MURU 4
“Atthu Yahaasomme ni Yaari Atthu Pure”
Arummwa yaahooniherya olipa murima ni Yehova aahaareeliha
Enivarihana ni Miteko 3:1–5:11
1, 2. Etthu xeeni yootikiniha Pedru ni Yohani yaapanke aya waattamela mukhora wa etemplo?
MAKAARIPI, muttitthi wa atthu waaniweha waarya wa nsuwa. Ayuda ni awiixutti a Kristu yaahirowa otemplo. Moohipisa waahiphiya okathi wa “ovekela makaaripi”.a (Mit. 2:46; 3:1) Aphunyiwaka ni muttitthi wa atthu, murummwa Pedru ni Yohani yaahirowa mpakha vamukhora va etemplo, mukhora wiihaniwa mukhora Wooreera. Okathi ene yoowo naaniiwanyeya nsu na mutthu aalavula aapasaka, owo aari nasimola aheetta aayariwe oorakala ene. — Mit. 3:2; 4:22.
2 Okathi Pedru ni Yohani yaamwaattamela aya mulopwana ole oorakala, owo aahaavekela musurukhu orumeelaka moolumo aalimalenle awe. Vano arummwa ale yaaheemela, nto mulopwana ole aahipacerya waavaha ephoole yuulupale olipelelaka ovahiwa etthu. Vano Pedru aahimuleela wiira: “Miyo nkirina eparatha nnakhala eweero. Masi kirina aka tiila kinoovahaakani. Mwa nsina na Yesu Kristu munazarethi, mweemele, mweetteke!” Nto Pedru aahinvarela ntata onamukhaliherya weemela. Nkahaya muupuwele moota muttitthi ole waatikinihiwe aya nuumala onweha mulopwana ole oorakala eemelaka oneetta ekwaha yoopacerya mookumini mwawe! (Mit. 3:6, 7) Niireke munniwerya omuupuwela mulopwana ole owehaka metto sawe saapenuxiwe ni omananihaka weetta? Eyo yaahimwiiriha otthapa vanceene ni onvuwiha Muluku ni nsu noorunya!
3. Etthu xeeni ya efaita yinceene aavahiwe awe mulopwana aarakanle ni atthu a muttitthi yaari otemplo?
3 Atikinihiwe ene, atthu a muttitthi ole yaahimutthimakela Pedru ni Yohani yaawo yaari Niphiryo na Salomoni. Yesu aamakela weemela ni owiixuttiha atthu opuro ole. Nto Pedru aahaatthokiherya etthu yaataphulela aya ele yiiraneyale. (Yoh. 10:23) Owo aahaavaha etthu ya efaita yinceene ovikana eparatha ni eweero atthu a muttitthi ole ni mulopwana ole aarakanle. Etthu eyo aavanhe awe yaanivikana ovonihiwa. Maana aahaavaha eparakha ya oottharuwa wiira itampi saya sileveleliwe ni akhale atthareli a “Murumeyi Muulupale” aathanliwe ni Yehova, Yesu Kristu. — Mit. 3:15.
4. a) Openuxiwa wa mulopwana aarakanle waakumihenrye exeeni? b) Makoho xeeni ninrowa ahu othokorerya?
4 Tthiri nle naari nihiku noovara murima! Mutthu mmosa aahipenuxiwa onawerya weetta. Atthu akina yaahikhaliheriwa okhalana waataana wooloka ni Muluku wiira yeetteke ntoko Muluku oniphavela awe. (aKol. 1:9, 10) Nave, itthu siiraneyale nihiku nle saahiwiiriha makhulupale ophavela waakhoottiha atthareli eekeekhai a Kristu wiiwelela yooruma ya Yesu ya olaleya muhupi wa Omwene. (Mit. 1:8) Enamuna yaarumenle aya enniixuttiha exeeni? Nave moonelo wa Pedru ni Yohani, yaawo yaari “atthu yahaasomme ni yaari atthu pure”, onniixuttiha exeeni?b (Mit. 4:13) Enamuna Pedru ni Yohani ni awiixutti akina yaavilenle aya olupatthiwa, enniixuttiha exeeni?
Ohiya “Nirumeelaka Owerya Wahu” (Miteko 3:11-26)
5. Enamuna Pedru aalavunle awe ni atthu a muttitthi ole, enniixuttiha exeeni?
5 Pedru ni Yohani yaaheemela eriyari ya muttitthi ole wa atthu hata yaasuwela wiira atthu akina a muttitthi ole yaahivekela wiira Yesu iiviwe vamwirini va nihaaxeryo. (Mar. 15:8-15; Mit. 3:13-15) Vano muupuwele olipa murima Pedru oonihenrye awe, okathi aahimmye awe ohoovaka etthu wiira mulopwana ole aapenuxiwe mwa nsina na Yesu. Tthiri Pedru aahilavula ekeekhai. Mooluluwanya, Pedru aahaaleela atthu ale wiira yaahikhalana nthowa mwaha wa wiiviwa Kristu. Hata vaari siiso, Pedru khaarina mathowa vamurimani mwaha wa atthu ale, maana yaapaka itthu iye “mwaha woohisuwela”. (Mit. 3:17) Owo aahaavara murima okathi aathokorerya awe ntoko axinnawe ni olavula itthu sooloka sa muhupi wa Omwene. Vaakhanle wiira yaahittharuwa ni murima wootheene ni omwaamini Kristu, yaamukhalana “mahiku a murettele” anikhuma wa Yehova. (Mit. 3:19) Mwa enamuna emosaru, okathi ninlaleya ahu ophukela wa Muluku onirwa muhoolo, nihaana olipa murima ni olavula ekeekhai. Nave okathi owo, nihaapwapweleke, ohaareerela murima nnaakhala omakela waavaanyiha. Ohiya-vo, nihaana waathokorerya ntoko atthu aniwerya okhala axinnihu. Nimutakihaka Pedru, nihaana owehexexa itthu sooloka sa muhupi wa Omwene ninlaleya ahu.
6. Pedru ni Yohani yoonihenrye sai wiira yaari atthu oowiiyeviha ni yaahikhalana moonelo wooloka?
6 Arummwa ale yaari atthu yaarina moonelo wooloka. Awo khiyaaphavela ovuwihiwa mwaha wa mwiiriirya yaapanke aya. Pedru aahaaleela atthu a muttitthi ole wiira: “Xeeni munniwehexexa anyu, okhalaka ntoko nimwiirinhe mulopwana ola weetta nirumeelaka owerya wahu, aahiiso mwaha woowi ninnimurumeela Muluku ni murima wotheene?” (Mit. 3:12) Pedru ni arummwa akina yaanisuwela wiira khula etthu yooloka yaarowa aya opaka okathi woolaleerya khiyaarowa opaka ni owerya waya, yaarowa opaka akhaliheriwaka ni owerya wa Muluku. Nto, mwaha woosuwela eyo, yaahinvaha Yehova ni Yesu ovuwa wootheene mwaha wa itthu yaapanke aya.
7, 8. a) Etthu xeeni nikhanle ahu oowaavaha atthu akina? b) Olelo-va, eniiraneya sai yooleiherya ya ‘itthu sotheene olokiheriwa’?
7 Okathi ninvara ahu muteko wa olaleya Omwene, hiyo nave nihaana okhalana moonelo wooloka. Ekeekhai wiira olelo-va, munepa woowaarya khonaakhaliherya makristau opaka itthu sootikiniha aahiiso waapenuxa atthu. Hata vari siiso, nnoowerya waakhaliherya atthu omwaamini Muluku ni Kristu ni waavaha eparakha Pedru aavanhe awe atthu ale, eyo piiyo, oleveleliwa itampi saya ni okhalana murettele onikhuma wa Yehova. Khula mwaakha atthu imilyau sinceene anneemererya eparakha eyo ni annipatisiwa anakhala atthareli eekeekhai a Kristu.
8 Tthiri hiyo ninkhala okathi Pedru aahimmye awe okhala okathi ‘itthu sotheene sinlokiheriwa’ aya. Yiiraneyaka moolumo Muluku aalavunle awe “aarumeelaka maprofeta awe oororomeleya”, Omwene wa Muluku wookhalihiwa wiirimu okhuma mwaakha wa 1914. (Mit. 3:21; Esal. 110:1-3; Dan. 4:13, 14) Nuuvira okathi vakhaani, Yesu aahipacerya ohoolela muteko wa ottikiheriwa okokhorela wekeekhai valaponi. Nto eyo ehaakhaliherya atthu imilyau sinceene okela eparayiisu ya atthu a Muluku ni olamuleliwa ni Omwene wa Muluku. Atthu awo aarula omutthu wa khalai ni mikhalelo saya soohiloka ni ‘aawara omutthu musya, opattuxiwe moovarihana ni ele Muluku oniphavela awe’. (aEef. 4:22-24) Ntoko mulopwana ole oorakala aapenuxiwe, muteko ola muulupale khonivariwa ni ikuru sa apinaatamu, masi onivariwa nikhaliheriwaka ni munepa woowaarya wa Muluku. Nimutakihaka Pedru, nihaana orumeela oratteene ni moolipa murima Nuulumo na Muluku wiira niwiixuttihe atthu akina. Khula etthu yooloka enikhumelela aahiiso namukhaliherya mutthu okhala mwiixutti a Kristu, nihaana osuwela wiira nikhaliheriwe ni owerya wa Muluku ohiya ni owerya wahu.
“Khaninwerya Ohiya Olavula” (Miteko 4:1-22)
9-11. a) Ahooleli a ayuda yoonenle sai muhupi wa Pedru ni Yohani? b) Etthu xeeni arummwa yaalakenle aya opaka?
9 Mwaha Pedru aalavunle awe ni ompenuxa mutthu aarakanle onatthapa vanceene waahikumiherya onyakulihana ni mixankiho sinceene. Mwaha wa yeeyo, mukhulupale a otemplo, yoowo aawehaweha ovareleleya wa etemplo ni mukhulupale aanamukuttho yaahirowa oweha etthu yiiraneya. Woonasa wene, atthu yaakumihenrye onyakulihana yaari aSaduki, yaawo yaari atthu oothaaciri, yaakhaliherya vanceene epoliitika ni yaamananiha okhalana waataana wooloka ni murettele ni aroma. Nave awo yaanikhootta malamulo yaalavuliwa paahi ohiya oolempwa, malamulo yaawo yaavahiwa efaita yinceene ni afarisi. Nave awo khiyaakupali yooleiherya ya ohihimuxiwa.c Nkahaya muupuwele moota asaduki yaananariwe aya nuumala omphwanya Pedru ni Yohani mutemplo yiixuttihaka moolipa murima wiira Yesu aahihihimuxiwa!
10 Awanani ale yaananariwe vanceene yaahimurihela Pedru ni Yohani mukhatteya. Nave nihiku naattharelana yaahaaroiha etribunaali yuulupale ya ayuda. Mwa moonelo wa anamalamulela ale oowiixinnuwiha, Pedru ni Yohani “yaari atthu yahaasomme ni yaari atthu pure” ni khiyaareerela wiixuttiha mutemplo. Maana awo khiyaasomme exikola ya etiini yaasuweliwa oratteene. Hata vaari siiso, olipa waya murima ni olavula itthu yaakupali aya, waahaatikiniha vanceene makhulupale a etribunaali ele. Etthu xeeni yaamukhalihenrye Pedru ni Yohani olavula oratteene? Etthu emosa yaakhalihenrye, okhala wiira “yaaneetta ni Yesu”. (Mit. 4:13) Yesu aahiwiixuttiha itthu saakhuma wa Muluku, ohiya ntoko alipa-oowiixuttiha Nlamulo. — Math. 7:28, 29.
11 Etribunaali yaahaaleela arummwa wiira yaahaana ohiya olaleerya. Okathi ole, itthu saahimmwa ni etribunaali saanikhalana efaita yinceene. Muhiliyale wiira isumana vakhaani saavinre, etribunaali yeele, yaahihimya wiira: “Ola oniphwanela wiiviwa”. (Math. 26:59-66) Hata vaari siiso, Pedru ni Yohani khiyoovale etthu. Ari ene ohoolo wa alopwana ale oothaaciri, yaasomme vanceene ni yaasuwela olavula, Pedru ni Yohani, moolipa murima ni mwa nttittimiho, yaahihimya wiira: “Mutthokelele oratteene mmansinyu, yaari etthu ya xariya vamaithoni va Muluku, owiiwelelani nyuwo, ohiya omwiiwelela Muluku. Masi hiyo, khaninwerya ohiya olavula itthu noonale ahu ni niiwale ahu”. — Mit. 4:19, 20.
12. Etthu xeeni enrowa onikhaliherya olipa murima?
12 Niireke nyuwo mwa mutthu olipa murima ntoko arummwa? Munoonela sai mwakhalana eparakha ya waalaleerya atthu oothaaciri, oosomexa ni anisuwela olavula oratteene a muttetthe anyu? Ankhi akhala wiira amusi, ale munvarana anyu muteko, munisomana anyu oxikola annooveehani mwaha wa waamini wanyu? Niireke okathi owo munnoova? Akhala wiira ti siiso, munoowerya oxintta muxankiho anyu. Okathi aari awe valaponi, Yesu aahiwiixuttiha arummwa waakiherya sookupali saya moolipa murima ni mwa nttittimiho. (Math. 10:11-18) Nuumala ohihimuxiwa, Yesu aahaaleiherya awiixutti awe wiira aarowa okhala naawo “mahiku otheene mpakha olumwenku ola omala”. (Math. 28:20) Ovahiwaka malakiheryo ni Yesu, “murumeyi oororomeleya ni a ankhili”, onniniixuttiha moota wowaakiherya sookupali sahu. (Math. 24:45-47; 1 Ped. 3:15) Malakiheryo awo ninnivahiwa okathi wa mithukumano sa mmulokoni ntoko muthukumano Okumi ni Orummwa Ahu wa Ekristau ni iliivuru sikina sinimutthokiherya Biibiliya ntoko myaha sa “Waakhuliwa wa Makoho a mBiibiliyani” anikumiheriwa esaiti jw.org. Niireke ninnirumeela oratteene itthu iyo nivahiwe ahu? Akhala wiira nnoopaka eyo, olipa wahu murima ni okupali wahu onimuncerereya. Nave, naatakihaka arummwa, khaninrowa weemererya nnakhala etthu emosa enikhoottiheryaka olavula itthu soovara murima “noonale ahu ni niiwale ahu”.
Muheemererye nnakhala etthu emosa yookhoottiheryakani olaleya ikeekhai sa mbiibiliyani mwiixuntte anyu
“Yaahinvekela Muluku Moowiiraana” (Miteko 4:23-31)
13, 14. Okathi ninlupatthiwa ahu, nipakeke exeeni ni mwaha wa xeeni?
13 Moohipisa nuumala otaphuliwa mukhatteya, Pedru ni Yohani yaahithukumana ni anna ni arokora akina a mmulokoni. Ootheene aya “yaahinvekela Muluku moowiiraana” anvekelaka olipa murima ni ohihiya olaleerya. (Mit. 4:24) Pedru aanisuwela wiira etthu ya ololo ororomela ikuru ni osuwela waya wiira apake ele Muluku oniphavela awe. Isumana vakhaani saavinre, mwaha wa wiiroromela, Pedru aahimuleela Yesu wiira: “Hata otheene yoohiyakani, miyo nkinoohiyani!” Masi ntoko Yesu aahimmye awe khalai ene, Pedru aahiwoova atthu omukhootta mpatthani ni mwiixuttihi awe. Masi Pedru aahiixutta etthu ni soovonya sawe. — Math. 26:33, 34, 69-75.
14 Wiira nvare oratteene muteko anyu wa okhala namoona a Kristu, muhaana opaka etthu ekina ohiya paahi okhalana yoolakela. Akhala wiira awanani anyu anneererya ohonona waamini wanyu aahiiso animoohiihani olaleerya, mutthareke ntakiheryo na Pedru ni Yohani. Munvekeleke Yehova wiira oovaheeni ikuru. Mweemereryeke okhaliheriwa ni anna ni arokora a mmulokoni. Mwaaleeleke axitokweene aahiiso anna ni arokora akina aarina waamini woolipa mixankiho murina anyu. Mavekelo a anna ni arokora pooti onivaha ikuru wiira nivilele. — aEef. 6:18; Yak. 5:16.
15. Xeeni ale yaahiyale olaleerya ahinreerela aya oxanka?
15 Akhala wiira mootoko ohiya olaleerya mwaha wa olupatthiwa, muhixanke. Muupuweleke wiira nuumala Yesu wiiviwa, arummwa ootheene yaahihiya olaleerya, masi yaahitthikela-tho olaleerya. (Math. 26:56; 28:10, 16-20) Ohiya okhulumuwa mwaha wa soovonya sanyu sa khalai, niireke pooti wiixutta etthu ni soovonya iyo ni orumeela itthu mwiixuntte anyu wiira mwaalipihe atthu akina?
16, 17. Nivekelo awiixutti a Yesu yaapanke aya oYerusalemu, ninniixuttiha exeeni?
16 Etthu xeeni ninreerela ahu ovekela akhala wiira makhulupale a mulaponi anninilupattha? Moone wiira awiixutti khiyaavekenle wiira ahilupatthiweke. Maana awo yaanuupuwela oratteene moolumo a Yesu ani: “Akhala wira aakilupattha miyo, nave-tho animoolupatthani nyuwo”. (Yoh. 15:20) Ohiya-vo, awiixutti ale oororomeleya yaahinvekela Yehova wiira ‘owiriyane’ woopopihiwa waya ni olupatthiwa waya. (Mit. 4:29) Vannooneya oratteene wiira awiixutti ale yaaniweha ohiya paahi weehereriwa waya, maana yaanisuwela wiira olupatthiwa waya waamaliherya eprofesia yaahimmwale. Nave yaanisuwela wiira ntoko Yesu aawiixuttinhe awe ovekela, ele Muluku oniphavela awe ‘yaamwireya vathi-va’, moohicikha ele anamalamulela aapinaatamu yaarowa aya opaka. — Math. 6:9, 10.
17 Wiira apake ele Muluku oniphavela awe, awiixutti yaahinvekela Yehova ariki: “Munikhaliherye hiyo, arumeyi anyu, wira nihihiyererye olavula moolumo anyu, nihoovaka etthu”. Yehova aakhunle sai? Moowaakuveya, “opuro ole yaathukumanne aya waahittikinyeya, nave otheene aya yaahisareya munepa woowaarya, analaleya moolumo a Muluku, ahoovaka etthu”. (Mit. 4:29-31) Khuuvo mutthu okhanle ookhoottiherya wiiraneya ele Muluku oniphavela awe. (Yes. 55:11) Hata nirina ene mixankiho sinceene, hata awanani ahu arina ene owerya wuulupale, akhala wiira “nnonvekela Muluku moowiiraana”, nikupaliki ni murima wootheene wiira onoonivaha ikuru wiira nihihiye olaleya nuulumo nawe moolipa murima.
“Khimwaawonke Atthu, Masi Munwonke Muluku” (Miteko 4:32–5:11)
18. Etthu xeeni atthu a muloko wa oYerusalemu yaapaka aya?
18 Muloko ole waapakiwe niinaano oYerusalemu, moohipisa yaahikhala atthu 5.000.d Hata yaarina mikhalelo soovirikana, awiixutti yaarina “murima mmosa-ru”. Maana awo yaarina muupuwelo mmosaru paahi. (Mit. 4:32; 1 aKor. 1:10) Awiixutti yaanipaka itthu sikina ohiya paahi onvekela Yehova wiira oreelihe wiimananiha waya. Maana yaanikhaliheryana mukina ni mukhwaawe olipiha waamini waya ni yaanivahanana itthu saathowa. (1 Yoh. 3:16-18) Mwa ntakiheryo, mwiixutti Yosefe yoowo-tho arummwa yaamwiitthana aya Baarnaba, aahitumiha ematta awe musurukhu ene ovaha ni murima wootheene wiira akhaliheriwe atthu ale yaakhumme ottaiwene. Nto eyo yaahaakhaliherya atthu ale yaakhumme ottaiwene okhala oYerusalemu okathi munceene wiira yiixuttihiwe itthu sikina voohimya sa waamini waya wa niinaano.
19. Xeeni Yehova amwiirinhe awe Ananiya ni Safira okhwa?
19 Nave anamathelana Ananiya ni Safira yaahitumiha ematta aya wiira akhaliherye. Awo yaahimmye wiira yaahivaha musurukhu wootheene, masi awo ‘yaahiiwanana ovukula musurukhu mukina’ avitha. (Mit. 5:2) Yehova aahiwiiriha okhwa anamathelana ale, ohiya mwaha woovaha musurukhu vakhaani, masi mwaha wa ovaha ni moonelo woohiloka ni wootha. Awo ‘khiyaawonke atthu, masi yanwonke Muluku”. (Mit. 5:4) Ntoko anawoothe Yesu aapwapwenle awe, Ananiya ni Safira yaaphavela paahi ovuwihiwa ni atthu ohiya weemereriwa ni Muluku. — Math. 6:1-3.
20. Etthu xeeni nniixutta ahu sa itthu nninvaha ahu Yehova?
20 Olelo-va, Anamoona a Yehova imilyau sinceene annikhaliherya muteko woolaleerya onivariwa olumwenku wootheene avahaka musurukhu aya, ntoko siisaale awiixutti oororomeleya oYerusalemu yaakhaliherya aya. Khuuvo mutthu onikhanyereriwa ovaha okathi aahiiso musurukhu awe wiira okhaliherye muteko onivariwa. Tthiri Yehova khoniphavela wiira nimukokhoreleke nihiphavelaka aahiiso mwaha wa okhanyereriwa. (2 aKor. 9:7) Okathi nninvaha ahu etthu Yehova, owo khoniweha mwaattelo wa etthu eyo masi oniweha etthu eniirinhe onvaha. (Mar. 12:41-44) Khuuvo mutthu oniphavela omutakiha Ananiya ni Safira, ovaraka muteko wa Muluku mwaha woophavela etthu aahiiso ovuwihiwa ni apinaatamu. Ohiya-vo, nimutakihaka Pedru, Yohani ni Baarnaba, nihaana ovara miteko sa Yehova mwaha wa omphenta wahu ni waaphenta wahu atthu akina. — Math. 22:37-40.
a Mavekelo yaapakiwa otemplo hoothe ni mikuttho sa voosiisu ni ohiyu. Mikuttho sa ohiyu saavahiwa “15 oora”.
b Nwehe ekaaxa eni: “Pedru Aari Mulipa-Oototha Ihopa, Khukhala Murummwa” eri epaaxina 34, ni “Yohani Aari Mwiixutti Yesu Amphenta Awe Vanceene”, eri epaaxina 37.
c Nwehe ekaaxa ni: “Namukuttho Muulupale ni Makhulupale a Anamukuttho”, eri epaaxina 38.
d Vanikhala ntoko wiira mwaakha wa 33 nuumala Kristu orwa, oYerusalemu yaahikhala afarisi 6.000 ni asaduki vakhaani. Eyo pooti okhala etthu ekina yaaxankiha mwaha wa soowiixuttiha sa Yesu.