Yihoowawu Haggaaziyoogan Ta Demmido Ufayssiya Deꞌuwaa

Hegaappe kaalliya laytti, attamiyo ooratta maashinee Tohossa Afirkkaa macara biiruwan gelido gishshawu yan bantta dosan oottiyaageeti koshshiyoogaa Beeteele so asawu erissoy odettiis. Taani baanawu eeno gaas, qassi doorettido gishshawu keehi ufayttaas. Qassi Kanaada Beeteelen deꞌiya hara heezzu ishantti hegeetikka, Deenis Leechi, Biil Melilaaninne Ken Nordini baanawu doorettidosona. Nuuni Tohossa Afirkkan daro layttaa takkanaagee nuussi odettiis!

Taani ta aayeeyyo silkkiyaa dawalada hagaadan gaas: “Taayiloo, taani neeyyo issi oorattabaa yootanawu koyays. Taani Tohossa Afirkkaa baanaa hanays.” Ta aayyiyaa darobaa haasayenna maccaasa gidikkonne, mino ammanoy deꞌiyoonne Yihoowa loytta siiqiya maccaasa. A darobaa haasayana xayikkonne, A tana maaddanaagaa eraas. Akka ta aawaykka taani kuuyidobaa eqettana xayikkonne, etappe haakkada biyo gishshawu azzanidosona.

TOHOSSA AFIRKKAA BAAS!

Koyro, nuuni Bruukilinee Beeteele biidi attamiyo maashiniyaara gayttida issi issibaa heezzu aginawu loohida. Hegaappe simmidi, Tohossa Afirkkan deꞌiya Kep Tawun giyo katamaa efiya markkabiyaa toggida. He wode tawu layttay 20. Nuuni Kep Tawun katamaappe Johansberg giyoosaa gakkanawu baaburiyan biida. Nuuni yaa biidoy qammaana. Nuuni koyro shemppido sohoy Kaaro giyo hombbiya guutta katamaana. He katamay baanaa tullu geesinne hombbees. Nuuni oyddaykka maskkootiyaara kare xeelliiddi hagee ayba heeree giidi qoppida. Ha ooratta aawatettay ay mala gidanaakko nuna hirggissiis. Guyyeppe, he heeraa nuuni zaarettidi biido wode, he guutta katamati keehi loꞌꞌiyaageetanne woppu giidaageeta gidiyoogaa akeekida.

Wochchiyo Keelaanne Beegottite! maxeetiyaa attamiyo wode pitaletussi yafarata giigissiya Linotayp giyo maalaalissiyaanne muttumurettida maashiniyan amarida layttawu oottaas. He macara biiroy xuufeta Tohossa Afirkkawu xalla gidennan, Afirkkan daro doonaa haasayiya hara unddenna biittatussikka attamees. Xuufiyaa attamiya ha ooratta maashiniyan nuuni keehi maaddiya oosuwaa oottanawu Kanaadappe yiidoogan keehi ufayttida!

Hegaappe simmin, birshshiyo, xuufiyaa attamiyoonne attamettidaagaa kiittiyo oosuwaa darajjayiya biiruwan oottaas. Taassi oosoy darikkonne, hegan keehi ufayttays.

AQO OYQQIYOOGAANNE OORATTA AAWATETTAA

Beeteele matan deꞌiya Lawura Bown giyo aqinye michchiyo taani 1968n ekkaas. A Xuufiyaa Birshshiyo Kifiliyan xaafe gidadakka oottaasu. He wode, ooratta aqo laggeti Beeteelen deꞌananne oottana danddayenna gishshawu, nuuni dumma aqinye gidanaadan macara biiroy maddabiis. Miyoobaynne deꞌiyoosay ubbatoo giigido Beeteelen tammu layttawu ootta simmada, dumma aqinyetuyyo imettiya guutta miishshan nuussi koshshiya ubbabaa waati kunttana danddayiyo gaada taani guuttaa hirggaas. Nuuni koyettiyaagaa keena saatiyaa haggaazikko, qassi zaaretti oychchikkonne xuufiyaa immikko, issoy issoy he wode 35 Amarkkaa doolaariyaa ekkoos. Nuuni keettaa keraa qanxxanawu, qumaa shammanawu transpporttiyawu, qassi akamuwaawunne nuussi koshshiya harabawu he miishshaa goꞌettana bessees.

Nuuni Hindde Dalgga Abbaa heeran Derban giyo katamaa matan aqinye gididi maddabettida. Yan cora hinddeti deꞌoosona, etappe daroti 1875 heeran sukkaariyaa paabirkkan oottanawu Tohossa Afirkkaa yiidaageetu zare. Haꞌꞌi eti hara oosuwaa oottiyaaba gidikkonne, keehi malꞌꞌiya qumaa gujjin, bantta wogaanne bantta biittaa qumaa aggibookkona. Eti Inggilizettuwaa haasayiyo gishshawu, nuuni etawu markkattanawu hara qaalaa tamaarana koshshibeenna.

Dumma aqinyeti he wode aginan aginan 150 saatiyaa haggaazana koshshiyo gishshawu, Lawuranne taani haggaaziyoogaa doommido koyro gallassi 6 saatiyaa haggaazanawu halchchida. He gallassay keehi hombbees. Nuuni zaaretti oychchiyoonne Geeshsha Maxaafaa xannaꞌissiyo asi baynna gishshawu, usuppun saatiyaa sooppe soo biidi haggaazana koshshiis. Nuuni amarida asaa haasayissi simmin, taani ta saatiyaa xeelliyo wode 40 daqiiqa xallay aadhdhiis! Nuuni dumma aqinye gididi waani haggaazanawu danddayiyo gaada qoppaas.

Takkennan, hanotaa meezetida. Ubba galla, nuuni sandduuchchiya, qassi cambbaa woy tukkiyaa paramusiyan oyqqidi kiyoos. Laaxa saatee gakkiyo wode, nu qeeri kaamiyaa mittaa matan kuwan essoos. Loꞌꞌiya Hinddetu guutta naati issi issitoo nu yuushuwan eqqidi nu meray etaagaappe dummatiyo gishshawu, nuna tishshi oottidi xeelloosona! Amarida gallassatu giddon, koyro naaꞌꞌu woy heezzu saatiyaappe simmin saatee nu qoppennan eesuwan aadhdhiyoogaa akeekida.

Imattaa mokkiya he moottan deꞌiya asawu Geeshsha Maxaafaa tumaa yootiyoogee keehi ufayssiyaaba! Hinddeti asaa bonchchiyaageeta, ashkketanne Xoossaa siiqiyaageeta gidiyoogaa nuuni akeekida. Daro Hinddeti nuuni etawu yootiyo tumaa siyidosona. Eti Yihoowabaa, Yesuusabaa, Geeshsha Maxaafaabaa, sarotettay deꞌiyo ooratta alamiyaabaanne hayqqidaageetuyyo deꞌiya hidootaabaa tamaariyoogaa dosoosona. Layttappe simmin, nuuni 20 xinaateta demmida. Nuuni xannaꞌissiyoogeetuppe issi keetta asaara ubba galla laaxaa moos. Nuuni keehi ufayttoos.

SHin nuuni daro takkennan hara oosuwawu laamettida. Nuuni keehi loꞌꞌiya Hindde Dalgga Abbaa heeran woradaa oosuwaa oottanawu maddabettida. Saaminttan saaminttan xomoosiyo wode issi keettan imatuwaa shoobettoos, qassi eta minttettanawu gubaaꞌiyan deꞌiya aassiyaageetuura minni oottoos. Eti nuna bantta soo asadan mokkidosona, qassi nuuni etaara, eta naatuuranne eta mehetuura ufayssiya wodiyaa aattida. Ufayssiya naaꞌꞌu layttay aadhdhin, nu qoppennan macara biiruwaappe silkke nuuyyo dawalettiis. Dawalida ishay hagaadan giis: “Beeteele intte zaarettidi simmana mala nuuni koyoos.” Taani ayyo, “Nuuni haꞌꞌi haggaaziyoosan keehi ufayttoos” yaagaas. SHin, nu maddabettidosan awaaninne oottanawu eeno gaana bessiyoogee qoncce.

BEETEELE SIMMIDA

Beeteelen ta oosoy keehi akeekanchcha gidida daro ishanttuura Haggaazo Kifiliyan issippe oottiyoogaa. He wode, woradaa xomoosiyaagee gubaaꞌiyaa xomoosi simmidi irpporttiyaa macara biiruwawu kiittees. Yaatin, Haggaazo Kifilee woradaa xomoosiyaagee kiittido irpporttiyaa denddo oottidi gubaaꞌiyaassi dabddaabbiyaa kiittees. Dabddaabbiyaa kiittiyo gaasoy minttettanaassanne koshshiya kaaletuwaa immanaassa. Xaafeti woradaa xomoosiyaageeti kiittido irpportteta Hoosa, Zulunne hara doonatuppe Inggilizettuwawu birshshanawu keehi minni oottoosona. Yaatidi eti macara biiroy kiittiyo dabddaabbeta Inggilizettuwaappe Afirkkaa doonaatun birshshoosona. Meran karetta gidida Afirkkaa ishanttanne michchontta gakkiya metuwaa taani akeekanaadan maaddida he birshshiyaageeta keehi galatays.

He wode, Tohossa Afirkkay asaa zariyan zariyan shaakkidi haariya haaruwaa garssan deꞌees. Deꞌiyo sohoy ubba zariyawu dooretti uttido gishshawu, zariyan dummatiya asay issoy issuwaara wodiyaa aattenna. Meran karetta gidida Afirkkaa ishantti bantta qaalan haasayoosona, bantta qaalan sabbakoosona, qassi bantta qaalan gubaaꞌe shiiqota shiiqoosona.

Inggilizettuwaa haasayiya gubaaꞌiyan taani maddabettido gishshawu, meran karetta gidida Afirkkaa ishantta darota erikke. Gidikkonne, haꞌꞌi taani meran karetta gidida Afirkkaa asatubaanne eta wogaabaa eraas. Nu ishantti heeraa wogatuppenne haymaanootetu timirttetuppe denddidaagan metootiyoogaa akeekaas. Eti keehi xala! Eti bantta soo asaappenne heeraappe wolqqaama yedetay gakkishinkka Geeshsha Maxaafaa qofaara maayettenna wogata, qassi iita ayyaanaa oosota eqettidosona. Gaxariyan deꞌiya asay daroy keehi hiyyeesa. Eti daro tamaaribeennaageeta gidikkonne, Geeshsha Maxaafaa bonchchoosona.

Goynuwaa laꞌatettaaranne alamiyan oossinne exatennan deꞌiyoogaa gujjin, higgiyaara gayttida issi issi allaalletun maaddaas. Haymaanootiyaara gayttida woosata woossennaaninne mazamureta yexxennan ixxido gaasuwan timirtte keettappe goodettida Yihoowa Markka gidida naatu ammanuwaanne xalatettaa akeekiyoogee ta ammanuwaa keehi minttettiis.

Afirkkan deꞌiya Suwazilandde giyo qeeri biittan deꞌiya ishanttikka metiya hara hanotaa genccidosona. Kawuwaa Sobuzi naaꞌꞌanttoogee hayqqido wode, issi uri hayqqi simmin asay oottiyo issi issi meezeta ubba asay oottana koshshiis. Attumaageeti bantta huuphiyaa meedananne maccaageetikka bantta huuphiyaa qanttan qanxxana koshshiis. Mayzzatuyyo goynniyoogaara gayttida hegaa mala meezeta daro ishanttinne michchontti kaallennan ixxido gishshawu, eta yedetay gakkiis. Eti Yihoowawu ammanettidoogee nuna keehi ufayssiis! Ammanuwaabaanne danddayaabaa Afirkkaa ishanttuppe darobaa tamaarida, qassi hegee nu ammanuwaa minttiis.

XUUFIYAA ATTAMIYO OOSUWAWU ZAARETTADA SIMMAAS

Attamiyo oosuwaa komppiyuteriyaa goꞌettidi oottiyoogaa maaddanawu, taani 1981n attamiyo oosuwaa zaarettada doommaas. Hegee keehi ufayssiya wode! Xuufiyaa attamiyo ogee keehi laamettiis. He heeran maashiniyaa bayzziya dirijjitee miishsha qanxxissennan ooratta maashiniyaa nuuni malanaadan macara biiruwawu immiis. Hegaa gaasuwan, uddufun maashinetu sohuwan ichchashu he ooratta maashineta laammida. Attamiyo ooratta maashiniyaakka gelissida. Nuuni awudeegaappenne aaruwan attamiyoogaa doommida!

MEPS woykko Meltilanguj Elektronik Pablishing Siystem giyo prograamiyaa goꞌettidi xuufeta darajjayettida ooratta ogiyan attamanaadan komppiyutereti nuna maaddidosona. Kanaada Beeteeleppe oyddu ishantti Tohossa Afirkkan oottanawu yoosappe doommidi tekinolojee keehi laamettiis! (Isi. 60:17) He wode nuuni oyddaykka Yihoowa keehi siiqiya oyddu gooba aqinyeta ekkida. Biilinne taani haꞌꞌikka Beeteelen haggaazoos. Keeninne Deenisi naata dichchiyoogaa doommidosona.

Macara biiruwan oosettiya oosoy kaseegaappe gujji gujji biis. Geeshsha Maxaafaa qofay deꞌiyo xuufeti birshshettiyoonne attamettiyo doonay gujjiis, qassi hara macara biiruwawukka xuufiyaa caanidi kiittettees. Hegaa gishshawu, ooratta Beeteele keettay koshshiis. Johansberg giyoosan arggo baggaara loꞌꞌiya keettaa ishantti keexxidosona, qassi he keettay 1987n Yihoowayyo sheerettiis. He ubba oosuwaa oottiyoogaa maaddiyoogaaninne Tohossa Afirkkan Macara Konttiyaa yara gidida haggaaziyoogan keehi ufayttays.

NUUNI HARA OORATTA AAWATETTAA DEMMIDA!

Mati eqqida Amarkkaa Macara Biiruwaa Konttiyaa yara gidada taani haggaazanaadan 2001n shoobettido wode keehi maalaalettida. Nuuni Tohossa Afirkkan oottiyo oosuwaanne laggeta aggidi biyoogan azzanidaba gidikkonne, Amarkkaa Beeteele keettaa asa gidiyo maataa demmidoogan keehi ufayttida.

SHin, Lawuri aayyiyaa cimidaarippe haakkidi biyoogee nuna qofissiis. Nuuni Amarkkan uttidi O darin maaddana danddayokko, shin Lawuri heezzu michchontti iyyo asatettan, qofaaninne koshshiyaaban maaddanaagaa yootidosona. Eti hagaadan giidosona: “Nuuni ubba wodiyaa haggaaziyaageeta gidenna gishshawu, aayeeyyo koshshiyaabaa nu kunttana; hegee intte intte oosuwaa aggennan oottanaadan maaddana.” Nuuni wozanappe eta galatoos.

Lawuri michchontti bantta aayeeyyo koshshiyaabaa kunttiyoogaadan, Torontton deꞌiya ta ishaynne A keettaayyiyaa amꞌꞌe gidida ta aayeeyyo koshshiyaaba kunttiyoogan nuna maaddidosona. He wode, ta aayyiyaa ta ishaaranne A machcheera 20ppe dariya layttawu issippe deꞌaasu. Nuuni Niwu Yorkke bi simmin takkennan ta aayyiyaa hayqqana gakkanaashin, eti O maaddido gishshawunne siiqido gishshawu keehi galatoos. Issi issitoo metiyaaba gidikkonne, cimida yelidaageeta heemmanawu bantta hanotaa giigissanawu koyiya so asay deꞌiyoogee keehi ufayssiyaaba!

Kaseegaappe zammaanidanne sima gidida xuufiyaa giigissiyo oosuwaa taani amarida layttawu Amarkkan oottaas. Mata wodeppe doommada, koshshiyaabaa shammiyo kifiliyan oottays. Aadhdhida 20 layttawu, 5,000 gidiya Beeteele keettaa asaynne bantta sooppe simerettidi oottiya 2,000 gidiyaageeti deꞌiyo ha gita macara biiruwan oottidoogan keehi ufayttays!

Taani 60 layttaappe kase, hagan daana gaada mule qoppa erikke. He layttatu ubban Lawura tana keehippe maaddaasu. Ta deꞌoy tumukka ufayssiyaagaa! Waanna biiroy kiittin alamiyan daro macara biirota xomoosiyoogaa gujjin, nuuni oottido dumma dumma oosotanne etaara oottido ufayssiya asa ubbaa keehi xoqqu ootti xeelloos. Haꞌꞌi tawu laytta 80ppe aadhdhido gishshawu, taani kaseegaa mala oosuwaa oottikke; ayssi giikko, yelaga ishantti hegaa oottanawu loohidosona.

Mazamuraawee, ‘Yihooway eta Xoossaa gidido asay ufayttiyaagaa’ yaagiis. (Maz. 33:12) Hegee tuma! Taani ufayttiya A asaara Yihoowawu haggaaziyo gishshawu keehi galatays.