MUTAKIHEKE WAAMINI WAYA | ABELI
‘Abeli Nnamwi Akwiye, Nlelo Onnilavula’
ABELI aakhapelela axinama awe elyaaka malaxi ota, muxerexere omwaako. Nto, waaniheryasa aaniweha ottaiwene wira oone opuro woroihawo inama sawe wira salyeeke saana. Nave aanisuwela wira ekatana ele ya mooro yapwehiwe mphironi waakeliha wEdeni, yaanivikaniha orukurerya opuro ole ekhoottihaka ephiro. Adamu ni Eva aatoko okhala opuro ole; masi vano, awo hata anaaya khaniwerya-tho otthikela okela opuro ole. Vano nkuupuwelani, ola okathi wa oxekuwa, ettheku ennoopa ni ennivaviha ikharari wala maihi a Abeli, vaavo owo vanitthokelela awe ni wuupuwela voohimya sa Mpattuxa awe. Niireke wataana waahononen’ye eriyari ya apinaatamu ni Muluku waamulokiheriwa? Eyo ti etthu Abeli yaaphavela awe.
Olelo va, Abeli onnilavula. Nto nyuwo munniwerya omwiiwa? Woonasa wene, nyuwo pooti ohimya so: etthu eyo khiniweryaneya. Maana mwaana ola a nenli a Adamu, okhwiiye khalai. Murutthu awe woomala-mala, mwaha wotakaahereya ni etthaya mwa iseekulu sowiiraka 60 sivinre. Voohimya sa atthu akhwiiye, Biibiliya onihimya so: ‘Alipa-okhwa khansuwela-tho etthu’. (Musuweli 9:5, 10) Ohiyo-vo, khiivo etthu hata emosa yaalavuliwe ni Abeli elempwale mBiibiliyani. Nto vaniweryaneya sai owo olavula ni hiyo?
Murummwa Paulo uupuxeriwaka ni Muluku aahilepa wira: ‘Abeli, anaamwi akhwiye, nlelo onnilavula’. (aHéberi 11:4) Mwa enamuna xeeni Abeli onilavula awe? Orweela mwa nroromelo wala waamini. Abeli aari mulopwana oopacerya oonihenrye waamini. Nto, miteko suulupale oonihenrye awe orweela mwa waamini, ti ntakiheryo nuulupale ninreerela ahu otthara. Akhala wira ninniixutta etthu sa waamini wawe ni omutakiha, nto enrowa okhala ekeekhai masu anihimya wira Abeli onnilavula wa hiyo mwaha wa ntakiheryo na mweettelo wooloka.
Okhala wira mBiibiliyani sirivo soohimmwa vakhaani sa Abeli, nto ninrowa owerya sai wiixutta etthu voohimya sa Abeli ni waamini wawe? Nrowe noone.
AAYARIWE OKATHI ATTHU YAHAASAREN’YE AYA MULAPONI
Abeli aayariwe ohivinre okathi munceene nuumala opattuxiwa apinaatamu oopacerya. Muhoolo mwaya Yesu aahilikanyiha ‘wopaceryani wa olumwenku’ ni oyariwa wa Abeli. (Luka 11:50, 51) Nto Yesu aahimya apinaatamu yaale yaarina nlipelelo na woopoliwa itampi saya. Okhala wira Abeli aari mutthu aneexexe okhala valaponi, woonasa wene owo taari oopacerya wooniwa ni Muluku okhala mutthu aaphavela woopoliwa.a Masi khahiyo wira makhalelo a okathi aayariwe awe yaari ooloka.
Nnaamwi okathi ole apinaatamu yaari vakhaani, ohaawa ni oriipiwa murima waahaaphwanya atthu othene. Anamuyari awe Abeli, Adamu ni Eva woonasa wene yaari ooreera, ni aikuru. Masi Adamu ni Eva, yaanisuwela wira awo yaahipaka itthu soohiloka mookumini mwaya. Wanipacerya Adamu ni Eva yaari oomalela, ni yaanilipelela okhala mahiku othene. Masi, khuhiya omwiiwelela Yehova Muluku, tivonto voomoliwa aya mParayiisu waakhala aya, oxardim wEdeni. Mwaha wa ovaha efaita vanceene soophavela saya ovikana itthu sotheene, ni ohaacalela anamwane yaarowa oyariwa muhoolo, awo yaahiyeleela omalela waarina aya, vamosa ni okumi woohimala.—Maphattuwelo 2:15–3:24.
Nuumala okumiheriwa ota wa exardim, Adamu ni Eva yahoona okhala wooxankiha. Nto okathi yaamuyanre aya mwaana oopacerya, yaahinvaha nsina na Kayini, wala “Etthu Ekhumelenle”, nto Eva khulavula wira koomuyara mulopwana kikhaliheriwaka ni Yehova. Masu ala a Eva, pooti wooniheryaka wira Eva woonasa wene anuupuwela moolumo Yehova aaleihenrye awe oxardim wira muthiyana mmosa onookumiherya ‘osúlu’ warowa ompwetexa mutakhali aawiirihale Adamu ni Eva ottheka. (Maphattuwelo 3:15; 4:1) Niireke Eva oona wira muthiyana aalavuliwe aahimmwa vaiye mwa eprofesia ela, nave Kayini taari ‘osúlu’ ene?
Akhala wira ti siiso owo aahivonya mooriipiha murima. Nave-tho, akhala wira Eva ni Adamu yaanimuleela masu ala, okathi annuwa awe nto mukhalelo awe woohimalela waahimwiiriha wixunnuuha ni ohiloka. Okathi aya Eva aahimuyara-tho mwaana a nenli; masi khanniphwanya masu anooniherya ovuwihiwa wa mwaana owo. Yahinvaha nsina na Abeli, nintaphulela ‘iphumu sinkhuma mphulani’, wala ‘ethiru’. (Maphattuwelo 4:2) Niireke moota yaathanlale aya nsina na Abeli, wooniherya ohilipelela etthu yooloka, khiyoona wira Kayini taari ooreerela onvikana Abeli? Hiyo khanikhanle oohimya wira aayo wala nnaari.
Ekeekhai enisuwela ahu tiila, olelo-va, anamuyari anoowerya wiixutta itthu sinceene mwa ele yiirane’ye wa Adamu ni Eva. Moolumo anyu pooti owiiriha aniinyu okhalana nrima, ehace, ni ophavelaka mireerelo sawaya paahi. Niireke munrowa owiixuttiha omphenta Yehova Muluku ni opaka ompatthani nuuwo? Mooriipiha murima, anamuyari oopacerya khiyaahunwe anaaya mookhalela. Hata vaari siiso, osuulu aya waahikhalana nlipelelo.
EXEENI YAAMUKHALIHENRYE ABELI WAAMINI?
Vaavo Amiravo anli aninnuwa aya, Adamu waaniheryasa aahiwiixuttiha muteko waarowa okumiheryaka yoolya veemusini vale. Kayini aari mulipa oolima; Abeli aari makampusi a inama.
Masi Abeli aahipaka etthu yaari yootepa okhalana efaita yuulupale. Numala iyaakha sinci, Abeli aahiphwanya waamini vamosa ni mikhalelo sooreera silempwe ni Paulo. Nkuupuwela ela: Okathi wa Abeli khaarivo pinaatamu a ntakiheryo nooloka otthara. Nto owo aawenrye sai omwaamini Yehova Muluku? Moone iponto tthaaru seiyo saalipinhe waamini wawe.
Soopattuxa sa Yehova. Ekeekhai wira Yehova aahulumela etthaya, nto vatthayani khumelaka miiwa ni ikhukwa sinixankiha okathi woolima. Nnaamwi vari siiso, etthaya yaanivikaniha wiimiha soolya saakhaliherya emusi ya Abeli. Ohiya-vo saahikhala itthu sahuulumeliwe itthu ntoko axinama, apalame, ihopa; hata myaako, matthiya, miro ni ephareya, hata erimu, meeku, nsuwa, mweeri ni itheneeri. Khuta opuro Abeli aaweha awe anoona ophenta, ankhili ni oreera murima wa Yehova mwa itthu sotheene. (aRoma 1:20) Okathi uupuwelela awe itthu iya saanilipiha waamini wawe.
Abeli aaniviriha okathi munceene uupuwelelaka myaha saavarihana ni Muluku. Nkuupuwelani Abeli oriki okukhula inama sawe. Okhala wene makampusi ohaana weettaka ikwaha soorakama. Owo aneettiha moophenta mihuwo sawe oviraka mmattumuxani, mmaxepani, olapuwa miro; aphavelaka malaxi ootepa oriipelela, ihime soosareya maasi, ni mapuro oophwanelela ophumurya. Mwa soopattuxiwa sotheene sa Muluku, ipwittipwitthi ti sootepa otteettheya, nto ti maana aya sinitthuneya aya okhapeleliwa ni pinaatamu. Niireke Abeli aanikupali wira onnitthuneya okhaliheriwa, ni okhapeleliwa ni Muluku orina ankhili ni ikuru suulupale onvikana pinaatamu? Moohihova owo aahikhalana muupuwelo owo khiyavekela nto nroromelo nawe naanivikaniha wunnuwa.
Sooleiherya sa Yehova. Adamu ni Eva yahaaleela anaaya itthu saakhumelenle saawirinhe woomoliwa muxardim mwa Edeni. Abeli aahikhalana itthu sinceene sowuupuwela.
Yehova aahilavula wira etthaya yaamphuwa miiwa. Abeli aahiweha tthiri waakhwanela wa masu awo vaavo miri saakhumelenle aya miiwa. Yehova aahihimya wira Eva aarowa woonaka owereya okathi woorupala ni oyara. Nto okathi waayariwa aya axihima awe Abeli, aahiweha tthiri wira masu ale yaniiraneya. Yehova aahihimya wira Eva aarowa ophavelaka vanceene ophentiwa ni ovahiwa efaita masi Adamu aarowa omulamulelaka moohiloka Eva. Abeli aahiweha ni maitho awe yowiiraneya ela yooriipiha murima. Nto wa khuta etthu Abeli aahiweha wira masu a Yehova toororomeleya. Nto Abeli aahikhalana nroromelo noolipa wira aaminiki soolaiherya sa Muluku voohimya sa ‘osulu’ waarowa olokiherya itthu ntoko saarya aya wEdeni.—Maphattuwelo 3:15-19.
Arumeyi a Yehova. Abeli khaaphwanye ntakiheryo nooloka wa emusi ya apinaatamu; masi khahiyo wira soopattuxiwa saarina ankhili yaari apinaatamu paahi okathi ole. Nuumala Adamu ni Eva woomoliwa muxardim, Yehova aahipaka etthu wira awo, hata anaaya ehirowe-tho oParayiisu iwe wEdeni. Wira okhoottiherye ephiro yaarowa wEdeni, Yehova aahaaruma maKerubi okhala vaphironi vale, nto maKerubi enamuna emosa ya malaikha okhulupale aya ori wootepa wunnuwa, maKerubi awo yaahikhalana ekatana yaapatta mooro erukureryaka moohihiyererya.—Maphattuwelo 3:24.
Nkahaya vano muupuwele okathi mmiravo Abeli aaweha awe maKerubi ale. Mukhalelo aya wowooneya, wanooniherya ikuru suulupale. Nto ‘ekatana’ ele yaavarela mooro ni orukurerya, yaanikumiherya-tho woova ni otikinihiwa. Okathi Abeli annuwa awe, niireke ootoko waaphwanya maKerubi ale enyoonyiwe ene nto khuhiya opuro ole? Nnaari. Othana ni ohiyu, khula eyaakha, khuta iyaakha muloko, soopattuxiwa iye sakuru ni sankhili kisaakhuma opuro ole waathanleliwa aya. Abeli ahiixutta wira Yehova Muluku aahikhalana arumeyi a xariya ni oororomeleya vanceene. Abeli aahiweha ororomeleya wa maKerubi ale; ororomeleya weiwo ahaawenhe awe veemusini vawe. Tthiri malaikha ale yaahilipiha nroromelo nawe.
Wuupuwelela itthu sotheene Yehova uupulunle awe voohimya sa soopattuxa sawe, anatiri awe, ni matakiheryo a arumeyi Awe waanilipiha waamini wa Abeli. Tthiri ntakiheryo nawe ninnilavula wa hiyo, khahiyo siiso? Amiravo animoona oloka omutakiha Abeli vaavo aninnuuherya aya omwaamini waya Yehova Muluku pooti amusi aya ehaaminiki. Okhala wira nihaana soopattuxiwa sootikiniha sa Muluku, ni Biibiliya oomalela, ni arumeyi anceene oororomeleya, nnoowerya olipiha waamini wahu.
MUKUTTHO WA ABELI, WAARI MUULUPALE
Vaavo Abeli omwaamini wawe Yehova wainuwa aya, owo aanaavya enamuna ya wooniherya waamini iwo orweela mwa miteko. Nto exeeni pinaatamu aarowa awe onvaha mpattuxa a olumwenku? Ekeekhai wira Muluku khanitthuneya okhaliheriwa wala ovahiwa etthu ni apinaatamu. Masi nuuvira okathi, Abeli aahipacerya wiixutta ikeekhai suulupale: Akhala wira aarowa onvahaka etthu eniwerya awe masi ni murima wooloka, Tiithi awe a wiirimu aarowa weemya yoovaha ele.
Nto Abeli aahitthokiha wira ovahe mukuttho orumeelaka inama sawe. Owo aahithanla inama sooloka, soopacerya ototholiwa, nto khipaha ntoko mukuttho ipantte sooreera. Okathi ene yoowo, Kayini aahiphavela-tho oreeriwa vamaithoni va Muluku, nto khulokiherya wira ovahe mihokorokho sawe ntoko mukuttho. Masi murima awe khaalikana ni Abeli. Ovirikana iwo waahooneya vaavo vaapacenrye aya ovaha mikuttho.
Pooti wira oowanli aya, yaahaapaka altari a mukuttho, woonasa wene epantte yooniwa ni maKerubi yaawo okathi yoole yaari arumeyi akumi a Yehova valaponi. Yehova oonenle sai? Ninsoma so: ‘Apwiya [Yehova] yahisiveliwa n’Abeli ni sovaha sawe’. (Maphattuwelo 4:4) Moota Muluku oonihenrye awe osiveliwa ni Abeli Biibiliya khanihimya. Masi xeeni Muluku osiveliwaka ni Abeli?
Niireke waari mwaha wa etthu aavanhe awe ntoko mukuttho? Abeli aahinvaha Muluku yoopattuxiwa ekumi enimumula, erina ephome yeeyo erina efaita yuulupale. Niireke Abeli aanisuwela efaita yaarowa aya okhalana yoovaha awe? Iseekulu sinceene nuuvira okathi wa Abeli, Muluku aanirumeela mikuttho sa ipwittipwitthi sooloka seiyo saathoonyerya mukuttho wa Mwanawe oomalela, wala ‘mwapwittipwitthi a Muluku’, yoowo ahaarina nthowa aarowa omwarexiwa ephome awe. (Yohani 1:29; Okhuma 12:5-7) Masi Abeli khaasuwela ele yaarowa aya otaphulela muhoolo mwa yoovaha awe ele.
Enisuwela ahu tiila: Abeli aahivaha mukuttho wootepexa oloka aarina awe. Yehova khahiyo paahi aaweha mukuttho awe ole, masi-tho murima wa mutthu ole. Abeli aahipaka sotheene mwaha wa omphenta Yehova ni waamini wekeekhai.
Owo aahivirikana ni Kayini. Yehova ‘khasiveliwe ni Kayini ni sovaha sawe’. (Maphattuwelo 4:5) Khahiyo wira soovaha sa Kayini saari soohiloka nnaari; maana Nlamulo na Muluku naaneemererya ovahaka mukuttho wa mihokorokho sa vatthayani. (Onamukuttho 6:14, 15) Kayini onlikana ni atthu a mahiku ala anoona wira pooti omukokhorela Muluku mutthu murima awe ohikhanle vaavo. Othoiwa wawe waamini ni omphenta Yehova, waahisuwanyeya mowaakuveya orweela mwa miteko sawe. Biibiliya onihimya wira ‘miteko sa Kayini sari sotakhala’.—1 Yohani 3:12.
Okathi Kayini aawenhe awe wira khawenrye ophwanya oreeriwa vamaithoni va Muluku, niireke aahiphavela otthara ntakiheryo na Abeli? Nnaari. Owo aahipacerya omunyokha muhimaawe. Yehova aahiweha mukhalelo wa murima wa Kayini khiyamukhaliherya. Yehova aahimulopola wira mweettelo awe waarowa omutthekiha, nto aahinvaha nlipelelo na ophwanya oreeriwa, akhala wira Kayini aamurukunuxa mweettelo awe.—Maphattuwelo 4:6, 7.
Kayini khiiwelenle malopolo a Muluku. Ohiya-vo, aahimulattula muhimaawe ole oororomeleya wira arowe weetta hoothe omatta. Omatta iwo Kayini aahimutuphela muhimaawe khumwiiva. (Maphattuwelo 4:8) Nto, Abeli tori mutthu oopacerya olupatthiwa mwaha wa etiini, mulipa-oopacerya wiiveliwa waamini wawe. Owo aahikhwa, masi sowiiraneya sawe khasiniliyaliwa.
Nto olavulaka mwa nthoonyeryo, pooti ohimyaka wira ephome ya Abeli yaanimukhuwelela Yehova Muluku avekelaka exariya wala ohukhummwa mutakhali ole. Vano Muluku aahiphavela opaka etthu ya xariya, nto khumphukela mutakhali Kayini mwaha wa ekrime ele. (Maphattuwelo 4:9-12) Vano etthu yuulupale tiila: Nroromelo na Abeli ninnilavula olelo-va. Waaniheryasa Abeli aahikhala etthu yowiiraka eseekulu emosa, nto okathi ole iyaakha iyo saari vakhaani maana atthu yaanikhala iyaakha sinci; masi Abel aahirumeela saana okumi awe okathi aryaawe mukumi. Owo aahikhwa asuwelaka wira aanimphenta ni aaniphentiwa-tho ni Tiithi awe a wiirimu, Yehova. (aHéberi 11:4) Nikupaliki wira owo ori mmuupuweleloni moohimala mwa Yehova nto onkela ohihimuxiwa valaponi mParayiisu. (Yohani 5:28, 29) Nyuwo munookumana nuuwo mParayiisu? Nyuwo munoowerya okumana nuuwo akhala wira munimwiilipiha onwiriyana Abeli alavulaka orweela mwa otakiha waamini wawe wuulupale.
[Enoota]
a Nuulumo noowi: ‘wopajeryani wa olumwnku’ nintaphulela okathi apacenrye aya oyariwa apinaatamu, vaavo apinaatamu yaapacenrye aya waayara anaaya wala osuulu aya. Nto xeeni Yesu aalavunle awe wira Abeli taari ‘wopajeryani wa olumwnku’ ohiya Kayini yoowo aari mwaana oopacerya oyariwa? Sowiira sa Kayini saari sootakhala ni khaamwiiwelela Yehova Muluku. Moolikanasa ni anamuyari awe, Kayini khoniheliwa mpuwa mwa atthu anitthuneya ohiimuxiwa ni woopoliwa.
[Elatarato epaaxina 12]
[Elatarato epaaxina 13]
Okumi awe wotheene Abeli aahiweha wira maKerubi yaari arumeyi animwiiwelela saana Yehova
[Eponto yuulupale ya epaaxina 14]
Abeli aahiixutta itthu sinci mwaha wooweha soopattuxiwa seiyo saalipiha omwaamini wawe Mpattuxa oophenta
[Elatarato epaaxina 15]
Abeli aahivaha mukuttho awe ni waamini; Kayini khaamini