Yowuupuxerya ya Murima Anyu Ennookhaliheryani Opaka Soothanla Sooloka?
“Korumakani siso, kimphavela wira mphentaneke ni murima wowarya” ni yowuupuxerya ya murima yooloka.—1 TIM. 1:5.
MWAAROWA WAAKHULA SAI?
Moota xeeni yowuupuxerya ahu ya murima enrowa aya onikhaliherya okathi woothanla enamuna ya olooliwa?
Moota xeeni yowuupuxerya ahu ya murima ekhanle aya oonikhaliherya okathi onithanla ahu inamuna sa otthekula?
Itthu xeeni sooreera yowuupuxerya ahu ya murima ennitumererya aya opaka?
1, 2. Ti pani onivanhe yowuupuxerya ya murima, nto xeeni vanireerela ahu omuxukhurela mwaha wa onivaha mukhalelo owo?
YEHOVA MULUKU ohaapattuxa apinaatamu ni mukhalelo wa othanla khula etthu mootaphuwa, eyo piiyo, othanla ele enoona aya okhala yooloka wala yoohiloka. Muluku aahinvaha mulopwana ni muthiyana oopacerya etthu yaarowa waakhaliherya weettiherya muupuwelo aya awo ni anaaya, eyo piiyo, yowuupuxerya ya murima etthu eri mmuruni enikhaliherya osuwela othanla etthu yooloka ni yoohiloka. Orumeela mooloka yowuupuxerya ya murima, enoonikhaliherya opaka itthu sooloka ni osyaka opaka itthu soohiloka. Tthiri yowuupuxerya ya murima etthu enooniherya wira Muluku onniniphenta ni otthuna wawe wira apinaatamu akhaleke oowiiraana ni opaka itthu sooloka.
2 Hata olelo-va, apinaatamu aakhalana yowuupuxerya ya murima. (Mmusome aRoma 2:14, 15.) Nnaamwi anamunceene ahiiye ene ottharihela malakiheryo a mweettelo wooloka onitumereriwa mBiibiliyani, ninnoona wira ikwaha sinceene atthu annipaka itthu sooloka ni othanya itthu soohiloka. Yowuupuxerya ya murima ennaakhoottiherya atthu anceene opaka itthu sootakhalexa. Nkahaya mmananihe wuupuwelela moota saarowa aya okhala makhalelo mulaponi vaakhanle wira atthu kharina yowuupuxerya ya murima! Naarowa woonaka itthu sootepa otakhala sipakiwaka ovikana iya sikhanle olelo-va. Tthiri hiyo ninnimuxukhuru Muluku mwaha wa waavaha apinaatamu yowuupuxerya ya murima!
3. Efaita xeeni erina aya yowuupuxerya ya murima enivarihana ni Biibiliya mmulokoni wa eKristau?
3 Moovirikana ni atthu akina a valaponi, arumeyi a Yehova anniixuttiha yowuupuxerya aya ya murima. Awo aniphavela wira yowuupuxerya aya ya murima elikaneke ni malakiheryo a Nuulumo na Muluku ni ele enihimya aya okhala yooloka ni yoohiloka. Yowuupuxerya ya murima yoowiixuttihiwa saana ennikumiherya mireerelo sinceene mmulokoni wa eKristau. Masi, wiixuttiha ni orumeela oratteene yowuupuxerya ya murima ya Kristau khahiyo muteko wookhweya. Biibiliya onnilikanyiha yowuupuxerya ya murima yooloka ni waamini ni niphento. Paulo aalempe so: “Korumakani siso, kimphavela wira mphentaneke ni murima wowarya n’ankhili òrera ni wamini w’ekekhai”. (1 Tim. 1:5) Nakhala wira nnimwiixuttiha yowuupuxerya ya murima ahu ni ottharihela ele ennileela aya, omphenta wahu Yehova onrowa wuncerereya ni waamini wahu onrowa olipa. Tthiri enamuna enirumeela ahu yowuupuxerya ya murima ennooniherya olipa wahu omunepani, makhalelo a murima ahu, ni munnuwelo wa ophavela wahu omuhakalaliha Yehova. Mwekeekhai yowuupuxerya ya murima ahu enninikhaliherya osuwela omutthu ahu.
4. Ninrowa wiixuttiha sai yowuupuxerya ya murima ahu?
4 Masi ninrowa wiixuttiha sai yowuupuxerya ya murima ahu? Enamuna yuulupale ti opaka mavekelo ni osoma nuulumo na Muluku khula nihiku, wuupuwelela ele enisoma ahu, nto khiyavarihela muteko ele eniixutta ahu. Ekeekhai wira eyo khenihimya osuwela itthu sinceene paahi sa mBiibiliyani. Yoosoma ahu ya Biibiliya ehaana onikhaliherya omusuwelexa oratteene Yehova, omutthu awe, makhalelo awe, ele enimusivela ni eninyokha awe. Yowuupuxerya ahu ya murima ehaana okhala moovarihana ni muupuwelelo wa Yehova Muluku. Eyo enimwiiriha murima ahu okhala woolikanela opaka khula etthu wira nilikanyihe muupuwelo ahu ni wa Muluku.
5. Ninrowa othokorerya exeeni muru ola?
5 Masi, vaamureerela wiikoha so: Moota xeeni yowuupuxerya ya murima ahu enrowa aya onikhaliherya okathi oniphavela ahu opaka soothanla? Ninrowa ottittimiha sai yowuupuxerya ya murima ya anna akina? Moota xeeni yowuupuxerya ya murima ahu enrowa aya onitumererya ovara miteko sinooniherya nthiti nuulupale? Nuupuwelelaka makoho awo, nrowe nithokorerye inamuna tthaaru yowuupuxerya ya murima yooloka enrowa aya onikhaliherya: (1) othanla enamuna ya olooliwa, (2) inamuna sa otthekula, ni (3) okathi woolaleerya.
MUKHALANE ANKHILI
6. Etthu xeeni enimakela okumiherya makoho ni enitthuneya opaka soothanla sooloka?
6 Biibiliya onninitumererya wira nisyakeke makhalelo ootakhala ntoko opaka itthu soohiloka ohela muhina olya ni owuurya moovikaniha mphimo. (Mir. 23:20; 2 aKor. 7:1) Vaavo vanivarihela ahu muteko miruku sa mBiibiliyani, hiyo ninrowa okhalana ekumi yooloka, nnaamwi nirowaka owereyasiwa mwaha wa wuuluvala ni itthu sikina sinnikhumelela. Ilapo sikina sookhala inamuna sa oloola iretta sa oxipitali ni sa mmawaani. Ifiliyaali sinnaakhela ipaphelo sa anna ni arokora aniphavela othanla enamuna ya olooliwa wira asuwele ele eri yooreerela. Anamunceene anikoha so: “Niireke vannireerela murumeyi a Yehova waakhulela enamuna ela ya olooliwa”?
7. Ninrowa osuwela sai othanla inamuna sooloka sa olooliwa?
7 Efiliyaali, wala axitokweene a khula muloko khavahiwe eparakha ya opaka soothanla voohimya sa inamuna sa olooliwa wa Kristau, hata awo avekeliwaka opaka eyo. (aGal. 6:5) Ekeekhai wira awo anoowerya waaleela anna awo ele Yehova elavunle awe, nto khula mutthu opakeke yoothanla awe. Mwa ntakiheryo, okathi yoole Kristau onitthuneya awe wuupuxeriwa nlamulo na mBiibiliyani nnihimya wira: “muhilyeké ephome”. (Mit. 15:29) Masu awo anoomupuxerya owo wira ohithanle enamuna ya olooliwa enirumeeliwa ephome wala ipantte xexe suulupale sa ephome. Osuwela eyo waarowa omukhaliherya Kristau owo opaka yoothanla awe voohimya sa ifrasau saamukhaani sa ephome sikumihiwe muhina mwa ipantte iye xexe sa ephome.a Vano, miruku xeeni sikina sa mBiibiliyani sinrowa onikhaliherya okathi onaavya ahu enamuna ya olooliwa yooloka?
8. Moota xeeni yoolepa ya aFilipi 4:5 ennikhaliherya aya okathi woothanla enamuna yoolooliwa?
8 Eliivuru ya Miruku 14:15 enihimya so: Ole ohiniipasopa “onnikupali sothene sinihimeriwawe; mulipa-ànkhili onniwehaweha mwettelo awe wothene”. Sookhala iretta sikina sihinisuweliwa murette aya. Nto nihaana okhalana ephoole yuulupale vakhala wira aakhala atthu anihimya wira anniwerya oloola khula eretta, masi yiiraka oomootha. Murummwa Paulo aahuupuxeriwa khulepa oriki: “Orera wanyu murima [ankhili anyu] osuweliweke n’atthu othene”. (aFil. 4:5) Okhalana muupuwelelo wooloka wala ankhili onoonikhaliherya osyaka oviriha okathi munceene niphavelaka inamuna sa olooliwa mpakha oliyala ovara miteko sa Yehova. Vakhala wira okhapelela ekumi ahu tenirowa okhala etthu yuulupale mweekumini mwahu, nto hiyo ninrowa okhala atthu aniphavela mureerelo aya paahi. (aFil. 2:4) Miteko sa Muluku ti sirina efaita yuulupale, ovikana oloola iretta sahu, nto nihaana okhalana ankhili okathi onithanla ahu inamuna sa olooliwa.—Mmusome aFilipi 1:10.
9. Moota xeeni yoolepa ya aRoma 14:13, 19 ennikhaliherya aya opaka soothanla voohimya sa inamuna sa olooliwa, nto exeeni ekhanle ookumiherya ohiiwanana mmulokoni?
9 Kristau oreera murima khonaakhanyererya atthu akina ottharihela muupuwelo awe. Elapo emosa ya wEuropa, aakhala anamathelana yaakhalela nthiti olaleya murette ni malyelyo yoona aya okhala oolokexa. Awo yaahiwiiriha anna akina okupali owurya murette owo, masi akina yaahikhootta. Nuuvira okathi, anamunceene yaahoona wira khisaakhumelenle mireerelo sinceene ntoko yaaphavela aya, eyo yaahikumiherya ohiiwanana. Anamathelana ale yaahikhalana ehakhi ya othanla olya murette ni malyelyo ale, masi niireke yahooniherya oreera murima vaavo yaakhanyererya aya anna orumeela murette ole mpakha okumiherya ohiiwanana mmulokoni? Khalai, maKristau a oRoma yaahikhalana ovirikana wa muupuwelelo voohimya sa olya soolya sikina ni otthapela mahiku makina. Miruku xeeni Paulo saavanhe awe anna ale? Epaphelo yaalempe awe yaahimya so: “Àkhala ananyiherya wira mahiku makina ari malupale ovikana makhw’aya; akinaku ananyiherya wira mahiku othene anolikana. Khula mutthu aitikitherye mmurimani mwawe”. Okathi ole waari vootthuneya ohimukwattuliha mutthu mukina.—Mmusome aRoma 14:5, 13, 15, 19, 20.
10. Xeeni vanitthuneya ahu ottittimiha yowuupuxerya ya murima ya atthu akina? (Nwehe elatarato yoopacerya.)
10 Vakhala wira hiyo khannisuwela ele emwiirinhe munna opaka yoothanla emosa enivarihana ni mwaha wa mutthu mwaneene, nto hiyo nihaakuveke omphukela wala woona wira nookhalana ehakhi ya omukhanyererya wira oturuke muupuwelelo awe. Woonasa wene yowuupuxerya ya murima awe nlelo ‘khelimpe’ nto onitthuneya wiixuttihiwa, wala owo orootepa okhala oowaakuva woona wira oottheka. (1 aKor. 8:11, 12) Okathi mukina, woonasa wene yowuupuxerya ya murima ahu tenitthuneya olokiheriwa, wala wiixuttihiwa moovarihana ni malakiheryo a Muluku. Mmyaha ntoko othanla enamuna ya olooliwa, khula mutthu onitthuneya okhala ootaphuwa wira opake yoothanla awe ni weemererya wira khula etthu enikhumelela enrowa okhala muritti awe.
MUTTHEKULEKE MWA ENAMUNA YOOLOKA
11, 12. Okathi onithanla ahu enamuna ya otthekula, miruku xeeni sa mBiibiliyani sinireerela wuupuwelela?
11 Yehova ohaapattuxa apinaatamu ni owerya wa otteeliwa murima ni ottottela muraarelo otthekula wooloka. Mwene Salomoni aalempe wira wookhala “okathi w’otteliwa murima” ni ‘okathi w’owina’. (Mus. 3:4) Masi khahiyo wira inamuna sotheene sa otthekula ti sooloka, sookurunuxa murima, ni khivanireerela oviriha okathi wotheene nitthekulaka paahi. Nto yowuupuxerya ya murima ahu enrowa onikhaliherya sai othanla otthekula wooloka onniphwanyiha mureerelo?
12 Biibiliya onnintumererya othanya itthu sinihimmwa okhala ‘makhalelo òtakhala’. Makhalelo awo ootakhala anihela muhina ‘oraruwa, itthu sohirya, sowùliha muru, okokhorela ilatarato, onamminepani, onyokhana, onyakulihana, wunlelana ehaje, oviruwelana, okawanyeya, ohiwanana, oramelana, ohapaliwa, mithukumano sotakhala, ni itthu sikina sotakhala’. Paulo aalempe wira “ale anìra itthu sisa khankela momweneni mwa Muluku”. (aGal. 5:19-21) Tivonto vanireerela aya wiikohaka so: ‘Kiireke yowuupuxerya ya murima aka ennikikhaliherya osyaka oweha itthu ntoko axooku a owali, anixinttaniwa vootakhala, osiveliwa mootepana elapo? Kiireke murima aka onnikileela wira kihiye oweha efilme enooniherya epornografia, orupihana woohiloka, ohapaliwa wala onamminepani?’
13. Moota xeeni masu ari eliivuru ya 1 Timótheyo 4:8 ni Miruku 13:20 annikhaliherya aya othanla otthekula wooloka?
13 Biibiliya onninivaha-tho miruku sinnikhaliherya wiixuttiha yowuupuxerya ahu ya murima osuwela othanla otthekula wooloka. Yoopacerya tiila: “Nikuruta ninnikhaliherya erutthu, nto nimphiyerya vakhani”. (1 Tim. 4:8) Anamunceene annisuwela wira wiina nikuruta onnikhaliherya ekumi, muupuwelelo ni erutthu. Vakhala wira nimphavela wiinaka nikuruta nlo ni atthu akina, niireke naarowa omuthanlaka khula mutthu? Yoolepa ya Miruku 13:20 enihimya so: “Onetta n’asuweli onokhala musuweli; onetta n’alolo onophwanya otakhaliwa”. Khamunoona wira eyo enivekela wira nisuweleke waathanla atthu ootthekulana, nittharihelaka yowuupuxerya ya murima ahu yiixuttihiwe ni Biibiliya?
14. Moota xeeni mwali mmosa aapanke awe itthu moovarihana ni miruku sa aRoma 14:2-4?
14 Christian ni Daniela aakhalana anaaya nlelo ari amiravo acikhaani. Christian onihimya so: “Okathi wa omulompa Muluku vatthokoni naahivaanela voohimya sa otthekula. Nto nahoona wira sookhala inamuna sooloka sa otthekula ni ikina soohiloka. Ni ti pani onireerela otthekulana? Mwanihu mwali aahikhupanyiha ohimyaka wira okathi woophumurya oxikola, aakhala amiravo akina Anamoona anitthekula mwa enamuna enoona awe okhala yoohireerela. Nto owo aanoova wira eyo yanwerya ompahula wira otthekuleke mwa enamuna emosaru. Nto naahimulakiherya nimuleelaka wira khula mutthu ookhalana yowuupuxerya ya murima awe, ni wira hiyo nnoowerya othanla etthu yoopaka ni ale anrowa ahu othweelanaka”.—Mmusome aRoma 14:2-4.
15. Moota xeeni othokorerya eliivuru ya Matheyo 6:33 onrowa aya wookhaliheryani othanla otthekula wooloka?
15 Masi aakhala makoho anireerela othokorerya voohimya sa okathi wootthekula. Niireke nyuwo munnimpaka palano a orowa otthekula okathi onivariwa miteko sa Muluku ntoko mithukumano, olaleerya, ni omusoma Biibiliya? Niireke munnihela nipuro noopacerya otthekula nto ohinahala okathi wa ovara miteko sa Muluku? Etthu xeeni enoona anyu okhala yuulupalexa? Yesu aalavunle so: “Mpajeryeke ophavela omwene wa Muluku, ni wiwelela otthuna wawe. Vano sikina sothene, Muluku onimophwanyihani ni wunjererya”. (Math. 6:33) Niireke yowuupuxerya ya murima anyu ennookhaliheryani opaka soothanla sinivarihana ni miruku sa Yesu?
NITUMERERYANEKE OVARA MITEKO SINOONIHERYA NTHITI
16. Yowuupuxerya ya murima ahu enrowa onikhaliherya sai okathi onilaleerya ahu?
16 Yowuupuxerya ya murima khahiyo paahi ennikhaliherya osuwela itthu soohiloka. Masi eyo enoonikhaliherya-tho ovara miteko sooloka. Etthu yuulupalexa ti wiirela mpantta olaleerya empa ti empa ni ottottela muraarelo wa olaleerya moohilokiherya. Yowuupuxerya ya murima ya Paulo yaahimutumererya wira siiso. Owo aalempe so: “Okhala wira ola muteko aka, kirummwaka. Òtakhaliwa ti miyo, kahilaleyeru Ehapar’ila Yorera!” (1 aKor. 9:16) Vaavo vanimutakiha ahu Paulo, yowuupuxerya ya murima ahu enrowa onileelaka wira ninnipaka etthu yooreerela. Nave vaavo vanilaleerya ahu ihapari sooreera, ninniwuupuxerya atthu anaalaleerya ahu omphenta Muluku, Paulo aalavunle so: “Ninnòniherya ekekhai, nìtumereryaka mmansihu, wira atthu othene enikupaliki va maithoni va Muluku”.—2 aKor. 4:2.
17. Exeeni murokora mmosa mwali aapanke awe wira ottharihele yowuupuxerya ya murima awe?
17 Okathi Jacqueline waarina awe iyaakha 16, owo aanimusoma Biologia oxikola. Yowiixuttiha ya othatuwa yaahitthokiheriwa vanceene nihiku nno. Owo onihimya so: “Yowuupuxerya ya murima aka khiyaakeemererya wiirela mpantta mwaha ole waavaaneliwa musaala. Miyo nkeemererya ele yaatthokiheriwa wira atthu aroothatuwa. Kaahilavulana prusoore kimuhimeerya moonelo aka. Vooreerela-vo owo aari oopatthaneya ni aahikivaha eparakha wira kitthokiherye mwaha owo ohoolo wa anaxikola otheene”. Vano Jacqueline aahitteeliwa murima mwaha wa ottharihela ele yowuupuxerya ya murima awe yowiixuttihiwa ni Biibiliya yaamuleela aya. Niireke yowuupuxerya ya murima anyu ennootumereryani opaka ele enisuwela anyu okhala yooloka?
18. Xeeni vanitthuneya aya okhalana yowuupuxerya ya murima yooloka ni yoororomeleya?
18 Tthiri ti vooreera vaavo vanikhalana ahu yoolakela ya weettiha ekumi ahu moovarihana ni malamulo ni iphiro sa Yehova! Wira niwerye opaka eyo yowuupuxerya ya murima ahu enoowerya onikhaliherya. Vakhala wira khula nihiku nnoosoma Nuulumo na Muluku, wuupuwelela ele enisoma ahu, ni wiimananiha ottharihela ele eniixutta ahu, nto ninrowa wiixuttiha yowuupuxerya ahu ya murima. Tthiri yowuupuxerya ahu ya murima enrowa onikhaliherya ekumi ahu yotheene!
[Enoota]
a Nwehe “Perguntas dos Leitores” ori A Sentinela 15 a Junyo 2004, ipaax. 29-31.