NYUWO MWAANISUWELA?
Okathi wa Yesu, waavahiwa sai musurukhu wira ekhaliheriwe empa ya Muluku?
Ikoofri saaheliwa musurukhu waakhaliherya empa ya Muluku, saari opuro wiitthaniwa Nivate na Athiyana. Eliivuru The Temple—Its Ministry and Services (soovaha ni miteko saavariwa mpaani mwa Muluku oYerusalemu) enihimya so: “Opuro owo waahikhalana niphiryo naamukhaani. Nto muhina mwa epreedio eyo, masi moowaattamela exiri, saahikhala ikoofri 13 seiyo saari ntoko ‘malope’ atthu yaavaha aya musurukhu”.
Ikoofri iyo saaniitthaniwa malope okhala wira saalikanasa ni malope, maana osulu waya saahithokolowa, masi vathi vaya saari suulupale. Khuta ekoofri yaanithoonyerya musurukhu waareerela oheliwa khuta ekaaxa. Nto musurukhu waavahiwa waanivareliwa miteko soovirikana. Okathi Yesu aawoonale awe atthu anceene, omuhela muhina naamukhweli yoole oohaawa avahaka musurukhu, owo aari opuro yoowo waitthaniwa Nivate na Athiyana.—Luka 21:1, 2.
Ikoofri 1 ni 2 saaniheliwa musurukhu waaliveriwa mpoosito a empa ya Muluku, mwaakha woovira ni mwaakha waattharelana. Ikoofri nummuru 3 mpakha 7 waaniheliwa musurukhu waari wa atthu yahaawerya ovaha epomba, nsiya, ikhuni, erupani, ni myaapu sa eweero. Ekoofri nummuru 8, waaheliwa musurukhu wa soovaha sa etampi mutthu aapaka awe. Ikoofri nummuru 9 mpakha 12, waaheliwa musurukhu waavahiwa mwaha wa mulattu mutthu arina awe ni mukhwaawe, mukuttho wa axipalame, soovaha sa maNaziri, (alipa yaarumeela okathi wotheene) ni soovaha sa anamakuttula ooreerihiwa. Ekoofri nummuru 13 waaheliwa musurukhu wa soovaha sa omwaneene.
Niireke mulipa oolepa eliivuru ya Luka, olempe itthu siiraneyale?
Luka oolepa Ehapari erina nsina nawe ni eliivuru ya Miteko s’Arummwa. Luka onihimya wira owo ‘ahikohakoha orattene itthu sothene sakhumelenle okhuma wopajeryani’. Masi asuweli akina a myaha soolempwa, annivaanyiha moolumo a Luka. (Luka 1:3) Nto, niireke Luka oolepa itthu sekeekhai?
Luka onnilavula myaha sekeekhai sikhanle ootokosiwa. Mwa ntakiheryo, owo onnirumeela maihaneliwo a nttittimiho a makhulupale a olamulelo wa oRoma ntoko: pretores wala aphuki a oRoma, okathi aari awe oFilipi; poliarcas wala makhulupale ooTesalonika; ni Asiarcas wala ahooleli a epooma ya wÉfeso. (Miteko 16:20; 17:6; 19:31) Luka onnimuromola Herodi Antipas ntoko tetrarca wala namalamulela a edistritu, ni Sergio Paulo ntoko procônsul wala guvernador a elapo ya oKípero.—Miteko 13:1, 7.
Tthiri, Luka aahirumeela saana maihaneliwo a nttittimiho, maana okathi yaaturukiwe aya masina a mittetthe saalamuleliwa ni aRoma, nave-tho anamalamulela aya yaahiturukiwa maihaneliwo aya. Musuweli mmosa a myaha sa Biibiliya, Bruce Metzger onihimya so: “Itthu silempwale eliivuru ya Miteko, voohimya sa ilapo ni okathi wa khalai, sinnooniherya okhala sekeekhai ni soororomeleya”. Musuweli mukina oniitthaniwa William Ramsay onnimuhimya Luka okhala “mulipa-oolepa myaha sootepa otthokiheya”.