“SHemppuwaa” nne “Ayyaanaa”—Ha Qaalatu Birshshettay Tumuppe Aybee?
NEENI “shemppuwaa” nne “ayyaanaa” geetettiya qaalata siyiyo wode ay hassayay? Daroti, ha qaalati nu giddon deꞌiya, beettennanne hayqqennabaa malaatiyaabadan ammanoosona. Eti asay hayqqiyo wode ha beettennabay ashuwaappe shaahettidi deꞌuwan deꞌees giidi qoppoosona. Ha ammanoy keehi aakkoogaappe denddidaagan, hegee tumuppe Geeshsha Maxaafaa timirtte gidennaagaa eriyo wode, daroti garamettoosona. Yaatin, Xoossaa Qaalay shemppoy ayba gii? Ayyaanaashin ayba gii?
GEESHSHA MAXAAFAY “SHEMPPUWAA” GIYA QAALAA GOꞌETTIYO OGIYAA
Koyro ane shemppuwaa qoppa. Geeshsha Maxaafau daro baggay koyro Ibraysxxe doonaaninne Giriike doonan xaafettidoogaa hassayennan aggakka. Geeshsha Maxaafaa xaafidaageeti shemppuwaabaa xaafiyo wode, nefesh yaagiya Ibraysxxe qaalaanne pisiikihi yaagiya Giriike qaalaa goꞌettidosona. Ha naaꞌꞌu qaalati Geeshsha Maxaafan 800ppe dariyaagaa keenaa xaafettidosona; Ooratta Alamiyaa Birshshettay he ubbasan “shemppuwaa” giidi birshshiis. “SHemppuwaa” woykko “shemppota” giya qaalata Geeshsha Maxaafay goꞌettiyo ogiyaa neeni loytta pilgga xeelliyaaba gidikko, ha qaalaa geloy baasettidoy (1) asaa, (2) mehiyaanne doꞌaa woykko (3) issi asa woy issi mehiyaa deꞌuwaa malaatanaassa gidiyoogee qoncciyan beettees. Ha heezzu gelota malaatiya amarida Geeshsha Maxaafaa Xiqiseta ane beꞌoos.
Asaa. Nohe wode ‘amarida hosppun asati [shemppoti] haattaappe attidosona.’ (1 PHeexiroosa 3:20) Ha sohuwan “shemppoti” giya qaalay asaa, giishin Noha, a machchiyo, a heezzu naatanne eta machchota malaatiyoogee qoncce. Kessaabaa 16:16y mannaa shiishshiyoogaa xeelliyaagan Israaꞌeeletussi imettida azazuwaa yootees. ‘Asay issoy issoy baayyo maanau koshshiyaagaa keenaa . . . dunkkaane giddon deꞌiya asaa [shemppuwaa]’ qoodan shiishshana mala etassi odettiis. Yaatiyo gishshau, mannay son deꞌiya asaa qoodaadan shiiqana bessees. “SHemppoy” woykko “shemppoti” issi uraa woykko asaa malaatiyoogaa bessiya, Geeshsha Maxaafan deꞌiya hara amarida leemisoti Doomettaabaa 46:18n; Yaasa 11:11n; Oosuwaa 27:37ninne Roome 13:1n deꞌoosona. (Ha xiqiseti ekettidoy Ooratta Alamiyaa Birshshettaappe.)
Mehiyaa woy Doꞌaa. Geeshsha Maxaafay meretaabaa odiyoosan: “Xoossai . . . hagaadan yaagidi haasayiis; ‘Paxa de7iya dumma dumma meretati [shemppoti] haattan darona; kafoikka sa7aappe bollaaranne salo gufanttuwaappe garssaara paallo’ yaagiis. Xoossai hegaappe guyyiyan hagaadan yaagidi haasayiis; ‘Paxa de7iya meretati [shemppoti] bantta qommuwan qommuwan: meheti, biittaara gooshettiya meretatinne do7ati bantta qommuwan qommuwan biittaa bollan kiyona’ yaagiis; yaagin haniis” yaagiyaagaa nabbaboos. (Doomettaabaa 1:20, 24) Ha xiqisiyan molee, meheenne doꞌay issi mala qaalan “shemppo” geetettidosona. Mehetinne doꞌati, Doomettaabaa 9:10n; Wogaabaa 11:46ninne Qoodaabaa 31:28nkka [“shemppo,” NW] geetettidosona.
Issi asa deꞌuwaa. Issitoo isssitoo “shemppo” yaagiya qaalay issi ura deꞌuwaakka malaatees. Yihooway Muusessi: ‘Nena woranau koyida [“ne shemppuwaa shankkatiya,” NW] asati ubbay haiqqiichchidosona’ yaagiis. (Kessaabaa 4:19) Muuse morkketi ay shankkatidonaa? Eti Muusa woranau koyidosona. Hegaappe kase Raaheela ba naꞌaa Biniyaama yeliyo wode a hayqqido gishshau, i ‘shemppoi kiyiis.’ (Doomettaabaa 35:16-19) Raheela he wode hayqqaasu. Yesuusi giidobaakka beꞌa: “Taani dorssaa loitta heemmiyaagaa; dorssaa loitti heemmiyaagee he dorssatu gishshau haiqqees [“ba shemppuwaa immees,” NW]. (Yohaannisa 10:11) Yesuusi ba shemppuwaa woykko ba deꞌuwaa asaa naatu gishshau aattidi immiis. Ha Geeshsha Maxaafaa xiqisetun shemppuwaa giya qaalay issi ura deꞌuwaa malaatiyoogee qoncce. “SHemppo” giya qaalay hagaa mala ogiyan gelido gujo leemisota 1 Kawotu 17:17-23n; Maatiyoosa 10:39n; Yohaannisa 15:13ninne Oosuwaa 20:10n demmaasa.
Xoossaa Qaalaa neeni gujjada xannaꞌiyo wode, “shemppo” giya qaalay Geeshsha Maxaafan awaaninne “hayqqennaba” woy “merinau diyaaba” malaatiyoogaa demmakka. Hegaappe, Geeshsha Maxaafay shemppoy hayqqiyoogaa bessees. (Hizqqeela 18:4, 20) Yaatiyo gishshau, Geeshsha Maxaafay hayqqida ura “hayqqida shemppo” yaagees.—Wogaabaa 21:11, NW.
“AYYAANAA” SHAAKKI ERIYOOGAA
Haꞌꞌi ane Geeshsha Maxaafay “ayyaanaa” giyo qaalaa goꞌettiyo ogiyaa beꞌoos. Issi issi asay “ayyaanaa” giya qaalay “shemppuwaa” giya qaalaara issuwaa giidi qoppees. Gidoppe attin, hegaadaana gidenna. Geeshsha Maxaafay “ayyaanay” nne “shemppoy” issoy issuwaappe dummattiya naaꞌꞌubata malaatiyoogaa qonccissees. Eti waanidi dummatiyoonaa?
Geeshsha Maxaafaa xaafida asati “ayyaanaabaa” xaafiyo wode goꞌettidoy ruꞌah yaagiya Ibraysxxe qaalaanne pneꞌuma yaagiya Giriike qaalaa. He qaalatu birshshettaa Geeshsha Maxaafay ba huuphe yootees. Leemisuwau, Mazamure 104:29y, NW: “Neeni [Yihooway] eta ayyaanaa [ruꞌah] ekkiyo wode eti haiqqidi, bantta biittau simmoosona” yaagees. Yaaqooba 2:26y, NW, qassi “ayyaanay [pneꞌuma] shaahettido bollai haiqqidaagaa” yaagees. Yaatikko, ha xiqisetun “ayyaanay” bollaayyo deꞌuwaa immiyaabaa malaatees. Ayyaanay baynna bollay hayqqidaagaa. Hegaa gishshau, Geeshsha Maxaafan ruꞌah giya qaalay “ayyaanaa” xalla gidennan “wolqqaa” woykko deꞌo-wolqqaa geetettidikka birshshettiis. Leemisuwau, Nohe wode Bashsha Hattaa xeelliyaagan Xoossay: “Taani saloppe garssan de7o shemppoora [“ayyaanaara,” NW] [ruꞌah] de7iya mereta ubbaa xaissanau, ha sa7aa bollan bashshaa haattaa yeddana” yaagiis. (Doomettaabaa 6:17; 7:15, 22) Hegaa gishshau, “ayyaanay” deꞌon deꞌiya ubbay qaaxerettanaadan oottiya wolqqaa malaatiya ayfiyan beettennaba.
SHemppoynne ayyaanay naaꞌꞌaykka issi mala gidokkona. Eraadooniyaa haasayissanau korinttiyaa koshshiyoogaadan bollaayyokka ayyaanaa koshshees. Hegau hara leemisuwaa gujjanau, qeeri eraadooniyaa qoppa. Neeni he eraadooniyan baatire shuchchaa yeggada haasayanaadan a dooyiyo wode, baatire shuchchaa giddon deꞌiya korinttee eraadooniyau deꞌo immiyoogaa malabaa oottees. SHin baatire shuchchay baynnan eraadoonee hayqqidaba mala. Korinttiyaara gattiyo sookkeetiyaa shodiichchido eradooneekka hegaa mala. Hegaadan, ayyaanaykka nu bollay qaaxerettanaadan oottiya wolqqa. Qassi korinttiyaadan ayyaanaykka qoppennanne ayyo aybinne siyettenna. I bolli baynna wolqqa. SHin he ayyaanay woykko deꞌo-wolqqay baynnan nu bollay, yettanchchay giidoogaadan ‘hayqqidi, ba biittau simmees.’
Eranchchaa 12:7y asaa hayquwaabaa yootiiddi: ‘Biittay kase ba ekettido biittaakko simmees, shemppoykka [“ayyaanay,” NW] bana immida Xoossaakko simmees’ yaagees. Ayyaanay woykko deꞌo-wolqqay bollaappe kiyiyo wode, bollay hayqqidi ba yiido biittau simmees. Hegaara issi mala ogiyan, deꞌo-wolqqay ba yiidosaa, Xoossaakko simmees. (Iyyooba 34:14, 15; Mazamure 36:9) Hegaa giyoogee deꞌo-wolqqay tumukka saluwaa bees giyoogaa gidenna. Hegaappe, issi asi hayqqiyo wode sinttanau deꞌiyo hidooti deꞌikko, hegee Xoossaa Yihoowan kuuyettiyaaba gidiyoogaa bessees. A deꞌoy Xoossaa kushiyan deꞌees giyoogaa jaala. Issi asi zaarettidi deꞌana mala ayyaanaa woykko deꞌo-wolqqaa imana danddayiyo wolqqay Xoossaa xallau deꞌees.
“Duufuwan [“hassayiyo duufuwan,” NW]” deꞌiyaageetussi Xoossay hegaadan oottanaagaa eriyoogee ayba minttettiyaabee! (Yohaannisa 5:28, 29) Hayquwan xiskkida urassi Yihooway dendduwaa wode ooratta bollaa medhdhidi, ayyaanaa woykko deꞌo-wolqqaa an gelissidi deꞌuwau zaarana. Hegee ayba ufayssiya gallassa gidanee!
Neeni Geeshsha Maxaafay “shemppuwaa” nne “ayyaanaa” geetettiya qaalata goꞌettiyo ogiyaa gujjada eranau koyikko, Nuuni Hayqqiyo Wode Waaniyoo? yaagiya brooshuriyaanne Geeshsha Maxaafaappe Xaqqasidi Akeekissiyoogaa yaagiya maxaafan sinttaa 375-84 xeella; naaꞌꞌaykka Yihoowa Markkatun attamettidaageeta (Wolayttattuwan birshshettibookkona.)