Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • nwt Miruku 1:1-31:31
  • Miruku

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Miruku
  • Biibiliya a Elapo Esya a Soolempwa Soowaarya
Biibiliya a Elapo Esya a Soolempwa Soowaarya
Miruku

MIRUKU

1 Iya miruku sa Salomooni,+ mwaana a Davidi,+ mwene a wIsarayeli:+

 2 Wiira mwaasuwele ankhili+ ni musuwele ottaruxiwa;

Wiira mwiixutte moolumo a ankhili;

 3 Wiira mwiixutte ottaruxiwa+ oniphwanyiha osuwela,

Exariya,+ mweettelo wooloka+ ni ohimuthanla mutthu;

 4 Wiira aavahe ankhili+ ale ahinsuwela itthu sinceene;

Wiira aavahe amiravo osuwela ni orumeela saana muupuwelo aya.+

 5 Mutthu a ankhili onniwiriyana ni onniixutta itthu sinceene;+

Mulopwana orina osuwela onniphwanya malakiheryo a ankhili,+

 6 Wiira osuwele saana miruku ni malikanyiho,

Moolumo a atthu a ankhili ni ithale saya.+

 7 Omuttittimiha vanceene* Yehova, tori maphattuwelo a osuwela.+

Alolo paahi tanaathanya ankhili ni tanithanya ottaruxiwa.+

 8 Mwanaka, nwiriyaneke ottaruxa wa paapa anyu;+

Nave muhihiye malakiheryo a* maama anyu.+

 9 Awo anlikana ni ekhara yooreera ya ifilori para muru anyu,+

Nave anlikana ni ekolaari yooreera enreeriha exiko anyu.+

10 Mwanaka, anatampi yaphavela wootthekihani, muheemererye.+

11 Awo yahimya wiira: “Munitthare.

Nrowe nawiipithele atthu akina wiira niwiive.

Naipithe naalipelelaka atthu oohittheka wiira naathweeliheke.

12 Nrowe naamirye atthu awo ari ene akumi, ntoko mahiye aniira aya,

Naamirye ntero nene,* ntoko ale anivithiwa.

13 Nrowe nawaakhe mihakhu saya sootheene sooreerexa,

Nisarihe ipa sahu ni itthu ninrowa ahu owaakha.

14 Mukhale vamosa ni hiyo,

Itthu sootheene ninrowa ahu wiiya nnookawana eriyari”.

15 Mwanaka, muhaatthare atthu awo.

Inawu sanyu sihaattamele ephiro aya,+

16 Okhala wiira awo* annitthimakela opaka etthu yootakhala;

Annitthimakela omwiiva mutthu.+

17 Tthiri oreya ntapha* mwaapalame owehaka, khomphwanyiha etthu.

18 Tivo awo anniwiipithela atthu wiira awiive;

Anniipitha wiira awiive atthu akina.

19 Ela ti etthu anipaka aya ale aniphwanya mihakhu ahiroromeleyaka.

Mwaha wa yeeyo, atthu awo annookhwa.+

20 Ankhili eekeekhai+ annikhuwela mphironi.+

Nsu naya ninnirunya opuro woowaatta atthu.+

21 Awo annikhuwela opuro onikumana aya iphiro sinimakela oviriwa.

Vamikhora va epooma, ankhili awo annihimya wiira:+

22 “Nyuwo atthu muhinisuwela itthu sinceene, munrowa ophentaka ohisuwela itthu mpakha silini?

Nyuwo atthu ooveeha, onrowa woosivelakani oveeha mpakha silini?

Nyuwo alolo, munrowa onyokhaka osuwela mpakha silini?+

23 Mweemererye ottaruxa waka.+

Nto kinimoovahani ikuru saka wiira soophwanyiheni mureerelo;*

Kinimoosuwelihani moolumo aka.+

24 Miyo koowiihanani, masi nyuwo mookhootta wiiwa,

Koowookolelani ntata, masi khuuvo ovanhe ephoole.+

25 Nyuwo mookhootta miruku saka sootheene,

Nave mookhootta ottaruxiwa ni miyo.

26 Tivo, miyo kinootheya okathi enrowa aya wookhumelelani ehasara.

Kinootheya okathi enrowa aya owiiraneelani etthu yeeyo munoova anyu,+

27 Okathi etthu munoova anyu enrowa aya wookhumelelani ntoko munamukhaya,

Okathi enrowa aya wookhumelelani ehasara ntoko ettheku,

Okathi munrowa anyu oxanka ni ohaawa.

28 Okathi owo, anrowa okiitthanaka, masi nkinrowa waakhula;

Anrowa okaavyaka axankale ene vanceene, masi khanrowa okiphwanya,+

29 Okhala wiira aanyokha osuwela,+

Nave khathanlale omuttittimiha vanceene* Yehova.+

30 Awo aakhootta miruku saka.

Khattittiminhe ottaruxa waka wootheene.

31 Siiso, awo anoohaawa mwaha wa mweettelo aya,+

Anoohaawa vanceene mwaha wa apalano aya.*

32 Atthu ahinsuwela itthu sinceene, animookhwa mwaha wa ohiiwelela waya.

Alolo anoopwetexiwa mwaha wa ohicala waya.

33 Masi ole onikiwiriyana, onookhalaka oovareleleya.+

Nave onookhalaka ni murettele ohoovaka nnakhala ehasara emosa”.+

2 Mwanaka, mwiiweleleke moolumo aka,

Nave muhele vamurimani vanyu sooruma saka.+

 2 Nwiiweleleke oratteene ankhili,+

Murima anyu ophaveleke miruku.+

 3 Ohiya-vo, muxontteleke nvekelaka osuwela,+

Nave muxontteleke mwaavekelaka ankhili.+

 4 Mwathipelela waavya itthu iyo ntoko eparatha,+

Mwathipelela ophavelasa ntoko mihakhu soovithiwa,+

 5 Nto munoosuwela ele enitaphulela aya omuttittimiha vanceene* Yehova,+

Nave munimwiixutta moota woomusuwela Muluku.+

 6 Tthiri Yehova tonaavaha atthu ankhili;+

Mwaano mwawe annikhuma moolumo a osuwela ni a miruku.

 7 Owo onnaasukerya anaxariya ankhili oovareleya muteko;

Tori nikula na wiixaakihana na* atthu aneetta voororomeleya.+

 8 Owo onnikhapelela iphiro sa anaxariya,

Nave onnikhapelela ephiro ya ale aniroromeleya wa yena.+

 9 Siiso, munoosuwela etthu yooloka, ya xariya ni yookhalela,

Munoosuwela iphiro sootheene sa itthu sooloka.+

10 Okathi ankhili anikela aya vamurimani vanyu,+

Nave osuwela onikela aya mookumini mwanyu,+

11 Owerya wuupuwela saana onimookhapelelani,+

Nave ankhili animoosukani,

12 Wiira awoopoleni ephiro yootakhala,

Awoopoleni wa atthu anilavula itthu sootakhala,+

13 Wa atthu anihiya iphiro sooreera,

Wiira yeetteke iphiro sa epiphi,+

14 Wa atthu anitteeliwa murima yaapakaka itthu soohiloka,

Ni anisiveliwa ni itthu sootakhala,

15 Yaawo anitthara iphiro soohiroromeleya,

Ni iphiro saya siri soowootha.

16 Miruku sinoowoopolani wa muthiyana oohiirya,*

Sinowoopolani moolumo ooweepesa a muthiyana orina mweettelo woohiloka,*+

17 Yoowo onimuhiya iyawe othelane awe ori ene mmiravo,+

Nave oniliyala nivarihano opanke awe ni Muluku awe;

18 Tthiri empa ya muthiyana oohiloka eniroiha wookhwaani,

Nave ephiro enirowa owannyawe eniroiha mmahiye.+

19 Ole onirupa ni muthiyana owo khonitthika,

Nnakhala khonitthikela ephiro eniroiha wookumini.+

20 Tivo, mutthareke ephiro ya atthu ooloka,

Nave muhihiye iphiro sa anaxariya,+

21 Okhala wiira anaxariya paahi tanrowa okhalaka valaponi,

Nave ale arina murima wooloka tanrowa okhalaka memmo.+

22 Vano atthu ootakhala anoomala-malihiwa mulaponi,+

Nave atthu oohiroromeleya anookumihiwa mulaponi.+

3 Mwanaka, muhiliyale itthu kiniwiixuttihaakani,*

Nave murima anyu wiiweleleke ikano saka,

 2 Okhala wiira iyo sinimuncererya mahiku anyu,

Ni iyaakha sa okumi anyu ni murettele anyu.+

 3 Muhihiye wooniherya ophenta ni ororomeleya.+

Nware muxikoni mwanyu ntoko ekolaari yooreera;

Mulepe vamurimani vanyu;+

 4 Nto, munooreereliwa murima ni munookhalana ankhili ooloka,

Vamaithoni va Muluku ni va atthu.+

 5 Mmuroromele Yehova+ ni murima anyu wootheene;

Muhiroromele osuwela wanyu.+

 6 Mmuupuweleke mootheene muneetta anyu,+

Nto owo onimookolola iphiro sanyu.+

 7 Muhiikhalihe mutthu a ankhili vamaithoni vanyu.+

Mmooveke Yehova ni mukhootteke itthu sootakhala.

 8 Eyo enrowa okhala murette ompenuxa erutthu anyu,

Ni makhuva anyu anookhala oolipa.

 9 Mmuttittimiheke Yehova ni itthu sanyu sa faita,+

Vamosa ni itthu sootheene sooreera muhemphe anyu;+

10 Opuro anyu onisukiwa eyoolya onoosareya eyoolya,+

Nave opuro oninyakattiwa ewuuva, onoosareya ewuuva ya niinaano.

11 Mwanaka, muhikhootte ottaruxiwa ni Yehova,+

Muhithanye ottaruxiwa nuuwo,+

12 Okhala wiira Yehova onnimuttaruxa ole onimphenta awe,+

Ntoko paapa oniira awe ni mwanawe onimphenta awe.+

13 Oohakalala mutthu yoole onaaphwanya ankhili,+

Ni mutthu yoole oniphwanya miruku.

14 Waaphwanya ankhili ti vooloka ovikana ophwanya eparatha,

Nave okhalana ankhili awo, ti vootepa oreera ovikana okhalana eweero.+

15 Ankhili tootepa okhalana efaita ovikana maluku oowaaryexa;

Khiivo etthu mumphavela anyu ekhanle oolikanyihiwa naawo.

16 Ntata naya noolopwana ninkhala wiira ninvarela okumi;

Ntata naya noothiyana ninkhala wiira ninvarela mihakhu ni ovuwa.

17 Iphiro saya ti sooloka,

Nave iphiro saya sootheene ti sa murettele.+

18 Ankhili anlikana ni mwiri wa okumi para ale anaavarexexa,

Nave ale anaavarexexa oratteene, anrowa okhalaka oohakalala.+

19 Yehova ohaateka alisenso a elapo ni ankhili.+

Oopweha erimu opuro aya ni ankhili.+

20 Orumeelaka osuwela wawe, ookawanya maasi oowiixa,

Nave meeku aakumiherya okame.+

21 Mwanaka, muhiliyale itthu iya.*

Mwaakhapelele ankhili oovareleya muteko ni muupuweleke saana;

22 Iyo sinimoovahani okumi,

Nave sinrowa okhala ntoko ekolaari enreeriha muxikoni mwanyu.

23 Siiso, munimweettaka ephiro anyu moovareleleya,

Nave nnawu nanyu khaninkhala-khala nikwattuliwaka.*+

24 Mwammaathi, khamunrowa woovaka etthu;+

Okathi munrowa anyu wummaathi, ikhove sanyu sinrowa okhalaka sooreera.+

25 Khamunrowa woovaka ehasara enikhumelela mootutuxerya,+

Nnakhala munamukhaya onaakhumelela atthu ootakhala.+

26 Yehova onoowiirihani okhala oovareleleya;+

Owo onookhapelela nnawu nanyu wiira nihikweiwe.+

27 Mwaaweryaka waakhaliherya atthu akina,+

Muhikhootteke waakhaliherya ale anireerela okhaliheriwa.+

28 Muhimwiirele mukhwiinyu wiira: “Muroweke, mwatthikeke okathi mukina! Meelo kinimoovahani etthu”,

Variki nweryaka onvaha etthu okathi ene yoowo.

29 Muhuupuweleke omuhaaxa mukhwiinyu,+

Yoowo mwaattamanne anyu ni onoororomelani.

30 Muhinyakulihane ni mutthu vahikhanle nthowa,+

Vakhala wiira khowiirenleni etthu yootakhala.+

31 Muhimukhalele nrima mutthu ootakhala,+

Nnakhala muhitakihe mweettelo awe,

32 Okhala wiira Yehova onnimunyokha mutthu oowootha,+

Masi onnaataana ni mutthu oororomeleya.+

33 Yehova onnitakhaliha etthoko ya atthu ootakhala,+

Masi onnireeliha etthoko ya anaxariya.+

34 Tthiri owo onnaathanya atthu ooveeha,+

Masi onnisiveliwa ni atthu oomaala.+

35 Atthu a ankhili anoottittimihiwa,

Masi alolo khanrowa ottittimihiwa.+

4 Mwanaka, nwiriyane ottaruxa wa paapa anyu;+

Nwiriyane oratteene wiira mukhalane osuwela,

 2 Okhala wiira kinimoovahani miruku sooloka.

Muhihiye itthu kiniwiixuttihaakani.*+

 3 Miyo kaari mwaana yoole aawiiwelela apaapa,+

Ni mwaana yoole amaama yamphenta aya vanceene.+

 4 Apaapa awo yaanikiixuttiha ahimyaka wiira: “Murima anyu ovarexexe moolumo aka.+

Musuke ikano saka wiira mukhaleke mahiku manceene.+

 5 Nwaavyeke ankhili, mphaveleke osuwela.+

Muhiliyale nnakhala muhikhootte ele enihimya aka.

 6 Muhaahiye ankhili, awo animookhapelelani.

Mwaaphenteke, nto awo animoosukani.

 7 Ankhili etthu yootepexa oloka,*+ tivo mukhalaneke ankhili.

Ohiya-vo, mwa itthu sootheene munreerela anyu okhalana, mukhalaneke osuwela.+

 8 Mwaaphenteke ankhili, awo animoovuwihani,+

Okhala wiira mooweemererya ni murima anyu wootheene.+

 9 Awo anooreeriha muru anyu,

Anrowa wooreerihani ntoko ekhara yooreera”.

10 Mwanaka, nwiriyane ni mweemererye moolumo aka.

Nto iyaakha sa okumi anyu sinrowa okhala soowaatta.+

11 Kinoowiixuttihani ephiro ya ankhili;+

Kinooweettihani iphiro sa xariya.+

12 Okathi munrowa anyu weettaka, mphironi mwanyu khasinrowa okhala itthu sinrowa wooxankihani;

Okathi munrowa anyu otthimakaka, khiivo enrowa woomoroxani.

13 Mweemererye ottaruxiwa; muhikhootte ottaruxiwa.+

Mpakeke ele munleeliwa anyu, okhala wiira eyo enimoophwanyihani okumi.+

14 Muhirowe ephiro ya atthu ootakhala,

Ni muheetteke ephiro ya atthu oohiloka.+

15 Musyake ephiro eyo, muhivire;+

Mukhaleke ottaiwene wa ephiro eyo, nave muroweke ohoolo.+

16 Awo khaniwerya orupa ahipanke etthu yootakhala.

Khaniphwanya ikhove yaahimmoroxe mutthu.

17 Otakhala onoolikana ni ephaawu aya,

Ni eviinyu aya.

18 Iphiro sa anaxariya, sinlikana ni waarya wa nsuwa,

Nnaarya okhuma voosiisu, nnatepa waarya mpakha othana eriyari.+

19 Ephiro ya atakhali eri ntoko epiphi;

Awo khansuwela etthu eniwiiriha omora.

20 Mwanaka, nwiriyane saana moolumo aka;

Nwiriyane oratteene* itthu kinihimya aka.

21 Muhiliyale moolumo aka;

Mpwehe oratteene vamurimani vanyu,+

22 Ale aneemererya anrowa okhala akumi.+

Ni erutthu aya yootheene enookhalana okumi wooloka.

23 Mwa itthu sootheene, mukhapeleleke murima anyu,+

Maana owo ti maphattuwelo a okumi.

24 Muhilavuleke moolumo oowootha,+

Nave mwaano mwanyu ahikhumeke moolumo oowootha.

25 Maitho anyu awehexexeke ohoolo,

Aayo, muhihiye owehexexa munrowa anyu.+

26 Mulokiherye* iphiro para inawu sanyu,+

Nto iphiro sanyu sootheene sinookhala sooloka.

27 Muhihapuwele moono woolopwana nnakhala moono woothiyana.+

Mukhootteke itthu sootakhala.

5 Mwanaka, mwaawiriyane oratteene* ankhili aka.

Nvahe ephoole miruku saka,+

 2 Wiira mukhapelele muupuwelo anyu,

Nave nlumi nanyu nilavuleke ekeekhai paahi.+

 3 Iyano sa muthiyana onrupihana voohiloka,* sinlikana ni mahepepe* a oravo,+

Nave iyano sawe ti soonuna ovikana makhura.+

 4 Masi wookiseryani waya, owo onlikana ni mwiri woowaawa,*+

Nave onnivulaliha ntoko espaata eniitha* ninno-ninno.+

 5 Inawu sawe sinnikhuruwela wookhwaani.

Mavalo awe anniroiha Mmahiye.*

 6 Owo khoniphavela otthara ephiro eniroiha wookumini.

Onneetta, ohisuwelaka onrowa awe.

 7 Vano, nyuwo anaaka, mukiwiriyane,

Nave muhihiye ele kinooleelaakani.

 8 Mukhale ottaiwene wa muthiyana owo;

Muhaattamele vamukhora va empa awe,+

 9 Wiira muhaavahe atthu akina ottittimiheya wanyu,+

Ni wiira iyaakha sinrwa muhihaawe.+

10 Siiso, atthu a ilapo sikina, khanrowa omaliha mireerelo sanyu,+

Nave itthu muhemphe anyu, khasinroihiwa empa ya mutthu a elapo ekina.

11 Mwaahiire siiso, munoothukumela mahiku ookiserya a okumi anyu,

Okathi ikuru sanyu ni erutthu anyu, sinrowa aya omala-mala,+

12 Muhimyaka wiira: “Miyo nkaaphavela ottaruxiwa!

Murima aka waanithanya opwapweliwa!

13 Nkaawiriyanne moolumo a atthu yaakiixuttiha,

Nkaawiiwelenle ale yaakiixuttiha.

14 Kaahala vakhaani opwetexiwa,

Ohoolo wa muloko wootheene”.*+

15 Nwuryeke maasi a mweehimeni mwanyu,

Ni maasi* aniphattuwa mweehimeni mwanyu.+

16 Niireke vaamuloka maasi a mweehimeni mwanyu omwareela mphironi,

Ni maasi a opuro anyu oniphattuwa maasi, omwareela mapuro oowaatta atthu?+

17 Maasi awo akhaleke awinyu paahi,

Muhikawaneke ni atthu a ilapo sikina.+

18 Ehime anyu ereelihiwe,

Nave mutteeliweke murima ni muthiyana muthelanne anyu okhuma emiravo anyu.+

19 Owo onlikana ni naahe oothiyana oomaala, nave onlikana ni epuri* yooreera ya omwaako.+

Ophenta wawe osareyeke vamurimani vanyu okathi wootheene,*

Ophenta wawe woovarekeni murima okathi wootheene.+

20 Nto, mwanaka, xeeni mwaarowa anyu okuxeyaka murima ni muthiyana oohiirya.*

Xeeni mwaarowa anyu omukhupaarela ni onvarexexa muthiyana onrupihana voohiloka?*+

21 Yehova onniweha itthu sootheene atthu anipaka aya,+

Owo onnitokosa iphiro saya sootheene.

22 Mutakhali onnitthukiwa ni miteko sawe sootakhala,

Nave itampi sawe sinrowa olikanaka ni mikhoyi sinimutthukwa.+

23 Owo onimookhwa mwaha wa oheemererya ottaruxiwa,

Nave onoopaka itthu soohiloka mwaha wa omwaattela itthu soololo.

6 Mwanaka, mwaamukophenle ene mukhwiinyu,+

Mwanvanhe ene ntata* mutthu muhimmusuwela anyu,+

 2 Mwaamorenle ene vantaphani, mwaha wa etthu muleihenrye anyu,

Mwaavariwe ene ni ntapha mwaha wa moolumo anyu,+

 3 Mwanaka, etthu mukhanle anyu oopaka wiira moopowe,

Mwaha wa omorela mmatatani mwa mukhwiinyu, tiila:

Mwiiyevihe ni mwaakuveke omuxonttela mukhwiinyu.+

 4 Muhirupe nnakhala muhiwale maitho anyu,

Muhinatthi opaka eyo.

 5 Mwiitaphule ntoko naahe onoopowa mmatatani mwa mulipa-ooxaya,

Ntoko mwaapalame onitthyawa mmatatani mwa mulipa-onaavara axipalame.

 6 Nyuwo mulipa-oonyoonyiwa, mwiixutte etthu ni eneneele;+

Nwehe iphiro saya wiira mukhalane ankhili.

 7 Hata ehirina kumantanti, hata mukhulupale nnakhala namalamulela,

 8 Eyo ennilokiherya yoolya aya okathi wa elimwe,+

Ennittottela yoolya aya okathi woohepha.

 9 Nyuwo mulipa-oonyoonyiwa, munrowa wumpaathiki mpakha silini?

Munrowa ovenya silini opuro munirupa anyu?

10 Mwarupa vakhaani, mwaphwanya ikhove vakhaani,

Mwaikhuraana vakhaani mphavelaka omumula,*+

11 Ohaawa wanyu onimoorwa ntoko latarau,

Nave othoiwa wanyu, onimoorwa ntoko mulopwana okunxe ikaruma sa ekhotto.+

12 Mutthu ootakhala ni ohirina efaita, onilavula itthu soowoothiwa okathi wootheene.+

13 Owo onninyopola niitho,+ onnivaha esinaale ni nnawu ni onnivaha esinaale ni ikatha.

14 Mwaha wa murima awe wootakhala,

Okathi wootheene onnimpakela palano itthu sootakhala+ ni onnikumiherya ohiiwanana.+

15 Tivo enoomukhumelela ehasara mootutuxerya;

Moowaakuveya onoopwetexiwa, nave khiivo etthu enrowa okhoottiherya wiiraneya eyo.+

16 Sookhala itthu 6 Yehova oninyokha awe;

Aayo, sookhala itthu 7 onithanya awe:

17 Maitho oowiisoona,+ nlumi noowootha,+ matata animwiiva mutthu ohitthenke etthu,+

18 Murima oniphavela opaka itthu sootakhala,+ inawu sintthimakela opaka itthu sootakhala,

19 Namoona onilavula itthu soowootha,+

Ni atthu ootheene anikumiherya ohiiwanana ni axinnaya.+

20 Mwanaka, mwiiweleleke yooruma ya paapa anyu,

Nave muhihiye malakiheryo a* maama anyu.+

21 Okathi wootheene muheleke vamurimani vanyu.

Mutthukweleleke muxikoni mwanyu.

22 Okathi munrowa anyu weettaka, sinimoohoolakani;

Okathi munrowa anyu wumpaathiki, sinimooweha-wehakani;

Nave okathi munrowa anyu ovenyaka, sinoowiixuttihakani.

23 Yooruma enlikana ni muthuko,+

Nlamulo ninlikana ni waarya,+

Nave opwapweliwa ni ottaruxiwa ti ephiro eniroiha wookumini.+

24 Iyo sinoowaakiheryani muthiyana ootakhala,+

Sinoowaakiheryani nlumi nooweepesa na muthiyana onrupihana voohiloka.*+

25 Vamurimani vanyu muhiphaveleke oreera wawe,+

Nnakhala muhihapuxiwe ni maitho awe oosamula,

26 Maana muthiyana namararuwa,* onnimwiiriha mulopwana ohalana epetaaso emosa ya ephaawu,+

Masi muthiyana ootheliwa ni mulopwana mukina, onnixaya okumi wooloka wa mulopwana mukina.

27 Niireke ookhala mutthu onihela mooro vapeeto vawe, ohinapaha ikuwo sawe?+

28 Aahiiso, niireke ookhala mutthu onwerya weetta vasulu va mooro, ohinavya inawu sawe?

29 Eyo ti etthu eniiraneya ni mulopwana onrupa ni muthiyana a mulopwana mukina.

Ole onrupa ni muthiyana owo, onoohukhummwa.+

30 Latarau khoniirihiwa etthu,

Akhala wiira oniiya mwaha woovoliwa etala.

31 Hata vari siiso, avariwa owo onooliverya ikwaha 7 itthu sootheene iiyale awe;

Nave onoovahererya itthu sootheene sa faita orina awe vatthokoni vawe.+

32 Ole oniraruwa ni muthiyana, khorina mweettelo wooloka;*

Ole onipaka eyo onniikumiherya maxakha.+

33 Owo onrowa wiivulaliha paahi ni onrowa othanyiwaka.+

Nave okathi wootheene, onrowa wuuliwaka muru.+

34 Ehace ennimwiiriha mulopwana oothela onanariwa vanceene;

Owo khonrowa omoriwa ikharari nihiku na wunla ikuhu.+

35 Owo khonrowa weemererya oliviwa.

Khonrowa omukhurunuwa murima, hata munvahaka etthu ya musurukhu munceene.

7 Mwanaka, mwiiweleleke moolumo aka,

Nave muhele vamurimani vanyu sooruma saka.+

 2 Mwiiweleleke sooruma saka wiira mukhaleke mukumi,+

Mukhapelele itthu* kiniwiixuttihaakani ntoko niitho nanyu.

 3 Mutthukwelele mukathani mwanyu;*

Nave mulepe vamurimani vanyu.+

 4 Mwaahimeerye ankhili wiira: “Nyuwo mwa murokoraka”,

Nave mwiireleke osuwela wiira: “Nyuwo mwa mmusi aka”,

 5 Wiira mwiikhapelele ni muthiyana oohiirya,*+

Ni muthiyana namararuwa* ni moolumo awe ooweepesa.+

 6 Kiri ene vaxanelani va empa aka,

Kaahiweha vaate,

 7 Okathi kaaweha aka atthu ahinsuwela itthu sinceene,

Kaahinweha mmiravo mmosa ahuupuwela saana* ori ene ni amiravo akina.+

 8 Owo aahivira mphironi waattamela opuro woowiipitheya wa muthiyana namararuwa,

Orowaka mpantta wa owannyawe muthiyana owo,

 9 Viira vailaka, nsuwa nikelaka,+

Vapacenrye ene wiila ni variipale ene.

10 Nto kaahinweha muthiyana okumanaka nuuwo,

Owanre ene ntoko* namararuwa,*+ orina ene murima woolavilavi.

11 Owo toolavulasa ni omusivela onyakulihana.+

Khonikilaathi* owaani.

12 Ikwaha sikina onkhala mphironi, ikwaha sikina mapuro oowaatta atthu;

Ni onneemela khula opuro woowiipitheya.+

13 Muthiyana owo onninvara mmiravo ole ni onninvaha epeexo;

Onwehaka owiitho, onnihimya wiira:

14 “Miyo kaahaana ovaha mikuttho sa opatthani.+

Nto olelo kommaliherya natiri aka.

15 Tivo kirwaale aka,

Wiira kiwaavyeeni, nto kihoophwanyani!

16 Kihaatala ekoolxa yooreera vakhaamani vaka,

Ya eliinyu yooreera ya wExiitu.+

17 Kootathela vakhaamani vaka iperfuume soowunkhela, seiyo sipakiwe ni miira, alowe* ni ekanela.+

18 Murwe, nirupe hoothe mpakha oxa;

Murwe nrupihane,*

19 Okhala wiira iyaka khokhanle owaani;

Oheetta mukwaha woorakama.

20 Owo ookuxa musurukhu,

Khontthika niinaano mpakha eriyari ya mweeri”.

21 Muthiyana owo onninwoka mmiravo owo ni moolumo oowoototha.+

Ni onnimukuxa ni moolumo awe ooweepesa.

22 Mwa okathi vakhaani mmiravo owo onnimutthara ntoko epooyi enrowa ohitiwa,

Ntoko mulolo onrowa ohukhummwa vamwirini,*+

23 Mpakha nttheere* omuthorola hapa awe;

Ntoko siisaale mwaapalame onivavela awe vantaphani, owo khonisuwela wiira eyo enoomwiiriha okhwa.+

24 Vano anaaka, mukiwiriyane;

Nwiriyane oratteene moolumo aka.

25 Muhihiye murima anyu ohapuwelaka iphiro sa muthiyana owo.

Muhirowe iphiro sawe,+

26 Okhala wiira muthiyana owo oowiiva atthu anceene,+

Nave atthu owiivale awe khanikontareya.+

27 Orowa empa ya muthiyana owo onlikana ni orowa Mmahiye,*

Orowa opuro owo onlikana ni okhwa.

8 Niireke ankhili khanikhuwela?

Niireke miruku khasinikhuwela?+

 2 Munimwiiwa nsu na ankhili mapuro oorakamela osulu,

Mphironi ni mapuro+ sinivalaana iphiro.

 3 Waattamela mikhora siniroiha opooma,

Vamukhora,

Nave ankhili awo khanihiya okhuwela vanceene:+

 4 “Kinniwiihanani nyuwo atthu;

Kinniwiihana atthu ootheene ni nsu noorunya.

 5 Nyuwo muhinisuwela itthu sinceene, mwiixutte okhala mutthu a ankhili;+

Nyuwo alolo, mukhalane murima woosuwela.

 6 Nwiriyane, okhala wiira etthu enihimya aka ti ya faita,

Eyano aka ennilavula ekeekhai.

 7 Eyano aka ennilaleya ekeekhai vathi-vathi,

Ni enninyokha moolumo oowoototha.

 8 Moolumo ootheene anikhuma mwaano mwaka, teekeekhai.

Khaavo a yaawo ari ootakhala aahiiso oowootha.

 9 Moolumo ootheene toowiiwanyeya para ale arina ankhili,

Ni tooloka para ale arina osuwela.

10 Mweemererye ottaruxa waka ohiya eparatha,

Mweemererye osuwela waka ohiya eweero yooreerexa,+

11 Ankhili tooloka ovikana maluku oowaaryexa;

Khiivo etthu ekina yooloka ekhanle oolikanyihiwa ni miruku.

12 Miyo ankhili, kinikhala vamosa ni miruku;

Koophwanya osuwela ni wuupuwela saana.+

13 Omoova Yehova ontaphulela onyokha itthu sootakhala.+

Miyo kinninyokha wiisoona, wiixinnuwiha,+ ephiro yootakhala ni moolumo ootakhala.+

14 Kookhalana miruku sooloka ni ankhili anivareleya muteko;+

Osuwela+ ni owerya+ ti wawaka.

15 Mwaha wa miyo, mamwene annilamulela,

Nave makhulupale anneettela malamulo a xariya.+

16 Mwaha wa miyo, makhulupale annilamulela,

Nave atthu oovuwa anniphuka ni exariya.

17 Kinnaaphenta ale anikiphenta,

Nave ale anikiphavela anookiphwanya.+

18 Kookhalana itthu sa faita ni ovuwa,

Mihakhu* sihinimala ni exariya.

19 Etthu enivaha aka ti yooloka ovikana eweero, aayo, ovikana eweero yooreerexa,

Nave etthu kinikumiherya aka ti yooloka ovikana eparatha yooreerexa.+

20 Kineettihiwa ni itthu sooloka,

Nave okathi wootheene kinipaka itthu sa xariya.

21 Kinnaavaha etthu yoohiyeriwa ya faita ale anikiphenta,

Nave kinnisariha opuro aya sinisukiwa mireerelo.

22 Miyo kipacenrye opattuxiwa ni Yehova,+

Mwa itthu sootheene opattunxe awe khalai.+

23 Okhuma khalai owo ookivaha opuro woottittimiheya,+

Okhuma woopaceryani, ehinatthi opattuxiwa elapo.+

24 Iphareya sihinatthi okhala,+

Ni sihinatthi okhala miro sinvira maasi, miyo kiira kikhanle ene.

25 Miyaako sihinatthi opattuxiwa,

Ni mattumuxa ahinatthi okhala, miyo kiira kikhanle ene,

26 Ohinatthi opattuxa elapo ni imatta saya,

Nnakhala ohinatthi opattuxa etthaya.

27 Okathi aapanke awe erimu,+ miyo kaari vaavo.

Okathi aahenle awe mukano eriyari ya erimu ni ephareya,+

28 Okathi aapweha awe meeku osulu,

Okathi aapanke awe mapuro oowiixerya aniphattuwa maasi,

29 Okathi aapanke awe ephareya,

Wiira maasi aya ahivikaneke mukano aahenle awe,+

Okathi aapanke awe alisenso a elapo,

30 Miyo kaavara muteko nuuwo ntoko namuteko onivara saana.+

Khula nihiku, miyo kaanimuhakalaliha vanceene.+

Okathi wootheene kaanitteeliwa murima ohoolo wawe.+

31 Kaanitteeliwa murima vanceene ni elapo aapattunxe awe wiira ekhaliweke,

Nave yaatepexa okisivela yaari apinaatamu.

32 Vano, anaaka, mukiwiriyane.

Tthiri, oohakalala taale aneettela iphiro saka.

33 Nwiriyane ottaruxa waka+ wiira mukhalane ankhili,

Nave muhikhootte eyo.

34 Oohakalala ti mutthu yoole onkiwiriyana,

Mwaha woopeherya oxaka vamukhora vaka khula nihiku,

Nave mwaha woolipelela vamukhora va empa aka.

35 Ole onikiphwanya, onoophwanya okumi,+

Nave Yehova onoomweemererya.

36 Masi ale anikithanya, anniikumiherya maxakha,

Ale anikinyokha, anithanla okhwa”.+

9 Ankhili eekeekhai anlikana ni mutthu otenke empa awe,

Awo aapaka ipilaari saya 7.

 2 Awo aahita inama soowaatta,

Aalikanyiha eviinyu,

Nave aalokiherya meesa aya.

 3 Awo ahaaruma arumeyi aya athiyana,

Orowa mapuro oorakamela osulu a epooma okhuwela wiira:+

 4 “Ootheene ale ahinisuwela itthu sinceene arwe nno!”

Ankhili annaahimeerya ale ahiniwerya wuupuwela saana wiira:

 5 “Murwe, mukhuure ephaawu aka,

Ni nwurye eviinyu aka yoolokiheriwa.

 6 Muhiye ohisuwela wanyu itthu sinceene wiira mukhale mukumi.+

Mutthareke ephiro ya osuwela”.+

 7 Ole onimuttaruxa mulipa-ooveeha, onimwiiruuhela wuuliwa muru,+

Nave ole onimuttaruxa mutthu ootakhala, onimwiikumiherya maxakha.

 8 Muhimuttaruxe mulipa-ooveeha, mwiira siiso, owo onimoonyokhani.+

Mmuttaruxe mutthu a ankhili, nto owo onimoophentakani.+

 9 Mmwiixuttiheke mutthu a ankhili, vano owo onoowuncererya ankhili awe.+

Mmwiixuttiheke naxariya, nto owo onimuncererya osuwela wawe.

10 Etthu yoopacerya wiira mutthu okhalane ankhili,+ ti omuttittimiha vanceene Yehova,

Nave mwamusuwela Muluku Oowaarya,+ munookhalana ankhili.

11 Mwaha wookhaliheriwa ni miyo mahiku anyu anrowa okhala oowaatta,+

Nave iyaakha sa okumi anyu sinimuncereriwa.

12 Mwakhala mutthu a ankhili, munimwiiphwanyiha mureerelo mmansinyu.

Masi, mwakhala mutthu ooveeha, ti nyuwo munrowa wiikumiherya maxakha.

13 Muthiyana mulolo toonyakulihana.+

Owo khorina miruku ni khonisuwela etthu.

14 Owo onnikilaathi vamukhora wa empa awe,

Vakhaterani, opuro woorakamela osulu wa epooma,+

15 Onawiihana atthu anivira mustaraatani,

Ale anivira mphironi oriki:

16 “Ootheene ale ahinisuwela itthu sinceene, arwe nno!”

Owo onnaaleela ale ahiniwerya wuupuwela saana wiira:+

17 “Maasi oowiiyiwa, toosiva,

Nave yoolya enilyiwa wiiphiini, ti yootepa osiva”.+

18 Masi awo khansuwela wiira empa awe aasareya alipa-ookhwa,

Nave khansuwela wiira atthu yaale muthiyana owo aalattunle awe, ari Mmahiye* moowiixa.+

10 Miruku sa Salomooni.+

Mwaana orina ankhili onnimutteeliha murima paapa awe,+

Masi mwaana ohirina ankhili tonimuriipiha murima maama awe.

 2 Mihakhu siniphwanyiwa mwa enamuna yoohiloka, khasiniphwanyiha etthu,

Masi exariya tenimoopola mutthu wiira ohikhwe.+

 3 Yehova khonrowa omuhiya naxariya ovoliwaka etala,+

Masi onimwaakhoottela atthu ootakhala ele aninlela aya.

 4 Mutthu oolosowa, onoohaawa,+

Masi mutthu onivara muteko ni nthiti, onoothaaciri.+

 5 Mwaana onipaka itthu mwa miruku onnihepha okathi wa elimwe,

Masi mwaana onipaka itthu soowuuliha muru onnirupa vanceene okathi woohepha.+

 6 Anaxariya anooreelihiwa,+

Masi moolumo a atthu ootakhala anniipithiha otakhala waya.

 7 Naxariya onimuupuweliwa ni onooreelihiwa,+

Masi nsina na atakhali nnooliyaliwa.+

 8 Ole orina murima wa ankhili onimweemererya wiixuttihiwa,+

Masi ole onilavula itthu seelolo onoopweteya.+

 9 Mutthu oororomeleya onookhalaka ni murettele,+

Masi ole ohiniroromeleya onimooneliwa.+

10 Ole oninyopola niitho nawe vootakhala onimwiikumiherya maxakha,+

Nave ole onilavula itthu seelolo onoopweteya.+

11 Eyano ya anaxariya ennivaha okumi,+

Masi eyano ya alipa-ootakhala enniipithiha itthu sootakhala.+

12 Onyokhana onnikumiherya ohiiwanana,

Masi ophenta onnikhuneela itampi sootheene.+

13 Itthu onilavula awe mutthu a ankhili sinnooniherya wiira mutthu a miruku,+

Masi mutthu ohinuupuwela saana, onoomaniwa ni ekopo.+

14 Atthu arina ankhili annisuka osuwela vamurimani vaya,+

Masi eyano ya mutthu ohirina ankhili enompwetexa.+

15 Mihakhu* sa mulipa-oothaaciri sinlikana ni epooma awe yoolipihiwa.

Osikhini wa alipa-oohaawa onniwiiriha ohaawa.+

16 Miteko sa anaxariya sinniphwanyiha okumi;

Masi miteko sa atthu ootakhala sinniphwanyiha etampi.+

17 Ole oneemererya ottaruxiwa onnooniherya ephiro eniroiha wookumini,

Masi ole ohineemererya ottaruxiwa onnaahapuxa atthu akina.

18 Ole oniipithiha onyokha wawe onilavula itthu sowoothiwa,+

Masi onimwara-mwarya itthu sowoothiwa, mulolo.

19 Olavulasa vanceene onnimwiiriha mutthu ottheka,+

Masi ole onikasoopa nlumi nawe onnipaka itthu ni ankhili.+

20 Moolumo a anaxariya anlikana ni eparatha yooreerexa,+

Masi murima wa atakhali khorina efaita.

21 Moolumo a anaxariya annaalakiherya atthu anceene,+

Masi ale ahirina ankhili annookhwa mwaha wa ohuupuwela saana.+

22 Mareeliho a Yehova tanimwiiriha mutthu othaaciri,+

Mareeliho awe khanooniha owereya.

23 Mutthu ohirina ankhili onnithweeliha itthu soowuuliha muru,

Masi mulopwana a ankhili ookhalana miruku.+

24 Etthu anoova aya atthu ootakhala, enimwaakhumelela;

Masi etthu anaxariya aniphavela aya, anoovahiwa.+

25 Avira munamukhaya, atakhali anoomala-mala.+

Masi anaxariya anlikana ni alisenso anikhala mahiku ootheene.+

26 Evinaakere ennisusumeriha maino, nave mwiixi onnixeeriha maitho.

Siiso-tho, mutthu oolosowa onnimunyoonyiha patarau awe.

27 Mutthu onimuttittimiha vanceene* Yehova onnikhala mahiku manceene,+

Masi mutakhali khonikhala iyaakha sinceene.+

28 Etthu enlipelela aya anaxariya ti yootteeliha murima,+

Masi nlipelelo na atakhali nnoomala-mala.+

29 Ephiro ya Yehova enlikana ni opuro woolipihiwa para mutthu oororomeleya,+

Masi para atakhali entaphulela opweteya.+

30 Anaxariya khanrowa opwetexiwa,+

Masi atakhali khanrowa-tho okhala mulaponi-mu.+

31 Anaxariya, anilavula itthu sa ankhili,

Masi ale anlavula itthu sootakhala anoopwetexiwa.

32 Anaxariya, annisuwela moota woolavula itthu sooreera,

Masi moolumo a atakhali, toohiloka.

11 Epalansa yoowootha, ennimunanara vanceene Yehova,

Masi epalansa yeekeekhai, ennimusivela.+

 2 Mutthu aapaceryaka wiikuxererya, onimuulihihiwa muru.+

Masi atthu oowiiyeviha, aakhalana ankhili.+

 3 Ororomeleya wa anaxariya, toniweettiha,+

Masi atthu oohiroromeleya anoopwetexiwa mwaha wa wootha waya.+

 4 Mihakhu khasinrowa wookhaliheryani nihiku Muluku onrowa awe onanariwa vanceene,+

Masi exariya tenrowa owoopolani wookhwaani.+

 5 Okumi wa mutthu ohirina mulattu, onlikana ni ephiro yoowookololowa mwaha wa itthu sooloka onipaka awe,

Masi mutthu ootakhala enoomukhumelela ehasara mwaha wa otakhala wawe.+

 6 Naxariya onimoopowa mwaha wa itthu sooloka onipaka awe,+

Masi atthu oohiroromeleya anoovariwa mwaha wa otakhala waya.+

 7 Okathi onikhwa awe mutthu ootakhala, nlipelelo nawe ninnimala.

Nave-tho, itthu sootheene aalipelela awe wiira anvara orumeelaka owerya wawe, sinnimala.+

 8 Naxariya onnoopoliwa mmaxakhani,

Masi mutakhali onoophwanya maxakha.+

 9 Moolumo a namavirikanya annimpwetexa ole aattamanne awe,

Masi naxariya onimoopoliwa mwaha wa osuwela wawe.+

10 Oreera murima wa anaxariya onniwiiriha atthu a mpooma otteeliwa murima,

Nave, okathi anikhwa aya atthu ootakhala, atthu annikhuwela atteeliwe ene murima.+

11 Mareeliho a anaxariya anniiriha epooma ovuwihiwa,+

Masi moolumo a atakhali annipwetexa epooma eyo.+

12 Ole ohinuupuwela saana* onnimuthanya mukhwaawe,

Masi mulopwana orina ankhili eekeekhai onnimaala.+

13 Nawoothe onnimwara-mwarya isiiri,+

Masi mutthu oororomeleya khonilaleya isiiri.*

14 Yaahikhale malakiheryo a mutthu a miruku, atthu annihaawa,

Masi yaatta anvaha miruku, itthu sinneetta saana.+

15 Ole onimukophela mutthu ohinimusuwela awe onookhalana mixankiho,+

Masi ole onikhootta wiiwanana etthu* ni mutthu owo, onookhalana murettele.

16 Muthiyana ooreera murima onnittittimihiwa,+

Masi alopwana ahinimoriwa ikharari annivarexexa mihakhu.

17 Mutthu ooreera murima onniipakela itthu sooreera,+

Masi mutthu ootakhala onniikumiherya itthu sootakhala.+

18 Mutthu ootakhala onnaakhela etthu ehirina efaita,+

Masi mutthu onaala exariya onniphwanya etthu erina efaita.+

19 Ole onithanla opaka itthu sooloka onookhala mukumi,+

Masi ole okathi wootheene onipaka itthu sootakhala onimookhwa.

20 Yehova onnimunanara vanceene atthu yaale arina murima wootakhala,+

Masi owo onnisiveliwa ni ale arina mweettelo wooloka.+

21 Mukupali etthu ela: Atakhali anoohukhummwa,+

Masi anamwane a anaxariya animoopowa.

22 Ntoko siisaale ekharawa* ya eweero eheliwe mphulani mwa ekuluwe,

Ti muthiyana ooreera onihiya wuupuwela saana.

23 Etthu eniphavela aya anaxariya ennikumiherya itthu sooreera,+

Masi etthu anilipelela aya atthu ootakhala ennikumiherya onanariwa vanceene.

24 Ole onivaha ni murima wootheene, onoovahiwa voowaatta.+

Masi ole onikhootta ovaha etthu oniwerya awe, onoohaawa.+

25 Mutthu oovaha onoothaaciri,+

Nave ole onimulipiha mukhwaawe, nuuwo onoolipihiwa.+

26 Atthu anoomutakhaliha ole onikhootta otumiha ipyo,

Masi anoomureeliha ole onitumiha ipyo iyo.

27 Ole oniimananiha opaka itthu sooloka, onooreereliwa murima,+

Masi ole oniphavela itthu sootakhala, sinoomukhumelela itthu sootakhala.+

28 Ole oniroromela mihakhu sawe onoophwanya maxakha,+

Masi anaxariya anoothaaciri ntoko miri sinikumiherya makukhu manceene ooriipelela.+

29 Mutthu onikumiherya mixankiho etthoko awe, khonrowa ophwanya etthu,*+

Nave mutthu ohirina ankhili, onookhala murumeyi a mutthu orina ankhili.

30 Miteko sa anaxariya sinlikana ni mwiri wa ekumi,+

Nave ale anaakhaliherya atthu akina opaka itthu sooloka, aakhalana ankhili.+

31 Tthiri, vakhala wiira naxariya onnaakhela etthu oniphwanela awe valaponi-va,

Vaatepa-tho mutthu ootakhala ni natampi!+

12 Ole onimusivela ottaruxiwa onniphenta osuwela,+

Masi ole oninyokha ottaruxiwa khonuupuwela saana.+

 2 Atthu ooreera murima anneemereriwa ni Yehova,

Masi Muluku onnimulamula mutthu onipaka itthu sootakhala.+

 3 Mutthu khonwerya okhala ni murettele opakaka itthu sootakhala,+

Masi anaxariya anrowa olikanaka ni mwiri ohinweryaneya opheliwa.

 4 Muthiyana ooloka onnimwiiriha iyawe ottittimihiwa,+

Masi muthiyana onipaka itthu soowuuliha muru, onlikana ni eretta eninttiha makhuva a iyawe.+

 5 Miyuupuwelo sa anaxariya ti sooloka,

Masi malakiheryo a atakhali toowoototha.

 6 Moolumo a atakhali muraakho oniiva,+

Masi eyano ya naxariya ennimwaakiherya itthu soowoopiha.+

 7 Okathi atakhali anipwetexiwa aya, annihiya okhala,

Masi etthoko ya anaxariya khenipwetexiwa.+

 8 Mulopwana onilavula ni ankhili, onnittottopeliwa,+

Masi mutthu orina murima wootakhala onoothanyiwa.+

 9 Fataari okhala mutthu ohinooneliwa vatthu orina ene namuteko mmosa,

Ovikana okhala mutthu oowiivuwiha ohirina etthu yoolya.+

10 Naxariya onnikhapelela inama sawe sa vate,+

Masi mutakhali onuupuwela wiira toomoriwa ikharari, ori ene mutakhali.

11 Ole onlima ematta onookhalana yoolya yoowaatta,+

Masi ole onitthimakela itthu sihirina efaita khonuupuwela saana.*

12 Mutthu ootakhala murima onnikhalela nrima enama enivariwa ni atthu ootakhala,

Masi mutathaari wa anaxariya onniimiha mihokorokho.

13 Mutthu ootakhala onnimorela vantaphani mwaha wa moolumo awe oohiloka,+

Masi naxariya onnoopowa mmaxakhani.

14 Ele mutthu onihimya awe, pooti omwiiriha itthu omweettela saana,+

Nave owo onootthuveliwa mwaha wa miteko sawe.

15 Mutthu ohirina ankhili onoona wiira iphiro sawe ti sooloka,+

Masi mutthu orina ankhili onneemererya miruku.+

16 Mutthu ohirina ankhili waakuva onanariwa,+

Masi mutthu a ankhili onnivilela oveehiwa.

17 Namoona oororomeleya onnilavula ekeekhai,

Masi namoona oowootha onilavula itthu soowootha.

18 Moolumo oohuupuweliwa anlikana ni ovulalihiwa ni espaata,*

Masi moolumo a* atthu a ankhili annaapenuxa atthu.+

19 Moolumo eekeekhai anookhala mahiku ootheene,+

Masi moolumo oowoothiwa ankhala okathi vakhaani.+

20 Atthu anuupuwela opaka itthu sootakhala, vamurimani vaya wookhala wootha,

Masi atthu anikhaliha murettele, annitteeliwa murima.+

21 Khiivo etthu yootakhala enrowa omukhumelela naxariya,+

Masi atakhali anoophwanya maxakha manceene.+

22 Yehova onnimunanara vanceene mutthu oowootha,+

Masi onnisiveliwa ni atthu anipaka itthu moororomeleya.

23 Mutthu a ankhili onniipithiha etthu enisuwela awe,

Masi mutthu ohirina ankhili onnilaleya moolumo a elolo.+

24 Atthu a ankhili anrowa olamulelaka,+

Masi atthu oolosowa anrowa ovaraka miteko sookhanyereriwa.+

25 Oxankiheya onnimwiiriha mutthu oriipiwa murima,+

Masi moolumo ooreera annitteeliha murima.+

26 Anaxariya annikhapelela opuro anilyiha aya inama saya,

Masi atthu ootakhala annihapuxiwa ni mweettelo aya.

27 Mutthu oolosowa* khonixaya,+

Masi ankhili etthu ya efaita yinceene para mutthu.

28 Ephiro ya xariya enniphwanyiha okumi,+

Ephiro eyo khenroiha wookhwaani.

13 Mwaana a ankhili onneemererya ottaruxiwa ni paapa awe,+

Masi namavirikanya khoneemererya ottaruxiwa.+

 2 Ele mutthu onihimya awe, pooti omwiiriha itthu omweettela saana,+

Masi atakhali aniphenta otakhala.

 3 Ole onikasoopa eyano awe, onimoopola okumi awe,+

Masi ole ohinikasoopa eyano awe,* onoophwanya maxakha.+

 4 Mutthu oolosowa onniphavela itthu sinceene, masi khomphwanya etthu,+

Mutthu oniluttuweliwa ovara muteko, onoohakalala.*+

 5 Naxariya onninyokha wootha,+

Masi miteko sa mutakhali, sinnimwiiriha wuuliwa muru ni khonittittimihiwa ni atthu akina.

 6 Exariya ennimukhapelela ole oneetta ephiro ya atthu oohittheka,+

Masi otakhala onnimukumiherya mixankiho natampi.

 7 Atthu akina anniihimya okhala athaaciri, masi ahirina etthu,+

Akina anniihimya okhala oohaawa, masi arina ene mihakhu.

 8 Mihakhu sinnoopola okumi wa mutthu,+

Masi mulipa-oohaawa, khonoopopihiwa.*+

 9 Muthuko wa anaxariya, onnaarya vanceene,*+

Masi muthuko wa atakhali onoottipihiwa.+

10 Wiikuxererya onikumiherya mixankiho paahi,+

Masi ale aniwaavya ankhili, annikhalana miruku.+

11 Mihakhu siniphwanyiwa moowaakuveya, sinoovukuwa,+

Masi mihakhu siniphwanyiwa vakhaani-vakhaani, sinimuncerereya.

12 Olipelela etthu ehiniiraneya, owereiha murima,+

Masi okathi eniiraneya aya etthu ninlipelela ahu, onlikana ni mwiri wa okumi.+

13 Ole onithanya malakiheryo,* onoophwanya mixankiho,+

Masi ole oniiwelela malamulo onootthuveliwa.+

14 Mwiixuttiho wa* musuweli, maphattuwelo a okumi,+

Okhala wiira onnimukhaliherya mutthu ohuluwa miraakho sa wookhwaani.

15 Wiiwexexa itthu soowiixerya onniphwanyiha mureerelo,

Masi ephiro ya atthu oohiroromeleya ti yooxankiha.

16 Mutthu a ankhili onnipaka itthu mwa miruku,+

Masi mulolo onnooniherya ololo awe.+

17 Namuhupi ootakhala onnikumiherya mixankiho,+

Masi namitthaka oororomeleya onniiriha itthu okhala sooloka.+

18 Ole onikhootta ottaruxiwa onoohaawa ni khonittittimihiwa,

Masi ole oneemererya ottaruxiwa, onoottittimihiwa.+

19 Mutthu onnihakalala mwaha woopaka etthu aaphavela awe,+

Masi mulolo khonimusivela okhootta opaka etthu yootakhala.+

20 Ole oneetta ni atthu arina ankhili, onookhala mutthu a ankhili,+

Masi ole oneetta ni atthu ahirina ankhili, itthu khasinrowa omweettela saana.+

21 Ehasara ennaattharelela anatampi,+

Masi anaxariya anootthuveliwa ni itthu sooreera.+

22 Mutthu ooreera murima onnaahiyerya etthu axisulwaawe,

Masi muhakhu wa anatampi onrowa osukiwa para anaxariya.+

23 Ematta ya mulipa-oohaawa enniruwerya yoolya yinceene,

Masi yoolya eyo pooti waakhiwa mwaha woohixariya.

24 Ole ohinimuttaruxa mwanawe, onnimunyokha,+

Masi ole onimphenta, khonihiya omuttaruxa.*+

25 Naxariya onnoolya mpakha ovona,+

Masi mutakhali onnivoliwa etala.+

14 Tthiri, muthiyana orina ankhili onnilipiha etthoko awe,+

Masi mulolo onnipwetexa ni matata awe.

 2 Ole oneettela ephiro ya xariya, onnimoova Yehova,

Masi ole onitthara iphiro sa atthu oowootha, khonimuttittimiha Muluku.

 3 Moolumo a mutthu ohirina ankhili anlikana ni ekopo ya ohukhumu,

Masi eyano ya atthu a ankhili enimwaakhapelela.

 4 Saahikhale ipooyi, opuro onilya inama khonnanara,

Masi sirumeeliwaka ikuru sa ipooyi sinnihemphwa soolya soowaatta.

 5 Namoona oororomeleya khonootha,

Masi namoona oohiroromeleya onihimya itthu soowoothiwa.+

 6 Mulipa-oovaanyiha onniwaavya ankhili ohinaaphwanya,

Masi mutthu oosuwela, waakuva waaphwanya.+

 7 Muhimwaattamele mutthu ohirina ankhili,

Okhala wiira khamunrowa omphwanyana osuwela akhala wiira munoomwaattamela.+

 8 Ankhili annimwiiriha mutthu osuwela ephiro onirowa awe,

Masi alolo anniwokiwa ni* ololo aya.+

 9 Alolo annitheya itampi anipaka aya,+

Masi eriyari ya anaxariya, onnikhala-vo olevelela.

10 Murima onnisuwela oxanka wawe,

Nave khuuvo oniwerya okhaliherya ohakalala wawe.

11 Empa ya mutakhali enoopwetexiwa,+

Masi etenta* ya anaxariya enoolipihiwa.

12 Yookhala ephiro mutthu onoona awe wiira ti yooloka,+

Masi wookiseryani waya eniroiha wookhwaani.+

13 Hata mutthu otheyaka, woonasa wene, murima onnoona owereya,

Nave otteeliwa murima pooti okumiherya oriipiwa murima.

14 Mutthu ohiniroromeleya vamurimani vawe, onoohepha ele enaala awe,+

Masi mutthu ooreera murima, onootthuveliwa mwaha wa miteko sawe.+

15 Mutthu ohinsuwela etthu, onnikupali khula nuulumo,

Masi mutthu orina ankhili, onipacerya wuupuwela ohinatthi opaka etthu.+

16 Mutthu a ankhili toomaala ni onnikhootta sootakhala,

Masi mulolo towaakuva onanariwa ni toowiiroromela.

17 Mutthu oowaakuva onanariwa onnipaka itthu seelolo,+

Masi mutthu onuupuwelela, onninyokhiwa.

18 Atthu ahinsuwela etthu, anookhala alolo,

Masi arina ankhili anootthuveliwa ni osuwela.+

19 Atthu ootakhala animuurama ohoolo wa atthu ooloka,

Nave atthu oohiloka anookokhora ohoolo wa mikhora sa anaxariya.

20 Mutthu oohaawa, onninyokhiwa hata ni akhwaawe,+

Masi thaaciri onnikhalana apatthani anceene.+

21 Ole onimuthanya mukhwaawe onnipaka etampi,

Masi ole onaamorela ikharari alipa-oohaawa, onnihakalala.+

22 Niireke ale anipaka itthu sootakhala khanrowa omala-mala?

Masi ale aniphavela opaka itthu sooloka, anoophentiwa ni anoororomeliwa.+

23 Khula muteko onivariwa mooluttuweliwa onniphwanyiha mureerelo,

Masi olavulasa paahi onniruuha ohaawa.+

24 Atthu a ankhili annireerihiwa ni mihakhu saya,

Masi ololo wa atthu ahirina ankhili onniwiiriha otepa okhala alolo.+

25 Namoona eekeekhai onnoopola ikumi,

Masi namoona oowootha onilavula itthu soowoothiwa.

26 Mutthu onimuttittimiha vanceene* Yehova,+ onnimuroromela ni itthu sootheene,

Nave anaawe mutthu owo, anoophwanya opuro wootthyawela.+

27 Omoova Yehova ti maphattuwelo a okumi,

Nave onnimoopola mutthu wookhwaani.

28 Mwene orina atthu anceene onaalamulela awe, onnittittimihiwa vaalupale,+

Masi namalamulela ohirina atthu onaalamulela awe, owerya wawe onoomala.

29 Mutthu ohinaakuva onanariwa ookhalana ankhili oowaatta,+

Masi ole ohinipixa murima, onnooniherya wiira mulolo.+

30 Murima woomaala ti okumi wa erutthu,

Masi nrima wuuttiha makhuva.+

31 Ole onimwiiyerya mutthu oohaawa onninveha Ole ompanke,+

Masi ole onimmorela ikharari mulipa-oohaawa onninvuwiha Muluku.+

32 Ole ori mutakhali onoomala-malihiwa mwaha wa otakhala wawe,

Masi naxariya onookhapeleliwa mwaha wa ororomeleya wawe.+

33 Mutthu oosuwela onnimaala ni ankhili awe,+

Masi mutthu ohirina ankhili, onimakela olaleya itthu onisuwela awe.

34 Nloko ninnivuwihiwa akhala wiira atthu a nloko nlo annipaka itthu sooloka,+

Masi okathi atthu a nloko nimosa anipaka aya etampi, nloko nlo niinnuulihihiwa muru.

35 Mwene onnisiveliwa ni murumeyi awe aapakaka itthu ni ankhili,+

Masi onninanariwa ni ale anipaka itthu soowuuliha muru.+

15 Waakhula vooreerela murima onnivukula onanariwa,+

Masi moolumo oowereya annincererya oviruwa.+

 2 Mutthu a ankhili onnilavula saana itthu onisuwela awe,+

Masi mulolo onnilavula itthu sa ololo.

 3 Maitho a Yehova anniweha mapuro ootheene,

Awehaka itthu sootakhala ni sooreera.+

 4 Moolumo ooreera anlikana ni mwiri wa ekumi,+

Masi moolumo oohiloka anniriipiha murima vanceene.

 5 Mutthu ohinuupuwela saana onnithanya ottaruxiwa ni paapa awe,+

Masi mutthu a ankhili onneemererya ottaruxiwa.+

 6 Etthoko ya anaxariya sookhala mihakhu sinceene,

Masi mutakhali onnimukumiherya mixankiho.+

 7 Eyano ya atthu arina ankhili ennimwara-mwarya osuwela,+

Masi murima wa alolo khoniira siiso.+

 8 Mukuttho wa atthu ootakhala onnimunanara vanceene Yehova,+

Masi mavekelo a anaxariya, annimusivela.+

 9 Yehova onninyokha ephiro ya mutakhali,+

Masi owo onnimphenta ole oniimananiha opaka itthu sooloka.+

10 Ole ohinipaka itthu sooloka khonimusivela ottaruxiwa,+

Masi ole oninyokha ottaruxiwa, onimookhwa.+

11 Akhala wiira Yehova onniwerya waaweha ale ari mmahiye ni opuro onintta atthu,+

Niireke khoniwerya oweha ele eri vamurimani va atthu?+

12 Namavaanyiha khonisiveliwa ni ole onimuttaruxa.+

Owo khonaakoha atthu arina ankhili.+

13 Murima watteeliwa onnihakalaliha owiitho,

Masi oxankiheya onnimwiiriha mutthu oriipiwa murima.+

14 Atthu arina ankhili* anniphavela osuwela,+

Masi moolumo a alolo anniphavelasa itthu sa elolo.+

15 Mutthu oxankale, mahiku ootheene onoona okhala ootakhala,+

Masi mutthu otteeliwe murima, okathi wootheene onnihakalala.+

16 Fataari mutthu okhalana itthu vakhaani omuttittimihaka vanceene* Yehova,+

Ohiya okhalana mihakhu sinceene oxankaka.+

17 Fataari olya makukhu opuro atthu aniphentana aya,+

Ohiya okhuura enama opuro atthu aninyokhana aya.+

18 Mutthu oowaakuva onanariwa onnikumiherya ohiiwanana,+

Masi mutthu oopixa murima onnimaliha onyakulihana.+

19 Ephiro ya mutthu oonyoonyiwa ti yoosareya miiwa,+

Masi ephiro ya anaxariya ti yookhweya ovira.+

20 Mwaana orina ankhili onnimutteeliha murima paapa awe,+

Masi mulolo onnimuthanya maama awe.+

21 Mutthu ohinuupuwela saana omusivela opaka itthu sa elolo,+

Masi mutthu orina ankhili onnitthara ephiro yooloka.+

22 Saahikohiweke miruku, itthu khasineetta saana,

Masi yaatta atthu anvaha miruku, itthu sinneetta saana.+

23 Mutthu onaakhula saana onnihakalala,+

Nave moolumo anlavuliwa okathi wooreerela, tootepa oreera.+

24 Ephiro eniroiha wookumini, ennimuroiha osulu ole orina ankhili,+

Wiira emwaakiherye okhuruwela Mmahiye.*+

25 Yehova onoopwexakasa empa ya atthu oowiixinnuwiha,+

Masi onookhapelela mikano sa mathala a muthiyana naamukhweli.+

26 Yehova onninyokha itthu onipaka awe mutthu ootakhala,+

Masi onnisiveliwa ni moolumo ooreera.+

27 Ole oniphavela muhakhu ohiroromeleyaka, onnikumiherya maxakha* etthoko awe,+

Masi ole onikhootta okunyariwa, onookhala mukumi.+

28 Anaxariya annuupuwelela ahinatthi waakhula,+

Masi eyano ya mutakhali ennilavula itthu soohiloka.

29 Yehova khonaawiriyana atthu ootakhala,

Masi onniwiriyana ovekela wa anaxariya.+

30 Maitho oohakalala annitteeliha murima,

Nave ihapari sooreera sinnilipiha* makhuva.+

31 Ottaruxiwa onnoopola okumi.

Ole oneemererya ottaruxiwa onookhalana ankhili.+

32 Ole onikhootta ottaruxiwa onnithanya okumi awe,+

Masi ole oneemererya ottaruxiwa onnikhalana ankhili.*+

33 Omoova Yehova onnimwiixuttiha mutthu okhalana ankhili.+

Akhala wiira mutthu onimwiiyeviha onoovuwihiwa.+

16 Mutthu tonuupuwelela itthu siri vamurimani vawe,*

Masi Yehova tonimukhaliherya waakhula saana.+

 2 Mutthu onuupuwela wiira iphiro sawe sootheene ti sooloka,+

Masi Yehova tonitokosa ele mutthu onuupuwela awe.+

 3 Mmuroromeleke Yehova ni itthu sootheene munipaka anyu,*+

Nto apalano anyu ootheene animweetta saana.

 4 Yehova onnirumeela khula etthu wiira omalelihe ele eniphavela awe,

Nave hata atakhali, emalelo aya opwetexiwa.+

 5 Yehova omunanara vanceene atthu ootheene oowiixinnuwiha.+

Owo tthiri onimwaahukhumu.

 6 Mutthu onnileveleliwa etampi mwaha wa wooniherya ophenta weekeekhai ni ororomeleya,+

Nave mwaha woomoova Yehova, mutthu onnikhootta opaka itthu sootakhala.+

 7 Okathi Yehova onisiveliwa awe ni ephiro ya mutthu,

Owo onniwiiriha hata awanani awe okhala ni murettele nuuwo.+

 8 Fataari mutthu okhalana itthu vakhaani, opakaka itthu sooloka,+

Ohiya okhalana itthu sinceene, opakaka itthu soohiloka.+

 9 Mutthu pooti ompaka palano a itthu oniphavela awe mookumini mwawe,

Masi Yehova toneettiha mavalo awe.+

10 Mwene ohaana otthara malakiheryo a Muluku,+

Nave ohipakeke itthu voohixariya.+

11 Ipalansa ni miphimo sooloka sinikhuma wa Yehova;

Miphimo sootheene soolemela siri mmurupani, sipakiwe ni yoowo.+

12 Mamwene ooloka waananara itthu sootakhala,+

Okhala wiira ehice aya ennilipihiwa yaalamulelaka ni exariya.+

13 Mamwene waasivela moolumo a anaxariya,

Awo annimphenta mutthu onlavula ekeekhai.+

14 Mutthu pooti wiiviwa mwaha wa onanariwa wa mwene,+

Masi mulopwana a ankhili onnimmaaliha.+

15 Okathi mwene onihakalala awe ni mutthu, mutthu owo onnikhalana okumi.

Oreera murima wa mwene, onlikana ni meeku aniruuha epula okathi wooreerela.*+

16 Okhalana ankhili ti vootepa oreera ovikana okhalana eweero!+

Okhalana osuwela ti vootepa oreera ovikana eparatha.+

17 Anaxariya khanipaka itthu sootakhala.

Ole oniwehaweha ephiro awe onnikhapelela okumi awe.+

18 Wiixinnuwiha onnimwiiriha mutthu opweteya,

Nave wiisoona onnimwiiriha mutthu omora.+

19 Fataari okhala mutthu oowiiyeviha eriyari ya atthu oomaala,+

Ohiya okawana mireerelo ni atthu oowiisoona.

20 Ole oniwooniherya ankhili, itthu sinoomweettela saana,

Nave oohakalala tuule onimuroromela Yehova.

21 Ole orina murima wa ankhili onoohimmwa okhala musuweli,+

Nave ole onlavula moolumo ooreera, onnivara mirima sa atthu.+

22 Osuwela ti maphattuwelo a okumi wa atthu arina osuwela iwo,

Masi ale ahirina ankhili anniixuttihiwa ni ololo aya.

23 Mutthu orina ankhili onnithanlela saana moolumo awe,+

Nave moolumo awe toovara murima.

24 Moolumo ooreera anlikana ni mahepepe* a oravo,

Awo toonaya ni annilipiha makhuva.+

25 Yookhala ephiro mutthu onoona awe wiira ti yooloka,

Masi wookiseryani waya eniroiha wookhwaani.+

26 Mutthu onnivara muteko ni nthiti wiira ophwanye etthu yoolya,

Okhala wiira etala ennimwiiriha opaka eyo.+

27 Mutthu ohirina efaita onnikumiherya ota etthu yootakhala,+

Moolumo awe anlikana ni mooro woopwetexa.+

28 Mutthu oonyakuliha onnikumiherya ohiiwanana,+

Nave nawoothe onnaavalaanya apatthani ooloka.+

29 Mutthu ootakhala onninwoka* mukhwaawe,

Nave onnimuroiha ephiro yoohiloka.

30 Owo onninyopola niitho ophavelaka opaka itthu sootakhala.

Onniphuta eyano okathi onipaka awe etthu yootakhala.

31 Ipwi sinlikana ni ekhara enreeriha mmuru,+

Vakhala wiira sinkhala ni mutthu oneettela ephiro ya xariya.+

32 Ole ohinaakuva onanariwa+ toolokexa onvikana mulopwana ootupa,

Nave ole oniikasoopa mmansawe, toolokexa onvikana ole onixintta epooma.+

33 Mutthu onniwerya ovonya esoorti,*+

Masi Yehova tonithanla etthu enrowa wiiraneya.+

17 Fataari okhuura ephaawu yoowuuma, okhanle ene murettele,*+

Ohiya okhalana ifesta sinceene, onyakulihaniwaka.+

 2 Mwaana a patarau aapakaka itthu soowuuliha muru, murumeyi a ankhili onoomurumaka;

Nave-tho, owo onoovahiwa etthu yoohiyeriwa ntoko mwanamwane a patarau.

 3 Mooro onnireeriha eparatha ni eweero,+

Masi Yehova tonitokosa mirima sa atthu.+

 4 Atthu ootakhala, anniwiriyana moolumo oowereya,

Nave anawoothe anniwiriyana moolumo ootakhala.+

 5 Ole onimunyohola mutthu oohaawa onninveeha Ole ompattunxe,+

Ole onitteeliwa murima ni ohaawa wa atthu akina, onoohukhummwa.+

 6 Osuulu onlikana ni ekhara para atthu oowuuluvala,

Nave anamwane annikhalana nsina nooloka mwaha wa axipapaya.

 7 Khivanreerela mutthu ohirina ankhili olavula moolumo ooreera,+

Nave khivanireerela namalamulela* wootha.+

 8 Etthu mutthu enivahiwa awe, enlikana ni nluku noowaaryexa para mwaneene,+

Khula opuro onrowa awe itthu sinoomweettela saana.+

 9 Ole onilevelela etampi onnooniherya ophenta,+

Masi ole onithipelela olavula mwaha mmosa, onnaavalaanya apatthani ooloka.+

10 Ole orina ankhili onimwiixutta etthu okathi onittaruxiwa awe,+

Masi mutthu ohirina ankhili khoniixutta etthu, hata omaniwaka ikwaha 100.+

11 Mutthu ootakhala oniphavela paahi ovirikanya,

Masi onoorummwa namuhupi ootakhala wiira omuhukhumu.+

12 Fataari okumana ni mwaamunama a mutakhwani oniihaniwa ursu orimeeliwe axaana awe,

Ohiya omphwanya mulolo opakaka itthu sa elolo.+

13 Akhala mutthu onliva yooreera ni yootakhala,

Itthu sootakhala khasinrowa omala-mala etthoko awe.+

14 Opacerya owana-wana onlikana ni ocuula* maasi,

Mukhume opuro owo atthu ahinatthi opacerya onyakulihana.+

15 Yehova onnimunanara vanceene ole onihimya wiira mutthu ootakhala khorina mulattu.+

Nave onnimunyokha ole onihimya wiira naxariya ookhalana mulattu.

16 Mulolo oniphwanya-ni aasuwelaka moota wookhalana ankhili,

Masi ohinaphavela okhalana ankhili awo?+

17 Mpatthani eekeekhai onniphenta okathi wootheene,+

Nave mpatthani eekeekhai onnikhala munna okathi wa mixankiho.+

18 Mulopwana ohinuupuwela saana onnivaha ntata eemereryaka etthu,

Owo onneemererya okopha ohoolo wa mukhwaawe.+

19 Ole onimusivela onyakulihana, onniphenta etampi.+

Ole onirakamihela osulu mukhora awe, oniphavela opwetexiwa.+

20 Ole orina murima wootakhala, itthu khasinrowa omweettela saana,+

Nave ole onihimya itthu soowoothiwa, onoopwetexiwa.

21 Paapa orina mwaana mulolo, onooriipiwa murima;

Nave paapa orina mwaana ohinuupuwela saana, khonitteeliwa murima.+

22 Otteeliwa murima, murette wooloka,+

Masi oriipiwa murima onnaakhulumula atthu.+

23 Ole ori mutakhali onneemererya okunyariwa ohooniwaka,

Wiira atthu ahiireliwe exariya.+

24 Ankhili anikhala ohoolo wa mutthu orina miruku,

Masi maitho a mulolo anniwehaweha mpakha omalenle elapo.+

25 Mwaana ori mulolo onnimuriipiha murima paapa awe,

Nave onninwereiha murima maama awe.+

26 Khahiyo etthu yooloka omuhukhumu* naxariya,

Nave khahiyo etthu yooloka waawaxula atthu oottittimihiwa.

27 Mulopwana orina osuwela, onnikasoopa moolumo awe,+

Nave mulopwana orina ankhili, onnimaala.+

28 Hata mulolo onnooniwa okhala mutthu a ankhili okathi onimaala awe,

Nave ole oniwala eyano awe, onnooniwa okhala mutthu orina ankhili.

18 Ole oniivalaanya oniphavela mureerelo awe;

Owo onnaakhootta* ankhili ootheene oovareleya muteko.

 2 Mulolo khonimusivela wiiwexexa;

Oniphavela paahi olaleya ele eri vamurimani vawe.+

 3 Okathi mutthu onipaka awe itthu sootakhala, onoothanyiwaka,

Okathi mutthu onipaka awe etthu voohiroromeleya, onimuulihihiwa muru.+

 4 Moolumo anikhuma mwaano mwa mutthu, anlikana ni maasi oowiixa.+

Maphattuwelo a ankhili, anlikana ni muro.

 5 Ti voohiloka waathanya atthu, nnamukhaliherya mutthu ootakhala,+

Nnakhala ohimwiirela exariya ole ohitthenke.+

 6 Moolumo a mulolo, annikumiherya onyakulihana,+

Nave eyano awe enniwiiriha atthu akina ophavela omuxintta.+

 7 Eyano ya mulolo ennimpwetexa,+

Nave eyano awe muraakho wa okumi awe.

 8 Moolumo a nawoothe, anlikana ni epitisku yoosiva.+

Epitisku eyo okhweya omirya ni waakuva orowa mmirimani.+

 9 Ole oninyoonyeriwa ovara muteko awe,

Onlikana ni mutthu onikumiherya itthu sootakhala.+

10 Nsina na Yehova ninlikana ni empa yoolipa yoorakamela osulu.+

Naxariya onnitthyawela mpaani-mmo, wiira okhapeleliwe.*+

11 Mihakhu sa thaaciri ti epooma awe yoolipihiwa,

Mmuupuweloni mwawe, mihakhu iyo sinlikana ni exiri enimukhapelela.+

12 Wiixinnuwiha onnimwiiriha mutthu opwetexiwa,+

Nave wiiyeviha+ onnimwiiriha mutthu ovuwihiwa.

13 Mutthu onaakhula ohinatthi wiiwa itthu sootheene,

Mulolo ni onimuuliwa muru.+

14 Mutthu oolipa murima onoowerya ovilela eretta,+

Masi tani oniwerya ovilela okhulumuwa?+

15 Mutthu a ankhili onnikhalana osuwela,+

Nave maaru a mutthu orina ankhili anniwiriyana wiira akhalane osuwela.

16 Ovaha onnimuhulela mukhora mutthu onivaha;+

Eyo ennimweemererya orowa vari atthu oovuwa.

17 Ole ompacerya olavula mulattu awe, onikhala ntoko ori saana,+

Mpakha okhumelela mutthu mukina omukohakohaka.*+

18 Ovonya esoorti ennimaliha onyakulihana,+

Nave ennooniherya ti pani orina exariya, okathi atthu anli oowerya aninyakulihana aya.

19 Munna onyoonyiwe vannivila olavulana ovikana okela epooma yoolipihiwa,+

Nave wookhala onyakulihana, onlikana ni itaranka sa opuro woolipihiwa.+

20 Etthu mutthu onihimya awe ni eyano awe, enlikana ni yoolya enivoniha erukulu awe,+

Owo onoovona mwaha wa itthu onilavula awe.

21 Nlumi ninniwerya wiiva ni ovaha okumi;+

Ole onimusivela orumeela vanceene nlumi nno, onootthuveliwa moovarihana ni moota onirumeela awe.+

22 Ole onimphwanya muthiyana ooloka, oophwanya etthu yooreera,+

Nave onoomusiveliha Yehova.+

23 Mulipa-oohaawa onnixonttela aalavulaka,

Masi thaaciri onaakhula ni moolumo oowereya.

24 Aakhala apatthani ari oolikana ene wiirelana itthu sootakhala,+

Masi ookhala mpatthani oopatthaneya onvikana munna.+

19 Fataari okhala mulipa-oohaawa, muroromeleyaka,+

Ohiya okhala mulolo ni olavula itthu soowootha.+

 2 Khivanreerela mutthu ohikhalana osuwela,+

Nave ole ompaka itthu soohiloka onnittheka.

 3 Mutthu ohirina ankhili onnirowa ephiro yoohiloka,

Nave murima awe onninanariwa ni Yehova.

 4 Mihakhu sinnimwiiriha mutthu okhalana apatthani anceene,

Masi mulipa-oohaawa onoohiiwa hata ni mpatthani awe.+

 5 Namoona oowootha onoohukhummwa,+

Nave ole onilavula itthu soowoothiwa, khonrowa woopowa.+

 6 Atthu anceene anniphavela omusiveliha mutthu oovuwa,*

Nave atthu ootheene anniphavela okhala mpatthani a mutthu onivaha itthu.

 7 Mulipa-oohaawa onninyokhiwa+ ni axinnawe ootheene,

Nave-tho, apatthani awe+ annimutthyawa.

Owo onnaaphavela aavekelaka etthu, masi khuuvo onimucala.

 8 Ole onuupuwela saana, onniiphenta mmansawe.*+

Ole onaasuka ankhili, itthu sinoomweettela saana.*+

 9 Namoona oowootha onoohukhummwa,

Nave ole onilavula itthu soowoothiwa, onimookhwa.+

10 Vakhala wiira khivanireerela mutthu ohirina ankhili okhala thaaciri,

Nto niireke vannireerela murumeyi waalamulela makhulupale?+

11 Mutthu orina ankhili khonaakuva onanariwa,+

Nto ti vooreera owo ovilela oveehiwa.+

12 Oviruwa wa mwene, onlikana ni kharamu onoopa mirukulu,+

Masi ohakalala wawe, onlikana ni okame onnaaniha munyepu.

13 Mwaana mulolo onnimuruuhela mixankiho paapa awe,+

Nave muthiyana ootheliwa oonyakulihana, onlikana ni empa ehinimaala ottonya.+

14 Empa ni mihakhu, soohiyeriwa sinikhuma wa axipaapa,

Masi muthiyana a ankhili onikhuma wa Yehova.+

15 Mutthu oonyoonyiwa onnirupa vanceene,

Nave mutthu oolosowa onoovoliwa etala.+

16 Ole oneettela yooruma, onimoopola okumi awe,+

Masi ole ohinikhapelela mweettelo awe, onimookhwa.+

17 Ole onimureerela murima mutthu oohaawa, onnimukophiha Yehova,+

Nto Muluku onoomuliva mwaha woopaka eyo.+

18 Mmuttaruxeke mwaninyu nlelo murina ene eparakha yoopaka eyo,+

Nave muhikhalane mulattu mwaha wookhwa wawe.+

19 Mutthu oowaakuva onanariwa, onimwiikumiherya mixankiho,

Mweererya omukhaliherya, muhaana opaka eyo ikwaha sinceene.+

20 Nwiriyane miruku ni mweemererye ottaruxiwa,+

Wiira muhoolo mukhalane ankhili.+

21 Apalano a mutthu toowaatta,

Masi miruku sa Yehova khasimmala.*+

22 Ophenta woororomeleya+ wa mutthu, toniphavelaxiwa,

Fataari okhala mutthu oohaawa ohiya okhala nawoothe.

23 Ole onimuttittimiha vanceene* Yehova, onookhalaka mukumi.+

Owo onoorupaka saana ni khonrowa woovaka itthu soowoopiha.+

24 Mutthu oonyoonyiwa onnihela ntata nawe mutixelani,

Masi khoniimananiha oroihaka mwaano mwawe.+

25 Mutthu ohirina ankhili,+ onimwiixutta etthu okathi onihukhummwa awe mulipa-ooveeha,+

Nave mmuttaruxe musuweli, nto owo onimuncererya osuwela wawe.+

26 Ohinimuthokorerya saana paapa awe ni onimoomola maama awe,

Mwaana owuulihiha muru ni oohittittimiha.+

27 Mwanaka, vakhala wiira munookhootta ottaruxiwa,

Munoohiya wiiwelela moolumo a ankhili.

28 Namoona ohirina efaita onniveeha exariya,+

Nave eyano ya atakhali ennimirya itthu sootakhala.+

29 Alipa-ooveeha,+ anoohukhummwa,

Nave alolo, anoowaxuliwa.+

20 Ole oniwurya eviinyu yinceene,+ onnikhala mutthu ooveeha,+ ni oopaca.

Mutthu onipaka itthu soohiloka mwaha woowurya eviinyu, mulolo.+

 2 Woopiha wa mwene, onlikana ni kharamu onoopa mirukulu,+

Ole onimwiiriha mwene onanariwa, onnitthekela* okumi awe.+

 3 Atthu annimuttittimiha mutthu onisyaka onyakulihana,+

Masi alolo ootheene waasivela onyakulihana.+

 4 Mutthu oonyoonyiwa khonlima mwaha wooriirya,

Owo onrowa ovekelaka okathi woohepha ohirina etthu.*+

 5 Miyuupuwelo sa murima wa mutthu, sinlikana ni maasi oowiixerya,

Mutthu orina ankhili, onnikumiherya ota.

 6 Atthu anceene annilaleya ophenta waya woororomeleya,

Masi ti pani oniwerya omphwanya mulopwana oororomeleya?

 7 Naxariya onneetta voororomeleya.+

Anaawe anrowa okhumelela nuumala yena,+ anrowa ohakalalaka.

 8 Okathi mwene onikilaathi awe veehiceni vawe wiira ophukeleke,+

Onnimala-maliha itthu sootheene sootakhala ohoolo wawe.+

 9 Ti pani oniwerya ohimya wiira: “Kooreeriha murima aka;+

Nkirina-tho etampi”?+

10 Ipalansa soowiiya ni miphimo sihikhanle seekeekhai,

Sinnimunanara vanceene Yehova.+

11 Hata mwaana* onnisuwanyeya ni miteko sawe,

Akhala wiira mweettelo awe ti wooloka ni wa xariya.+

12 Maaru aniiwa ni maitho anoona,

Ootheene aya apattuxiwe ni Yehova.+

13 Muhiphenteke ikhove, mwiira siiso munoohaawa.+

Mutthukule maitho, nto munookhalana yoolya yinceene.+

14 Mulipa-oothuma onnihimya wiira: “Marotta ala khalonke, khalonke!”

Masi okathi onirowa awe, owo onniittottopa mwaha wa nakoso omweettale awe.+

15 Mutthu pooti okhalana eweero ni maluku oowaarya a mphareya,

Masi moolumo a mutthu orina ankhili, tootepa okhalana efaita.+

16 Mukuxe nlaya na mutthu aaleihenrye wiira aamuliva itthu saakomphwale ni mutthu muhinimusuwela anyu,+ vakhala wiira mutthu owo kholinve.

Mmukhanyererihe woovahani neemexeryo vakhala wiira owo omukophenle muthiyana a elapo ekina.+

17 Ephaawu eniphwanyiwa ni wootha ennimusivela mutthu,

Masi nuumala-vo, eyano awe ennisareya mihaava.+

18 Sakohiwa miruku, apalano anneetta saana,+

Murumeelaka malakiheryo a mutthu a miruku, munoowerya owana ekhotto anyu.+

19 Nawoothe onnimwara-mwarya isiiri;+

Muheetteke ni atthu oowaasivela waapa.

20 Ole onimutakhaliha paapa awe ni maama awe,

Muthuko awe onoottipihiwa okathi enrowa aya okhumelela epiphi.+

21 Mutthu onipacerya ophwanya mihakhu ni nrima,

Wookiseryani waya khonreelihiwa.+

22 Muhihimyeke wiira: “Kinooliva yootakhala ni yootakhala!”+

Mmulipeleleke Yehova,+ owo onoowoopolani.+

23 Yehova sinnimunanara vanceene miphimo sihikhanle seekeekhai,

Nave epalansa yoowootha ti yoohiloka.

24 Mavalo a mutthu aneettihiwa ni Yehova;+

Mutthu oniwerya sai osuwela ephiro onrowa awe?

25 Muraakho muulupale, mutthu olavula ohuupuwenle oriki: “Kommanela natiri Muluku”,+

Variki ohuupuwenle etthu onileiherya awe.+

26 Siisaale nthakathaka ninvalaanyiwa aya ni ipyo,+

Mwa enamuna emosa-ru, atakhali+ annivalaanyiwa ni annikumihiwa ni mwene orina ankhili.

27 Moolumo a* mutthu, anlikana ni muthuko wa Yehova,

Annooniherya itthu siipithihiwe mweerutthuni mwawe.

28 Ophenta ni ororomeleya onnimukhapelela mwene,+

Mwaha wa ophenta woororomeleya onnilipiha ehice awe.+

29 Ovuwa wa amiravo ti ikuru saya,+

Nave oreera wa atthu oowuuluvala, ipwi saya.+

30 Ohukhummwa onninikhaliherya ohiya opaka itthu sootakhala,+

Ottaruxiwa onlikana ni etthu enreeriha itthu sootakhala vamurimani vahu.

21 Murima wa mwene, onlikana ni maphattuwelo a maasi ari mmatatani mwa Yehova.+

Owo onniroiha opuro onimusivela.+

 2 Mutthu onoona wiira iphiro sawe sootheene ti sooloka,+

Masi Yehova tonitokosa mirima.+

 3 Opaka etthu yooloka ni ya xariya,

Ennimusivela vanceene Yehova ovikana mukuttho.+

 4 Maitho oowiixinnuwiha a atakhali ni murima aya woowiisoona,

Ti muthuko oneettiha iphiro saya, nave itthu iyo etampi.+

 5 Apalano a mutthu orina ankhili anneetta saana,+

Masi atthu ootheene ookhummwa murima, anoohaawa.+

 6 Ophwanya mihakhu ni wootha, onlikana ni etthapwe enlakaseya,

Ni onlikana ni muraakho oniiva.*+

 7 Atakhali anoomala-mala mwaha wa otakhala waya,+

Okhala wiira awo annikhootta opaka itthu attharaka exariya.

 8 Ephiro ya mutthu orina mulattu ti yoohiloka,

Masi miteko sa mutthu ooloka ti sooreera.+

 9 Fataari okhala vakantu vasulu va empa,

Ohiya okhala empa emosa ni muthiyana oomusivela onyakulihana.+

10 Mutthu ootakhala oniphavela etthu yootakhala;+

Owo khonimureerela murima mukhwaawe.+

11 Okathi mutthu ooveeha onihukhummwa awe, ole ohinsuwela itthu sinceene onnikhalana ankhili.

Nave okathi mutthu orina ankhili oniixuttihiwa awe, onnikhalana osuwela.*+

12 Naxariya onniweha etthoko ya mutakhali,

Nave onniiriha etthoko ya atakhali opwetexiwa.+

13 Ole onikhootta owiriyana okhuwela wa mulipa-oohaawa,

Nave okathi owo onrowa awe okhuwela, khonrowa waakhuliwa.+

14 Itthu sinivahiwa wiiphiini sinnimaliha onanariwa,+

Nave mutthu onikunyariwa wiiphiini onnikumiherya onanariwa vanceene.

15 Opaka itthu mwa xariya onnimuhakalaliha naxariya,+

Masi etthu yoowoopiha para ale anipaka itthu sootakhala.

16 Mutthu onihiya ephiro ya ankhili,

Onoomumula ni ale akhwiiye.+

17 Ole onimusivela otthekula, onoohaawa,+

Ole enimusivela eviinyu ni makhura, khonrowa othaaciri.

18 Mutakhali onrumeeliwa wiira omoopole naxariya,

Nave mutthu ohinroromeleya, onrumeeliwa wiira omoopole mutthu oororomeleya.+

19 Fataari okhala moothakoni,

Ohiya okhala ni muthiyana oonyakulihana ni oonyoonyiha.+

20 Etthoko ya musuweli,+ sookhala mihakhu sa efaita yinceene ni makhura,

Masi mulolo khonirumeela saana* itthu orina awe.+

21 Ole oniphavela exariya ni ophenta woororomeleya,

Onoophwanya okumi, exariya ni ovuwa.+

22 Mutthu orina ankhili onoowerya owela* exiri ya epooma ya atthu oowerya,

Nave onoopwetexa ixiri soolipa awo aniroromela aya.+

23 Ole onikasoopa nlumi nawe,

Onnisyaka mixankiho.+

24 Wiixinnuwiha, wiikuxererya ni wiisoona, moolumo anivahiwa mutthu onipaka itthu moowiikuxererya,

Ohuupuwelaka etthu enipaka awe.+

25 Itthu simphavela awe mutthu oolosowa sinoomwiiva,

Okhala wiira onnikhootta ovara muteko.+

26 Owo onniviriha nihiku ntero ophavelaka vanceene,

Masi mutthu ooreera murima onnivaha ni murima wootheene.+

27 Mukuttho wa mutthu ootakhala khorina efaita,+

Onnitepa ohikhalana efaita aavahaka ni muupuwelo wootakhala!*

28 Namoona oowootha onimookhwa,+

Masi mutthu onisuwela owiriyana oratteene, onoovahaka onamoona mahiku ootheene.

29 Mutakhali onnooniherya owiitho wawe wiira khonuuliwa muru,+

Masi ephiro ya naxariya ti yooloka.+

30 Khakhanle ankhili, nnakhala miruku aahiiso osuwela, siniwerya onvirikanya Yehova.+

31 Ekhavalo ennilokiheriwa para nihiku na ekhotto,+

Masi Yehova tonoopola.+

22 Nsina nooloka* nookhalana efaita ovikana mihakhu sinceene,+

Ottittimihiwa ti vootepexa oreera ovikana eparatha ni eweero.

 2 Thaaciri ni mulipa-oohaawa anoolikana:

Oowanli aya apattuxiwe ni Yehova.+

 3 Mutthu orina ankhili, onniweha etthu yoowoopiha oniipitha,

Masi ole ohinsuwela itthu sinceene, onrowa weiwo sinamukhumelela mixankiho.

 4 Wiiyeviha ni omuttittimiha vanceene* Yehova,

Onnimwiiriha mutthu ophwanya mihakhu, ovuwa ni okumi.+

 5 Ephiro ya mutakhali sookhala miiwa ni miraakho,

Masi ole onivaha efaita okumi khonaattamela itthu iyo.+

 6 Mmwiixuttiheke mwaana* ephiro onireerela awe otthara,+

Hata uuluvalaka khonrowa ohiya ephiro eyo.+

 7 Thaaciri onninwerya mulipa-oohaawa,

Nave ole onikopha onnikhala epottha ya mutthu omukophenle awe.+

 8 Ole onaala itthu sootakhala onoohepha maxakha,+

Nave ekopo onirumeela awe wiira aahukhumu atthu ni owali, enimuntiwa.+

 9 Mutthu oovaha* onooreelihiwa,

Okhala wiira onnikawana yoolya awe ni mutthu oohaawa.+

10 Mmoomole mulipa-ooveeha,

Nto onyakulihana onoomala,

Nave owana-wana ni oruwana onoomala.

11 Ole orina murima wooloka ni onilavula moolumo ooreera,

Onookhala mpatthani a mwene.+

12 Maitho a Yehova annimukhapelela mutthu orina osuwela,*

Masi Muluku onnihonona moolumo a atthu oohiroromeleya.+

13 Mutthu oonyoonyiwa onnihimya wiira: “Ookhala kharamu vate!

Kinimwiiviwa eriyari ya ephiro!”+

14 Eyano ya muthiyana onirupihana voohiloka,* nlitti noowiixa.+

Ole onlamuliwa ni Yehova onoomorela memmo.

15 Okhala wene, anamwane aniphavela opaka itthu ahooniheryaka ankhili,+

Masi ekopo ya ottaruxa+ enimwaakhaliherya opaka itthu ni ankhili.

16 Ole onimwiiyerya mulipa-oohaawa wiira othaaciri,+

Vamosa ni ole oninvaha itthu mutthu oothaaciri,

Anoohaawa.

17 Nvahe ephoole ni nwiriyane moolumo a ankhili,+

Wiira murima anyu weetteleke osuwela waka.+

18 Tthiri ti vooreera osuka itthu iyo vamurimani vanyu,+

Wiira itthu iyo sootheene sihihiye okhala mwaano mwanyu.+

19 Olelo kinnoovahani osuwela,

Wiira mmuroromeleke Yehova.

20 Kiira kihoolepelani,

Wiira koovaheeni miruku sinceene ni malakiheryo,

21 Wiira kiwiixuttiheni moolumo eekeekhai ni ororomeleya,

Wiira mmuttikiherye ole oorummeni ihapari seekeekhai?

22 Muhimwiiyerye mulipa-oohaawa mwaha wookhala oohaawa,+

Nave muhimuhaaxe mulipa-oohaawa vamukhora wa epooma,+

23 Okhala wiira Yehova mwaneene tonrowa owaakiherya mulattu aya,+

Nave onimwaapwetexa ale aniwiiyerya.

24 Muheetteke vamosa ni atthu oowaakuva onanariwa,

Nnakhala muhikhaleke vamosa ni atthu oowaakuva onanariwa,

25 Mwiira siiso, khamunrowa wiixutta iphiro saya,

Nnakhala khamunrowa wiikumiherya maxakha.+

26 Muhikhaleke ntoko atthu yaale anivahana ntata yiiwananaka etthu,

Ephavelaka waaroromeliha atthu akina anaakophela aya.+

27 Mwaahikhalane etthu yoolivana,

Munimwaakhiwa ekhaama anyu!

28 Muhikumihe mikano sa khalai,

Seiyo saaheliwe ni amuhavinre anyu.+

29 Mootoko omoona mulopwana oorattela muteko awe?

Owo onimweemela ohoolo wa mamwene,+

Ohiya ohoolo wa atthu pure.

23 Okathi munikilaathi anyu wiira mulye ni mwene,

Nweheke oratteene etthu eri ohoolo wanyu,

 2 Muheleke mwaalo vammilo vanyu,*

Vakhala wiira muniphavela olya vanceene.

 3 Muhiphaveleke yoolya awe yoosiva,

Wiira yoolya eyo ehoomoroxeleni vamuraakhoni.

 4 Muhikukhumuwe mphavelaka ophwanya mihakhu.+

Mweemele ni nwooniheryeke ankhili.*

 5 Muhiwehexexeke mihakhu, okhala wiira iyo sinnilakaseya,+

Mweekeekhai, iyo sinnikhalana mapupha ntoko murumaasi, sinavava sirowaka osulu+

 6 Muhilyeeke eyoolya ya namilili,

Muhiphaveleke yoolya awe yoosiva,

 7 Okhala wiira owo onlikana ni mutthu onilepa itthu sootheene munilya anyu.

Owo onnooleelani wiira: “Mulyeeke ni nwuryeke”, masi khonihimya ni murima awe wootheene.*

 8 Munoorapheya itthu vakhaani mulyiiye anyu,

Nave moolumo anyu a oxukhurela animoorimeelani.

 9 Muhimulavuleleke owaruni mulolo,+

Okhala wiira onoothanya moolumo anyu a ankhili.+

10 Muhikumihe mikano sa khalai,+

Aahiiso muhikele ematta ya anamwane ahirina apapaya.*

11 Tthiri, mulipa oniwaakiherya toowerya;

Owo onimwaakiherya mulattu aya oovirikanyakani.+

12 Murima anyu weemereryeke ottaruxiwa,

Nave maaru anyu awiriyaneke moolumo a ankhili.

13 Muhihiye omuttaruxa mmiravo.*+

Mwammana ni ekopo, owo khonikhwa.

14 Muhaana ommana ni ekopo,

Wiira mmoopole wookhwaani.*

15 Mwanaka, mwakhalana murima wa ankhili,

Miyo kinootteeliwa murima.+

16 Kinootteeliwa murima vanceene,

Okathi munrowa anyu olavulaka itthu sooloka.

17 Murima anyu ohaakhaleleke nrima anatampi,+

Masi mmuttittimiheke vanceene* Yehova okathi wootheene,+

18 Okhala wiira mwiira siiso, mahiku anyu a ohoolo+ anrowa okhala ooloka,

Nave nlipelelo nanyu khaninrowa omala-mala.

19 Mwanaka, nwiriyane ni mukhalane ankhili,

Nave mweettiheke murima anyu ephiro yooloka.

20 Muhikhaleke vamosa ni ale aniwurya eviinyu yinceene,+

Nave muhikhaleke ni ale anikhuura enama yinceene.+

21 Okhala wiira anamuhapaliwa ni anamalya anoohaawa,+

Nave orupa vanceene onoowiiriha owara mattapwatta.

22 Munwiriyaneke paapa anyu, yoowo ooyanreni,

Nave muhimuthanyeke maama anyu mwaha woowi ohuuluvala.+

23 Muthume ekeekhai ni muhikhala-khale mutumihaka,+

Nave-tho mwaathume ankhili, muthume ottaruxiwa ni osuwela.+

24 Paapa awe naxariya, moohaanyiherya onootteeliwa murima;

Owo onoohakalala tthiri mwaha wa mwanawe okhalana ankhili.

25 Paapa anyu ni maama anyu anootteeliwa murima,

Nave maama anyu yoowo ooyanreni onootthapa.

26 Mwanaka, mukivahe murima anyu,

Nave muhakalaleke ni iphiro saka.+

27 Okhala wiira muthiyana namararuwa* onlikana ni nlitti noowiixa,

Nave muthiyana onrupihana voohiloka* onlikana ni ehime yoophunyeya.+

28 Owo onniipitha ntoko latarau,+

Nave onniiriha wuncerereya nummeru na alopwana oohiroromeleya.

29 Ti pani onihaawa? Ti pani onixanka?

Ti pani oninyakulihana? Ti pani oniikhupanyerya?

Ti pani orina makhwatta vahikhanle mulattu? Ti pani orina maitho ooxeerya?

30 Taale aniviriha okathi munceene awuryaka eviinyu,+

Taale aniphavelasa eviinyu yoowaawa.

31 Muhiwehe oxeerya wa eviinyu,

Okathi enooniwa aya oreera ni okathi enooniwa aya osiva yaawuriwaka,

32 Okhala wiira wookiseryani waya, eyo enniluma ntoko enowa,

Nave eveneno aya enlikana ni eveneno ya evili.

33 Maitho anyu anrowa owehaka itthu soohiirya,

Nave murima anyu onrowa ohimyaka itthu sootakhala.+

34 Nyuwo munrowa olikanaka ni mutthu onimmaathi eriyari ya ephareya,

Nave munrowa olikanaka ni mutthu onimmaathi opuro woorakamela osulu wa pakiti.

35 Munoohimyaka wiira: “Koomaniwa, masi nkoonale owereya.

Koovahiwa epuraata, masi nkoonale etthu.

Kinrowa ovenya silini?+

Kinrowa waavya eviinyu ekina wiira kiwurye”.

24 Muhaakhaleleke nrima atakhali,

Nnakhala muheettanake,+

 2 Okhala wiira murima aya onniphavela itthu sootakhala,

Nave iyano saya sinnilavula itthu soohiloka.

 3 Etthoko ennitekiwa* arumeeliwaka ankhili,+

Nave ennilipihiwa arumeeliwaka ankhili awo.

 4 Orumeeliwaka osuwela, isaala saya sinnisarya

Itthu sootheene sa faita ni mihakhu sooreera.+

 5 Mulopwana orina ankhili ta ikuru,+

Nave orumeelaka osuwela, mulopwana onnincererya ikuru sawe.

 6 Yakhala malakiheryo a mutthu a miruku, munoowerya owana ekhotto anyu,+

Nave yaatta anvaha miruku, onnikhala oxintta.*+

 7 Ankhili eekeekhai khaniphwanyiwa ni mutthu ohinuupuwela saana,+

Owo khorina etthu yoohimya vamukhora va epooma.

 8 Khula mutthu onuupuwela etthu yootakhala,

Onimwiihaniwaka mutthu orina muupuwelo wootakhala.+

 9 Miyuupuwelo sa mutthu ohinuupuwela saana, etampi,

Nave atthu annimunyokha mulipa-ooveeha.+

10 Mwakhulumuwa okathi wa mixankiho,

Ikuru sanyu sinoovukuwa.

11 Nwoopole ale anroihiwa wookhwaani,

Nave nwoopole ale ari mmaxakhani,+ anrowa wiiviwa.

12 Mwahimya wiira: “Masi khinaasuwela”,

Niireke ole onitokosa mirima khonrowa osuwela?+

Aayo, Ole onoowehani onoosuwela,

Nave onoomuliva khula mmosa moovarihana ni miteko sawe.+

13 Mwanaka, mulyeeke oravo, okhala wiira ti wooreera,

Oravo wa mmahepepeni* ti woosiva para mwaano.

14 Mwa enamuna emosa-ru, musuweleke wiira ankhili tooloka para nyuwo,+

Mwaaphwanya vale, mahiku anyu a ohoolo anrowa okhala ooloka,

Nave nlipelelo nanyu khaninrowa omala-mala.+

15 Muhiipithe ntoko mutthu ootakhala, waattamela etthoko ya naxariya,

Muhipwetexe opuro awe woomumula.

16 Okhala wiira hata naxariya omoraka ikwaha 7, owo onoovenya-tho,+

Masi mutakhali onoomora mwaha wa mixankiho.+

17 Nwanani anyu amora, muhihakalale,

Nave akwattuliwa muhitteeliwe murima,+

18 Mwiira siiso, Yehova onimoona ni khivanrowa omusivela,

Nave Muluku onoohiya onanariwa nuuwo.*+

19 Muhinyoonyiweke mwaha wa atthu ootakhala,

Nave muhaakhaleleke nrima atthu ootakhala,

20 Okhala wiira atthu ootakhala khanlipelela etthu muhoolo,+

Nave muthuko wa atakhali onoottipihiwa.+

21 Mwanaka, mmuttittimiheke vanceene* Yehova ni mwene.+

Nave muheettaneke atthu aniphavela oturuka itthu,+

22 Okhala wiira enimwaakhumelela ehasara vootutuxerya.+

Khuuvo onisuwela ehasara atthu awo oowanli* anrowa aya waakumiherya atthu awo.+

23 Moolumo ala ta atthu arina ankhili:

Okathi muniphuka anyu, khivanreerela waathanla atthu.+

24 Ole onimuleela mutthu ootakhala wiira: “Nyuwo mwa naxariya”,+

Onootakhalihiwa ni atthu, nave onoolamuliwa ni maloko.

25 Masi itthu sinooweettela saana ale animuttaruxa,+

Nave anooreelihiwa ni itthu sooreera.+

26 Atthu anonvaha epeexo ole onilavula ekeekhai+ okathi onaakhula awe.*

27 Mpaceryeke olokiherya miteko sa vate ni itthu sootheene mmatta,

Nuumala-vo, mutekeke empa anyu.*

28 Muhimukhalele onamoona mukhwiinyu, mwaahisuweleke itthu sootheene.+

Nave muhirumeeleke eyano anyu wiira mwaawoke atthu akina.+

29 Muhihimyeke wiira: “Kinoowiirela etthu emosa-ru akiirenle aya,

Nave kinimwaattikiherya ekipakenle aya”.+

30 Koovira ematta ya mutthu oonyoonyiwa,+

Nave koovira ematta ya ewuuva ya mutthu ohinuupuwela saana.*

31 Miyo kaahiweha ematta eyo ephimpe ene malaxi,

Etthaya aya ekhuneeliwe ene ni oyele,

Nave exiri ya maluku epwexakasiwe ene.+

32 Kaahiweha eyo ni kaahihela vamurimani vaka;

Kaahoona ni kaahiixutta etthu ela:

33 Mwarupa vakhaani, mwaphwanya ikhove vakhaani,

Mwaikhuraana vakhaani mphavelaka omumula,

34 Ohaawa wanyu onimoorwa ntoko latarau,

Nave othoiwa wanyu, onimoorwa ntoko mulopwana okunxe ikaruma sa ekhotto.+

25 Nave-tho, iya miruku sa Salomooni,+ seiyo silempwale* ni alopwana a Ezekiya+ mwene a oYuda:

 2 Ovuwa wa Muluku, osuka esiiri,+

Nave ovuwa wa mamwene, otokosa mwaha.

 3 Ntoko siisaale erimu erakamenle aya osulu ni elapo eri aya yoowiixerya,

Siiso-tho, khuuvo onsuwela itthu sootheene sa mamwene.

 4 Okathi mutthu onvenxa awe itthu soohiloka sa eparatha,

Eparatha eyo enrowa okhala yootepa oloka.+

 5 Mmukumihe mutakhali ohoolo wa mwene,

Nto omwene awe onrowa okhala woolipa, nave owo onrowa olamulelaka ni exariya.+

 6 Muhiittittimihe ohoolo wa mwene,+

Nnakhala muhikilaathi eriyari ya atthu oovuwa,+

 7 Maana etthu yooloka ti wiireliwa nuuwo wiira: “Murwe nno”,

Ohiya wuulihihiwa muru ohoolo wa atthu oovuwa.+

 8 Muhaakuveke oroiha mulattu anyu otripunaale,

Munrowa opaka-ni akhala wiira mutthu onimooniherya wiira enihimya anyu khahiyo ekeekhai?+

 9 Mphukeke mulattu anyu ni mukhwiinyu,+

Masi muhihimyeke isiiri muroromeliwe anyu,+

10 Mwaahiire siiso, ole onoowiriyanani onoowuulihihani muru,

Nave khamunrowa owerya omala-maliha moolumo oohiloka mmwara-mwanrye anyu.

11 Moolumo anilavuliwa okathi wooreera,+

Anlikana ni masa a eweero aheliwe mutixelani ya eparatha.

12 Ntoko siisaale ipirinku sa eweero ni itthu sinreeriha sa eweero yooreera,

Ti siiso siri aya moolumo oottaruxa a mutthu orina ankhili para mutthu oniwiriyana.+

13 Ntoko siisaale eneevi yooriirya nihiku na ohepha,

Ti siiso siri awe namuhupi oororomeleya para ale amurumme,

Okhala wiira owo onnimulipiha pwiya awe.+

14 Ntoko meeku ni epheyo ahinikumiherya aya epula,

Ti siiso siri awe mulopwana oniittottopa mwaha wa etthu ehitonko awe ovaha.+

15 Mwaha woowooniherya opixa murima, munoowerya omwiiriha namalamulela weemererya etthu,

Nave moolumo ooreera annipwexa nikhuva.+

16 Mwaphwanya oravo, mulyeeke onoophiyeryani,

Okhala wiira mwalya munceene, munoorapheya.+

17 Muhimakeleke orowa vatthokoni va mukhwiinyu,

Wiira owo ohiphweeleye, nto opaceryeke woonyokhani.

18 Ntoko maritelo a okhottoni, espaata* aahiiso nttheere* noononiwa,

Ti siiso siri awe mutthu onimootherya mukhwaawe.+

19 Ntoko siisaale niino noophweeya ni nnawu noohilipa,

Ti siiso siri aya omuroromela mutthu oohiroromeleya okathi wa mixankiho.

20 Ntoko siisaale mutthu onirula ikuwo sawe nihiku nooriirya,

Nave ntoko siisaale evinaakere emwarexeliwe vamithiikilani,*

Ti siiso siri awe mutthu onimwiipela isipo ole oriipiwe murima.+

21 Nwanani anyu* avoliwa etala, munvahe yoolya;

Avoliwa ntthona, munvahe maasi wiira owurye.+

22 Mwiira siiso, munimuukela makhala a mooro vamuru vawe,+

Nave Yehova onimootthuvelani.

23 Epheyo ya onorti, enniruuha epula,

Nave nlumi noowaapa, ninniwiiriha atthu akina onanariwa.+

24 Fataari okhala vakantu vasulu va empa,

Ohiya okhala empa emosa ni muthiyana oomusivela onyakulihana.+

25 Ntoko siisaale maasi ooriirya animukhaliherya aya mutthu okhulumunwe,

Ti siiso siri aya ihapari sooreera sinikhuma elapo ya ottaiwene.+

26 Ntoko siisaale opuro oniphattuwa maasi oowuutuwanyeya ni ehime eheliwe murette,

Ti siiso siri awe naxariya onituthumerya ohoolo wa mutakhali.

27 Khivanreerela olya oravo munceene,+

Nave khivanreerela mutthu ophavela wiivuwiha mmansawe.+

28 Ntoko siisaale epooma yoopwexiwa ehirina ixiri,

Ti siiso siri awe mulopwana ohiniwerya wiikasoopa.+

26 Ntoko siisaale ehimmora aya eneevi elimwe ni epula okathi woohepha,

Siiso-tho, mulolo khomphwanelela ottittimihiwa.+

 2 Ntoko siisaale mwaapalame ohintthyawa awe vahimulattu, nave nikekesa nihinvava aya vahikhanle mulattu,

Siiso-tho, mutthu khontakhalihiwa ohikhanle mulattu.*

 3 Murepettho onrumeeliwa para ekhavalo, mukhoyi onrumeeliwa para mwaapuuru,+

Nave ekopo enrumeeliwa para omaniwa ettuli ya alolo.+

 4 Muhimwaakhule mulolo ni elolo awe,

Wiira muhilikaneke nuuwo.

 5 Mmwaakhuleke mulolo ni ololo awe,

Wiira ohuupuweleke wiira ookhalana ankhili.+

 6 Ntoko siisaale mutthu oniikittha inawu sawe onaikumiherya mixankiho,

Ti siiso siri awe mutthu onimuroromela mulolo wiira omuhiyerye itthu sawe.

 7 Ntoko siisaale metto sootteettheya sa atthu anituthunya,

Ti siiso siri aya miruku sinikhuma mwaano mwa alolo.+

 8 Onvuwiha mulolo,+

Onlikana ni otthukwelela nluku vafiskani.

 9 Ntoko siisaale namuhapaliwa onivarelela awe mwiri wa miiwa,

Ti siiso siri aya miruku sinikhuma mwaano mwa alolo.

10 Ntoko siisaale mulipa onivonya mattheere* onaavulaliha awe atthu ootheene,

Ti siiso siri awe ole oninvaha muteko mulolo, aahiiso khula mutthu onivira.

11 Ntoko siisaale mwalapwa onitthikela awe olya marapheyo awe,

Siiso-tho, mulolo onnitthikela ololo awe.+

12 Mootoko omoona mutthu onuupuwela wiira ookhalana ankhili?+

Ti vookhweya omukhaliherya mulolo, ovikana omukhaliherya mutthu owo.

13 Mutthu oonyoonyiwa onnihimya wiira: “Ookhala kharamu mwaamukhaani mustaraatani,

Ookhala kharamu eriyari ya ephiro!”+

14 Ntoko siisaale mukhora onirukunuwa aya vatoopratiisani,

Ti siiso siniira awe mulipa-oonyoonyiwa vakhaamani vawe.+

15 Mutthu oonyoonyiwa onnihela ntata mutixelani,

Masi onnitepa onyoonyiwa oroiha etthu eyo mwaano mwawe.+

16 Mulipa-oonyoonyiwa onuupuwela wiira ookhalana ankhili,

Waavikana atthu 7 anaakhula saana.

17 Ole* onnanariwa mwaha wa onyakulihana wa atthu akina,+

Onlikana nuule onivara maaru a mwalapwa.

18 Ntoko namukhwa-anepa* onivonya mattheere* ni itthu siniiva,

19 Ti siiso siri awe mulopwana oninwoka mukhwaawe, onahimya wiira: “Kaamuthweela paahi!”+

20 Opuro ohikhanle ikhuni, mooro onnittipha.

Nave opuro ohikhanle nawoothe, onyakulihana onnimala.+

21 Ntoko siisaale makhala aniheliwa aya vaikho ni ikhuni sinitetheeriwa aya mooro,

Siiso-tho, mulopwana oonyakulihana onnikumiherya ohiiwanana.+

22 Moolumo a nawoothe anlikana ni epitisku yoosiva.

Epitisku eyo okhweya omirya ni waakuva orowa mmirimani.+

23 Moolumo ooreera anikhuma vamurimani va mutthu ootakhala,+

Anlikana ni eparatha enisirikeeliwa epetaaso ya oloko.

24 Ole onaanyokha atthu akina, onnoothererya ni moolumo awe,

Masi vamurimani vawe onniipithiha wootha.

25 Hata olavulaka ni moolumo ooreerela murima, muhimukupali,

Okhala wiira sookhala itthu 7 soohiirya* vamurimani vawe.

26 Nnaamwi mutthu owo oothaka wiira iipithihe onyokha wawe,

Otakhala wawe onoosuweliwa mmuttettheni.

27 Ole onithipa nlitti onoomorela memmo,

Nave ole onipirikixa nluku, nnoomphita.+

28 Nlumi noowootha, ninnimunyokha ole oninwoka aya,

Nave eyano yooveeha, ennikumiherya maxakha.+

27 Muhiittottopeke mwaha wa meelo,

Okhala wiira khamunsuwela enrowa wiiraneya meelo.+

 2 Mwaahiye atthu akina* yoottottopelekeni, ohiya nyuwo olavula ni moolumo anyu.+

Mutthu mukina* oottottopelekeni, ohiya wiittottopela mmansinyu.

 3 Nluku ti noolemela, nave mihaava ti soolemela,

Masi muxankiho onikumiheriwa ni mutthu ohirina ankhili, ti wootepa olemela ovikana itthu iyo.+

 4 Oviruwa ti wootakhala, nave onanariwa onlikana ni maasi manceene,

Masi tani oniwerya ovilela nrima?*+

 5 Fataari omuttaruxa mutthu muhimukhuwaka, ohiya ohimya wiira munnimphenta, masi muhooniheryaka.+

 6 Mpatthani eekeekhai onnivaha miruku hata vawereyaka,+

Masi ipeexo sa awanani, ti soowaatta.*

 7 Mutthu ovonne onnikhootta hata olya oravo mmahepepeni,*

Masi ole ovoliwe etala, hata etthu yoowaawa ti yoosiva.

 8 Ntoko mwaapalame otthyanwe mpuruni mwawe,

Ti siiso siri awe mulopwana okhumme vatthokoni vawe.

 9 Makhura ni nsenso* annitteeliha murima,

Siiso-tho, opatthani wooloka onikhumelela mwaha wa miruku seekeekhai.+

10 Muhimunyanyale mpatthani anyu nnakhala mpatthani a paapa anyu,

Nave muhirowe etthoko ya munninyu sookhumelelani mixankiho.

Fataari namwaattamanani anyu onikhala vakhiviru, ohiya munninyu onikhala ottaiwene.+

11 Mwanaka, mukhale mutthu orina ankhili, nave mukitteeliheke murima,+

Wiira kisuweleke omwaakhula ole onikivirikanya.+

12 Mutthu orina ankhili onniweha etthu yoowoopiha, oniipitha,+

Masi ole ohinsuwela itthu sinceene, onrowa weiwo sinamukhumelela mixankiho.

13 Mukuxe nlaya na mutthu aaleihenrye wiira aamuliva itthu saakomphwale ni mutthu muhinimusuwela anyu, vakhala wiira mutthu owo kholinve.

Mmukhanyererihe woovahani neemexeryo vakhala wiira owo omukophenle muthiyana a elapo ekina.+

14 Okathi mutthu onimureeliha awe mukhwaawe ni nsu noowiiwanyeya voosiisu ene,

Onoona wiira munoomutakhaliha.

15 Muthiyana ootheliwa onimusivela onyakulihana, onlikana ni empa ehinimaala ottonya nihiku na epula.+

16 Ole oniwerya ommaaliha, onniwerya omaaliha epheyo,

Nave onniwerya ovarela makhura ni ntata nawe noolopwana.

17 Eyuuma ennoniwa ni eyuuma ekhwaaya,

Siiso-tho, mutthu onikhaliheriwa ni mukhwaawe+ wiira ovareke itthu sooloka.*

18 Ole onikhapelela mwiri wa efiiku, onimoolya mihokorokho saya,+

Nave ole onimukhapelela pwiya awe, onoottittimihiwa.+

19 Siisaale maasi anooniherya aya owiitho wa mutthu,

Nave murima wa mutthu onooniwa ni atthu akina.

20 Mahiye ni opuro anipwetexiwa aya atthu, khaniphiyeriwa,+

Nnakhala maitho a mutthu khaniphiyeriwa.

21 Siisaale mooro onireeriha aya eparatha ni eweero,+

Siiso-tho, mutthu oneehereriwa okathi onittottopeliwa awe.

22 Hata mmunyakattaka mulolo,

Ntoko sinnyakattiwa aya ipyo vanxiloni,

Ololo awe khonimmalela.

23 Muhaana osuwela saana mukhalelo wa nikoto nanyu.

Mukhapeleleke saana ipwittipwitthi sanyu,+

24 Okhala wiira mihakhu khasinkhala mahiku ootheene,+

Nnakhala ekhara ya omwene khenihiyeraniwa nloko ti nloko voohimala.

25 Malaxi makithi annilakaseya, nto annikhumelela malaxi makina,

Nave munyepu wa omiyaakoni, onnithukumanyiwa.

26 Manri a ipwittipwitthi saamukhaani annoophwanyihani ikuwo,

Nave ipuri soolopwana sinnoophwanyihani ematta.

27 Nave-tho, enookhala eleeti yinceene ya epuri yoothiyana,

Eniphiyerya woolyihani nyuwo, waalyiha atthu a etthoko anyu ni waalyiha arumeyi anyu axithiyana.

28 Atthu ootakhala annitthyawa hata ahoomoliwaka,

Masi anaxariya toolipa murima ntoko kharamu.*+

 2 Sakhala itthu soohiloka mulaponi, makhulupale anniranttelana,+

Masi okhaliheriwaka ni mulopwana orina ankhili ni oosuwela, mukhulupale onookhala mahiku manceene.+

 3 Mulipa-oohaawa onimwiiyerya masikhini,+

Onlikana ni epula enihonona, enimaliha soolya sootheene.

 4 Ale anihiya wiiwelela nlamulo, annaattottopela atakhali,

Masi ale aniiwelela nlamulo, annaavirikanya atakhali awo.+

 5 Atthu ootakhala khanwerya wiiwexexa exariya,

Masi ale animphavela Yehova, anniwerya wiiwexexa itthu sootheene.+

 6 Fataari mutthu oohaawa oneetta voororomeleya,

Ohiya mutthu oothaaciri onitthara iphiro soohiloka.+

 7 Mwaana orina ankhili onniiwelela nlamulo,

Masi mwaana ori mpatthani a anamalya, onnimuulihiha muru paapa awe.+

 8 Ole onincererya mihakhu sawe ni ixuuru aahiiso ni iluukuru soohiloka,+

Onimuthukumanyerya ole onaareerela murima alipa-oohaawa.+

 9 Ole onikhootta wiiwelela nlamulo,

Hata mavekelo awe tootakhala.+

10 Ole onimuhapuxa naxariya wiira otthareke ephiro yootakhala, onoomorela munlittini mwawe,+

Masi mutthu oororomeleya onimwaakhela itthu sooreera.+

11 Thaaciri onniixoona okhalana ankhili mmensawe,+

Masi mulipa-oohaawa orina ankhili onnimoona ntoko siri awe.+

12 Okathi itthu siniweettela aya saana anaxariya, onnikhala ovuwa wuulupale.

Masi okathi atakhali anikhalana aya owerya, atthu anniipitha.+

13 Ole onivitha itampi sawe, itthu khasinrowa omweettela saana,+

Masi ole onihimya ni onittharuwa itampi iyo, onoomoreliwa ikharari.+

14 Oohakalala tuule oniwehaweha okathi wootheene,

Masi ole onuumiha murima awe, onoophwanya maxakha.+

15 Ntoko kharamu onoopa murukulu ni mwaamunama a mutakhwani oniihaniwa ursu onixaya,

Ti siiso siri awe namalamulela ootakhala, onaalamulela atthu oohaawa.+

16 Muhooleli ohirina ankhili khonirumeela saana owerya wawe,+

Masi ole oninyokha iluukuru soohiloka, onimuncererya okumi awe.+

17 Ole onimwiiva mutthu, onootthyawa mpakha mmahiye.+

Ohikhale mutthu onimwaakiha.

18 Ole oneetta voororomeleya onimoopowa,+

Masi ole onitthara iphiro soohiloka, onoophwanya maxakha.+

19 Ole onlima ematta awe, onookhalana yoolya yoowaatta,

Masi ole oniimananiha ophavelasa itthu sihirina efaita, onoohaawa.+

20 Mulopwana oororomeleya, onimwaakhela mareeliho manceene,+

Masi ole oniphavela othaaciri, onookhalana mulattu.+

21 Ti voohiloka waathanya atthu,+

Masi mutthu pooti opaka etthu yoohiloka ophavelaka yoolya vakhaani.

22 Mutthu a nrima onniphavela mihakhu,

Ohisuwelaka wiira onoohaawa.

23 Ole onimpwapwela mutthu,+ onooxukhureliwa vanceene,+

Onvikana ole onttottopela voowoothererya.

24 Ole oniwiiyerya apapawe ni amamawe, onahimya wiira: “Khahiyo etthu yootakhala”,+

Mpatthani a mutthu onipaka itthu sootakhala.+

25 Mutthu a nrima onnikumiherya ohiiwanana,

Masi ole onimuroromela Yehova, itthu sinoomweettela saana.*+

26 Ole oniroromela murima awe, mulolo,+

Masi ole oneetta ni ankhili, onimoopowa.+

27 Ole onaavaha atthu oohaawa, khenrowa omuthowa etthu,+

Masi ole ohinaakhaliherya atthu oohaawa, onootakhaliwa vanceene.

28 Okathi atakhali anikhalana aya owerya, atthu anniipitha,

Masi okathi anikhwa aya, anaxariya annincerereya.+

29 Mutthu onthipelela opaka itthu soohiloka nuumala ottaruxiwa ikwaha sinceene,+

Onoopwetexiwa mootutuxerya ni khivankhala murette.+

 2 Anaxariya yakhala anceene, atthu annitteeliwa murima,

Masi okathi atakhali anilamulela aya, atthu anniriipiwa murima.+

 3 Mutthu onimusivela ankhili, onnimutteeliha murima paapa awe,+

Masi ole oneetta ni athiyana anamararuwa, onnihonona muhakhu awe.+

 4 Mwaha wa exariya, mwene onnilipiha elapo awe,+

Masi mutthu oniphavela okunyariwa, onnipwetexa elapo eyo.

 5 Mulopwana oninveeha mukhwaawe,

Onnireya muraakho para inawu sa mukhwaawe.+

 6 Etampi ya mutthu ootakhala, tekhanle muraakho awe,+

Masi naxariya, onnikhuwela otteeliwe ene murima ni otthapa.+

 7 Naxariya onnithokorerya itireitu sa alipa-oohaawa,+

Masi mutakhali khonithokorerya.+

 8 Atthu oowiittottopa annipattiha epooma,+

Masi ale arina ankhili, annimaliha onanariwa.+

 9 Okathi mutthu orina ankhili oninyakulihana awe ni mutthu ohirina ankhili,

Onnikhala-vo onyakulihana ni otheya, masi khiivo enikhumelela.+

10 Anawiive annimunyokha mutthu ohitthenke etthu,+

Nave anniphavela omwiiva naxariya.

11 Mulolo onnooniherya onanariwa wawe wootheene,+

Masi mutthu a ankhili onnimaala okathi wootheene.+

12 Okathi namalamulela oniwiriyana awe itthu soowoothiwa,

Arumeyi awe ootheene anookhala atakhali.+

13 Mulipa-oohaawa ni mulipa-oohaaxa yookhala etthu anilikana aya:

Yehova onnaavaha okumi oowanli aya.

14 Okathi mwene onaaphukela awe alipa-oohaawa voororomeleya,+

Ehice awe enrowa okhalaka yoolipa okathi wootheene.+

15 Ekopo* ni ottaruxiwa sinnivaha ankhili,+

Masi mwaana onihiyereriwa opakaka khula etthu, onnimuulihiha muru maama awe.

16 Okathi atakhali anincerereya aya, itampi sinnincerereya,

Masi anaxariya animwaaweha atakhali epwetexiwaka.+

17 Mmuttaruxe mwaninyu, nto owo onimoovahani murettele,

Nave onimoosivelihani vanceene.+

18 Saahikhale itthu sinooniheriwa ni Muluku,* atthu khanitthokiheya,+

Masi oohakalala taale aniiwelela malamulo.+

19 Murumeyi khoneemererya ottaruxiwa ni moolumo paahi,

Okhala wiira nnaamwi iiwexexaka, khoniiwelela.+

20 Niireke mootoko onweha mutthu oowaakuva olavula?+

Mulolo onnilipelela etthu ohoolo onvikana mutthu owo.+

21 Akhala wiira murumeyi onoolemeihiwa okhuma omiravo awe,

Owo onrowa okhala mutthu oohixukhuru.

22 Mutthu oowaakuva onanariwa, onnikumiherya ohiiwanana,+

Nave mutthu oowaakuva oviruwa, onnipaka itampi sinceene.+

23 Mutthu oowiisoona onooyevihiwa,+

Masi mutthu oowiiyeviha onoovuwihiwa.+

24 Ole ori mpatthani a latarau, onniinyokha mmansawe.

Owo onniihaniwa wiira okhale namoona, masi khonihimya etthu.+

25 Owoova atthu muraakho,*+

Masi mutthu onimuroromela Yehova, onookhapeleliwa.+

26 Atthu anceene anniphavela olavula ni* namalamulela,

Masi exariya enikhuma wa Yehova.+

27 Mutthu ohirina exariya onnithanyiwa ni anaxariya,+

Nave ole oneettela ephiro yooloka, onnithanyiwa ni mutthu ootakhala.+

30 Ala moolumo a Aguri mwaana a Yake, aamuhimenrye awe Itiyeli ni Ukali.

 2 Miyo nkinsuwela itthu sinceene waavikana atthu akina,+

Nave nkirina osuwela mutthu onireerela awe okhalana.

 3 Miyo nkiixuttihiwe ankhili,

Nave nkirina osuwela wa Muluku Oowaaryexa.

 4 Ti pani otonko owela wiirimu nuumala-vo okhuruwa?+

Ti pani otonko othukumanya epheyo ni matata awe oomanli?

Ti pani otonko wuupaanya maasi vanlayani vawe?+

Ti pani olipinhe* ommalela aya elapo?+

Munnisuwela nsina nawe ni nsina na mwanawe? Mwasuwelaka, mukileele.

 5 Moolumo ootheene a Muluku, tooloka.+

Owo ti nikula na wiixaakihana nnaakhapelela ale anitthyawela wa yena.+

 6 Muhincererye moolumo awe,+

Mwiira siiso, owo onimoopwapwelani,

Nave vanoosuweliwa wiira nyuwo mwa nawoothe.

 7 Kinoovekelani itthu piili,

Muhikikhoottiherye kihinatthi okhwa.

 8 Mukumihe ohoolo waka, ohiroromeleya ni wootha,+

Nave muhikiirihe okhala oohaawa nnakhala thaaciri.

Mukivahe paahi eyoolya enikiphiyerya,+

 9 Wiira kihikhale oowerya nto kookhoottekeni kiiraka: “Yehova ti pani?”+

Nnakhala muhikiirihe okhala mulipa-oohaawa, wiira kihiiye, kihittittimihaka nsina na Muluku aka.

10 Muhimootherye murumeyi, ohoolo wa pwiyawe,

Mwiira siiso, owo onimootakhalihani nave munoohimmwa okhalana mulattu.+

11 Nookhala nloko nimmutakhaliha paapa aya,

Nave nihimmureeliha maama aya.+

12 Nookhala nloko nniixoona okhala nooloka,+

Masi nihitonko oreerihiwa itthu saya soohiloka.*

13 Nookhala nloko nirina maitho oowiisoona,

Nave nnaaweha atthu akina ni wiisoona!+

14 Nookhala nloko nirina maino anlikana ni espaata,*

Nave maino aya a ottuli* anlikana ni miyaalo;

Awo annaahaaxa atthu oowiiyeviha valaponi,

Nave annaamala-maliha atthu oohaawa moolumwenkuni.+

15 Mututhu ookhalana anamwane anli axithiyana ankhuwela yiiraka: “Kivahiwe! Kivahiwe!”

Sookhala itthu tthaaru sihimphiyeriwa,

Itthu xexe sihinihimya wiira: “Vaaphiyerya!”

16 Mahiye*+ ni erukulu ehiniyara,

Elapo ehirina maasi,

Ni mooro khasinihimya wiira: “Vaaphiyerya!”

17 Maitho a mutthu oninveeha paapa awe ni onithanya omwiiwelela maama awe,+

Anoosyooliwa ni anakhuku a oxepani,

Nave anookhuuriwa ni axaana a murumaasi.+

18 Sookhala itthu tthaaru kihinsuwela aka saana,

Nave sookhala itthu xexe, kihiniiwexexa aka:

19 Ephiro ya murumaasi osulu-sulu,

Ephiro ya enowa vamwala,

Ephiro ya pakiti mphareya eriyari,

Ni mweettelo wa mulopwana okathi onikhala awe ni muthiyana.

20 Mweettelo wa muthiyana namararuwa tuula:

Owo onnoolya, onapuputtha eyano awe,

Nuumala-vo, onahimya wiira: “Nkipanke etthu yootakhala”.+

21 Sookhala itthu tthaaru siniiriha elapo othukumela,

Sookhala itthu xexe elapo ehinivilela aya:

22 Okathi epottha enilamulela aya ntoko mwene,+

Okathi mutthu ohirina ankhili onikhalana awe eyoolya yoowaatta,

23 Okathi muthiyana ohimphentiwa onitheliwa awe,

Ni okathi murumeyi mwaamuthiyana onikuxa awe opuro wa pwiyamwene awe.+

24 Sookhala soopattuxiwa xexe siri sootepexa oyeva mulaponi,

Masi sirina ankhili oowaatta:+

25 Ineneele khahiyo soopattuxiwa soolipa,*

Masi hata vari siiso, sinnilokiherya eyoolya aya elimwe.+

26 Ipila*+ khahiyo soopattuxiwa soowerya,

Masi sinniteka ipa saya vamwala.+

27 Isoope+ khasirina mwene,

Masi sineetta vootthokiheya ntoko ekurupu.+

28 Naakhwiitti+ onniwela mapuro ootheene,

Nave onnikela opalaasio wa mwene.

29 Sookhala itthu tthaaru sineetta mwa inamuna sootikiniha,

Sookhala itthu xexe sintikiniha moota sineetta aya:

30 Kharamu yoowo ori ootupa ovikana inama sikina,

Ni ohinimoova mutthu,+

31 Mwalapwa onitthimaka vanceene, epuri yoolopwana,

Ni mwene ori ni anakhotto awe.

32 Vakhala wiira moopaka itthu soololo ni muhiixinnuwiha,+

Aahiiso vakhala wiira munnuupuwela opaka eyo,

Muttiyele eyano anyu+ ni ntata.

33 Wootowelexa eleeti onnikumiherya manteeka,

Nave onyopotthola ephula onnikumiha ephome,

Siiso-tho, othipelela onanariwa onnikumiherya onyakulihana.+

31 Moolumo a mwene Lemuweli. Moolumo a efaita yinceene maama awe aamulenle awe wiira omwiixuttihe:+

 2 Kooleeleni exeeni mwanaka?

Kooleeleni exeeni nyuwo mwaana a mmirimani mwaka?

Kooleeleni exeeni nyuwo mwanaka koomanenlyaakani natiri?+

 3 Muhimalihe ikuru sanyu ni athiyana,+

Muhitthare iphiro sinaapwetexa mamwene.+

 4 Nyuwo Lemuweli, khivanreerela mamwene,

Khivanreerela mamwene owurya eviinyu,

Nnakhala anamalamulela ohimya wiira: “Eri woowi ekoopho aka ya eviinyu?”+

 5 Siiso awo khanrowa owurya ni oliyala malamulo,

Nave khanrowa okhootta itireitu sa atthu oohaawa.

 6 Yoowurya yoohapala mwaavaheke ale ahanle ookhwa,+

Nave eviinyu mwaavaheke ale ariipiwe murima.+

 7 Mwaahiye awuryeke, wiira ahuupuweleke ohaawa waya,

Wiira aliyale mixankiho saya.

 8 Mulavuleke nwaakiheryaka ale ahinwerya olavula,

Mwaakiheryeke itireitu sa atthu ootheene ahanle okhwa.+

 9 Mulavuleke nwaakiheryaka atthu awo ni mphukeke mwa xariya;

Mwaakiheryeke itireitu sa amasikhini ni atthu oohaawa.+

א [aalefe]

10 Ti pani oniwerya omphwanya muthiyana orina mikhalelo sooloka?+

Efaita orina awe ennivikana efaita erina aya maluku oowaarya.

ב [beeti]

11 Iyawe onnimuroromela ni murima wootheene,

Nave khiivo etthu ya efaita enimuhaleela iyawe.

ג [kiimeli]

12 Mahiku ootheene a okumi awe,

Owo onnimutthuvela iyawe ni itthu sooreera ohiya ni itthu sootakhala.

ד [taalete]

13 Onnikhalana ekuwo yooreerexa ni eliinyu.

Tthiri omusivela ovara muteko ni matata awe.+

ה [he]

14 Owo onlikana ni apakiti a mulipa a nakoso;+

Onniruuha eyoolya awe okumihaka ottaiwene.

ו [vaawu]

15 Owo onnivenya nlelo variipale ene,

Onalokiherya eyoolya para atthu a vatthokoni vawe,

Nave onnaakawela eyoolya arumeyi awe axithiyana.+

ז [saine]

16 Muthiyana owo onnaavya ematta onathuma;

Onnaala miri sa ewuuva ni mireerelo ophwannye awe ni matata awe.

ח [heete]

17 Onniilokiherya para ovara muteko ni nthiti,+

Nave onnilipiha miyoono sawe.

ט [teete]

18 Owo onnoona wiira nakoso awe onnimweettela saana;

Nave muthuko awe khonttipha ohiyu.

י [iyoote]

19 Onnikuxa ekopo entthavaniwa ikuwo,

Nave onnitthava mmansawe ikuwo sinrowa awe owara.+

כ [kaafe]

20 Owo onnookola ntata wiira aakhaliherye amasikhini,

Nave onnaatthukulela matata alipa-oohaawa.+

ל [laamete]

21 Khonixanka ni atthu a etthoko awe okathi emmora aya eneevi,

Okhala wiira atthu ootheene a etthoko awe anwara ikuwo sooviha.

מ [meeme]

22 Owo onnipaka mukhumi mmansawe.

Nave ikuwo sawe ti sa eliinyu ni ikuwo sa ekoore violeeta.

נ [nuune]

23 Iyawe onnisuweliwa saana vamikhora wa epooma,+

Weiwo onkilaathi awe ni makhulupale a elapo eyo.

ס [saameke]

24 Owo onnipaka malaya a eliinyu, onatumiha,

Nave onnaatumiherya isintu alipa a nakoso.

ע [aine]

25 Toolipa murima ni onnittittimihiwa ni atthu akina,

Nave onniroromela itthu sa ohoolo.

פ [pe]

26 Okathi onihula awe eyano awe, owo onnilavula ni ankhili,+

Nave moolumo awe aneettihiwa ni nlamulo na oreera murima.

צ [saade]

27 Owo onniwehaweha miteko sa vatthokoni vawe,

Nave khonnyoonyiwa nnakhala vakhaani.+

ק [koofe]

28 Anaawe, anneemela anamuttottopela.

Nave-tho iyawe onneemela, onamuttottopela.

ר [reexe]

29 Aakhala athiyana anceene ooloka,

Masi nyuwo, munnaavikana ootheene aya.

ש [xiimi]

30 Oreera wa mutthu pooti okhala woowoototha, nave ophwaneliwa pooti omala,+

Masi muthiyana onimoova Yehova, onoottottopeliwa.+

ת [taawu]

31 Muthiyana owo otthuveliwe mwaha wa itthu onipaka awe,+

Nave ottottopeliwe vamikhora sa epooma+ mwaha wa miteko sawe.

Eheeperi, “Omoova”.

Aahiiso, “nlamulo na”.

Aahiiso, “apurukuma”.

Eheeperi, “inawu saya”.

Aahiiso, “ntthavi; muraakho”.

Aahiiso, “koopwapwelani mutthikele ottuli”.

Eheeperi, “omoova”.

Aahiiso, “miruku saya”.

Eheeperi, “omoova”.

Aahiiso, “eskuutu ya”.

Woonasa wene, onihimmwa muthiyana omurakamenle Muluku mwaha wa mweettelo awe.

Eheeperi, “a elapo ekina”. Woonasa wene, onihimmwa muthiyana omurakamenle Muluku mwaha wa mweettelo awe.

Aahiiso, “nlamulo naka”.

Woonasa wene, sinihimmwa mikhalelo sa Muluku siniromoliwa iversiikulu sivinre.

Aahiiso, “nikwathulaka; nikakattuwaka”.

Aahiiso, “nlamulo naka”.

Aahiiso, “yoopacerya”.

Eheeperi, “Mutheteye niyaru nanyu”.

Aahiiso: “Nvarerye oratteene”.

Eheeperi, “mutheteye niyaru nanyu”.

Eheeperi, “oohiirya”. Nwehe Miruku 2:16.

Aahiiso, “makayapa”.

Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Aahiiso, “xoowa oniittha”.

Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Eheeperi: “Eriyari ya muloko wootheene”.

Aahiiso, “maasi ooriirya”.

Aahiiso, “etthove”.

Eheeperi, “Mapele awe yoohapalekeni okathi wootheene”.

Nwehe Miruku 2:16.

Eheeperi, “muthiyana a elapo ekina”. Nwehe Miruku 2:16.

Eyo piiyo, mwaiwananne ene etthu.

Aahiiso, “ophumurya”.

Aahiiso, “nlamulo na”.

Eheeperi, “ muthiyana a elapo ekina”. Nwehe Miruku 2:16.

Onihimmwa muthiyana onirupihiwa ni mulopwana ophavelaka musurukhu.

Eheeperi, “khorina murima”.

Aahiiso, “nlamulo”.

Aahiiso, “vanikokhoni vanyu”.

Nwehe Miruku 2:16.

Eheeperi, “a elapo ekina”. Nwehe Miruku 2:16.

Eheeperi, “ahaarina murima”.

Aahiiso, “ikuwo sa”.

Onihimmwa muthiyana onirupihiwa ni mulopwana ophavelaka musurukhu.

Eheeperi, “Inawu sawe khasinikhala”.

Aahiiso, “eloyi”.

Eheeperi, “Niwurye ophentana wahu mpakha oxa”.

Aahiiso, “vakwirintini”.

Aahiiso, “nreetthe”.

Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Aahiiso, “Soohiyeriwa sa efaita”.

Mwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Aahiiso, “Itthu sa faita”.

Eheeperi, “oomoova”.

Eheeperi, “ohirina murima”.

Eheeperi, “onnivitha mwaha”.

Eheeperi, “ovahana ntata”.

Aahiiso, “anela oniwariwa vaphulani”.

Eheeperi, “onimwaakhela epheyo”.

Eheeperi, “khorina murima”.

Aahiiso, “xoowa”.

Eheeperi, “nlumi na”.

Aahiiso, “oowoolowa”.

Aahiiso, “etthu enilavula awe”.

Eheeperi, “onooneneva”.

Eheeperi, “khoneemererya ottaruxiwa”.

Eheeperi, “onnitteeliwa murima”.

Aahiiso, “moolumo”.

Aahiiso, “Nlamulo na”.

Aahiiso, woonasa wene: “onnimuttaruxa moophenta”.

Aahiiso, woonasa wene: “annaawoka atthu akina ni”.

Aahiiso, “eheema”.

Eheeperi, “onimoova”.

Eheeperi, “murima”.

Eheeperi, “omoovaka”.

Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Aahiiso, “onnuulihiha muru”.

Eheeperi, “sinnineneviha”.

Eheeperi, “murima”.

Eheeperi, “Ipalano sa vamurimani ti sa mutthu”.

Eheeperi, “Mumpirikixele Yehova miteko sanyu”.

Enihimmwa epula enirupa mweeri wa Abril, yeeyo eniiriha ipyo wunnuwa ni wiimiha mihokorokho. Munwehe Apentise B15.

Aahiiso, “makayapa”.

Aahiiso, “onnimoototha; onnimuthepya”.

Eheeperi, “Esoorti enivonyiwa ottuli”.

Aahiiso, “omaaleleya”.

Aahiiso, “mutthu oowerya”.

Aahiiso, “otthukula, ohula”.

Aahiiso, “omuliviha multa”.

Aahiiso, “onnaathanya”.

Eheeperi, “ti yoottukhuleliwa osulu”, eyo piiyo, kheniweryaneya ophiya, ti yoovareleleya.

Aahiiso, “onaphavela osuwela oratteene”.

Aahiiso, “oovaha”.

Aahiiso, “onniphenta okumi awe”.

Eheeperi, “onookhalana murima”.

Aahiiso, “yoolakela ya Yehova khenimala”.

Eheeperi, “onimoova”.

Aahiiso, “onnaariskari”.

Aahiiso, woonasa wene: “onrowa ophavelaka okathi woohepha, masi khonrowa ophwanya etthu”.

Aahiiso, “mmiravo”.

Eheeperi, “Iphumu sa”.

Aahiiso, woonasa wene: “para ale aniphavela okhwa”.

Aahiiso, “onnisuwela yoopaka”.

Eheeperi, “onnimirya”.

Aahiiso, “okuxa”.

Aahiiso, “ni mweettelo woowuuliha muru!”

Aahiiso, “Mweettelo wooloka”. Eheeperi, “Nsina”.

Eheeperi, “omoova”.

Aahiiso, “mmiravo”.

Eheeperi, “Ole orina niitho nooloka”.

Eheeperi, “annikhapelela osuwela”.

Eheeperi, “voohiirya”. Nwehe Miruku 2:16.

Aahiiso, “Mwiikasoopeke”.

Aahiiso, woonasa wene: “Muhiye ororomela osuwela wanyu”.

Eheeperi, “murima awe khokhanle ni nyuwo”.

Aahiiso, “ikwaasuni”.

Aahiiso, “mwaana”.

Aahiiso, “mmahiye”, eyo piiyo, mahiye anivithiwa aya atthu ootheene. Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Eheeperi, “mmooveke”.

Onihimmwa muthiyana onirupihiwa ni mulopwana ophavelaka musurukhu.

Eheeperi, “a elapo ekina”. Nwehe Miruku 2:16.

Aahiiso, “Atthu a vatthokoni annitekiwa”.

Aahiiso, “woopowa”.

Aahiiso, “mmakayapani”.

Eyo piiyo, nwanani owo.

Eheeperi, “mmooveke”.

Eyo piiyo, Yehova ni mwene.

Aahiiso, woonasa wene: “Waakhula vooluluwanya onlikana ni ovaha epeexo”.

Aahiiso, “mulipiheke etthoko anyu”.

Eheeperi, “ohirina murima”.

Aahiiso, “sikopiyariwe”.

Aahiiso, “xoowa”.

Aahiiso, “nreetthe”.

Aahiiso, “vasootani”.

Eheeperi, “Ole onoonyokhani”.

Aahiiso, woonasa wene: “Otakhalihiwa voohixariya khoniiraneya”.

Aahiiso, “mareetthe”.

Aahiiso, “Ole onivira”.

Aahiiso, “namukhwa-onepa”.

Aahiiso, “mareetthe”.

Aahiiso, “Okhala wiira vamurimani vawe soosareya itthu soohiirya”.

Eheeperi, “muhinimusuwela anyu”.

Eheeperi, “Namurwa”.

Eheeperi, “ehace”.

Aahiiso, “ti soowoothereriwa; ti sookhanyereriwa”.

Aahiiso, “mmakayapani”.

Aahiiso, “erupani”.

Eheeperi, “mutthu onnoniwa ni mpatthani awe”.

Aahiiso, “mwatto mwaamukhaani”.

Eheeperi, “onooneneva”.

Aahiiso, “Wiixuttihiwa”.

Aahiiso, “Yaahikhale malakiheryo a Muluku”.

Aahiiso, “ntapha”.

Aahiiso, woonasa wene: “anniphavela okhaliheriwa ni”. Eheeperi, “anniphavela omoona”.

Eheeperi, “eemenxe”.

Eheeperi, “mavi aya”.

Aahiiso, “xoowa”.

Aahiiso, “manyakela”.

Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Eheeperi, “khahiyo atthu oolipa”.

Mwaamunama onlikana ni namarokolo onikhala vamwala.

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha