Matheyo Ekapiitulu 5-7
5 Nuumala Yesu oweha mittitthi sa atthu, aahiwela vamwaako, khukilaathi vaavo. Vano, awiixutti awe yaahimwaattamela. 2 Owo aahipacerya olavula, owiixuttihaka wiira:
3 “Oohakalala taale anisuwela wiira ahaana omusuwela Muluku, okhala wiira Omwene wa wiirimu ti wawaya.
4 “Oohakalala taale ariipiwe murima, okhala wiira anrowa omaalihiwa.
5 “Oohakalala taale oomaala,a okhala wiira animwaakhela elapo.
6 “Oohakalala taale aniphavela vanceeneb exariya, okhala wiira animwaakhela exariya eyo voomalela.
7 “Oohakalala taale oomoriwa ikharari, okhala wiira anoomoreliwa ikharari.
8 “Oohakalala taale a murima wooreera, okhala wiira anonweha Muluku.
9 “Oohakalala taale anikhaliha murettele, okhala wiira animwiireliwa anamwane a Muluku.
10 “Oohakalala taale anlupatthiwa mwaha wa exariya, okhala wiira Omwene wa wiirimu ti wawaya.
11 “Oohakalala ti nyuwo, mwaaveehiwaka, mwaalupatthiwaka ni mootheriwaka itthu sootheene sootakhala mwaha wa miyo. 12 Mutteeliweke murima ni muhakalaleke vanceene, okhala wiira otthuveliwa wanyu wiirimu ti wuulupale. Tthiri, ti siiso yaalupatthinwe aya maprofeta muhinatthi nyuwo.
13 “Nyuwo mwa maakha a mulaponi. Masi, maakha yahiya osiva waya, niireke ohaavo oniwerya ottikiherya osiva waya maakha awo? Maakha awo kharina-tho muteko; masi anooriheliwa ota, anyakeliweke ni atthu.
14 “Nyuwo mwa muthuko wa mulaponi. Epooma etekiwe vamwaako kheniipithiheya. 15 Atthu khampattiha muthuko, anakhuneela ni ettanka,c masi annipweha osulu-sulu, wiira waamwaleeleke atthu ootheene ari mpaani. 16 Siiso, waarya wanyu waamwaleeleke atthu, wiira yooneke miteko sanyu sooreera, ni anvuwiheke Tiithi inyu, yoowo ori wiirimu.
17 “Muhuupuweleke wiira kirwenle omaliha Nlamulo na Moise, aahiiso soowiixuttiha sa Maprofeta. Nnaari, nkirwenle omaliha, masi kirwenle omaliherya. 18 Kinooleelani ekeekhai wiira: vanookhweya erimu ni elapo omala. Masi, khivaniweryaneya omala eleetera yaamukhaanixa, aahiiso mpantta mwaamukhaanixa wa eleetera ya Nlamulo, itthu sootheene sihiiraneyale. 19 Tivo, ole ohinrowa wiiwelela yooruma emosa yaamukhaanixa ni oniwiixuttiha akhwaawe ohiiwelela yooruma eyo, mutthu owo onookhalihiwa ooyevexa Moomweneni wa wiirimu. Vano, ole oniiwelela ni oniwiixuttiha akhwaawe wiiwelela, onookhalihiwa muulupale Moomweneni wa wiirimu. 20 Miyo kinooleelani wiira, exariya anyu yaahivikane ele ya alipa-oowiixuttiha Nlamulo ni ya afarisi, tthiri khamunkela Moomweneni wa wiirimu.
21 “Muhiiwa ele yaahimeeriwe aya atthu a khalai wiira: ‘Muhimwiive mutthu. Ole onimwiiva mutthu, onooroihiwa otripunaale’. 22 Masi, miyo kinooleelani wiira ole onithipelela onviruwela munnawe, onimwaakhula otripunaale. Ole onimulavulela munnawe moolumo ooveeha, onoophwanya mulattu Etripunaale Yuulupale.d Nto ole onimwiirela munnawe wiira: ‘Mulolo ohirina efaita’, onniphwanela oriheliwa oGehenae onipatta mooro.
23 “Mwaaruuhaka yoovaha anyu valtaari, nto muupuwelaf wiira munninyu oonanariwa ni nyuwo, 24 muhiye yoovaha anyu ohoolo wa altaari, murooke. Mwapacerye toko waataana ni munninyu, nuumala-vo, murweeke ovaha mukuttho anyu.
25 “Mwaakuveleke ophuka mwaha ni ole orina anyu mulattu, muhinatthi ophiya otripunaale iwo, wiira ole omutthekenle anyu ohoovahereryeni mulipa-oophuka, nave mulipa-oophuka owo, ohoovahereryeni kwaarta ookhatteya, wiira ooriheleni mukhatteya. 26 Kinooleelani ekeekhai wiira: Khamunikhuma mukhatteya-mmo, muhilinve musurukhu wootheene.g
27 “Muhiiwa ele yaahimmwale wiira: ‘Muhiraruwe’. 28 Masi kinooleelani wiira: Ole oninwehexexa muthiyana mpakha ophavela orupana, mutthu owo ooraruwana muthiyana owo vamurimani. 29 Nto, akhala wiira niitho nanyu noolopwana ninnootthekihani,h musyoole,i murihele ottaiwene. Fataari ohikhalana mpantta mmosa wa erutthu anyu, ohiya erutthu anyu yootheene oriheliwa oGehena.j 30 Nave-tho, akhala wiira ntata nanyu noolopwana ninnootthekihani,k mwiikitthe, murihele ottaiwene. Fataari ohikhalana mpantta mmosa wa erutthu anyu, ohiya erutthu anyu yootheene oriheliwa oGehena.l
31 “Nave-tho, vaahihimmwa wiira: ‘Mulopwana onimwalana ni mwaarawe, onvaheke etukumento ya omwalana’. 32 Masi, kinooleelani wiira: Ole onimwalana ni mwaarawe, ohikhanle mwaha wa orupihana woohiloka,a pooti omwiiriha oraruwa, akhala wiira onootheliwa ni mulopwana mukina. Vano, ole onimuthela muthiyana owo omwalaniwe, nave onooraruwa.
33 “Muhiiwa-tho ele yaahimeeriwe aya atthu a khalai wiira: ‘Muhilapheke mahala ene, nto muhaana omutaphula natiri ommanenle anyu Yehova’. 34 Masi, kinooleelani wiira: Muhilapheke, muromolaka erimu, okhala wiira erimu ehice ya Muluku. 35 Nave, muhilapheke muromolaka elapo, maana elapo ti opuro Muluku onipweherya awe inawu sawe; nnakhala muhilapheke muromolaka oYerusalemu, okhala wiira ti epooma ya Mwene muulupale.b 36 Muhilapheke muromolaka muru anyu, okhala wiira khamunwerya otatuxa ekharari anyu emosa wiira ekhale yootteela aahiiso yooriipa. 37 Masi olavula wanyu woowi ‘aayo’, okhaleke aayo, ‘nnaari’, okhaleke nnaari. Moolumo anincererya anyu, anikhuma wa Mutakhali.
38 “Muhiiwa ele yaahimmwale wiira: ‘Ole onipwexa niitho na mukhwaawe, nave niitho nawe nipwexiwe. Ole onikhula niino na mukhwaawe, nave niino nawe nikhuliwe’. 39 Masi, kinooleelani wiira: Muhiwane ni mutthu ootakhala. Mutthu onoomanani nlaku noolopwana, munvahereryec nlaku nikina. 40 Akhala mutthu oniphavela wooroihani otripunaale wiira owaakheeni nlaya nanyu na muhina, mmuhiyerye-tho nlaya nanyu na ota. 41 Nave, akhala mutthu orina okhulupale onookhanyereryani omuhoola ekiloomo emosa, mmuhoole ikiloomo piili. 42 Ale anoovekelani etthu, mwaavaheke. Nave, muhaatthyaweked ale aniphavela wookophelani.e
43 “Muhiiwa ele yaahimmwale wiira: ‘Mumphenteke mukhwiinyu ni mmunyokheke nwanani inyu’. 44 Masi, kinooleelani wiira: Muthipeleleke waaphenta awanani inyu ni mwaavekeleleke ale anoolupatthani. 45 Siiso, munimooniherya wiira mwa anamwane a Tiithi inyu, ori wiirimu. Owo onnaakumiherya nsuwa atthu ootakhala murima ni atthu ooreera murima; nave onnaavaha epula anaxariya ni ale ahikhanle anaxariya. 46 Nto, mwaaphentaka paahi ale anoophentani, muniphwanya-ni? Niireke alipa-ooliviha mpoosito khaniira siiso? 47 Nave, mwaakhomasaka atthu a nloko nanyu paahi, munoona wiira munipaka etthu yooloka? Niireke atthu ahikhanle aisarayeli, khaniira siiso? 48 Muhaana okhala atthu oomalela, ntoko Tiithi inyu ori wiirimu ori awe oomalela.
6 “Mwiipasoope wiira muhivareke miteko sooreera vamaithoni va atthu, mphavelaka wooniwa naawo. Mwiira siiso, Tiithi inyu ori wiirimu, khonrowa wootthuvelani. 2 Tivo, okathi munaavaha anyu itthu sooreera alipa-oohaawa, muhoopeke nlopef ntoko siniira aya anawoothe musinagogag ni mphironi, aphavelaka ovuwihiwa ni atthu. Kinooleelani ekeekhai wiira: awo ahaakhela etthuvo aya yoomalela. 3 Nto nyuwo, okathi munaavaha anyu itthu sooreera alipa-oohaawa, muhihiye ntata nanyu noothiyana, nsuwelaka ele ntata nanyu noolopwana enipaka aya, 4 wiira soovaha sanyu sihisuweliwe. Nto Tiithi inyu, yoowo oniweha itthu sootheene, onimootthuvelani.
5 “Nave, okathi onivekela anyu, muhikhaleke ntoko anawoothe, maana awo waasivela ovekela yeemenle ene musinagogah ni munikumana iphiro suulupale, aphavelaka wooniwa ni atthu. Kinooleelani ekeekhai wiira: awo ahaakhela etthuvo aya yoomalela. 6 Masi okathi onivekela anyu, muroweke mpaani mwanyu, nwaleke mukhora, munvekeleke Tiithi inyu, ohinooneya. Vano, Tiithi inyu, yoowo oniweha itthu sootheene, onimootthuvelani. 7 Mwaavekelaka, muhimakeleke oromola moolumo mamosa-ru, ntoko aniira aya atthu a mulaponi, maana anuupuwela wiira Muluku onimwaawiriyana, mwaha wooromola moolumo manceene. 8 Tivo, muhikhaleke ntoko awo, okhala wiira Tiithi inyu, onnisuwela sinoothowani, hata muhinatthi onvekela.
9 “Nto, nvekeleke so:
“‘Tiithi ihu muri wiirimu, nsina nanyu nitteelihiwe.i 10 Omwene anyu orwe. Ele eniphavela anyu yiireye vathi-va, ntoko wiirimu. 11 Munivahe olelo, yoolyaj ahu ya nihiku nla. 12 Nave, munlevelele sootthekak sahu, ntoko hiyo nnaalevelela ahu ale annitthekela.l 13 Nto muhinihiye nimoraka okathi oneehereriwa ahu, masi munaakiherye Mutakhali’.
14 “Vakhala wiira munimwaalevelela ale anootthekelani, nave Tiithi inyu ori wiirimu, onimoolevelelani. 15 Vakhala wiira khamunaalevelela ale anootthekelani, nave Tiithi inyu ori wiirimu, khonoolevelelani.
16 “Okathi munitthukwa anyu, owiitho wanyu ohooneyeke wiira mooriipiwa murima, ntoko aniira aya anawoothe, aphavelaka wooniwa ni atthu. Kinooleelani ekeekhai wiira: awo ahaakhela etthuvo aya yoomalela. 17 Masi mwaatthukwaka, mukuseke owiitho ni muheleke makhura mmuruni mwanyu, 18 wiira atthu ahisuweleke wiira murootthukwa, masi osuweleke Tiithi inyu paahi, yoowo oniweha itthu sootheene. Vano, Tiithi inyu, yoowo oniweha itthu sootheene, onimootthuvelani.
19 “Muhiye wiithukumanyerya mihakhu vathi-va, vaava oweexe ni mukwithaa sinihonona aya, ni alatarau anikela aya, aniiya. 20 Masi mwiithukumanyeryeke mihakhu wiirimu, weiwo oweexe nnakhala mukwithab sihinihonona aya, ni alatarau ahinikela aya, aniiya. 21 Tthiri, vaavo vari muhakhu anyu, vaavo-tho tonrowa aya okhala murima anyu.
22 “Muthuko wa erutthu, niitho. Tivonto, akhala wiira niitho nanyu ninluluwanya itthu sooreera paahi, erutthu anyu yootheene enrowa waaryaka.c 23 Masi, niitho nanyu natakhala,d erutthu anyu yootheene enoosareya epiphi. Nto, vakhala wiira murina epiphi, ohiya waarya, weeso epiphi eyo khereere wunnuwa!
24 “Khaavo oniwerya waavarela muteko mapatarau manli, maana onoomunyokha mmosa, omphenteke mukina, aahiiso ononvarexexa mmosa omuthanyeke mukina. Nyuwo khamunwerya onvarela muteko Muluku, vamosa ni Mihakhu.
25 “Tivonto, kinooleelani wiira: Muhiye oxanka mwaha wa ikumi sanyu, muupuwelaka etthu yoolya ni yoowurya, aahiiso etthu yoowara. Niireke okumi khorina efaita yuulupale ovikana yoolya ni yoowara? 26 Nkaaweheeni saana axipalame:e khanaala, nnakhala khanihepha, hata kharina ntatha. Vano, Tiithi inyu ori wiirimu, onnaaphwanyiha yoolya. Ankhi nyuwo, niireke khamurina efaita waavikana awo? 27 Ti pani a nyuwo oniwerya orakamiha vakhaani okumi awe mwaha wa oxankiheya? 28 Nave-tho, xeeni oxankelaka soowara? Mwiixutteke etthu ni moota ifilori sa mmatta sininnuwa aya. Iyo khasinvara muteko, nnakhala khasintthava ikuwo. 29 Masi, kinooleelani wiira hata mwene Salomoni, ni ovuwa wawe wootheene, khonaware ntoko ifilori iya. 30 Vano, vakhala wiira Muluku onniwariha siisa malaxi a mmatta, yaawo anikhala olelo, meelo khupahiwa, niireke khonrowa otepa woowarihani nyuwo, atthu oowaamini vakhaani? 31 Nto, muhixankeke mwiiraka: ‘Ninrowa olya exeeni?’, ‘Ninrowa owurya exeeni?’ aahiiso ‘Ninrowa owara exeeni?’ 32 Tthiri, iya ti itthu siniphavelexiwa ni atthu a mulaponi. Tiithi inyu ori wiirimu, onnisuwela wiira itthu iya sootheene sinnoothowani.
33 “Tivonto, khula okathi, muheleke opuro woopacerya Omwene ni exariya ya Muluku. Vano, itthu iya sikina sootheene, munimuncereriwa. 34 Siiso, muhixankeleke nihiku na meelo, maana meelo sinookhala mixankiho saya. Khula nihiku nookhalana mixankiho saya.
7 “Muhiye waaphukela akina, wiira Muluku ohoophukeleni. 2 Okhala wiira enamuna munaaphukela anyu akina, ni nyuwo munrowa ophukeliwa siiso; nave mphimo onrowa anyu waaphimela akina, munrowa ophimeliwa yoowo. 3 Nto, xeeni muniwehexexa anyu ekokhola eri mmaithoni mwa munninyu, masi muhinaweha mwirif ori mmaithoni mwanyu? 4 Aahiiso, vaniweryaneya sai omwiirela munninyu wiira: ‘Nkani kookumiheni ekokhola mmaithoni mwanyu’, variki nyuwo murina ene mwiri mmaithoni mwanyu? 5 Nawoothe! Mpacerye okumiha mwiri ori mmaithoni mwanyu, nuumala-vo munoowehaka saana, wiira nwerye okumiha ekokhola eri mmaithoni mwa munninyu.
6 “Muhaavahe alapwa itthu sa Muluku, nnakhala muhirihele ikuluwe ipeerola,g wiira sihinyakele, nuumala-vo soorukunuweleni ni soovulaliheni.
7 “Muthipeleleke oveka, munoovahiwa. Muthipeleleke ophavelasa, munoophwanya. Muthipeleleke omana mukhora, munoohuleliwa. 8 Ootheene ale aniveka, anoovahiwa. Nave ootheene ale aniphavelasa, anoophwanya, ni ootheene ale animana mukhora, anoohuleliwa. 9 Nto, niireke ookhala a nyuwo, oninvaha mwanawe nluku, onvekenle ene ephaawu? 10 Aahiiso, niireke ononvaha enowa, onvekenle ene ehopa? 11 Tivonto, nnaamwi muri nyuwo ootakhala murima, munasuwela waavaha itthu sooreera aniinyu, nto niireke Tiithi inyu ori wiirimu khontepa waavaha itthu sooreera ale aninvekela?
12 “Tivonto, itthu sootheene muniphavela anyu wiireliwa ni atthu akina, ni nyuwo-tho nwiireleke seiyo. Tthiri, eyo ti etthu Nlamulo na Moise ni soowiixuttiha sa Maprofeta sinihimya aya.
13 “Nvireke mukhora woophunyeya, okhala wiira mukhora muulupale ni estaraata yuulupale sinroiha wookhwaani,h nto atthu anceene anvira mukhora yoowo. 14 Masi, mukhora woophunyeya ni estaraata yaamukhaani, sinroiha weekumini. Nto, atthu vakhaani tanivira.
15 “Mwiipasoope ni maprofeta oowootha, yaawo anoorweelani yiisoneihaka ntoko ipwittipwitthi, masi muhina ari ene miici sootakhala. 16 Nyuwo munimwaasuwela mwaha wa soowiira saya. Khuuvo oniwerya wuurulai ewuuva mmiiwani, aahiiso efiiku munthakathakani.j 17 Vamosa-ru, mwiri wooloka onniima mihokorokho sooloka, masi mwiri woohiloka oniima mihokorokho soohiloka. 18 Mwiri wooloka khoniwerya wiima mihokorokho soohiloka, nave mwiri woohiloka khoniwerya wiima mihokorokho sooloka. 19 Mwiri ohiniima mihokorokho sooloka, onniikitthiwa, onapahiwa. 20 Tthiri, munimwaasuwela atthu awo mwaha wa soowiira saya.
21 “Wiira mutthu okele Moomweneni wa wiirimu, khivamphiyerya okiirela, ‘Apwiya, Apwiya’! Ankela-mo taale aniira simphavela awe Tiithi aka ori wiirimu. 22 Nihiku nlo, atthu anceene anrowa okiirela: ‘Apwiya, Apwiya! Kiira noolaleya ntoko maprofeta mwa nsina nanyu? Kiira nihoomola malaikha ootakhala mwa nsina nanyu, nave noovara miteko sootikiniha ni nsina nanyu?’ 23 Vano miyo kinoowaakhula wiira: ‘Miyo nkinoosuwelani! Mukhumase-va, nyuwo muniira sootakhala!’
24 “Tivonto, ootheene yaale aniiwa moolumo aka, aneettela, anrowa olikanaka ni mulopwana aarina ankhili, yoowo aatenke empa awe vamwala. 25 Yaahirupa epula yinceene, nto maasi yaahisareya ni yaahoopa epheyo yuulupale, khimana empa eyo. Masi empa eyo khiyaamonre, okhala wiira yaalipihiwe vamwala. 26 Nave-tho, ootheene yaale aniiwa moolumo aka, ahineettela, anrowa olikanaka ni mulopwana ahaarina ankhili, yoowo aatenke empa awe vamihaavani. 27 Yaahirupa epula yinceene, nto maasi yaahisareya ni yaahoopa epheyo yuulupale, khimana empa eyo. Nto empa eyo yaahimora. Vano, omora iwo waari woomalela”.
28 Nuumala Yesu olavula itthu iya, yiiraneyale tiila: mittitthi iye sa atthu saahitikinihiwa vanceene ni moota aixuttiha awe, 29 maana itthu aixuttiha awe saakhuma wa Muluku, ohiya ntoko alipa-oowiixuttiha Nlamulo.
a Aahiiso, “oowiiyeviha”.
b Ekereku, “anivoliwa etala ni ntthona”.
c Aahiiso, “esestu”.
d Eyo piiyo, eSineedrio ya ayuda.
e Opuro waapahiwa ikokhola, ota wa oYerusalemu. Nsina na ekereku na ekhato ya Hinomi, naakhala osuuli ni mpantta onikela nsuwa wa Yerusalemu a khalai. Khiivo etthu enooniherya wiira inama aahiiso apinaatamu, yaaniriheliwa oGehena wiira apahiwe wala ohaaxiwa ari ene akumi. Tivonto, opuro owo khonithoonyerya muttetthe ohinooneya, weiwo atthu aniriheliwa aya wiira ahaaxiwe mahiku ootheene ni mooro. Ohiya-vo, Yesu ni awiixutti awe yaahirumeela nuulumo noowi Gehena, aphavelaka othoonyerya opwetexiwa voomalela, onyaanyiwa.
f Aahiiso, “mutthokelela”.
g Ekereku, “ekwatrante yookiserya”.
h Ekereku, “ninnookwattulihani”.
i Aahiiso, “mukumihe”.
k Ekereku, “ninnookwattulihani”.
a Ninkhuma nuulumo na ekereku noowi porneía, onihimmwa inamuna sootheene sa orupihana ohineemereriwa mBiibiliyani. Eyo enihela muhina oraruwa, orupihana ophavelaka musurukhu, orupihana atthu ahithelanne, orupihana alopwana-ru aahiiso athiyana-ru, orupihana ni inama.
b Eyo piiyo, Muluku.
c Aahiiso, “mmutheteerye”.
d Aahiiso, “muhaareryeke ettuli; muhaahuluweke; muhaakhootteleke”.
e Eyo piiyo, okopha voohilipelela oliva ovikana ele ekomphe awe.
f Aahiiso, “nipetta”.
g Nuulumo nintaphulela “othukumana; asembeleya”. Masi iversiikulu sinceene, enihimmwa empa wala opuro ayuda yaathukumana aya wiira asomeke Soolempwa, yiiweke malakiheryo, alaleeryeke ni avekeleke. Okathi Yesu aari awe mulaponi, khula epooma ya wIsarayeli yaahikhalana esinagoga emosa. Vano ipooma suulupale, saanikhalana isinagoga piili wala ovikana.
i Aahiiso, “nithokoreriweke okhala noowaarya”.
j Ekereku, “ephaawu”.
k Ekereku, “okopha”.
l Ekereku, “annikophela”.
a Aahiiso, “murawa”.
b Aahiiso, “murawa”.
c Aahiiso, “osareya waarya”.
d Aahiiso, “nakhalana nrima”.
e Aahiiso, “axinuuni”.
f Mwiri onirumeeliwa wiira evathiwe empa.
g Nluku na efaita yuulupale.
h Ekereku, “opwetexiwa”.
i Aahiiso, “orukula”.
j Aahiiso, “mmalaxini”.