Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • nwt Musuweli 1:1-12:14
  • Musuweli

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Musuweli
  • Biibiliya a Elapo Esya a Soolempwa Soowaarya
Biibiliya a Elapo Esya a Soolempwa Soowaarya
Musuweli

MUSUWELI

1 Ala moolumo a mulipa-oowiixuttiha,*+ mwaana a Davidi, mwene a oYerusalemu.+

 2 “Ethiru paahi!” onihimya mulipa-oowiixuttiha,

“Ethiru paahi! Itthu sootheene ti sa ethiru!”+

 3 Mutthu oniphwanya-ni ni miteko sawe sootheene

Seiyo onivara awe ni wiilipiha mulaponi?*+

 4 Atthu anniyariwa, nave atthu annookhwa,

Masi elapo enikhala* mahiku ootheene.+

 5 Nsuwa ninnikhuma,* nave nsuwa ninnikela.

Nuumala-vo ninnaakuva otthikela opuro ninkhuma aya, wiira nikhume-tho.+

 6 Epheyo ennoopa erowaka osuuli, nave ennirukunuwa erowaka onorti.

Eyo ennirukunuwa ikwaha sinceene, nave khenihiya orukunuwa.

 7 Maasi a miro sootheene anikela mphareya, masi ephareya khenisareya.+

Maasi awo annitthikela opuro oniphattuwa aya miro iyo, wiira etthikeleke ovira.+

 8 Itthu sootheene ti sookhulumula.

Khuuvo oniwerya otthokiherya itthu sootheene.

Niitho khanimphiyeriwa woona,

Nnakhala niyaru khanimphiyeriwa wiiwa.

 9 Etthu yaakhanle khalai, ti yeeyo enrowa okhala,

Nave etthu yaapakiwe, ti yeeyo enrowa otthikela opakiwa.

Mulaponi* khiivo etthu ya niinaano.+

10 Niireke ookhala mutthu oniwerya ohimya wiira: “Nkawehani etthu ela, ti ya niinaano”?

Itthu sootheene saahikhala okhuma khalai,

Nave itthu sootheene saahikhala nihinatthi oyariwa.

11 Khaavo oniwerya owuupuwela atthu yaakhanle khalai,

Nnakhala khuuvo oniwerya owuupuwelela atthu anrowa okhumelela ohoolo.

Nave atthu awo anrowa okhumelela ohoolo, khanrowa wuupuweleliwa ni ale anrowa okhumelela ohoolo waya.+

12 Miyo, mulipa-oowiixuttiha, kookhalihiwa mwene a wIsarayeli, oYerusalemu.+ 13 Miyo kaanisoma ni kaaniwehexexa ni ankhili+ itthu sootheene sinivariwa vathi-va.+ Nto kaahiweha oratteene miteko sooveliha Muluku aavanhe awe apinaatamu, wiira yaatteliweke muteko.

14 Kooweha itthu sootheene sinivariwa mulaponi,*

Nto kihoona wiira itthu sootheene ethiru, onlikana ni woomola epheyo.+

15 Khuuvo oniwerya wookolola etthu yookhoropana.*

Nnakhala khuuvo oniwerya okontari etthu ehirina awe.

16 Nto kaahihimya vamurimani vaka wiira: “Vano kookhalana miruku sinceene, waavikana atthu ootheene yaakhala oYerusalemu kihinatthi miyo,+ nave murima aka wookhalana ankhili oowaatta ni osuwela”.+ 17 Murima aka waaniphavela waasuwela ankhili, osuwela entaphulela aya ovahuwa ni ololo.+ Nave-tho ophavela osuwela itthu iyo onlikana ni woomola epheyo.

18 Tthiri okhalana ankhili oowaatta onnikhulumula vanceene,

Nave ole onincererya osuwela wawe, onnincererya ohaawa wawe.+

2 Vano miyo kaahihimya vamurimani vaka wiira: “Haya, keererye ohakalala, nto koone oreera waya”. Masi, kaahoona-tho wiira eyo ethiru.

 2 Miyo kaahihimya wiira: “Otheya ovahuwa!”

Nave kaahiikoha wiira: “Mutthu oniphwanya-ni aatteeliwaka murima?”

3 Miyo kaaheererya wiihapaliha ni eviinyu,+ nlelo kaasukaka ankhili aka. Nave kaaheererya ovarexexa ololo. Kaaphavela woona etthu yootepexa oloka, apinaatamu anipaka aya mahiku vakhaani anikhala aya akumi vathi-va. 4 Miyo koovara miteko suulupale.+ Kihiitekela ipa,+ nave kihaala miri saka sa ewuuva.+ 5 Miyo koopaka exarti yuulupale, nave kihaala-mo miri sootheene sa mihokorokho soovirikana. 6 Miyo kihiipakela mapuro anisukiwa maasi, wiira sikhuwariweke imatta saaliwe miri. 7 Miyo kaahikhalana arumeyi axilopwana ni axithiyana,+ nave kaahikhalana arumeyi yaayariwe vatthokoni vaka. Nave-tho kaahikhalana mihuwo sinceene, ipooyi saamukhaani ni ipwittipwitthi,+ waavikana atthu ootheene yaakhala oYerusalemu kihinatthi miyo. 8 Kihiithukumanyerya eparatha ni eweero,+ mihakhu sa mamwene ni sa eprovinsia.+ Kihiithukumanyerya alipa-oowiipa alopwana ni athiyana, vamosa ni etthu enaahakalaliha apinaatamu, eyo piiyo, muthiyana, aayo, athiyana anceene. 9 Miyo kookhala muulupale ni kihaavikana atthu ootheene yaakhala oYerusalemu kihinatthi miyo.+ Nave nlelo kookhalana ankhili.

10 Khula etthu kaaphavela aka opaka, kaanipaka.+ Nkaakhoottihenrye murima aka itthu sootheene sinihakalaliha, okhala wiira murima aka waanihakalala mwaha wa miteko saka sootheene soolipa, nave iwo waari otthuveliwa waka mwaha wa miteko saka sootheene soolipa.+ 11 Masi, okathi kuupuwelenle aka miteko sootheene, seiyo kaavanre aka ni matata aka, ni muteko wootheene woolipa kaavanre aka,+ kooweha wiira itthu sootheene khisaarina efaita, waalikana ni woomola epheyo.+ Khiivo etthu yaari yeekeekhai,* mulaponi.*+

12 Nuumala-vo, kaahiphavela waathokorerya ankhili, osuwela ni elolo.+ (Etthu xeeni ekhanle awe oopaka mutthu onimutthara mwene? Ompaka seiye sipakiwe). 13 Miyo kooweha wiira ankhili aakhalana efaita ovikana elolo,+ ntoko siisaale muthuko orina awe efaita ovikana epiphi.

14 Musuweli ookhalana maitho aniweha oratteene,*+ masi mulolo oneetta mweepiphini.+ Nave-tho kooweha wiira oowanli aya emalelo aya emosa-ru.+ 15 Siiso, kaahuupuwela vamurimani vaka wiira: “Ele enrowa omwiiraneela mulolo, nave-tho enookiiraneela”.+ Nto kiphwannye-ni mwaha wookhalana ankhili anceene? Vano kaahuupuwela vamurimani vaka wiira: “Nave-tho eyo ethiru”. 16 Tthiri mutthu orina ankhili ni mulolo khanrowa wuupuweliwa mahiku ootheene. Nave muhoolo,+ ootheene aya anooliyaliwa. Mutthu orina ankhili onrowa okhwa sai? Owo onrowa okhwa ntoko sinikhwa awe mulolo.+

17 Nto, kaahipacerya onyokha okumi,+ okhala wiira itthu sootheene saavariwa mulaponi* saanikiriipiha murima, maana sootheene saari ethiru,+ waalikana ni woomola epheyo.+ 18 Kaahipacerya onyokha itthu sootheene, seiyo kaavanre aka ni nthiti mulaponi,+ okhala wiira kinrowa omuhiyerya mutthu onrowa okhala nuumala miyo okhwa.+ 19 Ti pani onrowa osuwela akhala wiira owo onrowa okhala mutthu orina ankhili aahiiso mulolo?+ Owo onimweemererya itthu sootheene onrowa awe ophwanya mulaponi ni owerya wawe, ni miruku sawe. Nave-tho eyo ethiru. 20 Nto, kaahipacerya okhulumuwa* mwaha wa muteko wootheene woolipa kaavanre aka, yoowo kaimananinhe aka ovara mulaponi.* 21 Hata mutthu ovaraka muteko woolipa, eettihiwaka ni ankhili, osuwela ni owerya, owo ohaana ovahererya itthu sootheene ophwanye awe, onvahereryaka ole ohivanre muteko mwaha wa itthu iyo.+ Nave, eyo ethiru ni enniphwanyiha maxakha maalupale.

22 Etthu xeeni mutthu oniphwanya awe, mwaha wa muteko awe woolipa onivara awe ni oninlela awe, yoowo onimwiiriha ovara muteko mulaponi-mu?*+ 23 Okathi wootheene wa okumi awe, muteko awe onnimuhaaxa ni omukhulumula,+ nave hata ohiyu owo khomphumurya.*+ Nave-tho eyo ethiru.

24 Khiivo etthu yootepa oloka para mutthu ovikana olya, owurya ni opuha muteko awe ovanre awe ni nthiti.+ Koosuwelexa wiira nave-tho eyo enikhuma wa Muluku eekeekhai.+ 25 Niireke ookhala mutthu onilya ni oniwurya saana okivikana miyo?+

26 Mutthu onimuhakalaliha Muluku eekeekhai, onnivahiwa miruku, osuwela ni ohakalala.+ Masi natampi, onnivahiwa muteko woothukumanya ni ottottela wiira onvahe ole onimuhakalaliha Muluku eekeekhai.+ Nave-tho eyo ethiru, onlikana ni woomola epheyo.

3 Khula etthu yookhalana okathi aya;

Khula etthu enivariwa mulaponi yookhalana okathi aya:

 2 Okathi wooyara ni okathi wookhwa;

Okathi woowaala ni okathi woophela ele yaaliwe;

 3 Okathi woowiiva ni okathi woowoopola;*

Okathi woopwexa ni okathi wooteka;

 4 Okathi woowunla ni okathi wootheya;

Okathi woowiikhupanyerya* ni okathi woowiina;*

 5 Okathi woovonya maluku, ni okathi woothukumanya maluku;

Okathi wookhupaarela ni okathi wookhootta okhupaarela;*

 6 Okathi woophavelasa ni okathi wooleva etthu erimenle;

Okathi woopweha ni okathi wooriha;

 7 Okathi wookhera+ ni okathi woottottha;

Okathi woomaala+ ni okathi woolavula;+

 8 Okathi woophenta ni okathi woonyokha;+

Okathi wa ekhotto ni okathi wa murettele.

9 Namuteko oniphwanya-ni ni wiimananiha wawe wootheene?+ 10 Kooweha muteko Muluku aavanhe awe anamwane a atthu, wiira yaatteliweke muteko. 11 Owo oopaka itthu sootheene sooreera* okathi aya.+ Owo oohela vamurimani vaya ophavela okhala okathi wootheene. Masi apinaatamu, khanikhala-khala yiiwexexaka oratteene miteko Muluku eekeekhai ovanre awe, okhuma woopaceryani mpakha wookiseryani.

12 Koosuwela wiira khiivo etthu enitepa waasivela ohikhanle ohakalala, ni opaka itthu sooreera okumi aya wootheene,+ 13 ni wiira atthu ootheene alyeeke, awuryeke ni ahakalaleke mwaha wa miteko saya sootheene soolipa. Eyo yoovaha ya Muluku.+

14 Kooweha wiira itthu sootheene Muluku eekeekhai sinipaka awe sinrowa okhalaka mahiku ootheene. Khiivo etthu ekhanle oowuncereriwa nnakhala khiivo etthu ekhanle oovukuliwa. Muluku eekeekhai oopaka siiso, wiira atthu amuttittimiheke vanceene.*+

15 Itthu sinikhumelela saahikhumelela, itthu sikhanle, saahikhala.+ Masi Muluku eekeekhai onnaavya itthu siniphavelexiwa.*

16 Nave kaahoona etthu ela mulaponi: Opuro waareerela okhala exariya ni ororomeleya waahikhala otakhala.+ 17 Nto miyo kaahihimya vamurimani vaka wiira: “Muluku eekeekhai onimwaaphukela anaxariya ni ale ootakhala,+ okhala wiira khula etthu ni khula muteko onivariwa wookhalana okathi aya”.

18 Nave kaahihimya vamurimani vaka, kaahimyaka anamwane a atthu, wiira Muluku eekeekhai onooweehererya ni onoowooniherya wiira awo anlikana ni inama, 19 okhala wiira etthu eniwiiraneela apinaatamu, nave-tho enniiraneya ni inama: Ootheene aya emalelo aya emosa-ru.+ Ntoko siisaale enama enikhwa aya, siiso-tho mutthu onnookhwa, nave ootheene aya aakhalana iphumu.+ Nto mutthu khahiyo muulupalexa ovikana inama, maana itthu sootheene ti sa ethiru. 20 Ootheene aya anrowa opuro omosa-ru.+ Ootheene aya akhumme vatthayani,+ nave antthikela vatthayani.+ 21 Ti pani onisuwela akhala wiira iphumu sa apinaatamu sinirowa osulu aahiiso vakhala wiira iphumu sa inama sinikhuruwela vathi?+ 22 Nave-tho miyo kaahoona wiira khiivo etthu yootepexa oloka ovikana mutthu ohakalala ni muteko awe,+ okhala wiira eyo ti etthu ovahiwa awe. Ti pani onwerya omooniherya etthu enrowa wiiraneya nuumala owo okhwa?+

4 Kaahitthikela-tho oweha miteko sootheene sookhulumula sinivariwa mulaponi. Vano kaahoona maithori a atthu oohaaxiwa,+ nave ale yaahaaxa yaahikhalana owerya, nto khuuvo aamaaliha. 2 Nto kaahaahimya okhala oohakalala atthu akhwiiye, waavikana atthu nlelo ari akumi.+ 3 Nave ootepexa ohakalala waavikana ootheene aya tuule nlelo ohiyariwe,+ yoowo ohiwenhe miteko soohaaxa sinivariwa mulaponi-mu.+

4 Kihoona miteko soolipa ni sinivariwa oratteene mwaha wa atthu okhalelana nrima.+ Nave eyo ethiru, onlikana ni woomola epheyo.

5 Mulolo onniikhuraana ni onniikumiherya maxakha mekhawe.*+

6 Fataari ophumurya vakhaani ovikana ovara muteko munceene woolipa ni woomola epheyo.+

7 Kaahitthikela-tho oweha etthu ekina eri ethiru mulaponi: 8 Ookhala mutthu onikhala mekhawe, ohirina mukhwaawe. Owo khorina mwaana nnakhala munnawe, masi khasinimmalela miteko soolipa. Maitho awe khaniphiyeriwa nnakhala vakhaani ni mihakhu.+ Masi onniikoha wiira: ‘Xeeni kinivara aka muteko ola woolipa, kiikhoottiheryaka itthu sooreera’?+ Nave eyo ethiru ni muteko ohirina efaita.+

9 Fataari okhala atthu anli ohiya mmosa,+ okhala wiira oowanli aya annitepa ottottela mureerelo muteko aya woolipa. 10 Tthiri akhala wiira mmosa onoomora, mukhwaawe onoomukhaliherya ovenya. Masi exeeni enrowa omukhumelela mutthu onimora mekhawe, ohirina mutthu onimukhaliherya ovenya?

11 Nave-tho, akhala wiira atthu anli annirupa vamosa, anoowerya oviheryana. Masi niireke mutthu onirupa mekhawe onoowerya wiiviherya? 12 Mutthu pooti onwerya mutthu ori mekhawe, masi yakhala atthu anli awo anoowerya wiixaakiha ni yena. Nave mukhoyi woorithiwa vararu ovila okwaseya.

13 Fataari okhala mmiravo oohaawa, masi orina ene ankhili, ohiya okhala mwene oowuuluvala, masi ori ene mulolo,+ yoowo ohinwerya wuupuwela saana wiira eemererye miruku.+ 14 Tthiri owo* okhumme mukhatteya wiira okhale mwene,+ hata oyariwe ene oohaawa olamuleliwaka ni mwene mukina.+ 15 Miyo kooweha etthu eniwiiraneela atthu ootheene ari akumi, yaawo aneetta mulaponi, ni etthu enimwiiraneela mmiravo owo, yoowo onimuranttela mwene mukina. 16 Nnaamwi atthu animukhaliherya ahimalaka, ale anrowa okhumelela muhoolo khanrowa ohakalala nuuwo.+ Nave eyo ethiru, onlikana ni woomola epheyo.

5 Nwehaweheke mavalo anyu mwaarowaka empa ya Muluku eekeekhai.+ Fataari waattamela wiira mwiiwe+ ohiya ovaha mukuttho ntoko aniira aya alolo,+ okhala wiira awo khanisuwela wiira anipaka etthu yoohiloka.

2 Muhaakuveke ohula eyano anyu, nnakhala muheemererye murima anyu olavula voohuupuwela ohoolo wa Muluku eekeekhai,+ okhala wiira Muluku eekeekhai ori wiirimu masi nyuwo muri valaponi. Tivo moolumo anyu akhaleke vakhaani.+ 3 Oxankiheya vanceene onnimwiiriha mutthu oloha,+ nave ohuupuwela wa mulolo onnimwiiriha olavula moolumo manceene.+ 4 Mwammanela natiri Muluku, mwaakuveke omutaphula,+ okhala wiira owo khonisiveliwa ni alolo.+ Natiri munimmana anyu, mmutaphuleke.+ 5 Fataari ohimmana natiri ohiya ommana natiri ni ohimutaphula.+ 6 Muheemereryeke otthekihiwa ni eyano anyu,+ muhihimyeke ohoolo wa nlaikha wiira: “Etthu ele nkaalakenle”.+ Xeeni mwaakhanle anyu oomwiiriha Muluku eekeekhai onanariwa ni etthu muhimmye anyu, mpakha owo ohonona miteko nvare anyu ni matata anyu?+ 7 Ntoko siisaale oxankiheya vanceene onimwiiriha aya mutthu oloha,+ siiso-tho mutthu onilavula vanceene, moolumo awe ankhala eethiru. Masi mmuttittimiheke vanceene* Muluku eekeekhai.+

8 Mwanweha mukhulupale omuhaaxaka mulipa-oohaawa, ohononaka nlamulo ni ohipakaka exariya mudistrituni mwanyu, muhitikinihiwe ni mwaha owo.+ Tthiri mukhulupale owo onniweha-wehiwa ni mutthu orina okhulupalexa onvikana owo, nave oowanli aya anniweha-wehiwa ni mutthu mukina orina okhulupalexa waavikana awo.

9 Nave-tho, mireerelo sinikhuma mmatta sinnikaweliwa atthu ootheene. Hata mwene onnivahiwa mireerelo sinikhuma mmatta.+

10 Mutthu onisiveliwa ni eparatha khonikhala-khala ophiyeriwaka ni eparatha, nave mutthu onisiveliwa ni mihakhu khonihakalala ni itthu siniphwanya awe.+ Nave eyo ethiru.+

11 Okathi itthu sooloka sinincerereya aya, ale anilya itthu iyo annincerereya.+ Nto mwaneene itthu iyo oniphwanya-ni, ohikhanle paahi oweha ni maitho awe?+

12 Murumeyi onoowerya orupa saana hata olyiiye ene vakhaani aahiiso vanceene. Masi thaaciri khoniwerya orupa, mwaha woowaattana mihakhu.

13 Yookhala ehasara yuulupale kinoona aka mulaponi. Mutthu onnithukumanya mihakhu siirelaka omukumiherya mixankiho. 14 Mihakhu iyo sinnirimeela mwaha wooheettiwa saana nakoso, nave okathi mutthu onikhalana awe mwaana, khonihalana etthu.+

15 Ntoko siisaale mutthu oniyariwa awe ohiwanre etthu, siiso-tho akhwa khonkuxa etthu,+ nave owo khonrowa okuxa nnakhala etthu mwaha wa miteko sawe sootheene sivanre awe.+

16 Nave-tho ela ehasara yuulupale: Mweekeekhai ntoko siisaale sinrwa awe, ti siiso sinrowa awe. Exeeni oniphwanya awe ole onithipelela ovara muteko woolipa oomolaka epheyo?+ 17 Khula nihiku owo onnoolya opuro wooriipela, oxankaka vanceene, owereiwaka ni onanariwa.+

18 Etthu koonale aka wiira ti yooreera ni ti yookhalela tiila: Mutthu ohaana olya, owurya ni ohakalala ni muteko awe wootheene woolipa+ ohaawenle awe mulaponi* okathi wa mahiku vakhaani a okumi awe, ovahiwa awe ni Muluku eekeekhai, okhala wiira eyo ti etthu ovahiwa awe.+ 19 Nave, okathi Muluku eekeekhai oninvaha awe mutthu mihakhu ni mireerelo sa weerutthuni vamosa ni owerya wiira ohakalaleke ni itthu iyo,+ mutthu owo ohaana weemererya etthu eyo ovahiwa awe ni otteeliwa murima ni muteko awe woolipa. Eyo yoovaha ya Muluku.+ 20 Tthiri owo khonrowa wuupuwelaka vanceene mahiku anivira a okumi awe, okhala wiira Muluku eekeekhai onnimwiiriha waatteliwa muteko otteeliwaka murima.+

6 Ehasara ekina kiwenhe aka mulaponi, ni enimakela opakiwa ni atthu tiila: 2 Muluku eekeekhai onvaha mutthu mihakhu, mireerelo sa weerutthuni ni ovuwa, wiira ehimuhaleeleke etthu oniphavela awe. Masi Muluku eekeekhai khonimweemererya mutthu owo ohakalala ni itthu iyo, nnaamwi mutthu ohinisuweliwa ohakalalaka ni itthu iyo. Eyo ethiru ni ti yootepexa otakhala. 3 Akhala wiira mutthu onookhalana anamwane 100, onnikhala iyaakha sinceene ni onnuuluvala, masi hata vari siiso ohinahakalala ni itthu sooreera ohinatthi orowa mmahiye, weeso kihaana ohimya wiira mwaana oyariwe ookhwa ene tootepexa ohakalala onvikana mutthu owo.+ 4 Tthiri owo orwaale mahala ene ni oronwe ni epiphi, nave nsina nawe noottiyeleliwa ni epiphi. 5 Hata ohitonko oweha nsuwa nnakhala ohisuwenle etthu, nlelo owo tootepexa ohakalala onvikana mutthu owo.+ 6 Mutthu oniphwanya-ni okhala iyaakha 2.000 ohihakalalaka? Kiira atthu ootheene anrowa opuro omosa?+

7 Miteko sootheene soolipa mutthu onivara awe oniirela ovoniha erukulu awe.+ Masi hata vari siiso owo khoniphiyeriwa. 8 Mutthu orina ankhili oniphwanya exeeni onvikana mulolo?+ Aahiiso mureerelo xeeni oniphwanya awe mutthu oohaawa onisuwela moota wooweetta ohoolo wa atthu? 9 Fataari ohakalala ni etthu maitho anoona aya, ovikana otthimakela itthu siniphavelexiwa. Nave eyo ethiru, onlikana ni woomola epheyo.

10 Khula etthu ekhanle yoovahiwa nsina naya, nave moota mutthu ori awe onnisuweliwa. Owo khonwerya owana ni mutthu ootepexa owerya onvikana owo. 11 Olavula itthu sinceene, onnimwiiriha mutthu olavula moolumo eethiru. Mutthu oniphwanya-ni ni moolumo awo? 12 Ti pani onisuwela etthu yoolokexa mutthu okhanle awe opaka mahiku vakhaani a okumi awe ahirina efaita, yaawo anvira ntoko muuttutthi?+ Ti pani oniwerya omuleela mutthu ele enrowa wiiraneya mulaponi* nuumala owo okhwa?

7 Nsina nooreera* ti nootepexa oloka ovikana makhura ooloka,+ nave nihiku nookhwa ti nootepexa oloka ovikana nihiku nooyariwa. 2 Fataari orowa etthoko eninliwa ohiya orowa etthoko ekhanle efesta.+ Tthiri atthu ootheene annookhwa, nto ale ari akumi ahaana wuupuwela eyo. 3 Fataari oriipiwa murima ohiya otheya,+ okhala wiira mutthu oriipiwe murima, onnireeriha murima.+ 4 Murima wa mutthu orina ankhili onikhala etthoko eninliwa, masi murima wa mulolo onikhala etthoko ya atthu anitteeliwa murima.+

5 Fataari opwapweliwa ni mutthu orina ankhili+ ohiya wiiwa masipo a alolo. 6 Otheya wa mulolo onlikana ni niwuni na mwiri wa mwiiwa nimpuphuruwa vaikho.+ Nave eyo ethiru. 7 Ohaaxiwa pooti omwiiriha mutthu orina ankhili ovahuwa, nave okunyari ohonona murima.+

8 Omala wa etthu ti vooreera ovikana vampacerya aya. Fataari okhala mutthu oopixa murima ohiya okhala mutthu oowiisoona.+ 9 Muhaakuveke oveeheya,+ okhala wiira alolo taniveeheya.*+

10 Muhikoheke wiira: “Xeeni mahiku a khalai yaari aya ootepa oloka ovikana mahiku ala?” Mutthu orina ankhili khonikoha siiso.+

11 Miruku vamosa ni etthu yoohiyeriwa ti sooreera, nave annaaphwanyiha mireerelo ale anikhala mulaponi.* 12 Miruku sinnimukhapelela mutthu+ ntoko siisaale musurukhu onimukhapelela awe mutthu.+ Masi mureerelo onikhumelela mwaha wa okhalana osuwela, tuula: Miruku sinnikhapelela okumi wa ole orina.+

13 Nkuupuwelelani itthu sipakiwe ni Muluku: Ti pani oniwerya wookolola etthu ekhoropaninhe awe?+ 14 Nave nihiku nooxankiha musuweleke wiira Muluku eekeekhai onneemererya mahiku ooreera+ ni mahiku ooxankiha,+ wiira apinaatamu ahiweryeke osuwela etthu enrowa owiiraneela muhoolo.+

15 Okumi aka wootheene+ ohirina efaita, kooweha itthu iya sootheene: Atthu axariya akhwaaka ni exariya aya+ ni atthu ootakhala akhalaka mahiku manceene, hata ari ene ootakhala.+

16 Muhitepeke wiixoona okhala naxariya,+ nnakhala muhitepeke wiixoona okhalanexa ankhili.+ Xeeni mwaakhanle anyu oowiikumiherya maxakha?+ 17 Muhitepeke okhala mutakhali, nnakhala mulolo.+ Xeeni mwaakhanle anyu ookhwa ohinatthi ophiya okathi anyu?+ 18 Fataari otthara miruku iya soomiili, muhikhoottaka nnakhala mmosa.+ Tthiri ole onimuttittimiha vanceene Muluku, onimwiiwelela soomiili.

19 Miruku sinnimwiiriha mutthu orina ankhili okhala oowerya waavikana alopwana 10 a ikuru ari mpooma.+ 20 Mulaponi khuuvo mutthu a xariya okathi wootheene onipaka itthu sooloka ni ohinttheka.+

21 Nave muhiheleke vamurimani itthu sootheene atthu anihimya aya.+ Mwiira siiso, munoomwiiwa murumeyi anyu ootakhalihakani. 22 Tthiri nyuwo munnisuwela oratteene wiira vamurimani vanyu ikwaha sinceene muhaatakhaliha atthu akina.+

23 Miyo kaahiweha itthu sootheene ni miruku, nto kihimya wiira: “Kinrowa okhala mutthu a ankhili”. Masi nkaawenrye waaphwanya ankhili. 24 Itthu sootheene sikhumelenle khisinweryaneya osuwelexiwa. Iyo sinkhala ntoko siri opuro wootepexa wiixerya. Khuuvo oniwerya osuwelexa.+ 25 Miyo kaahilakela osuwela, wiiwexexa, ophavela miruku, osuwela nthowa naya itthu siri aya siiso, ni wiiwexexa otakhala wa mulolo ni ovahuwa wa mutthu ohirina ankhili.+ 26 Nto kaahisuwela etthu ela: Etthu yootepexa owaawa ovikana okhwa ti muthiyana onlikana ni ntthavi nooxayana, yoowo murima awe onlikana ni matthavi, nave matata awe anlikana ni ikwirinti sintthukwaniwa mutthu. Ole onimusiveliha Muluku eekeekhai onoowerya omutthyawa,+ masi natampi onnivariwa ni muthiyana owo.+

27 “Moone, ela ti etthu kiphwanye aka”, onihimya mulipa-oowiixuttiha.+ “Kaahivarerya oratteene etthu emosa-emosa wiira kisuwele etthu emosa paahi, 28 masi etthu kaaphavela aka, nkaaphwanye. Eriyari ya atthu 1.000 kaahimphwanya mulopwana mmosa ooloka, masi nkamphwannye nnakhala muthiyana mmosa. 29 Etthu yuulupale kiphwannye aka tiila: Muluku eekeekhai ohaapattuxa atthu ooloka,+ masi awo aatthara iphiro saya”.+

8 Ti pani onlikana ni mutthu orina ankhili? Ti pani onisuwela ophuka mwaha? Miruku sa mutthu sinnooneya owiitho wawe, nave mukhalelo awe onnikhala wooreera.

2 Kinoohimeeryani wiira: “Mwiiweleleke sooruma sa mwene,+ mwaha wa etthu mmuleihenrye anyu Muluku.+ 3 Muhaakuveke okhuma ohoolo wawe.+ Muhiikeliheke myaha sootakhala.+ Tthiri owo onnipaka etthu enimusivela, 4 okhala wiira moolumo a mwene toowerya,+ khuuvo oniwerya omukoha wiira: ‘Exeeni ela munipaka anyu?’”

5 Ole oniiwelela sooruma khenimukhumelela etthu yootakhala,+ nave murima wa mutthu orina ankhili onimuupuwelela okathi wooreerela ni etthu enireerela opaka.+ 6 Khula etthu yookhalana okathi aya ni moota woopaka,+ okhala wiira mixankiho sa apinaatamu khasireere waatta. 7 Tthiri khuuvo mutthu onisuwela etthu enrowa wiiraneya muhoolo. Nto ti pani oniwerya omuleela ele enrowa wiiraneya?

8 Khuuvo oniwerya otthukwa* iphumu wiira sihikhume, nave khuuvo oniwerya osuwela nihiku mutthu onikhwa awe.+ Ntoko siisaale ohinoomoliwa awe mutthu owanaka ekhotto, siiso-tho otakhala khonrowa waahiya atthu anipaka itthu sootakhala.*

9 Miyo kooweha itthu iya sootheene, nave kihuupuwelela itthu sootheene sinivariwa mulaponi,* okathi yoowo mutthu oninwerya awe mutthu mukhwaawe iirelaka wiikumiherya mixankiho.+ 10 Nave-tho kihaaweha atakhali avithiwaka, yaale yaamakela okela ni okhuma opuro woowaarya. Awo yaahiliyaliwa niinaano-ru mpooma memmo yaavara aya itthu sootakhala.+ Nave eyo ethiru.

11 Atthu aalipa murima wiira apakeke itthu sootakhala,+ mwaha woohaakuva olamuliwa nuumala opaka etthu yootakhala.+ 12 Hata natampi opakaka itthu sootakhala ikwaha 100 ni nlelo onakhala mukumi okathi munceene, koosuwela wiira itthu sinooweettela saana ale animuttittimiha vanceene* Muluku eekeekhai, okhala wiira annimuttittimiha vanceene.+ 13 Masi itthu khasinrowa oweettela saana atakhali.+ Nnakhala mahiku aya khanrowa wuncerereya, maana anlikana ni muuttutthi,+ okhala wiira khanimuttittimiha vanceene Muluku.

14 Yookhala etthu yeethiru eniiraneya mulaponi: Aakhala anaxariya anooniwa ntoko anipaka itthu sootakhala,+ nave aakhala atakhali anooniwa ntoko anipaka itthu sooloka.+ Nto miyo kinihimya wiira eyo-tho ethiru.

15 Vano kinnaaleela atthu wiira otteeliwa murima+ teri etthu yootepa oloka, okhala wiira para mutthu khiivo etthu yootepa oloka mulaponi ovikana olya, owurya ni otteeliwa murima. Owo ohaana ovara itthu iyo vamosa ni muteko woolipa okathi wa mahiku a okumi awe,+ ovahiwa awe ni Muluku eekeekhai mulaponi.*

16 Miyo kaahiphavela okhalana miruku ni oweha itthu sootheene sinivariwa mulaponi,+ hata nkaawerya orupa othana ni ohiyu.* 17 Vano kaahuupuwelela itthu sootheene Muluku eekeekhai opanke awe, nto kaahisuwela wiira apinaatamu khaniwerya osuwelexa etthu eniiraneya mulaponi.+ Nnaamwi yiimananihaka vanceene, awo khaniwerya osuwelexa. Hata ahimyaka wiira aakhalana ankhili anceene aniphiyerya osuwela, khaniwerya osuwelexa.+

9 Kaahuupuwela itthu iya sootheene, nto kaahoona wiira anaxariya ni atthu arina ankhili, ni miteko saya siri mmatatani wa Muluku eekeekhai.+ Nave apinaatamu khaniiwexexa nthowa naya atthu yaanyokhana aya ni ophentana mukina ni mukhwaawe ahinatthi awo. 2 Atthu ootheene emalelo aya emosa-ru:+ Naxariya ni mutakhali,+ mutthu ooreera murima, ooloka ni oohiloka, ale anivaha mikuttho ni ale ahinivaha mikuttho. Mutthu ooloka onoolikana ni natampi, ole onilapha onoolikana ni ole onuupuwela ohinatthi olapha. 3 Etthu yooriipiha murima eniiraneya mulaponi tiila: Okhala wiira atthu ootheene emalelo aya emosa-ru,+ awo anniphavela opaka itthu sootakhala. Aakhala ale anikilaathi anuupuwela opaka itthu soololo okumi aya wootheene, nuumala-vo annookhwa.

4 Ale ari akumi aakhalana nlipelelo, okhala wiira fataari mwalapwa mukumi onvikana kharamu ookhwa.+ 5 Atthu akumi annisuwela wiira anrowa okhwa,+ masi atthu ookhwa khanisuwela-tho etthu,+ nnakhala khanlipelela waakhela etthu, okhala wiira khanuupuweliwa-tho ni atthu. Awo aaliyaliwa.+ 6 Ophenta waya, onyokha waya, ni ehace aya soomala, nave awo khaniirela mpantta itthu sinivariwa mulaponi.*+

7 Muroweke, mwalyeeke yoolya anyu mutteeliwe ene murima,+ ni mwawuryeke eviinyu anyu muhakalanle ene, okhala wiira miteko sanyu+ sinnimusivela Muluku eekeekhai. 8 Okathi wootheene ikuwo sanyu sikhaleke sootteela,* ni muhihiye wootta makhura mmuru mwanyu.+ 9 Muhakalaleke ni mwaarinyu munimphenta anyu+ mahiku ootheene a okumi anyu ahirina efaita yaawo nvahiwe anyu ni Muluku mulaponi, mahiku anyu ootheene ahirina efaita. Eyo ti etthu nvahiwe anyu mookumini mwanyu, nto muhakalaleke ni muteko anyu wootheene woolipa onivara anyu mulaponi.+ 10 Khula etthu muniwerya anyu ovara ni matata anyu, nvareke ni ikuru sanyu sootheene, okhala wiira Mmahiye*+ khokhanle muteko, nnakhala palano, aahiiso osuwela hata ankhili, weiwo onrowa anyu.

11 Kaahoona-tho etthu ekina mulaponi: Atthu anitthimaka khanixintta okathi wootheene, atthu oowerya khanixintta okhottoni okathi wootheene,+ atthu arina ankhili khanikhalana eyoolya okathi wootheene, asuweli khanikhalana mihakhu okathi wootheene,+ nave ale arina miruku itthu khasiniweettela saana okathi wootheene,+ okhala wiira okathi ni itthu sinikhumelela mootutuxerya khasinimuthanla mutthu. 12 Mutthu khonisuwela okathi awe.+ Ntoko ihopa sinivariwa aya muntthavini, ni axipalame anivariwa aya mmuraakhoni, siiso anamwane a apinaatamu annaaphwanya maxakha, okathi maxakha* awo anikhumelela aya mootutuxerya.

13 Nave-tho, mulaponi kooweha ntakiheryo nla na miruku, nikivanre murima: 14 Yaahikhala epooma yaamukhaani ni atthu vakhaani. Mwene mmosa oowerya aahirowa opaha epooma eyo, ni aahiteka ixiri suulupale orukurerihaka epooma eyo. 15 Aahikhala mulopwana oohaawa masi aarina ankhili, nto owo aahoopola epooma ele ni miruku sawe. Masi khuuvo aamuupuwenle mulopwana ole oohaawa.+ 16 Nto kaahihimya wiira: ‘Miruku ti sooreera ovikana ikuru,+ masi hata vari siiso, miruku sa mulopwana oohaawa sinnithanyiwa nave moolumo awe khaniwiriyaniwa’.+

17 Fataari owiriyana moolumo anilavuliwa vathi-vathi a mutthu orina ankhili, ohiya owiriyana okhuwela wa mutthu onaahoolela alolo.

18 Miruku ti sooreera ovikana ikaruma sa ekhotto, masi natampi mmosa paahi onniwerya ohonona itthu sinceene sooreera.+

10 Ntoko siisaale iphepele sookhwa siniiriha aya wunkha makhura a mulipa onipaka iperfuume, siiso-tho elolo vakhaani ennihonona miruku ni ovuwa wa mutthu.+

2 Murima wa mutthu orina ankhili onnimweettiha ephiro yooloka,* masi murima wa mutthu ohirina ankhili onnimweettiha ephiro yoohiloka.*+ 3 Khula ephiro mutthu ohirina ankhili oneetta awe, khonuupuwela saana,+ nave onniwooniherya atthu ootheene wiira khorina ankhili.+

4 Akhala wiira namalamulela onninanariwa ni nyuwo, muhivenye opuro anyu,+ okhala wiira omaaleleya onnimala-maliha itampi suulupale.+

5 Kooweha etthu yooxankiha eniiraneya mulaponi, yeeyo eri etampi enipakiwa ni ale arina owerya:+ 6 Atthu ahirina ankhili annikhalihiwa mapuro oottittimiheya, masi athaaciri khanihiya okhala mapuro oohittittimiheya.

7 Miyo kihaaweha arumeyi yeettaka ni ikhavalo, masi makhulupale yeettaka mwentto ntoko arumeyi.+

8 Ole onithipa nlitti pooti omorela memmo,+ nave ole onipwexa exiri ya maluku pooti olummwa enowa.

9 Ole onipwexa maluku pooti ovulalihiwa ni maluku yaawo, nave ole onithaya ikhuni pooti omukhumelela muxankiho.*

10 Mutthu ahiya ekaruma awe ya yuuma eturyaka ohinanona, onookukhumuwaka vanceene. Masi miruku sinnimukhaliherya mutthu omweettela saana itthu.

11 Enowa yamuluma mutthu ohinatthi weepesa,* weeso owerya wawe weepesa khoniphwanyiha etthu.

12 Moolumo anikhuma mwaano mwa mutthu orina ankhili annikumiherya mureerelo,+ masi iyano sa mulolo sinnimpwetexa.+ 13 Moolumo awe oopacerya ta elolo,+ nave moolumo awe ookiserya toovahuxa ni annikumiherya mixankiho. 14 Masi mulolo khonihiya olavulasa.+ Mutthu khonisuwela ele enrowa wiiraneya.

Ti pani oniwerya omuleela etthu enrowa wiiraneya nuumala owo okhwa?+

15 Muteko woolipa wa mulolo onnimukhulumula, okhala wiira owo hata khonisuwela moota woophwanya ephiro enirowa opooma.

16 Yootakhaliwa elapo mwene aya ori mwaana,+ nave makhulupale aya anipaceriha efesta voosiisu! 17 Yoohakalala elapo mwene aya ori mwaana a etthoko yoottittimiheya, nave makhulupale aya anilya okathi wooreerela wiira aphwanye ikuru, ohiya wiira ahapaliwe!+

18 Mwaha wa onyoonyiwa vanceene, iviika sa vasulu va empa sinnihiyana, nave mwaha wa matata ahinivara etthu, empa ennittonya.+

19 Yoolya ennaahakalaliha anamuteko, nave eviinyu ennihakalaliha okumi.+ Masi musurukhu toniiriha itthu sootheene oweryaneya.+

20 Muhimutakhalihe* mwene nnakhala ni muupuwelo anyu,*+ nave muhimutakhalihe thaaciri okwartu wanyu, okhala wiira mwaapalame pooti okuxa moolumo anyu, nave mwaamunama orina mapupha pooti olaleya etthu muhimmye anyu.

11 Murihele ephaawu anyu mmaasini,+ okhala wiira nuuvira mahiku manceene, munootthikela ophwanya.+ 2 Mukawaneke etthu anyu ni atthu 7 aahiiso 8,+ okhala wiira khamunsuwela ehasara enrowa okhumelela mulaponi.

3 Akhala wiira meeku anoosareya maasi, enoorupa epula mulaponi, nave mwiri wamora, omorelaka osuuli aahiiso onorti, weiwo mwiri owo onkela awe omorela onrowa ohala vaavo.

4 Ole oniweha epheyo khonaala epyo, nave ole oniweha meeku khonihepha.+

5 Ntoko siisaale muhinsuwela anyu moota ikuru sa okumi* sinivara aya muteko mmakhuvani mwa mwaana ori mmirimani mwa muthiyana oorupala,+ siiso-tho khamunsuwela muteko wa Muluku eekeekhai, yoowo onipaka itthu sootheene.+

6 Mwaaleke epyo anyu voosiisu, nave muhimumulihe* matata anyu mpakha makaaripi,+ okhala wiira khamunsuwela epyo xeeni enrowa okumiherya mireerelo, akhala wiira tiile ya voosiisu aahiiso ya makaaripi, wala akhala wiira soopiili sinookumiherya mureerelo.

7 Okokola ti wooreera, nave maitho annoona oreera yaawehaka nsuwa. 8 Akhala wiira mutthu onnikhala iyaakha sinceene, ohakalaleke ni iyaakha iyo sootheene.+ Masi, uupuweleke wiira mahiku a epiphi pooti okhala manceene, nave itthu sootheene sinrwa, ethiru.+

9 Nyuwo mmiravo, mutteeliweke murima nlelo muri ene mmiravo, nave murima anyu ohakalaleke mahiku a omiravo anyu. Mpakeke ele eniphavela murima anyu, nave muroweke weiwo maitho anyu anooroihaayani. Masi musuweleke wiira Muluku eekeekhai onoophukela itthu iyo sootheene.+ 10 Mukumihe mixankiho vamurimani vanyu, nave mukumihe itthu sinihonona erutthu anyu, okhala wiira omiravo ni ikuru sa omiravo ithiru.+

12 Mmuupuweleke Mpattuxa anyu Muulupalexa mahiku a omiravo anyu,+ ahinatthi ophiya mahiku ooxanka,*+ ni sihinatthi ophiya iyaakha munrowa anyu ohimyaka wiira: “Nkirina-tho okumi woohakalaliha”. 2 Aayo, mmuupuweleke yena nihinatthi oriipela nsuwa, waarya,+ mweeri ni itheneeri, nave meeku ahinatthi otthika nuumala orupa epula. 3 Nave ohinatthi okathi makwarta a empa anthukumela aya, okathi alopwana oowerya anuurama aya, okathi athiyana anihiya aya oxila mwaha wookhala vakhaani, okathi imwali siniweha aya epiphi siri ene vaxanelani,+ 4 okathi siniwaliwa aya mikhora sa vate seiyo siniweha ostaraatani, okathi onyakula wa nxilo onivukuwa aya, okathi mutthu onivenya awe mwaha wa onyakula wa axipalame, okathi athiyana ootheene aniipa anikhulumuwa aya,+ 5 okathi munrowa anyu woovaka mapuro oorakamela osulu, okathi munrowa anyu oxankaka mwaha wa etthu yoowoopiha mustaraatani, okathi mwiri oniihaniwa amentowa oniima awe* ithutu,+ okathi isoope siniipurula aya, okathi mutthu ohimphavela awe olya,* okhala wiira mutthu onneetta orowaka opuro awe woomumula,*+ ni alipa-oowunla anneetta mustaraatani.+ 6 Ohinatthi okwaseya mukhoyi wa eparatha, ehinatthi ophweeya etixela ya eweero, ohinatthi ophweeya murinki ori waattamela opuro oniphattuwa maasi ni ehinatthi ophweeya etthu enirikaniwa maasi mweehimeni.* 7 Nuumala-vo, mutthu yoowo okhumme vatthayani+ onootthikela vatthayani, nave ikuru sa okumi sinootthikela wa Muluku eekeekhai yoowo onivaha ikuru iyo.+

8 “Ethiru pahi!” onihimya mulipa-oowiixuttiha.+ “Itthu sootheene ti sa ethiru”.+

9 Mulipa-oowiixuttiha ohiya paahi okhala mutthu a ankhili, owo khaahiyale owiixuttiha atthu ele yaasuwela awe.+ Owo aahuupuwelela ni aahitokosa oratteene wiira otthokihe mihapo sinceene.+ 10 Mulipa-oowiixuttiha aahaavya moolumo ooreera+ ni aahilepa oratteene moolumo awe eekeekhai.

11 Moolumo a atthu arina ankhili anlikana ni ekopo yoothokoliwa,*+ nave moolumo aya ootheene anlikana ni ipereku sookhomeliwa oratteene. Awo avahiwe moolumo awo ni makampusi mmosa-ru. 12 Vano mwanaka, kilavulaka etthu ekina enivirikana niiya, kinnoolopolani wiira: Iliivuru khasinimala olempwa, nave osoma vanceene iliivuru iyo okhulumula.+

13 Nuumala wiiwa itthu sootheene, omala waya ti nno: Mmuttittimiheke vanceene* Muluku eekeekhai+ ni mwiiweleleke sooruma sawe,+ okhala wiira eyo ti etthu mutthu okhanle awe oopaka.+ 14 Tthiri, Muluku eekeekhai onoophukela miteko sootheene, ohela muhina itthu sootheene sihinooneya, nave onoosuwela tiivi siri sooloka aahiiso soohiloka.+

Nuulumo na eheeperi onihimmwa mutthu onaathukumanya atthu.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”. Moolumo ala anniphwanyaneya ikwaha 29 eliivuru ya Musuweli.

Eheeperi, “enneemela”.

Aahiiso, “ninnaarya”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Aahiiso, “yookhutupuwa”.

Aahiiso, “khiivo eniphwanyiha mureerelo”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Eheeperi, “maitho awe toohuleya”.

Aahiiso, “vathi va nsuwa”.

Aahiiso, “wooceya”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Eheeperi, “murima awe khonimumula”.

Eheeperi, “woopenuxa”.

Aahiiso, “woowiisikuliha”.

Eheeperi, “otupha”.

Aahiiso, “waaprasari”.

Aahiiso, “sootthokiherya; sookhalela”.

Eheeperi, “amooveke”.

Aahiiso, woonasa wene: “iye sirimenle”.

Eheeperi, “ni onnikhuura erutthu awe”.

Woonasa wene, onihimmwa mmiravo orina ankhili.

Eheeperi, “mmooveke”.

Eheeperi, “vathi wa nsuwa”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Aahiiso, “Mweettelo wooloka”. Eheeperi “nsina”.

Aahiiso, woonasa wene: “tonaasuwanyeiha alolo”.

Eyo piiyo, ale ari akumi.

Aahiiso, “ottiya”.

Aahiiso, woonasa wene: “otakhala wa atakhali khoniwoopola”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Eheeperi, “animoova”.

Aahiiso, “vathi va nsuwa”.

Aahiiso, woonasa wene: “atthu khiyaawerya orupa okhale othana aahiiso ohiyu”.

Eheeperi, “vathi va nsuwa”.

Eyo piiyo, ikuwo sooreera sinooniherya otteeliwa murima ohiya ikuwo sinooniherya oriipiwa murima.

Nwehe Moolumo Ootthokiheriwa.

Aahiiso, “ehasara”.

Eheeperi, “ori moono awe woolopwana”.

Eheeperi, “ori moono awe woothiyana”.

Aahiiso, woonasa wene: “ohaana okhalana ephoole”.

Aahiiso, “othweeliha; opepesa”.

Aahiiso, “Muhimulavulele moolumo ootakhala”.

Aahiiso, woonasa wene: “vakhaamani vanyu”.

Nave-tho pooti ohimmwa okhala ikuru soowaarya sa Muluku.

Aahiiso, “muhiphumurihe”.

Aahiiso, “mahiku a maxakha”.

Aahiiso, “onaaleya awe”.

Okhala wene enihimmwa enamuna emosa ya mwiri enimwiiriha mutthu ophavela olya. Mwiri owo ni ekunya oniihaniwa alcaparra.

Aahiiso, “woophumurya”.

Aahiiso, “mpuusu”.

Yaari ekopo yaarina eyuuma yoononiwa oponta, yaarumeeliwa para weettihiwa ipooyi.

Eheeperi, “Mmooveke”.

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha