Olumwenku Ola Onoowerya Ovuluwa?
Khuvo muxovo mukina wiiwale olavuliwa sa wanikisa wa olumwenku ntoko ola. Anceene anoova wi olumwenku onoomala ni wiiva wootakhala wa ebomba ya nucleari. Akina anupuwela wira yoonanariha elapo mowaaniherya enrowa onyaanya olumwenku. Ni aakhala anxenkereya voowi wakanyereya wa muhakhu onimwiiriha muttitthi w’apinaatamu owana mukina ni mukhw’awe.
Nireke wi olumwenku ola onoomala tthiri? Mmwaheene yoola, enrowa otaphulela exeeni eyo? Ontoko okhala olumwenku waamanle?
Olumwenku Onnimala—Mukina Onniranttela
Aayo, waahikhala olumwenku mmosaa waamanle. Muthokorerye olumwenku waari woonanara vanceene mmahiku a Nowee. Biibiliya onnitaphulela: “Elapo ya khalai yahipwetexiwa ekhuneliwaka ni màsi a mutáseke.” Biibiliya onnihimya-tho: “Muluku khàlevelenle-tho atthu a khalai, nto aharupihela epula ya mutáseke atthu ale othene òtakhala, amòpolaka Nowé pahi, yole alaleya exariya, vamosá n’amusi awe athanu n’anli.”—2 Pedru 2:5; 3:6.
Nwehe yeele wanikisa wa olumwenku ole wataphulenlya aya niile yahataphulenlya aya. Khiwakhumelenle wanikisa w’apinaatamu. Nowee ni emusi awe yahivuluwa Mpulani ya Mutaaseke yeelapo yotheene. Siso-tho elapo ya vathii ni erimu yooreera ni yoosareya itheneeri. Yaamanle yaari “atthu ale othene òtakhala”, mukhalelo wa itthu soonanara.
Moovira wa okathi, vaavo anamwane a Nowee yincereren’yaya, wahikhumelela olumwenku mukina. Olumwenku ola wa nenli, aahiiso mukhalelo wa itthu, wookhala mpakha olelo. Soohimmwa sawe siri soosareya ni ikhotto, opahula ni otakhala. Exeeni enrowa wiiraneya ni olumwenku ola? Nireke wira onovuluwa?
Muhoolo wa Olumwenku Ola
Numala ohimya wira olumwenku wa mahiku a Nowee wahipwetexiwa, waalikela wa Biibiliya onitthikela oriki: “Masi-tho, erimu ya vano n’ilapo ya vano ennisukiwa ni molumo a Muluku, wira epahiwe ni moro.” (2 Pedru 3:7) Mwekeekhai, ntoko namalepa mukina a Biibiliya onitaphulela: “Makhalelo ala [akhanle ninano va] anomala.”—1 Yohani 2:17.
Biibiliya khomphavela ohimya wira etthaya ela aahiiso erimu yoosareya itheneeri sinrowa ovira, ntoko nnakhala vakhaani vahaavinryaya mmahiku a Nowee. (Esalimo 104:5) Ohiya vo, enrowa opwetexiwa ntoko ni mooro ori olumwenku ola, ni “erimu” aya, aahiiso anamalamulela ari mu owerya wa Satana, ni “elapo” aya, mukhalelo w’apinaatamu. (Yohani 14:30; 2 aKorinto 4:4) Olumwenku ola, aahiiso mukhalelo wa itthu, onoomala mwekeekhaixa ntoko wamanlya aya olumwenku waakhanle ehinatthi Epula ya Mutaaseke. Hataa Yesu Kristu aahilavula voohimya sa mukhalelo waakhanle “mahiku a Nowé” ntoko ntakiheryo na ele yaarowa wiiraneya ohinatthi wanikisa wa olumwenku ola.—Mateyo 24:37-39.
Ti vanthoonyeryo wi Yesu, olavulaka sa mahiku a Nowee, aapanke eyo mu waakhula nikoho na arummwa awe: “Nave ethonyeryo y’orwa wanyu ni y’omala olumwenku tivi?” (Mateyo 24:3) Atthareli a Yesu yanisuwela wi olumwenku ola waamurowa omala. Yahiwoopopiha yoolipelela ela?
Moovirikana vo, vaavo Yesu aalikenly’awe sowiiraneya saakela okhumelela ohinatthi omala olumwenku, owo aahalipiherya wi ahakalaleke, ‘okhala wira wopoliwa waya waari vakhiviru’. (Luka 21:28) Aayo, yaarowa otaphuliwa wa Satana ni wa mukhalelo awe wootakhala wa itthu wi akhale mweelapo esyaa yamurettele!—2 Pedru 3:13.
Masi silini vanrowa aya omala olumwenku ola? “Ethonyeryo” xeeni aavan’hawe Yesu ‘y’orwa wawe ni omala wa olumwenku’?
“Ethonyeryo”
Nuulumo na ekriki nintaphuleliwa va mu “orwa” ti pa·rou·sí·a, entaphulela “okhala”, emphavela ohimya sa, okhala tthiri nipuro nno. Va mukhalelo woowi, mu owehiwa “ethonyeryo”, khentaphulela wira Kristu onimoorwa moohipisa, masi wi owo ootthika ni ookhala. Entaphulela wi owo oopacerya olamulela mohooneya ntoko mwene a wirimu ni wi moohipisa onimwamaliha anyokhani awe.—Wisupulula 12:7-12; Esalimo 110:1, 2.
Yesu khaahimmye paahi yowiiraneya emosaa ntoko “ethonyeryo”. Owo aahalikela sookhumelela sinceene ni mikhalelo sa elapo yotheene. Sotheene iya saarowa wiiraneya muhina mwa okathi yoole anamalepa a Biibiliya anihimya aya okhala “okathi wokiserya”. (2 Timoteyo 3:1-5; 2 Pedru 3:3, 4) Nwehe ikina sa itthu seiye Yesu aahimmya awe sa muhoolo saarowa othoonyerya “okathi wokiserya”.
“Maloko makina anotuphela maloko makhw’aya, elapo enotuphela elapo ekina.” (Mateyo 24:7) Ikhotto sa mahiku ala a olelo sootepexa ovikana okathi ovinre. Mulipa oolepa itthu sa khalai inre: “Ekhotto Yoopacerya ya Olumwenku Wotheene [yapacenre mu 1914] yaari ekhotto yoopacerya ‘yoomalela’.” Nnyaa, Ekhotto ya Nenli ya Olumwenku Wotheene yahitepexa okhala yoohonona. Ikhotto sinnitthikela onyaanya elapo. Aayo, moolumo a Yesu annakhwanela mwa mukhalelo wowooneyexa!
“Enokhumelela etala.” (Mateyo 24:7) Numala Ekhotto Yoopacerya ya Olumwenku Wotheene yahiiraneya ele yaari mowaaniherya etala yulupale mu Soohimmwa S’atthu. Yahikhumelela-tho etala yootakhalexa numala Ekhotto ya Nenli ya Olumwenku Wotheene. Epahu yoohilya saana ennahapuwela moophiyeryaka mpantta waneethanu wa atthu a valaponi, ewiivaka imilyau sene 14 sa anamwane wa khuta yaakha. Mwekeekhai, ‘vannikhumelela etala’!
“Sinokhumelela itetere sulupale.” (Luka 21:11) Waalikelela wene, atthu oovikana ikwaha sene muloko annokhwa khuta yaakha mulattu wa itetere, okhuma 1914, moovirikana iseekulu soovira. Nwehe paahi itetere sikina sulupale: 1920, oChina, 200.000 ookhwa; 1923, oJapão, oophiyeryaka 140.000 ookhwa aahiiso oorimeela; 1939, oTurquia, 32.700 oowereyeya voohikhala ni nlipelelo; 1970, oPeru, 66.800 ookhwa; ni 1976, oChina, oophiyeryaka 240.000 (aahiiso, moovarihana ni soohimya sikina, 800.000) oolukammwa. Mwekeekhai saari “itetere sulupale”!
‘Mapuro manjene anorwela iretta.’ (Luka 21:11) Numala Ekhotto Yoopacerya ya Olumwenku Wotheene, oophiyeryaka imilyau sene 21 s’atthu ahookhwa mulattu wa kamasi espanyola. Erevista Science Digest yinre: “Mwa Soohimmwa S’atthu, khetonko okhumelela epahu yootakhalexa ni yowaakuveyexa ya okhwa.” Ovenyerya vaavo, iretta sa murima, cancro, SIDA ni ipahu sikina sinniwiiva imilyau imiya sene s’atthu.
“Wuncerereya wa ohiweleliwa nlamulo.” (Mateyo 24:12, Tradução do Novo Mundo) Okhuma 1914, olumwenku ahu ola osuweliwe ntoko olumwenku w’opahula ni wootakhala. Mapuro manceene, khuvo onkhala oovareleleya mphironi, hataa vari othana. Ohiyu, atthu ankhala mpaani ottuli wa mikhora soowaliwa ni sookutteleliwa, yoovaka okhuma.
Sahihimmwa itthu sikina sinceene sa muhoolo saarowa wiiraneya muhina wa mahiku ookiserya, ni sotheene iya sinnakhwanela. Eyo enitaphulela wi ori vakhiviru wanikisa wa olumwenku. Voohakalaliha, navee, anokhala anrowa ovuluwa. Numala ohimya wira “makhalelo ala anomala”, Biibiliya onimutthukwa natiri: “Nto ole onettela otthuna wa Muluku onokhala mahiku othene.”—1 Yohani 2:17.
Vanonto nintthuneya wiixutta tiivi eri yotthuna ya Muluku ni khiyiirana. Vano nnoowerya ovuluwa wanikisa wa olumwenku ola ni waakhela mareeliho oohimala mweelapo esyaa ya Muluku. Biibiliya onimutthukwa natiri wi, okathi ole, “Muluku . . . onopuputtha maithori . . . othene [aatthu]: khunrowa okhala-tho okhwa, nnákhala oripiwa murima, walá ikuttho nnákhala ohawa”.—Wisupulula 21:3, 4.
Voohikhala wira varii nthoonyeryo nikina, soromoliwa sotheene sa mBiibiliyani vasulu, siri sa Biblia - Solempwa sa Muluku, Solempwa sa eHeberi; ni Watàna wa Nanano, Solempwa sa eKriki.
[Masu a elatarato eri epaaxina 6]
Masu Anitthokiherya Efootu: Airplane: USAF photo. Child: WHO photo by W. Cutting. Earthquake: Y. Ishiyama, Hokkaido University, Japan.