Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • bt muru 20 ipaax. 179-187
  • “Nuulumo . . . Naanitepa Omwara-Mwareya” Hata Yaalupatthiwa

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • “Nuulumo . . . Naanitepa Omwara-Mwareya” Hata Yaalupatthiwa
  • ‘Mulaleyeke Oratteene’ Omwene wa Muluku
  • Miru Saamukhaani
  • “Aanisuwela Saana Soolempwa” (Miteko 18:24-28)
  • “Aaneererya Owiiriha Atthu Awo Okupali Omwene wa Muluku” (Miteko 18:23; 19:1-10)
  • “Nuulumo . . . Naanitepa Omwara-Mwareya” Hata Yaakhanle Malaikha Ootakhala (Miteko 19:11-22)
  • “Waahikhumelela Onyakulihana Wuulupale” (Miteko 19:23-41)
‘Mulaleyeke Oratteene’ Omwene wa Muluku
bt muru 20 ipaax. 179-187

MURU 20

“Nuulumo . . . Naanitepa Omwara-mwareya”

Hata Yaalupatthiwa Apolo ni Paulo yaahikhaliherya omwara-mwareya wa ihapari sooreera

Enivarihana ni Miteko 18:23–19:41

1, 2. (a) Muxankiho xeeni Paulo ni apatthani awe yaarina aya wEefeso? b) Muru ola, ninrowa othokorerya exeeni?

ISTARAATA sa wEefeso waiwanyeya paahi onyakula wa atthu anceene atthyawaka. Waahikhumelela muttitthi muulupale wa atthu yaakumihenrye onyakulihana! Apatthani awe Paulo anli, yaawo eettana awe mukwaha yaahivariwa ni muttitthi wa atthu. Ephiro yuulupale eettiwa nakoso yeeyo yaarina ipiilaare yaanimala atthu yaawo yaatakaahana ni muttitthi ole wa atthu waaronwe ekampo yuulupale ya esidade ele, yeeyo yaakela aya atthu 25.000. Atthu anceene yaari opuro ele, khiyaasuwela etthu yaakumihenrye ohiiwanana iwe, masi yaanaanyiherya wiira etemplo ni muluku aya muthiyana yamphenta aya vanceene iihaniwa Arteemi yaahiirihiwa etthu yoohiloka. Nto atthu ale yaahipacerya okhuwela ariki: “Muulupale ti Arteemi, muluku a wEefeso!” — Mit. 19:34.

2 Vannooneya oratteene wiira Satana aahitthikela orumeela muttitthi wa atthu wiira okhoottiherye olaleiwa ihapari sooreera sa Omwene wa Muluku. Ekeekhai wiira woopopihiwa ni muttitthi wa atthu khahiyo enamuna emosa Satana onirumeela awe. Muru ola, ninrowa oweha inamuna soovirikana Satana aarumenle awe wiira ohonone muteko woolaleerya ni wiiraana wa makristau a okathi wa arummwa. Etthu yootepa okhala ya efaita, inamuna iyo aarumenle awe khisaakhumenle saana, mana “ni owerya wa Yehova, nuulumo nawe naanitepa omwara-mwareya ni okhalana ikuru”. (Mit. 19:20) Etthu xeeni yaakhalihenrye makristau ale okhumela saana? Itthu saakhalihenrye, itthu simosaru sinnikhaliherya olelo-va. Ekeekhai wiira ovuwa wootheene ti wa Yehova, khahiyo wawihu. Masi, ntoko siisaale makristau a okathi wa arummwa, hiyo nihaana opaka mpantta ahu. Nikhaliheriwaka ni munepa wa Yehova, nnookhalana mikhalelo sinrowa onikhaliherya okhumela saana naalaleeryaka. Vano, nrowe nipacerye othokorerya ntakiheryo na Apolo.

“Aanisuwela Saana Soolempwa” (Miteko 18:24-28)

3, 4. Etthu xeeni Aakila ni Prisila yoonale aya sa osuwela wa Apolo ni etthu xeeni yaapanke aya?

3 Apolo aaphiyale esidade ya wEefeso okathi Paulo aarowa awe weiwo okathi wa mukwaha awe wa neeraru wa omisionaario. Apolo aari muyuda aayariwe wAlexandriya, wExiitu. Owo aahikhalana mikhalelo sooloka. Apolo aanirattela olavula. Ohiya paahi osuwela olavula ohoovaka etthu, owo “aanisuwela saana Soolempwa”. Nave ‘aanikhaliheriwa ni munepa woowaarya’. Apolo aanikhalela nthiti waalaleerya ayuda musinagoga, ohoovaka etthu. — Mit. 18:24, 25.

4 Aakila ni Prisila yaahiwiriyana mwaha waalavuliwe ni Apolo. Tthiri awo yaahisiveliwa vanceene omwiiwa iixuttihaka “oratteene itthu saamuhimya Yesu”. Itthu aahimmye awe saamuhimya Yesu saari seekeekhai. Masi khiwaavinre okathi munceene, anamathelana ale yaahoona wiira osuwela wa Apolo khahiyo waari woomalela, maana owo “aasuwenle opatiso wa Yohani paahi”. Nto anamathelana ale oowiiyeviha, yaawo muteko aya waari opaka iheema aahiiso itenta, khiyoovale orattela olavula ni osuwela wa Apolo. Ohiya-vo, awo “yaahimukuxa, amutthokiherya oratteene ephiro ya Muluku”. (Mit. 18:25, 26) Mulopwana ole aasuwela orattela olavula ni iixuttihiwe saana, oonenle sai? Woonasa wene, owo aahooniherya mukhalelo wa efaita yinceene yoowo khula mukristau onireerela awe okhalana, mukhalelo ene tuula: Wiiyeviha.

5, 6. Etthu xeeni yaamwiirinhe Apolo orumeeliwa vanceene ni Yehova? Ntakiheryo nawe ninniixuttiha exeeni?

5 Mwaha wa weemererya okhaliheriwa ni Aakila ni Prisila, Apolo aanivara miteko sinceene sa Yehova. Owo aahirowa waKhaya, elapo ele “aahaakhaliherya vanceene” axinna. Muteko awe woolaleerya waahaakhaliherya vanceene ayuda a muttetthe ole, yaawo yaathipelela ohimya wiira Yesu khahiyo aari Mesiya aleiheriwe. Luka onihimya so: “Apolo aanilavula ohoolo wa atthu otheene ni nthiti nuulupale, owooniheryaka oratteene ayuda wira soowiixuttiha saya saari soowoothiwa. Nave aaniwooniherya ni Soolempwa, wira Yesu ti Kristu”. (Mit. 18:27, 28) Apolo aahikhaliherya vanceene mmulokoni! Tthiri Apolo aahikhaliherya vanceene nuulumo na Yehova otepa “omwara-mwareya ni okhalana ikuru”. Ntakiheryo na Apolo ninniixuttiha exeeni?

6 Ti vooloka makristau ootheene okhala atthu oowiiyeviha. Khula mmosa a hiyo oovahiwa iparakha soovirikana, hata okhala wene nisuwelaka itthu sinceene, nirina ene sookumanana sinceene mookumini aahiiso niixuttihiwe ene vanceene. Wiiyeviha ohaana okhala wuulupale ovikana itthu ninsuwela ahu aahiiso nivahiwe ahu. Vaahikhale siiso, itthu iyo ninsuwela ahu pooti okhala otteettheya wahu. Maana itthu ninsuwela ahu ni mikhalelo sahu pooti oniiriha okhala atthu oowiixinnuwiha. (1 aKor. 4:7; Yak. 4:6) Akhala wiira naatthu oowiiyeviha mweekeekhai, nnimwaathokoreryaka atthu akina okhala aalupale onivikana hiyo. (aFil. 2:3) Khaninrowa onyoonyiheya okathi atthu akina annikhaliherya aya nnakhala okhootta wiixuttihiwa ni atthu akina. Nave khaninrowa ovarexexaka moonelo ahu okathi nnoona ahu wiira khonivarihana ni malakiheryo a niinaano nivahiwe ahu ni munepa woowaarya. Okathi ninrowa ahu wooniheryaka wiira na atthu oowiiyeviha, Yehova ni Yesu anrowa onirumeelaka. — Luka 1:51, 52.

7. Paulo ni Apolo anivanhe sai ntakiheryo na wiiyeviha?

7 Wiiyeviha onninikhaliherya ohiwana-wana ni atthu akina. Niireke munniweha moota Satana aaphavela awe okumiherya okawanyeya eriyari ya makristau a okathi wa arummwa? Owo aamusiveliwa ni ohakalala vanceene vaakhanle wiira aahiwiiriha anna anli oolipa mwekeekhaini ntoko Apolo ni Paulo ohiiwanana, mwaha wa nrima, oxinttana aahiiso osuweliwa vanceene mmulokoni! Maana oKorinto anna akina yaahipacerya ohimya wiira: “Miyo kinimutthara Paulo”, akina anihimya wira: “Miyo kinimutthara Apolo”. Niireke Apolo ni Paulo yaahikhaliherya moonelo owo waarowa okumiherya okawanyeya mmulokoni? Nnakhala vakhaani! Paulo aanisuwela wiira Apolo aahikhaliherya vanceene muteko woolaleerya, nto aaninvaha miteko sinceene wiira ovareke. Nave Apolo aanitthara malakiheryo a Paulo. (1 aKor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13) Nla ntakiheryo nooloka na wiiyeviha okathi ninvara ahu ni anna ni arokora olelo-va!

“Aaneererya Owiiriha Atthu Awo Okupali Omwene wa Muluku” (Miteko 18:23; 19:1-10)

8. Ephiro xeeni Paulo aavinre awe wiira otthikele wEefeso ni mwaha wa xeeni?

8 Paulo aahileiherya wiira aamutthikela wEefeso ni aahipaka ele aaleihenrye awe.a (Mit. 18:20, 21) Masi nwehe oratteene moota ni ephiro Paulo aavinre awe wiira otthikele wEefeso. Owo aari wAntiyokiya wa oSiria. Ephiro yookhweya waari orowa oSeleusia, nuumala-vo oweleke ekalawa oroweke wEefeso. Masi ohiya opaka eyo, “Paulo aahivira mittetthe soorakamela ophareya”. Moovarihana ni yoohimmwa emosa, mukwaha wa Paulo onihimmwa Miteko 18:23 ni 19:1, waari wa ikiloomo 1.600! Xeeni Paulo aathanlale awe ovira ephiro yooxankiha? Mwaha woowi aaphavela ‘waalipiha awiixutti otheene’. (Mit. 18:23) Mukwaha awe wa neeraru wa omisionaario ni mikwaha miili aapanke awe, Paulo aahaana wiimananiha vanceene, masi wiimananiha wawe waahikumiherya mireerelo sinceene. Olelo-va, axitokweene a esirkwiitu ni axaaraya arina moonelo mmosaru aarina awe Paulo. Niireke khaninxukhurela wiimananiha waya?

WEEFESO — EKAPITAALI YA WASIA

WEefeso yaari esidade yuulupale ya wAsia Menor. Mahiku a murummwa Paulo, atthu yaakhala wEefeso yaahivikana 250.000. Okhala wiira yaari ekapitaali ya eprovinsia ya oRoma, wAsia Menor, esidade ya wEefeso yaahivuwa mpakha osuweliwa okhala “Esidade Yuulupale ni ya Efaita Yinceene wAsia Menor”.

Mwaha wa nakoso eettiwa muttetthe ole, esidade ya wEefeso yaahithaaciri vanceene. Epoorto aya, yeeyo yaari waattamela muro waaweryaneya olapuwiwa yaari nipuro saakumana iphiro atthu yaavira aya wiira amweette nakoso. Esidade ya wEefeso khahiyo paahi yaari yoovuwa mwaha wa etemplo ya muluku muthiyana Arteemi, masi-tho saahikhala isantuwaario ni itemplo sa amuluku anceene a akereku, aroma, atthu a wExiitu ni a wAntoniya.

Etemplo ya Arteemi, yeeyo yaasuweliwa okhala eriyari ya itthu 7 sooreera sa khalai, yaarina imeeturu 105 sa orakama waya ni okhuveya waya waari wa imeeturu 50. Etemplo ele yaahikhalana ipilaare 100 sa mármore, erukulu ya khula epilaari yaari ya imeeturu 1.8 ni orakama waya waari wa imeeturu 17. Etemplo ele yaanooniwa okhala yoowaarya muttetthe wootheene wa oMediteraaneo wa khalai. Nave waanikastariwa musurukhu munceene wiira okhapeleliwe muluku muthiyana Arteemi. Nto etemplo ele yaahikhala opuro wa musurukhu munceene ni wa efaita yinceene wAsia.

Itthu sikina saapakiwe wEefeso saarina efaita yinceene, yaari ekampo yaapakiwa aya axooku a oxinttana, otthimaka ni woonasa wene ikhotto sa makalatiyatoore. Nave saanipakiwa iteatru, mithukumano sa atthu ootheene, anakoso ni saahikhala ilooxa.

Musomi a Geográfia oniihaniwa Estrabão, ohimmye wiira epoorto ya wEefeso yaahikhalana mixankiho sinceene mwaha wa muro. Nto mwaha wa yeeyo, nuuvira okathi esidade ele yaahihiya okhalana epoorto ni atthu ootheene yaahikhuma. Okhala wiira isidade sa mahiku ala khasinikhala opuro omosaru, olelo-va mutthu onixukurya milepe sa wEefeso, onniweha itthu sa khalai.

9. Xeeni ekurupu emosa ya awiixutti yaareerela aya otthikela opatisiwa? Ntakiheryo naya ninniixuttiha exeeni?

9 Nuumala ophiya wEefeso, Paulo aahiphwanya ekurupu ya awiixutti 12 a Yohani Mpatisa. Awo yaapatisiwe ni opatiso wa Yohani, enamuna ya opatiso yeeyo yahaavara-tho muteko. Nave, woonasa wene khiyaasuwela aahiiso yaasuwela vakhaani ikeekhai sa munepa woowaarya. Paulo aahiwiixuttiha itthu sa niinaano, amutakihaka Apolo awo yaahiiyeviha ni yaaniphavela wiixutta itthu sikina. Nuumala opatisiwa mwa nsina na Yesu, awo yaahaakhela munepa woowaarya ni iparakha sikina sa opaka itthu sootikiniha. Yoowiiraneya ela, ennooniherya wiira osuwela itthu sa niinaano sa mutthenkeso wa Yehova onniphwanyiha mareeliho manceene. — Mit. 19:1-7.

10. Xeeni Paulo aakhumme awe osinagoga onarowa oxikola? Ntakiheryo nawe ninniixuttiha exeeni olelo-va naalaleeryaka?

10 Moohipisa yaahiiraneya etthu ekina ya okela vahoolo wa mutthenkeso. Myeeri miraru, Paulo aahilaleerya moolipa murima musinagoga. Nnaamwi ‘eererya owiiriha atthu okupali Omwene wa Muluku’, atthu akina khiyaasiveliwe ni yaahipacerya omulupattha. Ohiya oyiiha okathi awe mahala ene ni atthu ale ‘yaaveeha ephiro’, Paulo aahipaka mareheryo wiira alavule oxikola. (Mit. 19:8, 9) Atthu ale yaaphavela okela vahoolo yaahaana okhuma musinagoga ni orowa oxikola Paulo aalavula awe. Nimutakihaka Paulo, hiyo ninnihiya omulaleerya mutthu ohiniphavela oniwiriyana, yoowo oniphavela paahi onyakulihana. Nlelo aakhala atthu anlikana ni ipwittipwitthi, yaawo aniphavela owiriyana muhupi woolipiha ninlaleya ahu!

11, 12. a) Paulo onivanhe sai ntakiheryo na okhalela nthiti ovara muteko ni wiixaakuviha? b) Anamoona a Yehova anikhalela sai nthiti ovara muteko ni wiixaakuviha yaalaleeryaka?

11 Pooti wiira, Paulo aanilavula oxikola okhuma 11 oora mpakha 16 oora. (Nwehe enoota ya Biibiliya a estudo eri Miteko 19:9.) Woonasa wene ole waari okathi woomaaleleya, atthu anceene yaahiya aya ovara muteko wiira alye ni ophumurya. Akhala wiira Paulo aahitthara eprokrama eyo iyaakha piili, owo aahiviriha iwoora 3.000 owiixuttihaka atthu Nuulumo na Muluku.b Ela etthu ekina yiiriha nuulumo na Yehova omwara-mwareya ni olipa vanceene. Paulo aanikhalela nthiti ovara muteko ni aaniixaakuviha. Owo aahipaka marukunuxo a eprokrama awe moovarihana ni atthu a muttetthe ole. Etthu xeeni yaakhumelenle? Biibiliya onihimya so: “Atthu otheene yaakhala eprovinsia ya wAsia, ayuda ni akereku, yaahiiwa moolumo a Pwiya”. (Mit. 19:10) Tthiri Paulo aahilaleerya oratteene!

Arokora anli alaleeryaka amurumeelaka telefoni.

Ninniimananiha waalaleerya atthu khula opuro nnaaphwanya ahu

12 Olelo-va, Anamoona a Yehova annikhalela nthiti ovara muteko ni anniixaakuviha. Hiyo ninniimananiha olavula ni atthu okathi ni opuro nnaaphwanya ahu. Ninnaalaleerya atthu mustaraatani, mmerkaatu ni mapuro sineemela ikaaro. Nave ninnaalaleerya atthu nimurumeelaka telefoni ni ikarta. Okathi ninlaleerya ahu mmaitthokoni, ninnilaleerya okathi nnoona ahu wiira nnimwaaphwanya atthu.

“Nuulumo . . . Naanitepa Omwara-Mwareya” Hata Yaakhanle Malaikha Ootakhala (Miteko 19:11-22)

13, 14. a) Yehova aamukhalihenrye Paulo opaka exeeni? b) Etthu xeeni yoohiloka anamwane a Sikewa yaapanke aya ni moota xeeni atthu anceene a etiini yoowootha anipaka aya etthu emosaru olelo-va?

13 Luka onihimya wiira waahikhumelela okathi wa efaita yinceene. Yehova “aanipaka miiriirya suulupale omurumeelaka Paulo”. Okuxa paahi maleeso ni ikuwo sa Paulo yaanipenuxiwa atthu, nave malaikha ootakhala yaanoomoliwa.c (Mit. 19:11, 12) Ikuru iyo suulupale saanooniherya oxinttiwa wa Satana, etthu yeeyo yaari yooloka.

14 “Ayuda akina yaawo yeetteetta khula opuro yoomolaka malaikha ootakhala”, yaaheererya otakiha miiriirya sa Paulo. Ayuda akina yaaheererya woomola malaikha ootakhala arumeelaka nsina na Yesu ni na Paulo. Luka onnihimya ntakiheryo na anamwane 7 a Sikewa, anamwane a mukhulupale a anamukuttho, yaawo yaaphavela woomola malaikha ootakhala. Nlaikha nootakhala naahaaleela wiira: “Miyo kinnimusuwela Yesu ni Paulo, ankhi nyuwo mwa pani?” Vano, mulopwana ole aavariwe ni nlaikha nootakhala, aahaatuphela alopwana awo ntoko enama ya owali, owanana, nto aahaawerya otheene aya, anatthyawa ahiwanre etthu. (Mit. 19:13-16) Yoowiiraneya ele waari oxintta wa “nuulumo na Yehova”, maana waahooneya oratteene ovirikana wa owerya Paulo aavahiwe awe ni ohiwerya alopwana ale a etiini yoowootha yaarina aya. Atthu imilyau sinceene olelo-va, anoona wiira okhuwela paahi mwa nsina na Yesu aahiiso wiihimya okhala “makristau” onniphiyerya. Masi Yesu aahooniherya wiira opaka ele Tiithi awe oniphavela awe tonimwiiriha mutthu okhalana nlipelelo nooloka na muhoolo. — Math. 7:21-23.

15. Ninrowa waatakiha sai atthu a wEefeso voohimya sa itthu sinivarihana ni minepa sootakhala?

15 Wuulihihiwa muru wa anamwane a Sekewa waahiwiiriha atthu anceene omoova Muluku, anamunceene a yaawo yaahikhala makristau ni yaahihiya ovara itthu sinivarihana ni okhwiri. Ekultura ya atthu a wEefeso yaanivarihana vanceene ni okhwiri. Yaahisareya anamirette ni ihirisi sinceene, nave atthu anceene yaanaaxerya ehako ni yaanikhalana itthu soolempwa saavarihana ni minepa sootakhala. Atthu anceene a wEefeso yaahikuxa iliivuru saya sa maxintta epaha nipuro noowaatta atthu, nnaamwi iliivuru iye saari sa musurukhu munceene.d Luka ohimmye so: “Siiso, ni owerya wa Yehova, nuulumo nawe naanitepa omwara-mwareya ni okhalana ikuru”. (Mit. 19:17-20) Yoowiiraneya ele waari oxintta wuulupale wa ekeekhai, ohiya wa wootha ni maxintta. Atthu ale aanihiyerya ntakiheryo nooloka ninreerela ahu otthara. Hiyo nave, ninkhala olumwenku ohireere aya okhwiri ni maxintta. Akhala wiira nookhalana etthu enivarihana ni minepa sootakhala, nihaana opaka etthu emosaru yaapanke aya atthu a wEefeso, opaha etthu eyo. Nihaana okhootta itthu iyo sootakhala hata vaxankihaka.

“Waahikhumelela Onyakulihana Wuulupale” (Miteko 19:23-41)

Demeetrio ovarenle ene elatarato ya muluku Arteemi ni onanariwe ene olavulaka ni atthu akina yaapaka ilatarato sa amuluku eethiru omerkaatu wa wEefeso. Mpantta mukina Paulo aalaleeryaka atthu akina omerkaatu.

“Apatthani, nyuwo moosuwela oratteene wira nakoso ola onniniphwanyiha musurukhu”. — Miteko 19:25

16, 17. a) Muhimye moota Demeetrio aapacerinhe awe onyakulihana wEefeso. b) Atthu a wEefeso yoonihenrye sai onanariwa waya?

16 Vano nrowe nithokorerye enamuna Satana onirumeela awe nilavunle ahu wanipacerya wa muru ola. Luka ohimmye wiira “waahikhumelela onyakulihana wuulupale mwaha wa ephiro”. Owo khahiyo aamutepiha.e (Mit. 19:23) Mulopwana mmosa aihaniwa Demeetrio yoowo aapaka itemplo saamukhaani, taapacerinhe muxankiho ole. Owo aahiwiiriha atthu akina yaapaka itemplo saamukhaani wanipacerya owuupuxeryaka wiira musurukhu aya waalipa ni otumiha ilatarato iye. Owo aahihimya wiira muhupi Paulo aalaleya awe waanimuhonona nakoso, maana makristau khiyaakokhorela ilatarato. Nuumala-vo, aahaalopola atthu ale yiixinnuwiha mwaha wa esidade aya ni nloko naya aaleelaka wiira muluku aya muthiyana Arteemi ni etemplo yaasuweliwa olumwenku wootheene, yeeyo atthu a wEefeso yaapanke aya yaahala vakhaani ‘ovuwa waya omala’. — Mit. 19:24-27.

17 Mwaha Demeetrio aalavunle awe waahikumiherya itthu aalipelela awe. Atthu ale yaatumiha ilatarato soopatthiwa yaanikhuwela ikwaha sinceene ariki: “Muulupale ti Arteemi, muluku a wEefeso!”, nto esidade yootheene yaahisareya onyakulihana, enakumiherya etthu nilavunle ahu wanipacerya wa muru ola.f Okhala wiira aari mutthu oowiileva, Paulo aaphavela orowa eriyari ya opuro ole wiira olavule ni muttitthi ole wa atthu, masi awiixutti yaahimukhoottiherya wiira ehimukhumelele etthu yootakhala. Vano mulopwana mmoosa aihaniwa Alexandre aaheemela eriyari ya muttitthi ole oneererya olavula. Okhala wiira aari muyuda, woonasa wene aniphavela wooniherya ovirikana waakhanle eriyari ya ayuda ni makristau ale. Atthu a muttitthi ole khiyaarowa ophavela wiiwa etthu. Nuumala osuwela wiira aari muyuda, yaahipacerya okhuwela ariki: “Muulupale ti Arteemi, muluku a wEefeso!” vahinaweryaneya wiiwa etthu Alexandre aahimya awe. Atthu ale yaahikhuwela iwoora piili. Okhuma okathi ole, atthu annitepexa ovarexexa etiini aya. Mpakha olelo-va, atthu anceene annipaka itthu soohiloka mwaha wa etiini. — Mit. 19:28-34.

18, 19. a) Mukhulupale a wEefeso aamaalinhe sai muttitthi ole? b) Okathi mukina arumeyi a Yehova anikhapeleliwa sai ni makhulupale? Mweettelo ahu onrowa okhaliherya sai wiira nikhapeleliwe?

18 Nuumala-vo, mukhulupale a esidade ele aahaamaaliha atthu a muttitthi ole. Mukhulupale ole aahikilaathi onahimya wiira makristau ale khiyaarowa omala-maliha etemplo ni muluku aya muthiyana. Nave aahihimya wiira Paulo ni apatthani awe khiyaapanke etthu yoohiloka para etemplo ni Arteemi ni saahikhala itthu atthu ale yaakhanle aya oopaka wiira ahimye myaha iyo aahiiso akaxari. Woonasa wene etthu yaatempe aya okupali waari okathi aahimmye awe wiira mweettelo aya wanwiiriha ohaasiveliha aRoma mwaha woothukumana vahireerelaka ni okumiherya onyakulihana. Nto atthu a muttitthi ole yaahimwareya. Ntoko siisale atthu ale yaakunve aya onanariwa, awo yaahimaaleleya ni moolumo ale a ankhili ni ooreerela murima. — Mit. 19:35-41.

19 Ela khahiyo yaari ekwaha yoopacerya mukhulupale a ankhili aawakihale awe atthareli a Yesu ni khiyaarowa okhala ekwaha yookiserya. Murummwa Yohani aahoonihiwa moolohani wiira okathi ola wa mahiku ookiserya, itthu sa olumwenku ola seiyo sinlikanyihiwa ni etthaya, saarowa ‘omirya’ olupattha wuulupale Satana aarowa awe waakumiherya atthareli a Yesu. (Wiis. 12:15, 16) Eyo ti etthu eniiraneya olelo-va. Ikwaha sinceene, alipa-oophuka a xariya ni ahirina nthalu, annipaka soothanla sinaaphwanyiha mireerelo Anamoona a Yehova wiira athukumaneke ni olaleya ihapari sooreera. Ekeekhai wiira mweettelo ahu onnikhaliherya vanceene oxintta iwo. Mweettelo wa Paulo, woonasa wene waahiwiiriha makhulupale a wEefeso omureerela murima ni omuttittimiha vanceene ni yaaphavela onweha ori ene oovareleleya. (Mit. 19:31) Nto mweettelo ahu ni ottittimiha wahu ohaana waakhaliherya vanceene atthu ale ninlavulana ahu ni makhulupale. Khaninsuwela etthu mweettelo ahu onrowa aya okumiherya muhoolo.

20. a) Munoonela sai osuwela wiira nuulumo na Yehova naanitepa omwara-mwareya ni okhalana ikuru okathi wa arummwa ni mahiku ahu ala? b) Tiivi eri yoolakela anyu voohimya sa oxintta oniiraneya mahiku ahu ala?

20 Niireke khahiyo etthu yoovara murima woona wiira “ni owerya wa Yehova, nuulumo nawe naanitepa omwara-mwareya ni okhalana ikuru” okathi wa arummwa? Nave etthu yoovara murima woona moota Yehova onnikhaliherya awe okanyari milattu sinceene olelo-va. Niireke munniphavela okhaliherya hata vakhalaka vakhaani? Akhala wiira munniphavela, muhaana wiixutta ni matakiheryo nithokorenrye ahu. Mwiiyeviheke, nweheke marukunuxo anipakiwa mmutthenkesoni ni mutthareke marukunuxo awo, muhihiye wiimananiha ovara muteko, mukhootteke okhwiri aahiiso onammunepani ni mwiimananiheke okhalana mweettelo wooloka ni mwaattittimiheke atthu akina.

a Nwehe ekaaxa eni: “WEefeso — Ekapitaali ya wAsia”, eri epaaxina 183.

b Nave Paulo aahilepa epaphelo ya 1 aKorinto ori ene wEefeso.

c Woonasa wene maleeso awo, saari ikuwo Paulo aatthukwana awe muru wiira orettheela wawe ohimukeleke mmaithoni. Mwaha wa Paulo orumeela maleeso okathi ole, onnooniherya wiira okathi ahaalaleerya awe aapaka iheema, woonasa wene voosiisu. — Mit. 20:34, 35.

d Luka ohimmye wiira musurukhu aya waaphiyerya 50.000 wa eparatha. Akhala wiira Luka aahimya edenaario, namuteko pure ahaana ovara muteko mahiku 50.000, aahiiso iyaakha 137 ovaraka khula esumana mahiku 7 wiira ophwanye musurukhu owo.

e Atthu akina anihimya wiira Paulo aahimya yoowiiraneya yeela okathi aalenle awe aKorinto wiira: “Maxakha awo yaahitepa onixankiha, nihinawerya ovilela ni ikuru sahu, nave khinaasuwela akhala wira naamukhala akumi wala nnaari”. (2 aKor. 1:8) Masi pooti wiira aahimya okathi mukina wootepexa oxankiha. Okathi Paulo aalempe awe wiira “koowana ni inama sootakhala sa mutakhwani wEefeso”, woonasa wene Paulo aahimya okathi aawananne awe inama sootakhala aahiiso okathi aaalupatthiwa awe vanceene ni apinaatamu. (1 aKor. 15:32) Pooti wiira yaari etthu yiiraneyale tthiri aahiiso nlikanyiho paahi.

f Mitthenkeso sinceene saasuweliwa okhala guildas, pooti wiira saanikhaliherya vanceene. Mwa ntakiheryo, nuuvira iseekulu sinceene, mutthenkeso wa atthu yaapaka ilatarato yaahitthikela okumiherya onyakulihana wEefeso.

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha