Nlipelelo—Niireke Nookhalana Efaita Mookumini Mwahu?
DANIEL aarina iyaakha 10 paahi, masi yaahivira eyaakha ntero orina ene kanser. Mameediku awe khiyaarina nlipelelo vamosa ni amusi awe akina. Masi Daniel aahikhalana nlipelelo. Owo aaphavela wira nuumala wunnuwa okhale namatokosa wira ophwanye murette waarowa waakhaliherya atthu yaarina kanser. Owo aanilipelela vanceene nihiku aarowa awe oxukuriwa ni totoro yoowo aasuwela oloola oretta wa kanser. Masi nuumala nihiku nne ophiya, totoro ole khaaronwe mwaha woowi okathi khiwaakhanle saana. Nto Daniel aahixanka vanceene. Ele yaari ekwaha yoopacerya mookumini mwawe Daniel ahaaphavela awe okhala-tho mukumi. Nuuvira mahiku vakhaani Daniel aahikhwa.
Yowiiraneya ya Daniel yaalavuliwe ni meediku onisoma moota nlipelelo ni ohikhalana nlipelelo onivarihana aya ni ekumi ya mutthu. Woonasa wene, nyuwo mootoko wiiwa yowiiraneya ntoko ya Daniel. Mwa ntakiheryo, mutthu oowuuluvala yoowo ohanle okhwa, pooti wira onnilipelela etthu yoohakalaliha ntoko oxukuriwa ni mutthu onimphenta awe wala nihiku na vameekhaaya. Nuumala ophiya nihiku ahaareere awe olipelela ni ovira, moohipisa mutthu owo onnookhwa. Etthu xeeni enimukhaliherya mutthu owo? Niireke nlipelelo pooti omukhaliherya mutthu?
Anamatokosa anceene a medicina anihimya wira okhalana moonelo wooloka, nlipelelo ni owehexexa itthu sooloka sinnikhaliherya vanceene ekumi ya mutthu owo. Masi moonelo owo khoneemereriwa ni anamatokosa otheene. Awo anihimya wira miyoonelo iyo ti sowoothiwa ni khasinivarihana ni siensia. Awo anikupali wira iretta sinikhumelela mwaha wa makhalelo a erutthu.
Ekeekhai wira waanyiheriwa iwo voohimya sa efaita nlipelelo nrina aya khahiyo onoopacerya. Iyaakha sinceene sivinre, filoosofo muKereku oniihaniwa Aristotles aahikohiwa wira otthokiherye ele nintaphulela aya nuulumo noowi nlipelelo. Owo aakhunle so: “Ontaphulela oloha mutthu ohirumpe”. Vano mahiku ala, mulopwana mmosa a wEstados Unidos oniitthaniwa Benjamin Franklin olavulaka sa nlipelelo owo ohimmye so: “Mutthu onroromela nlipelelo onimwaakuva okhwa”.
Nto tiivi eri ekeekhai voohimya sa nlipelelo? Ontaphulela okupali etthu ehinooneya yeeyo nimphavela ahu wira yiiraneye niinaano wala muhoolo. Masi nlipelelo khanintaphulela yeeyo paahi, maana ninninikhaliherya okhalana okumi wooloka ni woohakalaliha. Niireke nlipelelo khahiyo etthu ya faita yinceene?