Merinawu Deꞌiya Katamaa Yeemuwan Naaga

1. Yesuusi Yerusalaama waananaagaa yootidee?

YESUUS Kiristtoosi hayqqanaappe guutta gallassaa kasetidi bana kaalliyageetussi issi hiraagaa yootiis. He hiraagay Yerusalaame katamaynne yan deꞌiya Xoossaa garoy xayido wode koyro polettiis. Issi gallassi Yerusalaamo ‘olanchchati dooddanaagaa’ I yootiis. (Luq. 21:20) Yesuusi bana kaalliyageeti ha olanchchata beꞌiyo wode, Yihudaa aggidi sohuwara baqatana koshshiyogaa yootiis. Yesuusi giidobay polettiis. Rooma olanchchati Yerusalaamo dooddidosona.—Luq. 21:21, 22.

2. Phawuloosi Yihudaaninne Yerusalaamen deꞌiya Kiristtaaneta hassayissidobay aybee?

² Rooma olanchchati Yerusalaamo dooddanaappe amarida layttaa kasetidi, kiitettida Phawuloosi keehi koshshiya kiitaa oyqqida dabddaabbiya Yihudaaninne Yerusalaamen deꞌiya Kiristtaanetussi xaafiis. Hegee ha wodiyan Ibraawe maxaafaa geetettees. He dabddaabbiyan Phawuloosi Yihudaaninne Yerusalaamen deꞌiya Kiristtaaneti banttana sinttappe gakkanabawu giigettanaadan maaddiya zoriya yootiis. Sinttappe eta gakkanabay aybee? Yerusalaame katamay xayana hanees. He Kiristtaaneti attanawu koyikko, bantta keettaanne bantta oosuwa agganawu giigi uttana koshshiis. Hegaa gishshawu, Yerusalaame katamaa xeelliyagan Phawuloosi hagaadan giis. “Hagan nuuyyo deꞌiigiya katami baawa.” I gujjidi hagaadan giis: “Shin sinttappe yaana katamaa yeemottidi naagoos.”—Ibr. 13:14.

3. ‘Mintti hiixxidoban eqqida katamay’ aybee, qassi nuuni hegaa yeemuwan naagiyoy aybissee?

³ Yerusalaamenne Yihudaa aggidi baanawu kuuyida Kiristtaaneta daroti borennaaninne qilliiccennan waayi aggana; shin he kuushshay eta shemppuwa ashshiis. Nuuni miishshan ammanettenna gishshawunne ha alamiya metuwa asay pagalana giidi ammanettenna gishshawu ha wodiyan harati nuna eeyyadan xeelloosona. Yaatin nuuni hegaa dooridoy aybissee? Xoossaa Kawotettay matan ha iita alamiya xayssanaagaa nuuni eriyo gishshataassa. “Mintti hiixxidoban eqqida katamaa” hegeekka, “yaana” Xoossaa Kawotettaa nuuni yeemuwan naagoos.a (Ibr. 11:10; Mat. 6:33) Ha huuphe yohuwan ubba sima huuphe yohotun, (1) Phawuloosi ayyaanay denttettin zorido zoree koyro xeetu layttan deꞌida Kiristtaaneti “yaana katamaa” aggennan naaganaadan waati maaddidaakko, (2) sinttaara yaanabawu giigettanaadan Phawuloosi eta waati maaddidaakko, qassi (3) A zoree nuna ha wodiyan waati maaddiyakko beꞌana.

NENA MULE AGGENNA YIHOOWAN AMMANETTA

4. Yerusalaamee Kiristtaanetussi dumma soho gididoy aybissee?

⁴ Yerusalaame, Kiristtaanetussi dumma soho. Koyro Kiristtaane galchchay 33 M.Ln., he kataman eqqiis, qassi oosuwa kaalettiya citaykka yan deꞌees. Hegaa bollikka, daro Kiristtaanetussi keettaynne aqoy he kataman deꞌees. Shin Yesuusi bana kaalliyageeti Yerusalaamo, haray atto Yihudaakka aggidi kiyanaadan yootiis.—Mat. 24:16.

5. Phawuloosi sinttaara yaanabawu giigettanaadan Kiristtaaneta waati maaddidee?

⁵ Phawuloosi Kiristtaaneti Yerusalaamo aggidi baanawu giigettanaadan koyido gishshawu, Yihooway he katamaa waati xeelliyakko akeekanaadan eta maaddiis. Xoossaa garuwan, kahinetu oosuwan, qassi Yerusalaamen shiiqiya yarshshuwan Yihooway ufayttiyogaa aggidoogaa Phawuloosi eta hassayissiis. (Ibr. 8:13) He kataman deꞌiyageetuppe daroti Masiya ekkennan ixxidosona. Yerusalaamen deꞌiya Xoossaa garoy Yihoowa geeshsha goynuwawu waanna soho gidiyogee attiis; qassi hegee xayana hanees.—Luq. 13:34, 35.

6. Phawuloosi Ibraawe 13:5, 6n yootido zoree he wode Kiristtaanetussi keehi koshshidoy aybissee?

⁶ Phawuloosi Ibraawe Kiristtaanetussi dabddaabbiya xaafiyo wode Yerusalaama injje katama. He wode issi Rooma xaafee, Yerusalaame “Arshsho heeran keehi erettida katama” yaagiis. Daro heeran deꞌiya Ayhudati layttan heezzutoo baalata bonchchanawu he katamaa yoosona, qassi eti hegan daro miishshaa kessoosona. Hegaappe denddidaagan amarida Kiristtaaneti daro miishshaa demmennan aggokkona. Phawuloosi, “Intte deꞌuwan miishshaa siiqoppite, shin intteyyo deꞌiyaban ufayttidi deꞌite” yaagidoy hegaassa gidennan aggenna. Yaatidi I, “Taani nena mule yegga bayikke, qassi taani nena mule agga bayikke” yaagidi Yihooway qaalaa gelido keehi minttettiya qofaa Geeshsha Maxaafaappe ekkidi yootiis. (Ibraawe 13:5, 6 nabbaba; Zaa. 31:6; Maz. 118:6) Yerusalaameeninne Yihudan deꞌiya Kiristtaanetussi ha minttettoy koshshiis. Aybissi? Ha dabddaabbee gakkin darin takkennan, eti bantta keettaa, oosuwanne banttawu deꞌiyabaappe dariya baggaa aggidi baana koshshido gishshataassa. Qassi eta gakkanabaa eti genccana koshshiis.

7. Nuuni ha wodiyan Yihoowan wozanappe ammanettana koshshiyoy aybissee?

⁷ Nu tamaariyobaa: Mata wode aybi hananee? “Gita waayee” denddana; qassi ha iita alamee xayana. (Mat. 24:21) Koyro xeetu layttaa Kiristtaanetuugaadan nuunikka beegottidi deꞌananne naagi uttana koshshees. (Luq. 21:34-36) Gita waayiya wode Yihooway nuna mule aggennaagaa wozanappe ammanettidi nuussi deꞌiyabaappe amaridaagaa woy muleera aggiigiyogee koshshana danddayees. Nuuni gita waayee denddanaappe kase, ha wodiyankka Yihoowan ay keena ammanettiyakko bessana danddayoos. Nena hagaadan oychcha, ‘Ta oottiyobaynne halchchiyobay taani duretettan gidennan, tawu koshshiyabaa kunttanawu qaalaa gelida Xoossan ammanettiyogaa bessii?’ (1 Xim. 6:17) Beni wode deꞌida Kiristtaanetu leemisoy nuuni ‘gita waayiya’ wode ammanettidi deꞌanaadan maaddana danddayees. Gidikkokka, gita waayee Kiristtaanetu bolli gakkiya ay metuwappekka keehi deexxiyaba gidana. Yaatin he waayee doommiyo wode nuuni oottana koshshiyabaa waati erana danddayiyoo?

SINTTA XEERA GIDIDI OOTTIYAGEETUYYO EENO GIITE

8. Yesuusi bana kaalliyageetuyyo ay yootidee?

⁸ Ibraawe Kiristtaaneti Phawuloosa dabddaabbee etakko gakkin amarida layttaappe simmin, Rooma olanchchati Yerusalaamo dooddiyogaa beꞌidosona. Hegee eti baqatana koshshiyo wodee gakkidoogaa, qassi Yerusalaame katamay xayana haniyogaa bessiya malaata. (Mat. 24:3; Luq. 21:20, 24) Shin eti awu baana koshshii? Yesuusi hagaadan giis: “Yihudan deꞌiyageeti deretiyasaa baqatona.” (Luq. 21:21) He heeran daro dereti deꞌoosona. Shin eti awugaakko baqatanaakko waati eranee?

9. Kiristtaaneti baqatana danddayiyo deretuppe amaridaageeti awugeetee? (Karttaakka xeella.)

⁹ Kiristtaaneti baqatana danddayiyo deretuppe amaridaageeta beꞌa: Samaariya dereta, Galiilan deꞌiya dereta, Hermoona deriya, qassi Liibaanoosa deretanne Yorddaanoosa shaafaappe hefinttan deꞌiya dereta. (Karttaa xeella.) He deretiya heeratun deꞌiya katamatuppe amaridaageeti asay hirggi baynnan deꞌiyo soho milatoosona. Leemisuwawu, Gamla katamay keehi xoqqa deriyan deꞌiyanne asi gakkanawu metiya soho. Amarida Ayhudati he katamay hirggennan deꞌana danddayiyo soho giidi qoppidosona. Shin Roomati he katamaa qohidosonanne xayssidosona; qassi yan deꞌiya daro asay hayqqiis.b

10-11. (a) Yihooway kaaletuwa immidoy ayba ogiyana gidana danddayii? (Ibraawe 13:7, 17) (b) Kiristtaaneti galchchan sintta xeera gididi oottiyageetuyyo azazettiyogan waani goꞌettidonaa? (Misiliyakka xeella.)

¹⁰ Yihooway he Kiristtaaneta galchchan sintta xeera gididi oottiyageetu baggaara kaalettidaba milatees. Taarikiya eranchchay Yusibiyesi he wodiyabaa guyyeppe xaafiis. Kiristtaaneti Yerusalaame aggidi, Peeriyan deꞌiya Peela baqatana koshshiyogaa Yerusalaamen deꞌiya amarida ishanttussi Xoossay qonccissidoogaa I yootiis. Peeli injjetiya soho milatees. Hegee Yerusalaameppe daro haakkenna gishshawu, yaa biyogee darin waayissenna. Peelan deꞌiya daro asay Ayhuda gidenna gishshawu, Roomatuura olettokkona.—Karttaa xeella.

¹¹ Deretiyasaa baqatida Kiristtaaneti Phawuloosi galchchan “sintta xeera gididi oottiyageetuyyo eeno giite” giido zoriya oosuwan peeshshidosona. (Ibraawe 13:7, 17 nabbaba.) Eti azazettido gishshawu attidosona. Eti Xoossaa Kawotettaa hegeekka, ‘mintti hiixxidoban eqqida katamaa naagido’ gishshawu Yihooway eta aggibeenna.—Ibr. 11:10.

12-13. Yihooway ba asaa keehi waayissiya wodetun waati kaalettidee?

¹² Nu tamaariyobaa: Yihooway galchchan sintta xeera gididi oottiyageetu baggaara ba asawu qoncce kaaletuwa immees. Meto wodetun Yihooway ammanettida asatu baggaara ba asaa kaalettidoogaa qonccissiya daro Geeshsha Maxaafaa taariketi deꞌoosona. (Zaa. 31:23; Maz. 77:20) Qassi ha wodiyankka Yihooway sintta xeera gididi oottiyageetu baggaara ba asaa kaalettiiddi deꞌiyogaa nuuni beꞌiiddi deꞌoos.

¹³ Leemisuwawu, koronaa harggee doommido wode ‘sintta xeera gididi oottiyageeti’ koshshiya kaaletuwa galchchatuyyo immidosona. Ishanttussinne michchonttussi ayyaanaaban koshshiyabaa waati kunttanaakko qonccissiya kaaletoti cimatuyyo imettidosona. Koronaa harggee doommi simmin, darin takkennan 500​ppe dariya doonatun Intternneetiya, televizhiiniyanne eraadooniya baggaara keehi ufayssiya gita shiiquwa shiiqida. Ayyaanaaban nuussi koshshiyabay mule paccibeenna. Hegaappe denddidaagan, kumetta saꞌan deꞌiya nuuni ubbay issi mala kaaletuwa demmida. Sinttappe nuna gakkana metoy ayba gidikkokka, sintta xeera gididi oottiyageeti loꞌꞌobaa kuuyanaadan Yihooway ubbatoo maaddanaagaa ammanettana danddayoos. Gita waayiyawu giigettanawunne keehi waayissiya he wodiyan loꞌꞌobaa oottanawu Yihoowan ammanettiyogaappenne A azazota naagiyogaappe hara koshshiya eeshshati awugeetee?

ISHANTTUDAN SIIQETTIYOGAANNE IMATTAA MOKKIYOGAA

14. Ibraawe 13:1-3 maaran, Yerusalaama xayanaappe kase Kiristtaaneti bessana koshshido eeshshati awugeetee?

¹⁴ Gita waayee doommiyo wode, nuuni issoy issuwara awudeegaappenne aaruwan siiqettana koshshees. Hegaara gayttidaagan nuuni Yerusalaameeninne Yihudan deꞌida Kiristtaanetu leemisuwa kaallana koshshees. Eti issoy issuwara ubbatookka siiqettiyogaa bessidosona. (Ibr. 10:32-34) Shin eti Yerusalaama xayanaappe kasetiya layttatun kaseegaappe aaruwan ‘ishanttudan siiqettananne imattatussi kehana’ koshshiis.c (Ibraawe 13:1-3 nabbaba.) Ha alamiya xayoy mati mati biyo wode nuunikka nu ishanttuura kaseegaappe aaruwan siiqettana koshshees.

15. Ibraawe Kiristtaaneti baqati simmidi, ishanttudan siiqettiyogaanne kehiyogaa bessana koshshidoy aybissee?

¹⁵ Rooma olanchchati Yerusalaamo dooddi simmidi qoppennan deꞌishin katamaa aggidi biido wode, Kiristtaaneti banttawu deꞌiyabaappe amaridaagaa xalaalaa ekkidi baqatidosona. (Mat. 24:17, 18) Eti deretiyasaa biido wodenne ooratta heeran deꞌiyogaa doommido wode issoy issuwara maadettana koshshiis. Etawu daroban maadoy ‘koshshidoogee’ qoncce; qassi hegee Kiristtaaneti issoy issuwa maaddiyogaaninne banttawu deꞌiyabaa haratuyyo shaakkiyogan ishanttudan wozanappe siiqettiyogaanne kehiyogaa bessiyo injjiya demissiis.—Tii. 3:14.

16. Nu maadoy koshshiyo nu mala Kiristtaaneta siiqiyogaa waati bessana danddayiyoo? (Misiliyakka xeella.)

¹⁶ Nu tamaariyobaa: Nuuni nu mala Kiristtaaneta siiqiyo gishshawu etawu nu maadoy koshshiyo wode maaddoos. Leemisuwawu, olaa gaasuwaninne meretay gattiyo daafaabaa gaasuwan betida ishanttanne michchontta daroti ufayssan maaddidosona. Eti he betetuyyo deꞌuwassi koshshiyabaa immidosona, qassi Yihoowawu aggennan haggaazanaadan eta maaddidosonanne minttettidosona. Olaa gaasuwan ba keettaa aggada baqatida Yukireene asa gidida issi michchiya hagaadan gaasu: “Yihooway nu ishanttu baggaara nuna kaalettiyogaanne maaddiyogaa akeekida. Yukireenen, Hanggaariyan, haꞌꞌi qassi Jarmanen eti nuna mokki ekkidosonanne maaddidosona.” Ishanttanne michchontta mokkiyanne koshshiyaban eta maaddiyageeta Yihooway ba kushe miishshadan goꞌettees.—Lee. 19:17; 2 Qor. 1:3, 4.

17. Ishanttudan siiqettiyogeenne imattaa mokkiyogee ha wodiyan keehi koshshiyaba gidiyoy aybissee?

¹⁷ Gita waayiya wode, haꞌꞌiigaappe aaruwan nuuni issoy issuwa maaddana koshshees. (Imb. 3:16-18) Nuuni ishanttudan siiqettanaadaaninne issoy issuwa mokkanaadan ha wodiyan Yihooway nuna loohissiiddi deꞌees, qassi ha eeshshati nuussi keehi koshshoosona.

SINTTAPPE AYBI HANANEE?

18. Koyro xeetu layttan deꞌida Ibraawe Kiristtaanetu leemisuwa waati kaallana danddayiyoo?

¹⁸ Taarikee bessiyogaadan, deretiyasaa baqatida Kiristtaaneti Yerusalaamen gakkida qohuwappe attidosona. Eti he katamaa aggidi kiyidosona, shin Yihooway eta mule aggibeenna. Nuuni eta leemisuwappe ay tamaariyoo? Sinttappe hanana ubbabaa nuuni wurssidi erokko. Shin nuuni azazettanawu giigi uttanaadan Yesuusi zoriis. (Luq. 12:40) Qassi nuuni, Phawuloosi Ibraawe Kiristtaanetussi xaafido dabddaabbiya wotti dentti qoppananne oosuwan peeshshana danddayoos. Hegaa bollikka, Yihooway nuna mule yeggi bayennaagaa woy aggi bayennaagaa yootiis. (Ibr. 13:5, 6) Nuuni merinawu deꞌiya katamaa hegeekka Xoossaa Kawotettaa yeemuwan naagiyageeta gidoos; yaatikko ufayssiya merinaa anjjota demmana.—Mat. 25:34.