Deꞌuwaanne Hayquwaa Xeelliyaagan Geeshsha Maxaafay Yootiyoobaa

Geeshsha Maxaafan Doomettaabaa maxaafan meretaabaa nabbabiyo wode, Xoossay koyro bitaniyaa Addaama, “Gannatiyaa mittaa teeraa ubbaappe neeni maana giikko ma; shin lo77uwaanne iitaa erissiya mittaa teeraappe mooppa; aissi giikko, neeni appe miido gallassi tumu haiqqana” yaagidoogaa beꞌoos. (Doomettaabaa 2:16, 17) Ha qofay, Addaamee Xoossawu azazettidaba gidiyaakko hayqqennan, Edene gannatiyan deꞌana danddayiyoogaa bessees.

SHin Addaamee Xoossawu azazettidi merinawu deꞌiyoogaappe mooppite geetettida mittaa ayfiyaa Hewaana immin miyoogaa dooriis. (Doomettaabaa 3:1-6) He hanotaappe denddidaagan gakkidabaa ha wodiyankka beꞌiiddi deꞌoos. Kiitettida PHawuloosi hegaa xeelliyaagan, “Nagarai ha sa7aa issi asa baggaara geliis; he nagarai banaara haiquwaa ehiis; hegaa gaasuwan, asai ubbai nagara oottido gishshau, haiqoi asa zare ubbaa gakkiis” yaagiis. (Roome 5:12) “Issi asa” geetettidaagee Addaama gidiyoogee qoncce. SHin he nagaray aybee, qassi nagaray hayquwaa ehiidoy aybissee?

Addaamee eriiddi azazettennan ixxiis woykko Xoossaa higgiyaa eriiddi menttiis; hegee nagara. (1 Yohaannisa 3:4) Xoossay Addaamessi yootidoogaadan, nagaraa oottida uraa qixaatee hayqo. Addaama gidin, sinttappe i yelana naatakka gidin Xoossaayyo azazettiyaaba gidiyaakko, nagara oottokkona; hegaa gishshawu mule hayqqokkona. Xoossay asaa medhidoy hayqqanaadan gidennan deꞌanaadaana; ubba merinawu deꞌanaadan medhiis.

Geeshsha Maxaafay yootiyoogaadan, hayqoy “asa zare ubbaa gakkiis”; hegaa kashi giya uri deꞌenna. SHin nuuni hayqqiyo wode nuuppe shaahettidi harasaa biyaabi deꞌii? Daro asay, ‘Ee, shemppoy hayqqenna’ giidi ha oyshaa zaarana danddayees. SHin yaagiyoogee Xoossay Addaameyyo wordduwaa yootidoba milatissees. Waanidi? Nuuni hayqqiyo wode nuuppe issibay harasaa biyaaba gidikko, Xoossay giidoogaadan, hayqoy nagaraa oottida urawu qixaateppe attin, anjjo gidenna gishshataassa. Geeshsha Maxaafay, “Xoossai worddotanau danddayenna” yaagees. (Ibraawe 6:18) SHin Hewaaniyyo wordduwaa yootiday, “Intte ainnekka haiqqekketa” yaagida Seexaanaa.—Doomettaabaa 3:4.

Hegee issi oyshaa denttees. SHemppoy hayqqenna giyo timirttiyawu denddoy worddo gidikko, asi hayqqiyo wode tumuppe waanii?

GEESHSHA MAXAAFAY TUMAA YOOTEES

Meretaabaa Doomettaabaa maxaafay, “GODAI Xoossai biittaa baanaappe issi asa medhdhiis; medhdhidi a siiriyan de7o shemppuwaa shemppi gelissiis; yaatin bitanee paxa de7iya asa gidiis” yaagees. “Paxa de7iya asa” giya qofay nefesh giyo Ibraawetto qaalaappe birshshettiis; hegaa birshshettay “shemppiya mereta” giyoogaa.—Doomettaabaa 2:7.

Hegaa gishshawu, Geeshsha Maxaafay asay hayqqenna shemppoy imettin merettidaba gidennaagaa yootees. SHin ubbikka huuphiyan huuphiyan “paxa de7iya asa.” Neeni Geeshsha Maxaafan awankka koyikko, “hayqqenna shemppo” giyaaba demmennay hegaassa.

Geeshsha Maxaafay asawu hayqqenna shemppoy deꞌiyoogaa yootennaba gidikko, daro haymaanooteti hegaappe dummabaa tamaarissiyoy aybissee? Hegaa zaaroy, nuuni beni Gibxxetubaa hassayanaadan oottees.

EEQAWU GOYNNIYAAGEETU TIMIRTTEE AAKKIIS

“SHemppoy hayqqenna giyoobaa asawu koyro erissiday” Gibxxeta gidiyoogaa, ichashantta xeetu layttan K.K. deꞌida Giriike biittaa asa gidida taarikiyaa xaafee Herodotusi yootiis. Beni Baabiloonetu wogankka asawu hayqqenna shemppoy deꞌees giyo qofay deꞌees. Gita Iskkinddiri 332n K.K., Giddo Arshsho xoonidi oyqqido wode Giriike palaspati he timirttee keehi aakkanaadan oottin, he qofay Giriike Haaruwaa ubbasaa gakkiis.

Koyro xeetu laytta M.Ln. deꞌiya, Eessenaawetanne Parisaaweta giyo, Ayhuda haymaanootiyaappe shaahettida erettida citati asay hayqqiyo wode shemppoy hayqqennaagaa tamaarissidosona. Ze Jiwish Ensayklopidiya giyo maxaafay hagaadan gees: “Ayhudati shemppoy hayqqenna giyoobaa ammanidoy Giriiketuppe siyidobaana; qassi he timirttee daro baggi Pilato qofaappe yiidaba.” Hegaadankka, koyro xeetu layttan deꞌida Ayhuda biittaa asa gidida taarikiyaa xaafee Josefesi hegee Geeshsha Maxaafaa timirtte gidennan, “Giriike asaa ammano” gidiyoogaa yootiis; i hegaa haysiyaa xaafiya asati yaappe haappe shiishshido qofa giidi qoppiis.

Giriiketu wogay ubba heeran aakki aakki biyo wode, Kiristtaane giyoogeetikka eeqawu goynniya asatu qofa gidida he timirttiyaa ammanidosona. Taarikiyaa xaafee Yona Lenderingi giidoogaadan, “Pilatoy nu shemppoy kase loꞌꞌosan deꞌidaba gidikkokka, haꞌꞌi ha iita alamiyan deꞌees giido qofaanne Kiristtaane ammanuwaa sohuwaara walakkidosona.” Hegaa gishshawu, shemppoy hayqqenna giyo eeqa goynuwaappe yiida timirttiyaa woosa keettay ekkidi, ba ammaniyo waanabatuppe issuwaa oottiis.

‘TUMAY INTTENA AYLLETETTAAPPE KESSANA’

Koyro xeetu layttan, kiitettida PHawuloosi asay naagettanaadan hagaadan giis: “Issi issi asai wurssetta wodiyan ammanuwaa agganaagaa Geeshsha Ayyaanai qoncciyan yootiis. Eti worddo ayyaanatuyyo azazettana; qassi xalahetu timirttiyaa kaallana.” (1 Ximootiyoosa 4:1) I giidobay polettiis. SHemppoy hayqqenna giyo timirttee ‘xalahetu timirttiyaappe’ issuwaa. Hegee Geeshsha Maxaafaa timirtte gidenna; beni eeqaa goynuwaappenne beni palasfatu timirttiyaappe yiidaba.

Yesuusi, “Intte tumatettaakka erana; qassi tumatettai inttena ailletettaappe kessana” yaagidoogee ufayssiyaaba. (Yohaannisa 8:32) Nuuni Geeshsha Maxaafaa tumaa eridi, alamiyan deꞌiya daro haymaanootetun meeze gidida, Xoossaa bonchissenna timirttiyaappenne oosuwaappe laꞌa kiyida. Qassi, Geeshsha Maxaafaa tumay, hayquwaara gayttida wogaappenne mala ammanuwaappe nuuni laꞌa kiyanaadan oottiis.—“Hayqqidaageeti Awan Deꞌiyoonaa?” giya saaxiniyaa xeella.

Nuna Medhidaagee asay 70 woy 80 laytta xallaa saꞌan deꞌidi, merinawu deꞌiyo hara alamiyaa baanaadan halchibeenna. I asay baassi azazettiya naata gididi ha saꞌan merinawu deꞌanaadan halchiis. Ha gita halchoy Xoossay asaa siiqiyoogaa bessiyaaba; qassi hegee polettennan attenna. (Milkkiyaasa 3:6) Mazamuraawee ayyaanay denttettin, “Xilloti biittaa laattananne yan merinau de7ana” yaagidi minttettiyaabaa yootiis.—Mazamure 37:29.