Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • w14 1/2 ipaax. 3-4
  • Ekhotto Yaaturunke Makhalelo a Olumwenku

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Ekhotto Yaaturunke Makhalelo a Olumwenku
  • Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova—2014
  • Miru Saamukhaani
  • Mwaha Onlikana Nuula
  • WOOTHA OKUMIHENRYE OHIROROMELIWA
  • Muluku Onoonela Sai Ikhotto?
    Owehaweha Elaleyaka Omwene Wa Yehova—2015
  • Ole Waakumihenrye Ekhotto ni Ohaawa
    Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova—2014
Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova—2014
w14 1/2 ipaax. 3-4

MWAHA WOOPACERYA

Ekhotto Yaaturunke Makhalelo a Olumwenku

Eseekulu evinre, amiravo imilyau sene yahaahiya amusi aya nto khurowa okhottoni. Mooluttuweliwa awo yaahirowa owana yuupuwelaka wira yaarowa waakiha elapo aya. Mwa ntakiheryo, mwaakha wa 1914 mmiravo mmosa a wAmerica aalempe so: “Kinnihakalala vanci mwaha wa mahiku ooreera anilipelela ahu”.

Masi, ohakalala waya khiwaapinse. Anakhotto awo yaahiviriha iyaakha sinceene awanaka ekhotto oBélgica ni oFrança. Okathi owo, atthu yaanihimya wira eyo yaari “Ekhotto Yuulupale”. Olelo-va, ninnisuwela wira eyo yaari ekhotto yoopacerya ya olumwenku wotheene.

Ekhotto yoopacerya ya olumwenku wotheene, yaari yootepa otakhala mwaha wa sookhumelela saya. Atthu akina anihimya wira ekhotto eyo yoowiiva atthu oowiiraka imilyau 10 ni waarakaliha atthu oowiiraka imilyau 20. Eyo yaakhumelenle mwaha wa ohiiwanana wa apinaatamu. Anamalamulela a wEuropa khiyaawenrye omaliha onyakulihana wa ilapo sinceene saakumihenrye ekhotto eyo. Ohiya-vo, “Ekhotto Yuulupale” yookumiherya maxakha yaawo anoona ahu mpakha olelo-va.

WOOTHA OKUMIHENRYE OHIROROMELIWA

Ekhotto ya olumwenku wotheene yaakhumelenle mwaha wa wootha. Eliivuru eniitthaniwa The Fall of the Dynasties​—The Collapse of the Old Order 1905-1922, enihimya wira “elimwe ya murettele ya 1914, makhulupale a wEuropa yaari ntoko atthu anirupa yeettaka anakwattula nluku mootutuxerya”.

Wiiviwa wa namalamulela a wÁustria, waahiwiiriha anamalamulela a ilapo sinceene sa wEuropa orowa okhottoni moohiphavela. Nuuvira mahiku vakhaani vaavo yaapacenrye aya ekhotto, namalamulela a wAlemanha (wala Chanceler) aahikohiwa so: “Exeeni yiirinhe okhumelela maxakha ala otheene?” Owo aahaakhula moohisiveliwa oriki: “Khuuvo uupuwela wira itthu iya saamwiiraneya”.

Makhulupale yaapanke soothanla soohiloka siirinhe okhumelela ekhotto, khiyuupuwelenle sookhumelela sa ekhotto eyo. Masi moohipisa, atoropa yaari mukhottoni yaahipacerya osuwela ele yiiraneya. Awo yahoona wira khiyaacaliwa ni anamalamulela aya, yahootothiwa ni ahooleli itiini, ni yaahihiiwa ni makhulupale aanakhotto. Moota xeeni?

Anamalamulela yaahileiherya wira ekhotto eyo yaarowa okumiherya olumwenku wooloka. Chanceler a wAlemanha aahihimya so: “Hiyo ninwana niphavelaka murettele, makhalelo a amuhavinre ahu, ni wira nikhalane itthu sooloka muhoolo”. Presidenti a khalai a wAmerica Woodrow Wilson, aahihimya moonelo wa anamunceene oriki ekhotto eyo “yaamukumiherya olumwenku wa democracia wa atthu otheene”. Nave-tho atthu a wInglaterra, yaanikupali wira yaarowa owana wira “amalihe ekhotto yuulupale”. Iwo waari wootha.

Ahooleli a itiini yaahikhaliherya ekhotto mooluttuweliwa. Eliivuru The Columbia History of the World (Myaha sa Olumwenku, oColumbia) enihimya so: “Ahooleli a itiini ti yaareerela wiixuttihaka Nuulumo na Muluku, masi awo yaatumererya atthu owana ekhotto. Eyo yaahikumiherya onyokhana wa maloko”. Ahooleli a itiini yaanaatumererya atthu onyokhana, ohiya ophentana. Eliivuru A History of Christianity (Myaha sa eKristau) enihimya so: “Ahooleli a itiini khiyaawerya ni khiyaaphavela omaliha onyokhana iwo. Yaanivaha efaita elapo ohiya waamini wa eKristau. Awo yaahoona okhweya otakaaherya eKristau yoowootha ni waakiha elapo. Nto anakhotto yaari maKristau, yaanitumereriwa wiivanana mwa nsina na Muluku”.

Makhulupale aanakhotto yaahileiherya oxintta ekhotto vowaakuveya ni vookhweya, masi eyo khiyaakhumelenle. Nto anakhotto anci, yaahaaphwanya ele mulipa oolepa sowiiraneya ohimmye awe okhala “otakhala wuulupale otonko waaphwanya apinaatamu mmukhalelo wa werutthuni ni mmuupuweloni”. Nnaamwi yaakhwa atthu anceene, makhulupale aanakhotto yaanivikaniha waaruma atoropa orowa okhottoni aviraka mapuro oowoopiha waari ikaruma siniitthaniwa metralhadoras ni waamora ibomba. Ti maana aya ekhotto eyo yuulanne aya olumwenku wotheene.

Ekhotto eyo ekumihenrye mixankiho xeeni? Eliivuru emosa ennimuromola nakhotto a khalai oriki: “Ekhotto . . . yoohonona muupuwelo ni mweettelo wa atthu”. Tthiri yookhumelela aya, okhala wira eyo yoomala-maliha ilapo sikina. Ekhotto eyo yoowiiva atthu anceene eseekulu evinre ovikana iseekulu sotheene. Omwareya ni owana-wana vano etthu yuulaanne olumwenku wotheene.

Exeeni yiirinhe ekhotto eyo okumiherya maxakha? Niireke mwaha wookhala ekhotto yuulupale? Niireke waakhuliwa wa makoho ala onimooniherya etthu ya muhoolo?

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha