ‘Kiireke wiira owo mulattu anyu?*
Kiireke koophwanya mureerelo mwaha wa ohipaka etampi?’+
4 Miyo kinoowaakhulani,
Nave kinoowaakhula apatthani+ anyu.
5 Nwehe wiirimu, moone!
Nwehe meeku,+ yaawo ari osulu woovikanani nyuwo.
6 Nyuwo mwattheka, muninwereya sai Muluku?+
Itampi sanyu satepa waatta, munrowa omwiiriha exeeni Muluku?+
8 Otakhala wanyu onaakumiherya mixankiho apinaatamu akhwiinyu paahi,
Nave oreera wanyu murima, onaakumiherya mireerelo apinaatamu paahi.
9 Atthu annikhuwela yaatepaka ohaaxiwa;
Awo anninla avekelaka okhaliheriwa okathi anihaaxiwa aya ni atthu oowerya.+
10 Masi khuuvo onikoha oriki: ‘Ori woowi Muluku, Mpattuxa aka Muulupale,+
Yoowo onniiriha wiipa ohiyu+ isipo sinimuttottopela?’
11 Owo onniniixuttiha itthu,+ nnasuwela itthu sinceene ovikana inama sa mulaponi,+
Onninikhaliha atthu oosuwela waavikana axipalame anivava musulu.
12 Atthu annikhuwela avekaka nikhaliheryo, masi owo khoniwaakhula,+
Mwaha wa wiixinnuwiha wa atakhali.+
13 Mweekeekhai Muluku khonaawiriyana atthu aninla mahala ene;*+
Muluku Oowerya Sootheene, khonaawiriyana atthu awo.
14 Vaatepa-tho nyuwo mwaahimyaka wiira khamuninweha owo!+
Mulattu anyu ori ohoolo wawe, tivo mwaahaana omulipelelaka ni murima wootheene.+
15 Owo khonanariwe ni nyuwo; ni khoovanheni ehukhumu.
Nnakhala khoxinkhe wiixinnuwiha wanyu.+
16 Yoobi onnihula eyano awe mahala ene;
Onnilavula moolumo manceene, ohisuwelaka etthu”.+
36 Elihu aahilavula-tho oriki:
2 “Mukipixerye murima vakhaani, okathi kinilavula aka,
Nlelo kookhalana moolumo anikhuma wa Muluku, wiira kilavule.
3 Kinoohimya itthu sootheene kinisuwelaka,
Nave kinoomuhimya Mpattuxa aka+ okhala naxariya.
4 Mweekeekhai, moolumo aka khahiyo toowootha;
Moolumo ala anikhuma wa Ole onisuwela+ itthu sootheene.
5 Tthiri, Muluku toowerya+ ni khonimukhootta mutthu;
Owo onnisuwela itthu sinceene.
8 Masi akhala wiira aatthukiwa ni ikwirinti,
Ni annihaawa mwaha woowi aatthukiwa,
9 Muluku onniwooniherya etthu apanke aya,
Onniwooniherya itampi apanke aya mwaha wa wiixinnuwiha waya.
10 Owo onnitthukula maaru aya wiira yiiwe waattaruxa wawe,
Ni onnaaleela wiira attharuwe ovara itthu sootakhala.+
11 Akhala wiira anoomwiiwelela ni anoomurumeela,
Anookhalaka saana mpakha okhwa,
Nave iyaakha saya sinrowa okhala soohakalaliha.+
13 Atthu ootakhala murima anninanariwa.
Awo khanivekela okhaliheriwa hata okathi onaahukhumu awe.
14 Awo annookhwa nlelo ari ene amiravo,+
Okumi aya wootheene, aniviriha* ari ene ni alopwana anamararuwa a mutemplo.+
15 Masi Muluku,* onniwoopola atthu oohaawa okathi anihaaxiwa aya;
Onnitthukula maaru aya okathi anihasuliwa aya.
16 Owo onniwaakihani moohaawani,+
Onooroihani nipuro noovareleleya nihikhanle mixankiho,+
Weiwo munrowa anyu omaalihiwa ni eyoolya yoowaatta vameesa vanyu.+
17 Nyuwo munootteeliwa murima mwaha wa ophukeliwa wa atakhali,+
Nihiku anrowa aya ophukeliwa ni enrowa aya okhalihiwa exariya.
18 Masi mukhalane ephoole wiira onanariwa wanyu ohiwiiriheni okhala mutthu oothanya,+
Nave muheemererye wiira okunyariwa woohapuxeni.
19 Niireke mwaamukhuwela nvekelaka nikhaliheryo,
Aahiiso wiimananiha wanyu wuulupale waamurowa owoopolani okathi wa mixankiho?+
20 Muhinleleke wiira vailale,
Okathi yoowo atthu anikhwa aya voowaakuveya.
21 Muhithanleke ovara itthu sootakhala,
Ohiya-vo, muthanleke ovilela ohaawa.+
22 Moone! Muluku onnivuwihiwa mwaha wa owerya wawe;
Mwiixuttihi xeeni onlikana nuuwo?
23 Ti pani otonko omwiirela Muluku wiira:‘Nvare ela’?+
Aahiiso omwiirela wiira: ‘Etthu mpanke anyu ti yoohiloka’?+
25 Atthu ootheene anniweha miteko iyo,
Pinaatamu onniweha ori ene ottaiwene.
27 Muluku onniiriha maasi+ okhala etthapwe, enarowa musulu;
Nto etthapwe eyo ennuupaana, enakhala epula;
28 Nuumala-vo, meeku annimwarexela maasi vathi;+
Meeku awo annirupihela epula vathi, anaavaha maasi atthu ootheene.
29 Niireke ookhala onisuwela moota meeku anaataleya aya,
30 Nkawehani moota onaatala awe etari+ mmeekuni,
Nkawehani moota onikhuneela awe ni maasi ephareya yoowiixa.
32 Owo onnittiyelela etari ni matata awe,
Nave onniiriha etari eyo omana nipuro oniphavela awe.+
33 Okukutteya wawe onnilaleya orwa wawe,
Hata mihuwo sinnimulaleya ole* onrwa.
37 “Vano murima aka onnithukumela,
Onnitupha vapeeto vaka.
2 Nwiriyane oratteene okukutteya wa nsu nawe,
Ni okukutteya onikhuma mwaano mwawe.
3 Okukutteya iwo onniiwanyeya vathi vootheene,
Onniroiha etari awe+ mpakha omalenle elapo.
4 Nuumala etari eyo, onniiwanyeya okukutteya wa nsu nawe;
Owo onnikukutteya ni nsu nuulupalexa,+
Etari ennithipelela woopa okathi nsu nawe nniiwanyeya aya.
5 Muluku onnikukutteya ni nsu nawe+ mwa enamuna yootikiniha;
Owo onnipaka itthu suulupalexa nihiniwerya ahu osuwela saana.+
6 Onnihimeerya eneevi wiira: ‘Mmorele mulaponi’,+
Nave onnihimeerya epula yinceene wiira: ‘Mwiittheleye vathi’.+
7 Muluku onneemexa miteko sootheene sa apinaatamu,
Wiira atthu ootheene asuweleke miteko sawe.
8 Inama sa mutakhwani sinnirowa mmuttuphani mwaya,
Ni sinnikhala mukhukuni mwaya.
11 Aayo, Owo onniteexa meeku ni okame;
Onnimwarya-mwarya etari+ mmeekuni;
12 Meeku awo annirukurerya yeettihiwaka nuuwo;
Mulaponi mootheene, awo annipaka itthu sootheene oniruma awe.+
13 Owo onnirumeela meeku awo wiira aavahe ehukhumu*+ atthu akina, ni orupihele epula mulaponi,
Aahiiso wiira ooniherye ophenta wawe woororomeleya.+
14 Nyuwo Yoobi, nwiriyane etthu ela:
Mmaale ni mutthokelele oratteene miteko sootikiniha sa Muluku.+
15 Kiireke munnisuwela moota Muluku oneettiha awe* meeku,
Ni moota oniiriha awe etari woopa mmeekuni mwawe?
16 Niireke munnisuwela moota meeku aneetta aya?+
Iya miteko sootikiniha sa Ole onisuwela itthu sootheene.+
17 Xeeni ikuwo sanyu siniviha aya,
Okathi epheyo ya osuuli+ eniiriha aya elapo okhala yoomaaleleya?
18 Niireke wiira nyuwo, munoowerya waatala* erimu vamosa nuuwo,+
Wiira ekhale yoolipa ntoko exipelyu* ya eyuuma?
19 Munileele etthu nikhanle ahu oomuhimeerya;
Hiyo khaninwerya waakhula, maana nri mweepiphini.
20 Kiireke kinoowerya omuleela Muluku wiira kimphavela olavula nuuwo?
Aahiiso ookhala otonko ohimya etthu enireerela oleeliwa Muluku?+
21 Atthu khaniwerya oweha nsuwa* nikutteleliwe ene mmeekuni,
Nnaamwi nsuwa nlo naaryaka,
Yaanahale oweha, mpakha orwa epheyo ni ovaviha meeku.
22 Onorti onnikhumelela waarya onlikana ni eweero;
Ovuwa wa Muluku+ ti wootikiniha.
23 Hiyo khaninwerya omusuwela saana Muluku Oowerya Sootheene;+
Owerya wawe ti wuulupale,+
Nave khonaaphukela atthu mwa enamuna enivirikanya exariya awe.+
24 Tivonto, atthu ahaana omoova yoowo.+
Owo khoniweemererya ale anuupuwela wiira asuweli”.*+
38 Vano, Yehova aahilavula ni Yoobi, eriyari ya epheyo yuulupale,+ onamukoha wiira:
2 “Ti pani ola onivaanyiha miruku saka,
Ni onilavula ohisuwelaka etthu?+
3 Xontte, mwiilipihe ntoko mulopwana;
Kinimookohani, nto nyuwo mukaakhule.
4 Okathi kaapattuxa aka elapo,+ mwaari woowi?
Mukileele, mwaasuwelaka.
5 Niireke munnimusuwela ti pani ophimme elapo eyo,
Aahiiso ti pani ophimme orumeelaka mukhoyi?
6 Ipilaari sa elapo sithipeliwe vaavi?
Aahiiso ti pani eemenxe nluku nuulupale na alisenso aya?+
7 Mwaari woowi okathi itheneeri sa voosiisu+ saatthapa aya vamosa,
Nave anamwane ootheene a Muluku,*+ yaamana aya makuphi akhuwelaka?
8 Ti pani owalenle ephareya?+
Ti pani ohenle mikano ephareya okathi yaayariwe aya?*
9 Okathi kaakhunenle aka ephareya ni meeku,
Ni okathi kuupanyenrye aka ni meeku ooriipa?
10 Okathi kaahelenle aka mukano aka,
Ni kaahelenle aka itaranka ni mikhora?+
11 Nave kaahimenrye aka wiira: ‘Murweeke mpakha-va, masi muhivikane;
Mawimpi anyu maalupale, anrowa weemelaka va’?+
12 Niireke mootoko oruma wiira ekhumelele evoosiisu?
Aahiiso mootoko* osuweliha oxaka opuro aya,+
13 Wiira evarelele elapo mponta mwaya,
Ni yaatathe atakhali?+
14 Waarya onnitatuxa makhalelo a elapo, siisaale eseelu etthittiwe voolokoni,
Nave mukhalelo aya onnooneya siisaale ntoko mukhalelo wa ekuwo.
15 Masi atakhali annaakhiwa muthuko aya,
Nave miteko saya sootakhala sinnimala.
16 Niireke mootoko orowa vathi opuro oniphattuwa ephareya,
Aahiiso weetteetta vathi va ephareya yoowiixa?+
17 Niireke mootoko osuwelihiwa mikhora sa wookhwaani,+
Aahiiso mootoko woona mikhora sa epiphi yuulupale?+
18 Niireke munnisuwela mapuro ootheene a elapo?+
Mukileele, mwaasuwelaka mapuro ootheene.
19 Waarya onikhala opuro xeeni?+
Nave epiphi enikhala opuro xeeni?
20 Niireke munoowerya oroiha opuro enikhala aya,
Nave munnisuwela ephiro eniroiha owannyeya?
21 Niireke munnisuwela itthu iya mwaha woowi mwiira muyariwe ene?
Wala iyaakha* sanyu ti soowaatta?
22 Niireke mootoko okela opuro onisukiwa aya eneevi,+
Aahiiso mooweha opuro onisukiwa aya maralala,+
23 Yaawo kisunke aka para okathi wa mixankiho,
Para nihiku na ekhotto?+
24 Muthuko* onimwareela mpantta xeeni?
Nave mpantta xeeni wa elapo onipacerya aya woopa epheyo, enirwa mpantta onikhuma nsuwa?+
25 Ti pani otthukunle ephiro para maasi a epula ari osulu?
Nave ti pani opanke meeku anikukutteya a epula ya munamukhaya?+
26 Wiira orupiheke epula opuro ohinikhaliwa,
Ni orupiheke epula moothakoni memmo ohinikhala mutthu,+
27 Wiira onaaniheke mapuro oowuuma,
Ni omeliheke malaxi?+
29 Exeelu ekhumme mmirimani mwawani?
Nave ti pani oyanre etthapwe yooriirya?+
30 Ti pani oniiriha maasi okhala oolipa ntoko nluku,
Nave ti pani oniiriha vasulu va maasi oowiixa okhala ntoko exeelu?+
31 Niireke munoowerya otthukwa mikhoyi sa ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Khiima,*
Aahiiso, otaphula mikhoyi sa ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Khesiili?*+
32 Niireke munoowerya okumiherya ota ekurupu ya itheneeri* waphiya okathi aya?
Aahiiso weettiha ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Aaxi,* vamosa ni axaana aya?
33 Niireke munnisuwela malamulo aneettiha erimu,+
Aahiiso munniwerya wiiriha malamulo awo* weettihaka itthu mulaponi?
34 Niireke munoowerya oruma meeku,
Wiira ekhumelele epula yoorupeeni?+
35 Niireke munoowerya oruma etari?
Niireke eyo enimoorwa wooleelani wiira: ‘Miyo kiri-va!’
37 Ti pani orina ankhili para okontari meeku,
Aahiiso oniwerya opittula mirinki sa maasi a wiirimu,+
38 Okathi etthaya enipakeya aya nttophe,
Nave nttoku noowuuma ninvaraana aya?
39 Niireke munniwerya oxaya enama para kharamu?
Aahiiso omaliha etala ya axaana a kharamu,+
40 Okathi animpaathi aya mukhukuni mwaya,
Aahiiso aniipitha aya mmuttuphani mwaya?
41 Ti pani onaavaha eyoolya anakhuku,+
Okathi axaana aya animukhuwelela aya Muluku anvekelaka nikhaliheryo,
Ni aneettakasa aya mwaha wa ohikhalana etthu yoolya?
39 “Munnisuwela okathi ipuri sa omwaako sinitothola aya?+
Nave mootoko woona etthove yaatotholaka axaana aya?+
2 Munnisuwela miyeeri siniviriha aya sirupanle ene?
Munnisuwela okathi sinrowa aya otothola?
3 Iyo sinnikokhora wiira saatothole axaana aya,
Nto owereya sinoona aya saatotholaka, onnimala.
4 Axaana aya annilipa ni anninnuwa mutakhwani;
Annaahiya amamaya, ahinatthika.
5 Ti pani omwiirinhe puuru a mutakhwani okhala ootaphuwa,+
Ti pani otaphunle mikhoyi sa puuru a mutakhwani?
6 Koomwiiriha puuru owo okhalaka moothakoni moowaataleya,
Ni koomwiiriha okhala muttetthe woosareya maakha.
7 Owo onnisyaka onyakuliwa mpooma;
Khoniiwa okhuwela wa mulipa oneettiha inama.
8 Puuru owo onneetteetta mmattumuxani, aavyaka opuro ori malaxi,
Owo onnaavya malaxi makithi.
9 Niireke epooyi ya mutakhwani* enoophavela woovarelani muteko?+
Niireke enoophavela orupa munsisini mwanyu?*
10 Niireke munoowerya otthukwa epooyi ya mutakhwani ni mukhoyi, wiira elimeke ni exaruwa,
Aahiiso enimoottharani wiira yalime oxepani?
11 Niireke munoororomela ikuru saya sinceene,
Nave munoohiya yoovarelakani muteko anyu woolemela?
12 Niireke munoororomela yeeyo wiira yooruuheleni owaani, ipyo sanyu soohemphwa?
Nave niireke sinoothukumanya ipyo sanyu nipuro sineepetthiwa aya?
13 Mpisa onnimana mapupha awe otteeliwe ene murima,
Masi niireke mapupha awe ni mapururu awe annilikana ni a napiphi?*+
14 Mpisa owo onnirela maace* awe vathi,
Ni onnihiya vatthayani wiira aviheryaneke.
15 Onniliyala wiira atthu pooti onyakela,
Aahiiso mwaamunama a mutakhwani pooti opwexa.
16 Onnaahaaxa axaana awe, okhalaka ntoko khahiyo awawe;+
Owo khonoova waatothola mahala.
17 Muluku khonvahale miruku,
Ni khonvahale* ankhili.
18 Masi okathi onivenya awe onamana mapupha awe,
Onnitheya ekhavalo ni ole owenle ekhavalo eyo.
19 Ti nyuwo munivaha ikuru ekhavalo?+
Ti nyuwo muniwariha manri anivava muxikoni mwaya?
20 Niireke munimwiiriha ekhavalo eyo otupha ntoko esoope?
Onyakula onikhuma mphulani mwaya yaamumulaka ti woowoopiha.+
22 Ennitheya itthu soowoopiha, ni khenoova etthu.+
Khentthikela ottuli yaweha espaata.*
23 Mattheere* ari mmurupani mwa nakhavalo anninyakula,
Nave nivaka ninnaarya.
25 Nto noopiwa nlope, eyo ennihimya wiira: ‘Ekaa!’
Ennoona wunkha ekhotto eri ene ottaiwene,
Enniwiiwa makumantanti ekhuwelaka, ni onyakuliwa okhottoni.+
26 Niireke ankhili anyu taniiriha enaka ovava,
Ovava erowaka osuuli?
27 Aahiiso ti nyuwo munimuruma xawawe ovava orowaka osulu,+
Ni oteka epuru awe nipuro noorakamela osulu?+
28 Owo onniviriha ohiyu vamwaako,
Onnikhala nipuro noovareleleya, mukerekhere mwa mwaako.
29 Ori ene weiwo, onnaavya eyoolya;+
Maitho awe anniweha ottaiwene.
30 Axaana awe anniwurya ephome.
Nipuro niri mirutthu, weiwo tori awe”.+
40 Yehova aahitthikela-tho olavula ni Yoobi, iiraka:
2 “Kiireke mutthu onoowerya ovaanyihana ni Muluku Oowerya Sootheene,+ uupuwelaka wiira Muluku owo oottheka?
Akhala mutthu oniphavela onvaanyiha Muluku, olavuleke niinaano-va”.+
3 Nto Yoobi aahimwaakhula Yehova wiira:
4 “Miyo nkiniphwanelela.+
Kinrowa owaakhulani exeeni?
Kinniphuta eyano aka.+
5 Koolavula ekwaha emosa, masi nkintthikela-tho olavula;
Koolavula vanli, masi nkinrowa-tho ohimya etthu”.
6 Vano, Yehova aahilavula ni Yoobi eriyari ya epheyo yuulupale, iiraka:+
7 “Xontte, mwiilipihe ntoko mulopwana;
Kinimookohani, nto nyuwo mukaakhule.+
8 Niireke wiira munoovaanyiha wiira miyo ka naxariya?
Niireke munookiphukela, wiira mukhalane erasau?+
9 Niireke mookhalana moono woowerya onlikana ni moono wa Muluku eekeekhai?+
Aahiiso nsu nanyu pooti okukutteya ntoko nsu nawe?+
10 Xontte, mwiiphwanelihe ni ovuwa ni okhulupale;
Nware nttittimiho ni oreera;
11 Mukumiherye ota onanariwa wanyu wuulupale;
Mwaawehe atthu ootheene oowiixinnuwiha, ni mwaayeveihe.
12 Mwaawehe atthu ootheene oowiixinnuwiha ni mwaayeveihe,
Mwaanyakelase atakhali opuro ari aya.
13 Mwaavithe ootheene aya vatthayani;
Mwaatthukwe* nipuro noowiipitheya,
14 Nto hata miyo kaamookupalini,*
Wiira ntata nanyu noolopwana ninniwerya owoopolani.
15 Vano nkanweheeni Behemoothi,* yoowo kimpattuxale aka ntoko koopattuxalyaakani nyuwo.
Owo onnoolya malaxi ntoko epooyi.
16 Nkawehani ikuru sirina aya eyuunu awe,
Nave owerya orina aya mitika siri veerukuluni vawe!
17 Mwiila awe ti woolipa ntoko mwiri wa eseeturu;
Mitika sa itara sawe sinkhala ntoko sirootthaviwa.
18 Makhuva awe anlikana ni mipompe sa ekoopiri;
Metto sawe sinlikana ni ikopo sa eyuuma yoolipihiwa.
19 Owo ori nipuro noopacerya,* eriyari ya miteko sa Muluku;
Mpattuxa awe paahi toniwerya omwaattamela ni espaata.*
20 Eyoolya awe eniphwanyaneya omwaako,
Weiwo axinama ootheene a mutakhwani anithweela aya.
21 Owo onimpaathi vathi va ekhokowa,
Vamuuttutthini va nammese.*
22 Ekhokowa ennimukhuneela ni muuttutthi aya,
Nave miri sininnuwa vanxepani, sinnimurukurerya.
23 Okathi muro onitupa aya, owo khonoova.
Owo khonoova, hata maasi a oYordani+ ammanaka owiitho.
24 Niireke ookhala oniwerya onvara otthukunle ene maitho awe,
Aahiiso ohoma ephula awe ni coolo?*
41 “Niireke munoowerya onwatthula Leviyataani*+ ni coolo?
Aahiiso otthukwa nlumi nawe ni mukhoyi?
3 Niireke wiira owo onimooxonttelani wiira mmoonele othunku,
Aahiiso onooweepesani?
4 Niireke wiira onoopaka nivarihano ni nyuwo,
Wiira okhale epottha anyu okumi anyu wootheene?
5 Niireke munoomuthweeliha, ntoko mwaarowa anyu omuthweeliha mwaapalame,
Aahiiso mwammutthukwelela ni mukhoyi wiira aniinyu axithiyana amuthweeliheke?
6 Niireke wiira alipa antotha ihopa annimutumiha?
Niireke alipa a nakoso anookawana?
7 Niireke munoowerya othorola esapala awe ni mattheere,*+
Aahiiso othorola muru awe ni mavaka anihomaniwa ihopa?
8 Mweererya ohela ntata nanyu vasulu vawe;
Nyuwo khamunrowa oliyala ekhotto eyo. Nave khamuntthikela-tho wiira etthu eyo!
9 Akhala mutthu oniroromela wiira onoowerya omweettiha Leviyataani, owo onimwiiwoka.
Onweha-ru paahi, nyuwo munnimoova vanceene.*
10 Khuuvo oneererya ompaca owo.
Tivonto, ti pani oniwerya owana ni miyo?+
11 Ti pani opacenrye okivaha etthu, wiira miyo kimuttikiherye?+
Itthu sootheene siri mulaponi ti sawaka.+
12 Nkinimaala olavula mwaha wa metto sawe,
Ni mwaha wa ikuru sawe ni erutthu awe yoopakiwa saana.
13 Ti pani oniwerya waattula esapala awe?
Ti pani onrowa okela mwaano mwawe aathamme ene?
14 Ti pani oniwerya ohula eyano awe?
Maino ootheene arukurenrye mwaano mwawe,* toowoopiha.
15 Ottuli wawe aakhala maapaliwe,*
Awo aaluttelelana makina ni makhwaaya.
16 Naapaliwe nimosa ninniphiteeryana saana ni nikhwaaya,
Tivo, epheyo khenivira eriyari aya.
17 Khula naapaliwe, noopharerelana ni nikhwaaya;
Ootheene annitthukwana vahinaweryaneya ohiyanasa.
18 Waaxamurya wawe onnikumiherya waarya wootutha,
Nave maitho awe anlikana ni waarya wa nsuwa voosiisu.
19 Mwaano mwawe ennikhumelela etari;
Onnikhuma-mo mooro.
20 Mphulani mwawe onnikhuma mwiixi,
Ntoko efornu enipatta mooro.*
21 Iphumu sawe sinnipattiha makhala,
Nave mwaano mwawe onnikhuma mooro.
22 Exiko awe ti yoolipa,
Ale anikumana ni Leviyataani owo, annoova vanceene.
23 Esapala ya erukulu awe ti yoolipa;
Eyo ti yoolipa ntoko esoltareliwe vaavo, ni khenittikinyeya.
24 Murima awe ti woolipa ntoko nluku,
Aayo, ti woolipa ntoko kanaha.*
25 Okathi oneemela awe, hata atthu oowerya, annoova;
Wiittikinya wawe woowaakuveya, onnaatikiniha atthu.
27 Para owo, eyuuma eri ntoko malaxi,
Nave ekoopiri eri ntoko matera oowuntta.
28 Owo khonitthyawa nivaka;
Maluku anvonyiwa ni fiska, anikhala ntoko malaxi oowuuma.
29 Ekopo eri ntoko malaxi,
Owo onnitheya okathi atthu aninvonyerya aya nivaka.
30 Vathi vawe vari ntoko mavali oothokolowa;
31 Onniiriha maasi oowiixerya okaphula ntoko mwaapu;
Okathi onikela awe mphareya, maasi annikhuma nipheru, ntoko mwaapu orina makhura anikaphula.*
32 Mmaasini munivira awe, onniiriha okhuma nipheru.
Vanakhala ntoko wiira maasi awo oowiixa arina ipwi.
33 Khiivo etthu mulaponi enlikana ni Leviyataani,
Owo opattuxiwe wiira ohooveke etthu.
34 Nave onniweha khula enama yoowiixinnuwiha, ohoovaka etthu.
Owo tori mwene a inama sootheene sa mutakhwani, suulupale ni soowoopiha”.
42 Nuumala-vo, Yoobi aahimwaakhula Yehova, iiraka:
2 “Vano koosuwela wiira munniwerya opaka itthu sootheene,
Ni wiira khiivo etthu munuupuwela anyu, muhiniwerya anyu opaka.+
3 Nyuwo mookoha wiira: ‘Ti pani ola onivaanyiha miruku saka, ohisuwelaka etthu?’+
Tivonto miyo koolavula, masi kihirina ankhili,
Koolavula kihimyaka itthu sootepa otikiniha, seiyo kihinisuwela aka.+
4 Nyuwo moohimya wiira: ‘Miyo kinoolavula, xontte mukiwiriyane.
Kinimookohani, nto nyuwo mukaakhule’.+
5 Miyo kihiiwa mulavuliwaka,
Masi vano kinnoowehani ni maitho aka.
7 Nuumala Yehova olavula moolumo ala ni Yoobi, Yehova aahimuleela Elifaazi a oTemaani wiira:
“Koonanariwa vanceene ni nyuwo ni apatthani anyu anli,+ okhala wiira khimulavunle ekeekhai mukihimyaka miyo,+ ntoko iirale awe murumeyi aka Yoobi. 8 Nto, mukuxe ipooyi 7 ni ipwittipwitthi soolopwana 7. Murowe wa murumeyi aka Yoobi, wiira mwavahe mukuttho woopahiwa mwaha wa etampi anyu. Vano Yoobi owo, onrowa woovekelelani.+ Miyo kinimweemererya etthu onrowa awe ovekela. Nto nkinirowa woovahani ehukhumu mwaha wa ololo anyu, okhala wiira khamulavunle ekeekhai mukihimyaka miyo, ntoko iirale awe murumeyi aka Yoobi”.
9 Tivo, Elifaazi a oTemaani, ni Bilidaadi a oXuuwa, ni Sofaari a oNaama, yaahirowa opaka etthu Yehova aarumme awe. Nto Yehova aahiiwa nivekelo na Yoobi.
10 Nuumala Yoobi waavekelela apatthani awe,+ Yehova aahimaliha maxakha a Yoobi,+ ni aahimuttikiherya muhakhu awe. Yehova aahinvaha Yoobi ikwaha piili mireerelo aarina awe khalai.+ 11 Axinnawe ni axirokorawe ootheene, ni apatthani awe ootheene a khalai,+ yaahirwa owannyawe analya nuuwo. Awo yaahimukhupanyerya ni yaahimulipiha mwaha wa maxakha ootheene Yehova eemerenrye awe omphwanya. Khula mmosa aahinvaha musurukhu ni anela a eweero.
12 Siiso, Yehova aahimureeliha vanceene Yoobi ovikana woopaceryani.+ Yoobi aahikhalana ipwittipwitthi 14.000, ikamelo 6.000, ipooyi 2.000 soolopwana ni soothiyana, ni apuuru 1.000 oothiyana.+ 13 Aahikhalana-tho anamwane axilopwana 7 ni axithiyana araru.+ 14 Mwaana mwaamuthiyana oopacerya oyariwa, aahinvaha nsina noowi Yemima, a nenli Keziya, ni a neeraru Kereni-Hapuki. 15 Mulaponi mootheene, khuuvo mwaana mwaamuthiyana aareerale ntoko anamwane axithiyana a Yoobi. Nave paapa aya, aahaahiyerya etthu awo ni axirokoraya.
16 Nuumala-vo, Yoobi aahikhala iyaakha 140. Owo aahaaweha anaawe ni axisulwaawe, mpakha nloko na neexexe. 17 Yoobi aahikhala iyaakha sinceene ni aanihakalala.* Nto wookiseryani waya, aahikhwa.
Woonasa wene, nintaphulela: “mutthu oothanyiwa”.
Aahiiso, “ohirina mulattu”.
Eheeperi, “apuuru oothiyana”
Nuulumo na eheeperi nnihimya malaikha a Muluku.
Eheeperi, “monvarexexa vamurimani vanyu”.
Aahiiso, “ohirina nthowa ni ohirina mulattu”.
Eheeperi, “owiitho”.
Eheeperi, “owiitho”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, woonasa wene: “Overunya”.
Aahiiso, “khaamuhimyanne Muluku etthu yoohikhalela”.
Nuulumo na eheeperi nnihimya malaikha a Muluku.
Eheeperi, “monvarexexa vamurimani vawe”.
Aahiiso, “ohirina nthowa ni ohirina mulattu”.
Eheeperi, “ommirya”.
Eheeperi, “owiitho”.
Eheeperi, “otakhaliha nihiku nawe”.
Enisuweliwa okhala ekonya aahiiso enama ekina yuulupale ni yootupa ya mmaasini.
Aahiiso, woonasa wene: “Yaawo yiitekenle mapuro ahinikhaliwa”.
Aahiiso, “onimuhiya awe ole onihaawa oonaka okokola”.
Aahiiso, “Ohuhumerya”.
Aahiiso, “anamitthaka”.
Aahiiso, “eheema”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, “anoopaka nivarihano (animwiiwanana) ni nyuwo”.
Aahiiso, “muheemani”.
Aahiiso, “Mareetthe”.
Aahiiso, “vanireerela aya wuncererya okumi aka”.
Aahiiso, “mpakha oxaka”.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Eheeperi, “ni okumiherya ota moolumo a vamurimani vaya?”
Aahiiso, “ttiili”.
Eheeperi, “iya ti iphiro saya”.
Aahiiso, “anamavirikanya”.
Aahiiso, “rataasi; rattaaxi”.
Aahiiso, “wamiriwa”.
Aahiiso, “ahirina nthowa”.
Eheeperi, “khonrowa ovarelela ntata na”.
Aahiiso, “iheema”.
Woonasa wene, ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Ursu Muulupale.
Woonasa wene, ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Orioni.
Woonasa wene, sinihimmwa itheneeri siniihaniwa Pleiades, sa ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Taurus.
Eheeperi, “ikwartu sa osuuli”.
Woonasa wene, enihimmwa enama yuulupale ya mphareya yoowoopiha.
Aahiiso, woonasa wene: “nwanani aka otripunaale”.
Eheeperi, “okilattula”.
Aahiiso, “ale oororomeleya”.
Aahiiso, “osareya maasi”.
Eheeperi, “owiitho”.
Aahiiso, “xaaka”.
Eheeperi, “mutakhali”.
Eheeperi, “ookumiha ekopo awe vasulu vaka”.
Aahiiso, “mookikowari”.
Aahiiso, “iphumu saka”.
Aahiiso, “kihakalale vakhaani”.
Aahiiso, “niireke ole oniittottopa onookhalana erasau?”
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Aahiiso, “muheemani”.
Aahiiso, “anitherekuwa”.
Aahiiso, woonasa wene: “mulavulane”.
Aahiiso, “waakhiwa itthu sootheene”.
Eheeperi, “onnineriha esintu ya atthu oowerya”.
Eheeperi, “murima”.
Aahiiso, “kamwaakiha iphiro saka”.
Aahiiso, “namavirikanya”.
Aahiiso, woonasa wene: “akhala mutthu oniwerya waakhulana, miyo kammaala ni kaamookhwa”.
Eheeperi, “Mukumihe ntata nanyu vasulu vaka, muroihe ottaiwene”.
Eheeperi, “owo”, woonasa wene, onihimmwa Yoobi.
Aahiiso, woonasa wene: “ni onniikitthiwa”.
Eheeperi, “munnikikuxa”.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Aahiiso, “xoowa”.
Eheeperi, “ephaawu”.
Aahiiso, “eskuutu”.
Aahiiso, “owo onniixinnuwiha”.
Eyo piiyo, ohirina nlipelelo na woopowa.
Aahiiso, “anamavirikanya”.
Aahiiso, “iheema”.
Aahiiso, “mareetthe”.
Eheeperi, “okhala muhapo”.
Aahiiso, “anamavirikanya”.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Eyo piiyo, nlipelelo naka.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Aahiiso, woonasa wene: “oohiloka”.
Aahiiso, “muheemani”.
Eheeperi, “owo khonrowa okhalana nsina”.
Aahiiso, “eheema”.
Eheeperi, “anamwane a mmirimani mwaka”, eyo piiyo, mmirimani mukiyanre (mmirimani mwa amaama).
Eheeperi, “erutthu aka ehinoophiyeryaayani?”
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, “Adamu”.
Aahiiso, “namavirikanya”.
Aahiiso, “wamwe a”.
Eheeperi, “Owo”.
Aahiiso, “Mareetthe”.
Aahiiso, “nreetthe”.
Aahiiso, “muheemani”.
Aahiiso, “enakhala oowerya”.
Aahiiso, “cuucu”.
Aahiiso, “eflauta”.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Aahiiso, “moohipisa”, eyo piiyo, okhwa moowaakuveya ni ahoonaka owereya.
Aahiiso, “nayuupuri”.
Eheeperi, “Owurye”.
Aahiiso, “nikwasiwe ene variyari”.
Aahiiso, woonasa wene: “mukituphele”.
Aahiiso, “eheema”.
Aahiiso, “ikwaasuni”.
Eheeperi, “miraakho sa axipalame”.
Eheeperi, “mpantta woorakama wa erimu”.
Eheeperi, “muro”.
Aahiiso, “muheemani”.
Eheeperi, “matata anyu yakhala ooloka”.
Eyo piiyo, nihiku nawe na ophukela.
Aahiiso, “ikwaasuni”.
Aahiiso, woonasa wene: “ottotta malaxi mmatta”.
Aahiiso, woonasa wene: “anniwama makhura mukerekhere mwa mwaako”.
Aahiiso, woonasa wene: “Muluku khoninvaha nthowa mutthu”.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Eheeperi, “Erukulu”.
Eheeperi, “Owo”.
Eheeperi, “Owo”.
Eheeperi, “iphiro saya”.
Aahiiso, “ooreera”.
Aahiiso, “voowaatta”.
Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.
Eheeperi, “Owo”.
Aahiiso, “Abadoni”.
Eheeperi, “Rahabi”.
Aahiiso, “epheyo”.
Aahiiso, “ohikhala meeku”.
Eheeperi, “muhapo”.
Aahiiso, “kinoothipelela”.
Aahiiso, “Mahiku aka ootheene”.
Aahiiso, “okitheya”.
Aahiiso “namavirikanya”.
Aahiiso, woonasa wene: “ni ntata”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, woonasa wene: “annimmanela makuphi ni annimoopela muturi opuro ori aya”.
Eheeperi, “omwarexiwa”.
Mapuro anithimpwa maluku oowaarya ni iyuuma.
Nluku noowaarya ni noowooneela.
Eheeperi, “opwetexiwa”.
Eheeperi, “muhapo”.
Eheeperi, “mahiku a”.
Aahiiso, “anamakhaliherya aka”.
Eheeperi, “wiipitha”.
Aahiiso, “nlaya noohikhalana miyoono”.
Eheeperi, “mpuruni mwaka”.
Aahiiso, “nave muura wa mmatatani mwaka onrowa othipelelaka ovonya mareetthe”.
Eheeperi, “yaanittonyerya”.
Aahiiso, woonasa wene: “Awo khiyaariipiha owiitho waka”.
Aahiiso, woonasa wene: “Ohikhanle mutthu wiira aakhaliherye”.
Aahiiso, “mwiithe opakiwe”.
Eheeperi, “owereya onnithorola makhuva aka”.
Aahiiso, woonasa wene: “wunnuwa wa oretta aka onnihonona erutthu aka”.
Eheeperi, “Makhuva”.
Aahiiso, woonasa wene: “efeepere”.
Ekaruma ya isipo ya khalai, yeeyo enivirikana ni aviola a mahiku ala.
Aahiiso, “eflauta”.
Aahiiso, woonasa wene: “weetta ni atthu oohiroromeleya?”
Aahiiso, “osuulu aka omalamalihiwe”.
Eheeperi, “alopwana akina akokhore ohoolo wawe”.
Eheeperi, “aamoolya (ohopela) mpakha opwetexa”.
Eheeperi, “wiiriha maitho a muthiyana naamukhweli ohoona”.
Aahiiso, “ikwaasuni”.
Eheeperi, “okhuma okathi kaari aka mmirimani mwa amaama”.
Aahiiso, woonasa wene: “Okathi kaaweha aka wiira naahikhala nikhaliheryo vamukhora va epooma”.
Aahiiso, “opheleye opuro omenle awe”.
Eheeperi, “enama”.
Aahiiso, “okhala wiira owo aari naxariya vamaithoni vawe”.
Eheeperi, “kirina mahiku vakhaani”.
Aahiiso, “Mahiku manceene khanimwiiriha”.
Eheeperi, “Mmirimani mwaka ori ntoko eviinyu yoottiyeliwa, ehinivira epheyo”.
Aahiiso, “mmahiye”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, “mahiye”.
Aahiiso, “Nakhala nlaikha nimosa”.
Aahiiso, “mmahiye”.
Eheeperi, “wiipa”.
Aahiiso, woonasa wene: “Eyo khekiphwanyinhe mureerelo”.
Aahiiso, “mmahiye”.
Aahiiso, “mmahiye”.
Aahiiso, “mukhulupale onvikana mutthu mwaamukhaani”.
Aahiiso, “namavirikanya”.
Aahiiso, woonasa wene: “Paapa, mmuhiye Yoobi eehereriwe”.
Woonasa wene, onihimmwa Muluku.
Aahiiso, “anootha”.
Aahiiso, woonasa wene: “Onnaakhaliha mamwene”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, woonasa wene: “emalelo”.
Eheeperi, “Owo”.
Eheeperi, “muxaxa”.
Aahiiso, woonasa wene: “aakihe mulattu wa”.
Aahiiso, woonasa wene: “tani”.
Eheeperi, “Iphumu sa Muluku”.
Eheeperi, “ekopo”.
Aahiiso, “oniruma awe”.
Aahiiso, “ophapateiha”.
Aahiiso, “eloola”.
Eyo piiyo, waarya wa nsuwa.
Eheeperi, “ale ari asuweli a vamurimani”.
Nuulumo na eheeperi nnihimya malaikha a Muluku.
Aahiiso, “okathi yaakhumme aya mmirimani”.
Eheeperi, “mahiku anyu”.
Eheeperi, “mahiku”.
Aahiiso, woonasa wene: “Etari”.
Woonasa wene, sinihimmwa itheneeri siniihaniwa Pleiades, sa ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Taurus.
Woonasa wene, ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Orioni.
Eheeperi, “Masarooti”. Eliivuru ya 2 Ma 23:5, ennirumeela nuulumo ninhimya ekurupu ya itheneeri siniihaniwa sotiiyaku.
Woonasa wene, ekurupu ya itheneeri eniihaniwa Ursu Muulupale.
Aahiiso, woonasa wene: “malamulo a Muluku”.
Aahiiso, woonasa wene: “muupuwelo”.
Aahiiso, “ephalavi”.
Aahiiso, “nipuro sinlya aya inama”.
Aahiiso, “naphipi; xalulu”.
Aahiiso, “mooce”.
Eheeperi, “oomwiiriha oliyala”.
Aahiiso, “inawu sa inama; mapita”.
Eheeperi, “ennirowa okumana ni ikaruma sa ekhotto”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, “Mareetthe”.
Eheeperi, “ennimirya etthaya”.
Aahiiso, woonasa wene: “khenikupali”.
Eheeperi, “Owiitho waya”.
Aahiiso, “kaamoottottopelani”.
Woonasa wene, enihimmwa Etthomotto (Hipopootamo).
Eheeperi, “topacenrye”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, “ttiili”.
Eheeperi, “muraakho”.
Woonasa wene, enihimmwa ekonya.
Eheeperi, “ettheere”.
Eheeperi, “miiwa”.
Aahiiso, “mareetthe”.
Aahiiso, “onimoorihelani vathi”.
Eheeperi, “mikhora sa owiitho waya”.
Aahiiso, woonasa wene: “wiixinnuwiha waya ti maapanuwa aya”.
Aahiiso, “efornu entetheeriwa ni nammese”.
Aahiiso, “namahaani; nihawo”.
Aahiiso, “xoowa”.
Aahiiso, “nreetthe”.
Aahiiso, “onilikana ni ethaapwa erina maluku oowiitha vathi vaya, yeeyo enirumeeliwa para onyakatta etiriku”.
Aahiiso, “ntoko mwaapu wa makhura”.
Eheeperi, “uuluvanle ene ni orina ene mahiku manceene”.