Nluku naalempwale so: “Ootakhalihiwa Hagaf mwaana a Hagav ni Yahweh Sabaot”
Nyuwo Mwaanisuwela?
Moota xeeni soolempwa sa khalai sinooniherya aya wira ele Biibiliya enihimya awe ekeekhai?
EMUSEU ya Ilapo sa mBiibiliyani ya oYerusalemu, nookhala nluku nilempwale etthu mwaakha wa 700-600 Kristu ohinatthi orwa. Nluku nne naakumihiwe opuro yaavithiwa aya atthu waattamela oHebroni wIsarayeli. Nluku nne naalempwale so: “Ootakhalihiwa Hagaf mwaana a Hagav ni Yahweh Sabaot”. Nto yoolempwa eyo enikhaliherya sai ele Biibiliya enihimya awe? Yoolempwa eyo, ennooniherya wira nsina na Muluku noowi Yehova, naanilempwa ni nttaava na eHeeberi ya khalai ni ileetera YHWH. Nave naanisuweliwa ni naanirumeeliwa khula nihiku okathi aalempwa awe Biibiliya. Tthiri soolempwa sikina sa mapuro awo yaavithiwa atthu, sinnooniherya wira atthu awo yaatthyawela mapuro awo wira yiipithe yaanilepa nsina na Muluku ni masina aya vaxirini ohela muhina enamuna naalempwa aya nsina na Muluku.
Okomentariki itthu iyo silempwale Dr. Rachel Nabulsi a wUniversidade ya oGeorgia ohimmye so: “Nsina YHWH naahilempwa ikwaha sinceene, nto eyo enniniixuttiha etthu yuulupale. Maana soolempwa iyo sinooniherya wira nsina YHWH naari nootepa otthuneya wa atthu yaakhala wIsarayeli ni oYuda”. Nto eyo ennaakhulela tthiri ele Biibiliya enihimya awe wira nsina na Muluku naanilempwa ni eHeeberi ni ileetera YHWH. Nenno nimphwanyaneya ikwaha sinceene mBiibiliyani. Nto okathi ole, ikwaha sinceene masina aatthu yaahela muhina nsina na Muluku.
Moolumo yaalempwale vanlukuni oowi: “Yahweh Sabaot” anitaphulela “Yehova aanakhotto”. Nto eyo enooniherya wira ohiya paahi nsina na Muluku, nuulumo noowi “Yehova aanakhotto” naanirumeeliwa ikwaha sinceene okathi wa Biibiliya. Eyo ennikhaliherya nuulumo Biibiliya onirumeela awe noowi: “Yehova aanakhotto” nenno nimphwanyaneya mBiibiliyani ikwaha sinivikana 250 Soolepa sa aHeeberi otepexa wene eliivuru ya Yesaya, Yeremiya ni Zakariya.