YOWIIRANEYA YA MOOKUMINI
Muhakhu Yoowo Ovirinhe Maloko Mathanu ni Manli
Elavuliwe ni Kevin Williams
Atthu anihimya wira kinlikana ni apaapa. Eyo ekeekhai, maana erutthu aka, maitho aka ni moota sinoonela aka itthu, onlikana ni apaapa. Masi-tho awo aakivaha muhakhu wootepa otthuneya yoowo waari ni emusi ahu mwa maloko mathanu ni manli. Mukihiye kootthokiheryeni saana.
Muhavinre aka Thomas (1)a Williams aayariwe 20 a Janero 1815, oHorncastle, wInglaterra. Amamawe akhwiiye orina ene iyaakha piili, nto owo ni axinnawe, ahuuwale ni apapaya, John Williams. John aahimwiixuttiha Thomas ekalapintero, masi Thomas khahiyo aaphavela yeeyo.
Namalaleerya John Wesley, aahikhuma eKerexa Anglicana ni khupaka nikhuuru na Metodistas. Egrupu eyo yaanittittimiherya omusoma Biibiliya ni olaleerya. Sowiixuttiha sa Wesley, sanuulaana mowaakuveya ntoko mooro, nto emusi Williams yaanisiveliwa ni sowiixuttiha iyo. Thomas aahikhala namalaleerya a ekerexa Wesley ni ahiivahererya okhala misionaario epantte enikhuma epheyo, oPacífico. Mweeri wa Julyo 1840, okathi vakhaani nuumala othelana, owo ni Mary, (2) yaahirowa esisiro ya oLakebab, oFiji, yeeyo muhoolo mwaya yaakhaliwa ni atthu yakhuura atthu.
OKHALA NI ALE YAKHUURA ATTHU
Eyaakha yoopacerya okhala oFiji, Thomas ni Mary sahaaphwanya mixankiho sinceene. Yaahiweha itthu sootakhalexa ohela muhina owana-wana wa maloko, ohomphwa wa anaamukhweli, wiiviwa wa anamwane, ni okhuurana wa atthu. Nave anamunceene a muttetthe ole yaanikhootta yaalaleeriwaka. Mary ni mwanawe ompacerya yaahiwereiwa enahala ookhwa. Eyaakha ya 1843, Thomas aalempe so: “Murima aka waahikiwereya . . Makhalelo ale yaari ooxankiha”. Masi, owo ni Mary yaahivilela ni ovikaniha olipiha omwaamini waya Yehova Muluku.
Nto okathi owo Thomas aahipacerya orumeela ekalapintero awe apakaka enupa yooreera ntoko sa wEuropa. Enupa eyo yaahikhalana itthu sahaatonko wooniwa ni atthu a muttetthe ole. Mwa ntakiheryo, epantte ya vathi yeeyo yaari yoorakama yaanikhaliherya okela epheyo yaakhuma ota. Nuumaliha enupa eyo, Mary aahimuyara mwaana a nenli, Thomas Whitton (3) Williams yoowo ori muhavinre aka.
Mwaakha wa 1843, Thomas Williams aahikhaliherya otaphuleliwa wa Evangelyo ya Yohani mwa nttaava na eFiji. Owo waari muteko wooxankiha.c Masi, Thomas aanisuwela saana makhalelo ni soolema sa atthu. Nto aahilepa eliivuru yaalavula sa itthu aatokonse awe, yaahimya so: Fiji and the Fijians (1858). Eliivuru eyo yaanilavula sa okumi wa atthu oFiji eseekulu 19.
Nuuviriha iyaakha 13 oFiji, okumi awe Thomas khiwaakhala saana, nto owo ni emusi awe yaahithaamela wAustrália. Nuumala orumeela iyaakha sinceene ntoko muhooleli a ekerexa, Thomas aahookhwa oBallarat, oVictoria, 1891.
“EWEERO” YAAPHWANYIWE ONIKELA NSUWA
Eyaakha ya 1883, Thomas Whitton Williams ni mwaarawe Phoebe ni emusi aya, (4) yaahithaamela oPerth epantte enikela nsuwa wAustrália. Okathi ole, mwanaya a nenli Arthur Bakewell Williams (5) yoowo aari muhavinre aka, aarina iyaakha 9.
Okathi Arthur aarina awe iyaakha 22, aahirowa ophavelasa muhakhu muttetthe wa oKalgoorlie ikiloomo sowiiraka 600 weiwo waathimpwa eweero epantte enikhuma nsuwa ya oPerth. Owo aahisoma iliivuru saakumiheriwa ni Alipa Oomusoma Biibiliya, ntoko yaasuweliwa aya Anamoona a Yehova okathi ole. Nto aahilepa epaphelo khuroiha oTorre de Vigia de Sião. Okhala wira ele aixutta awe yaahinvara murima, aanaaleela akina itthu isya aixutta awe ni aanipaka mithukumano sa omusoma Biibiliya. Eyo yaahiiriha wira muteko wa Anamoona a Yehova wuulaane mpakha epantte enikela nsuwa wAustrália.
Arthur aanaaleela amusi awe ele aaxutta awe. Paapa awe, Thomas Whitton, aanimukhaliherya Arthur wiiraana ni Alipa Oomusoma Biibiliya, masi owo aahikhwa moohipisa. Phoebe mamawe Arthur vamosaru ni axinnawe axithiyana, Violet ni Mary, yaahikhala Alipa Oomusoma Biibiliya. Violet aahikela muteko wa Muluku wa okathi wotheene wala pioneera. Arthur aanimuhimya okhala “pioneera ooreera murima ni ooluttuweliwa a epantte enikela nsuwa wAustrália”. Woonasa wene Arthur aahilavula mootepiha, masi oluttuweliwa wa Violet waahikhaliherya nloko naattharelana na emusi Williams.
Nuuvira okathi, Arthur aahithela khuthaamela oDonnybrook, nto ihapari sa Omwene sanuulaana epantte enikela nsuwa wAustrália. Anamunceene yaanimwiitthana ‘Naanepa a 1914’ (Old Mad 1914!), mwaha woowi aaniluttuweliwa olaleya iprofesia sa Biibiliya saarowa wiiraneya eyaakha ele.d Oveeha iwo waamanle vaavo ekhotto Yoopacerya ya Olumwenku Wotheene yaakhumenle aya. Arthur aamakela waalaleerya atthu yaathuma mulooja mwawe, memmo aathomeyale awe iliivuru sa Biibiliya vajanelani. Nave, ejanela ele yaahikhalana ethoonyeryo yaahimya wira ole aarowa wooniherya wira yowiixuttiha ya amuluku araru yaakhuma mBiibiliyani, anvahiwa iliibra 100. Khaavo aawenrye okuxa musurukhu owo.
Owannyawe Williams waanipakiwa yoosoma ya Biibiliya ni mithukumano sa muloko oDonnybrook. Nuuvira okathi Arthur aahipaka empa ya Omwene, wala opuro wa mithukumano, eyo yaari empa yoopacerya ya muttetthe ole. Nto eriyari ya iyaakha sa 1970 aaniwara ikuwo sawe sooreera ni egravata, aanilokiherya ekhavalo awe ya khalai yaitthaniwa Doll, aanirowa olaleerya mapuro oorakamela a eDistritu ya oDonnybrook.
Anaawe Arthur yaahitthara ntakiheryo na tiithi aya yoowo aari oomaala, oottittimiha, ni ooluttuweliwa. Mwanawe muthiyana Florence (6) aahikhala misionaaria wIndia. Anaawe alopwana Arthur Lindsay (7) ni Thomas yaahikhala axitokweene a mmulokoni mwa iyaakha sinci.
MASA OOSIVA A EMUSI WILLIAMS
Arthur Lindsay Williams, taata aka, aari mutthu oosuweliwa ni oophentiwa mwaha wa oreera wawe murima. Owo aamakela waakhaliherya atthu ni waattittimiha. Nave, aanisuwela saana wiikittha miri nto okathi aaphiyeriha awe iyaakha 12 iira axinttale ene ikwaha 18 mwa joogu ooxinttana a atthu yaikittha miri.
Masi Arthur aahitikinihiwa nuuvira iyaakha piili vaavo mwanawe muulupale Ronald (8) (taata aka), aakunxe awe epaso khuthikila mwiri mwaamukhaani wa masa waattamenle enupa ahu. Amamawe Ronald yaahitthukwa ni ephoole mwiri owo ni mootikiniha waaniima mihokorokho soosiva vanceene. Mwiri ola musya wa emusi Williams, muhoolo mwaya waanisuweliwa okhala mwiri wa masa Cripps Pink yoowo ori oovuwa molumwenkuni.
Ronald, wala Gramp, ntoko kaamwiitthana aka, muhoolo mwaya aahipacerya oluttuweliwa ni muteko wooteka. Owo ni apiipi yaahirumeela iyaakha sincei atekaka inupa sa Anamoona a Yehova wAustrália ni muttetthe wa Ilhas Salomão. Vano hata orina ene iyaakha sowiiraka 80, Gramp ti mutokweene a muloko ni onnikhaliherya muteko wa oteka ni olokiherya Ipa sa Omwene epantte onikela nsuwa wAustrália.
OVAHA EFAITA YOOHIYERIWA AKA
Attharaka muhakhu wala yoohiyeriwa ya emusi ahu, anamuyari aka Geoffrey (9) ni Janice (10) Williams, yaahiimananiha okihuwa miyo ni murokoraka, Katharine wira neetteleke malakiheryo a eKristau. Vaavo kaarina aka iyaakha 13 kahaataana ni Yehova. Kaahirowa wasembeleyani, khunwiriyana munna John E. Barr yoowo iirela mpantta Nikhuuru Noolamulela na Anamoona a Yehova. Owo ahaatumererya amiravo oriki: “Muhihonone etthu ya faita murina anyu, eyo piiyo, eparakha ya omusuwela ni omphenta Yehova”. Ohiyu ene yoole kaahivahererya okumi aka wa Yehova. Nuuvira iyaakha piili kaahikela opioneero.
Olelo-va, (12) kinnilaleerya mwa okathi wotheene ni mwaaraka Chloe, (11) oTom Price muttetthe woorakamela onithipiwa eweero epantte enikela nsuwa wAustrália. Ninnivara muteko nimeya na nihiku wira niphwanyeke itthu sinnithowa. Anamuyari aka ni murokoraka, Katharine, ni aiyawe Andrew, mapioneero oPort Hedland, ikiloomo sowiiraka 420 mpantta onikela epheyo. Miyo ni apaapa ninrumeela ntoko axitokweene mmulokoni.
Olelo-va aavira maloko mathanu ni maxexe a emusi aka, okhuma okathi yoole muhavinre aka Thomas Williams aathanlale awe omurumeela Yehova Muluku okumi awe wotheene. Kinnihakalala vanceene mwaha wa ohiyeriwa muhakhu wa omunepani yoowo ori wootepa otthuneya.
[Inoota]
a Mammeru ari ohoolo wa masina a khula mutthu anivarihana ni ifootu sa atthu awo siri ipaaxina 12 ni 13.
b Khalai yaitthaniwa esisiro ya oLakemba, okhala wira eniphwanyaneya epantte enikhuma nsuwa ya oLau Group.
c Misionaario John Hunt aahitaphulela epantte yuulupale ya Biibiliya a Wataana wa Naanano, aakumiheriwe eyaakha ya 1847. Biibiliya owo aanirumeela nsina na Muluku “Jiova”, va Marko 12:36, Luka 20:42, ni Miteko 2:34.
d Munwehe apendise a eliivuru Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri? muru oni: “1914—Mwaakha wa Nthoonyeryo Nuulupale mu Iprofecia sa Biibiliya”, yoolaleiwa ni Anamoona a Yehova, wala mukele va www.jw.org/vmw.