Ireferensia sa Okumi ni Orummwa Ahu Ekaderno Enirumeeliwa Omuthukumanoni
4-10 YA JANERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | ONAMUKUTTHO 18-19
“Mukhalaneke Mweettelo Wooloka”
Mwiikhapelele Wira Muhihapuxiwe ni Miraakho sa Satana
Nuumala olavula itthu soohiirya saapakiwa ni maloko makina, Yehova aalenle so aIsarayeli: “Muhitthareké makhalelo. . . àtthu èlapo y’oKanàni, weiwo onoroihakani. . . . Hatá elapo eyo yoravihiwa mwikho; tivó miyo kihahukhumu atthu awo mwaha wa sotakhala saya”. Yehova Muluku aIsarayeli, ahoona wira mweettelo wa aKaanani waari wootepa ohiirya mpakha oraviha mwiikho elapo ele.—Onam. 18:3, 25.
Yehova Onniweettiha Atthu Awe
Ahooleli a maloko makina yeettihiwa ni osuwela wa apinaatamu. Mwa ntakiheryo, ahooleli a aKanani ni atthu aya yaanipaka itthu soohiloka ntoko orupihana amusiru, alopwanaru aahiiso athiyanaru, orupiha inama, waapaha anamwane ni waakokhorela amuluku eethiru. (Onam. 18: 6, 21-25) Nave-tho ahooleli a oBabilonia ni wExiitu, khiyaarina malamulo mamosaru yaarina aya atthu a Muluku voohimya sa oratta. (Moth. 19:13) Masi, atthu a Muluku yanaaweha ahooleli aya oororomeleya yaalipihaka wira avikaniheke okhalana okokhorela wooloka, oratta ni osyaka orupihana woohiloka. Moohaaniherya, Yehova anaahooleela atthu awe.
wp14 7/1 epaax. 7 etti. 2
Exeeni Muluku Onirowa Awe Opaka Wira Omalihe Otakhala?
Nihimye exeeni sa ale anikhootta orukunuxa muupuwelo aya athipelelaka opaka itthu sootakhala? Muupuwele yooleiherya ela ya Biibiliya eni “Mutthu òloka onophwanya elapo y’okhala: mutthu àxariya onokhala mulaponi-memmo. Vano atthu òtakhala murima anopwetexiwa: alipa-òttheka anopheliwa mulaponi-mu”. (Miruku 2:21, 22) Atthu ootakhala murima khanrowa-tho okhala. Nto okathi owo, ale oowiiwelela anirowa woopoliwa vakhaani-vakhaani mwa yoottheka eranve aya.—aRoma 6:17, 18; 8:21.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
w06 15/6 epaax. 22 etti. 11
“Nlamulo na Muluku Voohimya sa Ottotta Ipyo sa Mmatta!”
Etthu enooniherya wira Muluku anaathokorerya atthu awe, naari nlamulo voohimya sa ottotta ipyo sa mmatta. Yehova aahaaruma aIsarayeli yaarina imatta saya wira okathi woohepha eweemereryeke alipa ohaawa ottotta ipyo yaahiya aya. Alimi khiyeemereriwa ohepha soolya sotheene mmatta. Nave khiyeemereriwa otthikela ottotta yoolya yaahiyale aya moohilakela. Opaka eyo yaanooniherya waaphenta waya atthu oohaawa, amalapo, ikwaasuni ni anaamukhweli. Ekeekhai wira ottotta ipyo sa mmatta waari muteko woonyoonya, masi opaka eyo yaanaakhaliherya ohiveka esimola.—Onamukuttho 19:9, 10; Otumererya 24:19-22; Esalimo 37:25.
11-17 YA JANERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | ONAMUKUTTHO 20-21
“Yehova Onnaakhapelela Arumeyi Awe”
w04 15/10 epaax. 11 etti. 12
Exeeni Enookupalihani Wira—Enookhala Eparayiisu?
Muluku ahaalela aIsarayeli wira: “Mwetteleke molumo othene anovahakani olelo, wira mukhale atthu òlipa, mphwanye ikuru s’okela mulaponi munrowanyu okuxa”. (Otumererya 11:8) Tthiri wira aIsarayeli akele elapo yooleiheriwa, yaahaana okhalana waataana wooloka ni Yehova. Masi mooriipiha murima aIsarayeli yaahihiya omwiiwelela Yehova, nto owo aahiweemererya ababilonia waavara ni waapaka ipottha.
it-2 epaax. 314 etti. 7
Yoohiyeriwa
Khula etthu mutthu onaakhela awe wala onihalana awe nuumala mwaneene okhwa. Verbo onirumeeliwa ti na·hhál ni (substantivo: na·hhaláh). Nave yoohiyeriwa enihela muhina muhakhu wala mireerelo mutthu onihalana awe mwaha wooyariwa nloko nlo, wala omuranttela mutthu owo. (Mot 26:55; Eze 46:18) Moolumo a eKriki anilavula sa yoohiyeriwa yaarwa ni verbo klé·ros yoowo onitaphulela “eparakha”, masi vano ninrumeeliwa nuulumo nla noowi, “yoohiyeriwa”.—Mat 27:35; Mit 1:17; 26:18.
it-1 epaax. 279 etti. 1
Axipalame
Nuumala mutaaseke, Nowe aahivaha mukuttho wa inama ni ‘ipalame sa khula muxovo sihinraviha mwikho’. (Map 8:18-20) Okhuma okathi ole, Muluku ooweemererya apinaatamu okhuura ipalame masi sihirina ephome aahiiso sihitiwe ene. (Map 9:1-4; mulikanyihe ni Ona 7:26; 17:13.) Ipalame saathokoreriwa okhala soohiraviha mwiikho okathi ole, saavarihana ni okokhorela. Vakhala wira ipalame iyo saaphavela okhuuriwa, Biibiliya khonihimya wira saahikhala ipalame saari sa mwiikho sahaareerela okhuuriwa, nihinatthi ovahiwa Nlamulo na Moise. (Ona 11:13-19, 46, 47; 20:25; Otu 14:11-20) Nuumala opakiwa nivarihano na niinaano, Muluku aahimuleela Pedru wira inama sotheene ti sooloka.—Mit 10:9-15.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
it-1 epaax. 572 etti. 7
Wiithikilasa
Nlamulo na Muluku naanaakhoottiherya atthu wiithikilasa mwaha wookhweliwa. (Ona 19:28; 21:5; Otu 14:1) Etthu yaamwiiriha Yehova waakhoottiherya aIsarayeli opaka eyo okhala wira yaari nloko noowaarya Yehova aithanlenle awe. (Otu 14:2) Mwaha wa yeeyo aIsarayeli yaahaana ohiirela mpantta okokhorela wa ethiru. Nave okathi aIsarayeli yaiwelela aya Nlamulo nlo, yaanooniherya wira yaanittittimiha erutthu yaavahiwe aya.
18-24 YA JANERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | ONAMUKUTTHO 22-23
“Etthu Nniixutta Ahu ni Mithukumano Suulupale”
it-2 epaax. 125 itti. 8-9
Niira na Iphaau Soohiheliwa Miropo
Nihiku noopacerya na Iphaau Soohiheliwa Miropo aakhala asembeleya muulupale ni a esaabadu. Nihiku na nenli 16 a Nisani, aaniroiheliwa namukuttho nivisi na milipo sa esevada. Nto nihinatthi niira nla, khuuvo eemereriwa olya ipyo sa mmatta wala opaka iphaau. Nave khinaakhanle nlamulo naahimya wira saahaana opahiwa ipyo sikina wala ephepa aya vaaltaari ntoko anamukuttho yaapaka aya nuuvira okathi. Nave-tho khula mutthu wala emusi yaakhalana ematta, yaanikhalana eparakha yoovaha mukuttho woowaaxukhuru Apwiya.—Okh 23:19; Otu 26:1, 2.
Yootaphulela. Okhuura iphaau soohiheliwa miropo okathi ole, waavarihana ni malakiheryo Moise aavahiwe awe ni Yehova, yaawo ari Okhuma 12:14-20. Nto eveersu 19 enihimya so: “Mahiku ala [7] othene sihikhalé miropo mmatthokoni mwanyu”. Nave Otumererya 16:3 iphaau soohiheliwa miropo onihimya okhala “iphau s’ohawa”, okhala wira saaniwuupuxerya aYuda okathi yaakhumme aya wExiitu.
it-3 epaax. 224 etti. 3
Pentekoositi
Ipyo soopacerya sa etriku, saahaana okhapeleliwa mwa enamuna yoovirikana ni esevada. Maana miphimo miili sa otthu wa etriku, wooweetheiwa ni miropo waahaana wooxiwa voolikanyihiwa ni iphaau. Nave saahaana okumihiwa ‘mmawani mwaya mothene’, etaphulelaka wira saahaana okhala ntoko iphaau yaakhuura aya ni amusi aya, nave ohiya iphaau sa mukuttho. (Ona 23:17) Iphaau iyo saavahiwa vamosa ni mukuttho woopahiwa, wa oleveleliwa itampi ni ipwittipwitthi piili sa mukuttho wa opatthani. Nto nuumala mutthu owo ovaha iphaau ni ipwittipwitthi, iyo saakhala sa namukuttho wira okhuure ntoko mukuttho wa opatthani.—Ona 23:18-20.
Nyuwo Munneetta Vamosa ni Nikhuuru Nootthokiheya na Yehova?
Nikhuuru nootthokiheya na Yehova ninnipaka itthu sinniphwanyiha mureerelo, tivonto vanitumereriwa aya wiiwelela miruku sa murummwa Paulo sini: “Nupuxeryaneke mukina ni mukhw’awe, wira nakuviheryaneke ophenta n’uvara miteko sorera; Nihijompeleké orowa mmuthukumanoni, nihatthariheké ale ahinrowa-tho. Ohiya vo, nlipiheryaneke, votepa-tho vavo vanonanyu wira nihiku n’Apwiya nri vakhiviru”. (aHéb. 10:24, 25) Ifesta sa khula eyaakha ni mithukumano sa omukokhorela Yehova sanaalipiha aIsarayeli omunepani. Ohiya-vo saahikhala ifesta sa vameekhaaya ntoko Niira na Maxaxa okathi wa Nehemiya nenlo naari okathi woohakalala vanceene. (Okhum. 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Hiyo ninniphwanya-tho ohakalala vaavo vanirowa ahu omithukumanoni ntoko asembeleya ni akongresu. Nto nimananiheke ottottela mureerelo mithukumano iyo wira nikhale oolipa omunepani ni oohakalala.—Tito 2:2.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
Nvikanihe Ororomeleya!
Arumeyi a Muluku anooniherya sai ororomeleya waya? Awo annooniherya amphentaka Yehova ni murima wotheene, nto eyo enniwiiriha opaka itthu sinimuhakalaliha Yehova. Nrowe niwehe moota nuulumo noowi ororomeleya ninrumeeliwa aya mBiibiliyani. Enamuna emosa ninrumeeliwa aya nuulumo noowi “ororomeleya”, nintaphulela okhala etthu yoomalela, yoohirakala aahiiso yooloka. Mwa ntakiheryo, aIsarayeli yaaninvaha Yehova mukuttho wa inama, nto Nlamulo naahimya wira inama iyo saahaana okhala soohirakala. (Onam. 22:21, 22) Nave atthu a Muluku, khiyeemereriwa ovaha enama yahaarina mwetto, niyaru, niitho aahiiso yaawereyasiwa. Yehova aaphavela wira mwaamunama owo okhaleke oomalela, oohirakala aahiiso ooloka. (Mal. 1:6-9) Nto ninnoona wira Yehova onnivaha efaita ororomeleya aahiiso omalela. Vaavo nimphavela ahu othuma etthu ntoko muhokorokho, eliivuru aahiiso ekaruma ekina, nimphavela wira ekhaleke yoomalela ni yooloka. Tthiri nimphavela etthu yoomalela, yoohirakala aahiiso yooloka. Moolikanasa, Yehova onnisiveliwa akhala wira ninnimphenta ni ororomeleya wa yena. Masi eyo ehaana okhala etthu yoomalela, yoohirakala ni yooloka.
25-31 YA JANERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | ONAMUKUTTHO 24-25
“Mwaakha wa Yubileyo ni Woopoliwa Wahu Muhoolo”
it-2 epaax. 697 etti. 8
Otaphuwa
Muluku a Otaphuwa. Yehova, Muluku onivaha otaphuwa. Yena aahiwoopola aIsarayeli okathi yaari aya ipottha wExiitu. Ni aahaaleela wira vakhala wira yanvikaniha omwiiwelela yena, khiivo etthu yaarowa waathowa. (Otu 15:4, 5) Masi Nlamulo naahimya wira mutthu aahaawa vanceene ni aphavela wiitumiha, aanipaka eyo wira ophwanye mireerelo sawe vamosa ni emusi awe. Nto hata vari siiso, Nlamulo naaninvaha eparakha yootaphuwa mwIsarayeli owo aitumiha eyaakha ya neethanu nenli aarumeela awe nto epottha. (Okh 21:2) Nave-tho yubileyo (aakhala wa khula iyaakha 50), aanaavaha eparakha yootaphuwa atthu otheene a elapo eyo. Khula muheeberi aakhala ootaphuwa, ale yaatumihale imatta saya yaanittikiheriwa.—Ona 25:10-19.
it-2 epaax. 315 etti. 5
Yoohiyeriwa
Okhala wira mathala yaakhala a emusi, khiyaatumihiwa. Ikwaha sikina yaatumihiwa aya mathala awo, yaakakhanyihiwa ni eyoolya yaaruwerya aya moovarihana ni iyaakha mpakha eyaakha ya yubileyo aattharelana. Maana eyaakha ya yubileyo mathala yaatumihiwe aanittikiheriwa mwaneene vakhala wira mathala awo khiyoopoliwe khalai. (Ona 25:13, 15, 23, 24) Nlamulo nlo naahela muhina ipa saahakhaliwa ni aLevi, ni sahakhalana makokoro.—Ona 25:29-34.
it-2 epaax. 610 etti. 7
Yubileyo
Vaavo aIsarayeli yiiwelela aya nlamulo na yubileyo, naanaakhaliherya wira atthu akina yahaarina mireerelo sinceene ahitepe ohaawa ntoko nnoona ahu olelo-va, maana aakhala atthu ootepa othaaciri ni atthu ootepa ohaawa. Mareheryo awo yaanaakhaliherya atthu, maana khuuvo aakhala ootepexa ohaawa mwaha woohikhalana mireerelo, okhala wira ootheene yaaniwerya okhaliheryana ni miteko saya ni osuwela waya mmureerelo wa atthu otheene.—Yes 33:22.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
w09 1/9 epaax. 22 etti. 4
Moota Wooxintta Oveehiwa
Vakhala wira mwIsarayeli aanimooniha owereya mukhwaawe mpakha ompwexa niitho, nlamulo naanimuhukhumu mwIsarayeli owo ampwenxe mukhwaawe. Nto owo aapwexiwe kaakhalana ehakhi yoomuhukhumu wala yoomunlela ikuhu mutthu owo aamooninhe owereya, hata mutthu mukina a emusi awe. Nlamulo naahimya wira mwaha owo yaahaana oroiheliwa makhulupale yaarina ehakhi yoophuka, yaawo okhala wene yaakhala aphuki oothanliwa. Mwa enamuna eyo mulattu owo wamphukiwa mookhalela.
1-7 YA FEVERERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | ONAMUKUTTHO 26-27
“Moota Woowaakhela Mareeliho a Yehova”
w08 15/4 epaax. 4 etti. 8
Mukhootteke Itthu Sihirina Efaita
Moota xeeni “Mihakhu” sinrowa aya okhala ntoko “muluku”? Mwa ntakiheryo muupuwele nluku nri ene mmatta. Nluku nlo nanwerya orumeeliwa wira nitekaniwe empa aahiiso nikokoro. Masi vakhala wira nluku nlo naamweemexiwa wira nikokhoreliweke, nluku nlo namwaakwattuliha atthu a Yehova. (Onam. 26:1) Moolikanasa musurukhu wookhalana opuro aya. Ninnirumeela musurukhu wira nithumeleke mireerelo ni okhaliherya miteko sa Yehova. (Mus. 7:12; Luka 16:9) Masi vakhala wira nnoohela nipuro noopacerya mweekumini mwahu, musurukhu owo onookhala muluku ahu.—1 Tim. 6:17-19.
it-2 epaax. 21 etti. 2
Otikinihiwa
Enamuna Yehova aamurumeela awe Moise, atthu yaanitikinihiwa aahiiso omoova (aHeb., moh·raʼʹ) Moise mwa enamuna yookhalela. (Otu 34:10, 12; Okh 19:9) AIsarayeli yaahaana otikinihiwa aahiiso woova nipuro noowaarya na Yehova. (Ona 19:30; 26:2) Eyo yaataphulela wira yahaana ottittimiha nipuro noowaarya, ni omukokhorela Yehova mwa enamuna yooloka, ni okhala moovarihana ni malakiheryo otheene a Muluku.
w91 1/3 epaax. 17 etti. 10
Murettele wa Muluku Onoosuka Mirima Sanyu
Yehova aahaaleela aIsarayeli wira: “Mwaìwelelá ikano saka, mwattharaka molumo aka, khíyettela orattene, kinimorupihelani epula okathi aya. Etthaya enoruwerya ipyó saya, miri sa mmatta sinimwima mihokorokho saya. Kinovaha murettele elapo ela: khavo onrowa owopopihani mwarupaka: mulaponi-mu kinimwamaliha axinama òtakhala, vano ekhotto khinivira mulaponi mwanyu. Kinimwetta ni nyuwo, koholakani: kinrowa okhalaka Muluku anyu, vano nyuwo munrowa okhalaka atthu aka”. (Onamukuttho 26:3, 4, 6, 12) AIsarayeli yaamukhalanaka mureettele ahoopopihiwaka ni awanani aya, okhalana mireerelo sinceene ni waataana wooloka ni Yehova. Masi itthu iyo, yanwerya okhalana vakhala wira yaamutthara oratteene nlamulo na Yehova.—Esalimo 119:165.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
it-3 epaax. 265 etti. 2
Ekwerere
Yaakhumelela Mwaha Woohiya Wiiwelela Nlamulo na Muluku. AIsarayeli yaahilopoliwa wira yahiya otthara malamulo a Yehova, owo aamwaahukhumu ni ikwerere. (Ona 26:14-16, 23-25; Otu 28:15, 21, 22) MBiibiliyani, okumi wooloka wa weerutthuni ni wa omunepani, onithokoreriwa okhala mareeliho a Muluku. (Otu 7:12, 15; Esa 103:1-3; Mir 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Wiis 21:1-4) Nave eretta enithokoreriwa wira enikumiheriwa ni etampi ni ohimalela. (Okh 15:26; Otu 28:58-61; Yes 53:4, 5; Mit 9:2-6, 12; Yoh 5:14) Nnaamwi eri ene ekeekhai wira ikwaha sikina Yehova aahaahukhumu atthu akina ni makuttula, ntoko Miryamu, Oziya ni Gehazi, vanikhala wira ikwaha sinceene iretta ni ikwerere, saakhumelela mwaha wa makhalelo a opuro aahiiso mwaha wa orava ni atthu yaarina.—Mot 12:10; 2 Wa 26:16-21; 2 Ma 5:25-27.
8-14 YA FEVERERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MOTHAKONI 1-2
“Yehova Onnaatthokiha Arumeyi Awe”
w94 1/12 epaax. 9 etti. 4
Nipuro Noomukokhorela Yehova Mweekumini Mwahu
Vaakhanle wira muri opuro woottukhuwa munaaweha aIsarayeli emanke ene moothakoni, exeeni mwaakela anyu oweha? Mwaakela oweha iheema sinceene sootthokiheya saana, sa atthu woonasa wene yaavikana imilyau tthaaru. Atthu awo yaamaka moovarihana ni maloko aya. Akhala wira mwaamwaattamela, mwaamoona egrupu ekina eri ene eriyari ya iheema iyo. Nave-tho eriyari ya iheema iyo waahikhala opuro waakutteleliwe ni ixapala. Eyo yaari “ehema y’okumana” aahiiso etabernaakulu yaatekiwe ni aIsarayeli yaavahiwe osuwela ettharaka oratteene moota Yehova aatthokihenrye awe.—Mothakoni 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Okhuma 35:10.
it-1 epaax. 39 etti. 1
Eheema Wala Maxaxa
Iheema iye sa aIsarayeli saari sinceene. Maana vanihimmwa wira yaahikhala alopwana 603.550 yaarowa okhottoni, ohaahela muhina anamwane ni athiyana, nave atthu oowuuluvala ni oorakala yaari 22.000. Vano atthu anceene yahaakhanle a nloko na aIsarayeli yaari 3.000.000 wala ovikana. Okh 12:38, 44; Mot 3:21-34, 39
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
it-3 epaax. 396 etti. 10
Olempwa Wala Okontariwa
Olempwa nsina ni nloko moovarihana ni nihimo na emusi, waahela muhina itthu sinceene ohiya olempwa paahi. Mammeru ni masina a atthu nimphwanya ahu mBiibiliyani, yaanikhaliherya itthu sinceene ntoko oliva mpoosito, orowa owana ekhotto aahiiso (yakhala aLevi) ovahiwa miritti sikina otabernaakulu.
15-21 YA FEVERERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MOTHAKONI 3-4
“Muteko wa Alevi”
it-2 epaax. 894 etti. 1
Namukuttho
Nlamulo na Wataana. Okathi aIsarayeli yaari aya weepotthani wExiitu, Yehova aahaareeliha anamwane otheene oopacerya oyariwa, okathi aapwetenxe awe anamwane oopacerya oyariwa a wExiitu. (Okh 12:29; Mot 3:13) Yehova aahaathanla anamwane awo oopacerya oyariwa, wira anvareleke Yehova muteko wa vameekhaaya. Muluku anwerya waathanla alopwana otheene oopacerya oyariwa wira arumeeleke ntoko anamukuttho a mutabernaakulu. Ohiya vo, yaari yoolakela awe othanla nloko notheene na aLevi wira avareke muteko owo. Ti etthu yaamwiirinhe waathanla alopwana otheene oopacerya a nloko na aLevi wira aranttele maloko ale 12. Mot 3:11-16, 40-51
it-2 epaax. 693 etti. 10
ALevi
Miteko Yaavara Aya. Alevi yiirela mpantta imusi tthaaru, anamwane a aLevi: Gerixoni, Kehathi ni Merari. (Map 46:11; 1 Wa 6:1, 16) Khula emusi ya aLevi awo yaahaakhela opuro aya waattamela etabernaakulu moothakoni. (Mot 3:23, 29, 35, 38) Weemexa, okhuna ni ottukhula etabernaakulu waari muteko wa aLevi. Okathi atthu yaakhuma aya opuro yaamaka aya, Aroni ni anaawe yaanivenxa ekoortina yaakawanya nipuro noowaarya ni noowaaryexa, nuumala-vo yaanikhuneela ni nivuku na waataana, altari ni ikaruma sikina sattukhuliwa ni yaareeriheliwe Apwiya Yehova. Nto itthu iyo saateexiwa ni anamwane a Kehathi. Vano nloko na Gerixoni yaakuxa mikhuneelo sa iheema ni itthu sikina. Nloko na Merari muteko aya waari weeteteela ithaapwa suulupale sa eheema yookumana ni itthu sikina.—Mot 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2 epaax. 694 etti. 2
ALevi
Okathi wa Moise, aLevi yaapacerya ovara miteko saya vaavo yaakhalana aya iyaakha 30. (Mot 4:46-49) Masi miteko sikina saapacerya ovariwa okathi muLevi aakhalana awe iyaakha 25 orowa ohoolo, nto iyo saakhala miteko sooveya. (Mot 8:24) Miteko soothanleliwa ovariwa mookhanyereriwa muLevi aahiya ovara vaavo aakhalana awe iyaakha 50. (Mot 8:25, 26; 1 Wa 23:24-26; nwehe IDADE, ERA.) Nto aLevi yaahaana osuwela saana nlamulo maana ikwaha sinceene yaanivekeliwa osoma nlamulo nlo ohoolo wa atthu otheene ni owiixuttiha.—1 Wa 15:27; 2 Wa 5:12; 17:7-9; Mot 8:7-9.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
w06 1/8 ipaax. 23-24 etti. 13
Mukhaleke Mutthu a Miruku—Mmooveke Muluku
Ikwaha tthaaru ninsoma ahu mBiibiliyani Davidi ahooniherya ohimoova Muluku, nto eyo yaahimukumiherya mixankiho. Maana omoova Muluku ontaphulela opaka itthu mwa enamuna yena oniphavela awe.—2 Samuweli 6:2-9; Mothakoni 4:15; 7:9.
22-28 YA FEVERERO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MOTHAKONI 5-6
“Munrowa Waatakiha Sai Manaziri?”
it-3 epaax. 71 itti. 5-6
Munaziri
Saahikhala itthu tthaaru munaziri ahaapaka awe: (1) khaawurya eviinyu, nave khaalya muhokorokho wa evidera, okhale mukithi, woottokottha wala woowuuma. (2) Khaamettha ikharari sa mmuru. (3) Khaavara murutthu, nnakhala wa mmusi awe.—Mot 6:1-7.
Anatiri a Vameekhaaya. Mutthu ammana natiri ola ahaana okhala ntoko “munaziri” ohiya, moophavela ohimmwa aahiiso wiihimya. Maana ‘okathi wothene akhalawe muNaziri, [ahaana ] okhala òreriheliwa Apwiya’.—Mot 6:2, 8; munwehe Map 49:26.
Itthu sa Efaita sa
w05 15/1 epaax. 30 etti. 2
Makhoho Anikohiwa ni Ale Anisoma Irevista Sahu
Sansoni aari munaziri mwa enamuna ekina. Okhala wira ohinatthi Sansoni oyariwa, nlaikha na Yehova naahimuhimeerya maama awe wira: “Munorupala, munomuyara mwana mwamulopwana: ahimetthiwé ikharari sawe, okhala wira mwan’owo onovahereriwa Muluku okhuma arupaliwakaru. Ti yowo onrowa owòpola atthu a Isarayeli mmatatani mw’aFilisti”. (Makhulupale 13:5) Nto Sansoni khammanne natiri wira okhale munaziri. Owo aathanliwe ni Muluku wira okhale munaziri. Sansoni khiivo iinanela awe ntoko atthu akina yammana natiri wira akhale manaziri. Nto ninnoona wira waahikhala ovirikana munaziri ammana natiri ni ole aathanliwa ni Muluku.
“As mais antigas citações de textos bíblicos de que se tem conhecimento”
HÁ 25 anos, arqueólogos israelenses fizeram uma descoberta surpreendente. Numa caverna funerária nas encostas do vale do Hinom, em Jerusalém, eles encontraram dois rolos pequenos de prata com textos bíblicos inscritos. Os rolos eram da época anterior à destruição de Jerusalém por Babilônia em 607 AEC. Os textos citavam parte das bênçãos registradas em Números 6:24-26. O nome pessoal de Deus, Jeová, aparecia várias vezes nos dois rolos. As inscrições foram definidas como “os mais antigos artefatos de civilizações passadas de que se tem conhecimento e que registram trechos da Bíblia Hebraica”.
Alguns eruditos, porém, questionaram a datação e argumentaram que os rolos foram escritos no segundo século AEC. Um motivo para esse desacordo foi o fato de que a qualidade das fotografias originais desses pequenos rolos não possibilitava um exame minucioso dos detalhes. Para resolver o problema de datação, uma equipe de eruditos fez um novo estudo. Usaram a mais avançada tecnologia de fotografia e de formação de imagem computadorizada para produzir imagens digitais de alta resolução dos rolos. Os resultados da nova análise foram publicados recentemente. A que conclusão a equipe de eruditos chegou?
Primeiro, os eruditos enfatizaram que os dados arqueológicos apóiam uma data anterior ao exílio em Babilônia. As observações paleográficas — a datação da escrita com base em formato, estilo, posição, ordem dos traços e direção — apontam para o mesmo período, ou seja, o fim do sétimo século AEC. Por fim, ao verificar a ortografia, a ciência da grafia, a equipe concluiu: “Os dados ortográficos nas placas [rolos] concordam com a evidência arqueológica e paleográfica no que diz respeito à datação das inscrições.”
O periódico Bulletin of the American Schools of Oriental Research resume o estudo dos rolos de prata, também conhecidos como inscrições Ketef Hinom, da seguinte maneira: “Podemos confirmar a conclusão a que chegou a maioria dos eruditos, de que as inscrições encontradas nessas placas preservam as mais antigas citações de textos bíblicos de que se tem conhecimento.”
[Créditos da foto na página 32]
Caverna: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; inscrições: foto © Israel Museum Jerusalém; cortesia de Israel Antiquities Authority