MWAHA WOOPACERYA | MULUKU ONOONELA SAI OMPAHA SOONA
Muxankiho wa Olumwenku Wotheene
Soona onniwiiva atthu anceene moohihiyererya.
Eseekulu 20 oowiiva atthu oowiiraka 100.000.000.
Khula mwaakha onniwiiva atthu oowiiraka 6.000.000.
Wa khula isegundo 6, onnimwiiva mutthu mmosa.
Nave, ale animpaha khaniphavela omuhiya.
Mutthenkeso wa Ekumi onihimya wira atthu yavikaniha ompaha soona siisa, okhuma 2030 anookhwaaka atthu anivikana 8.000.000 khula eyaakha. Nave Mutthenkeso owo onihimya wira wanikisa wa eseekulu 21 soona onoowiiva atthu 1.000.000.000.
Ale anihaawa khahiyo paahi atthu animpaha soona. Masi-tho anniheliwa muhina amusi, yaawo anihaawa mmuupuweloni, othoiwa musurukhu, vamosa ni atthu 600.000 ahinimpaha soona masi anikhwa khula eyaakha mwaha wowaaphwanya mwiixi wa soona. Nto atthu otheene annihaawa vaavo animananiha aya okhapelela ekumi aya.
Moovirikana ni iretta sihinivoniwa siniwiiriha mameediku wiimananiha wira yaavye murette, ompaha soona eretta enivoniwa; nto murette aya toosuweliwa. Dotora Margaret Chan, diretora geral a Mutthenkeso wa Ekumi a Olumwenku Wotheene, onihimya so: “Eretta ya ompaha soona enikumiheriwa ni atthu, nto vanooweryaneya omaliha akhala wira iguvernu ni atthu animwiimananiha”.
Olumwenku wotheene atthu yaahaakhulela oxintta muxankiho ola. Mweeri wa Agosto 2012, ilapo sowiiraka 175 saahiiwanana opaka malamulo wira avukule opahiwa wa soona.a Masi, soona onootepa opahiwa. Khula eyaakha ifaabrika sinimpaka soona sinnirumeela musurukhu munceene wira sivikanihe ompaka ni waatumererya ale animpaha, vanceenexa athiyana ni anaamiravo anikhala ilapo soothaaciri. Nto moota onipakiwa awe soona, onnooniherya wira atthu ebilyau emosa wa yaale animpaha anootepaka osiveliwa. Akhala wira ale animpaha khanimuhiya, soona onoowiiva atthu anceene mwa iyaakha 40 sinrowa ahu.
Olaleiwa wa soona ni osiveliwa wa ale animpaha, onniwiiriha anamunceene ohiweryaka omuhiya. Eyo yaahimukhumelela muthiyana oniitthaniwa Naoko. Owo aapacenrye ompaha soona oryeene mwali. Otakihaka moota yoolema eyo yaalaleiwa aya ni ikaruma sinilaleya ihapari, eyo yaanimwiiriha osiveliwa. Hata osuwelaka wira anamuyari awe yaahikhwa mwaha wa kanser a mmasasuni, owo aahivikaniha ompaha soona nnaamwi aarina anamwane axithiyana anli. Naoko onihimya so: “Miyo kaanisuwela wira kaahikhala omphwanya kanser a mmasasuni ni kaanixankiheya voohimya sa ekumi ya anaaka, masi hata vari siiso nkaawerya omuhiya. Kuupuwela wira nkaawerya omuhiya ompaha soona”.
Hata vari siiso, Naoko oomuhiya ompaha soona. Owo oophwanya nikhaliheryo nooxintta yoolema ela ottharaka malakiheryo yaakhaliherye atthu imilyau sene omuhiya ompaha soona. Malakiheryo xeeni? Xontte nvikanihe osoma erevista ela wira moone malakiheryo awo.
[Enoota]
a Itthu iyo sinihela muhina owiixuttiha atthu sa mixankiho sinikhumelela mwaha wompaha soona, ovukula ifaabrika sinimpaka ni omutumiha soona, wuncererya mpoosito wa ale animpaka ni okhalana iprograma sinaakhaliherya atthu wira amuhiye ompaha soona.