Geeshsha Maxaafan Odettida Macca Asata—Etappe Ay Tamaariyoo?

Geeshsha Maxaafay Yootiyobaa

Geeshsha Maxaafay nuuni etabaa nabbabananne eti oottidobaappe maaddiyabaa tamaarana danddayiyo daro maccaasatubaa yootees. (Roome 15:4; 2 Ximootiyoosa 3:16, 17) Ha huuphe yohoy Geeshsha Maxaafan etabay odettido amarida macca asatubaa qanttan qonccissees. Daroti nuuni eta leemisuwa kaallana bessiyogeeta. Harati qassi nuuni eta leemisuwa kaallana bessennaageeta.—1 Qoronttoosa 10:11; Ibraawe 6:12.

Abigaalo

Abigaala oonee? A Naabaala giyo, dure gidikkonne meqetti baynna iita asa gidida bitaniya keettaayyiyo. Shin Abigaala hayyotiyanne ashkke maccaasa, qassi A Yihoowa siiqawusunne keehi puulanchcha.—1 Sameela 25:3.

A oottidobay aybee? Abigaala daro asaa shemppuwa ashshanawu hayyuwaninne akeekan issibaa oottaasu. Anne Naabaali deꞌidoy sinttappe Israaꞌeela kawo gidana Daawiti baqatidi qosettido heeraana. Daawitinne A asay yan deꞌiyo wode Naabaala dorssaa wudiya bonqqiyageetuppe naagidosona. Naabaali amarida qumaa immanaadan Daawiti ba ashkkarata kiittido wode, eta cayidi aybanne immennan ixxiis. Daawiti keehi hanqqettiis! Hegaa gishshawu, inne A asay Naabaalanne A son deꞌiya attuma asa ubbaa woranawu biidosona.—1 Sameela 25:10-12, 22.

Abigaala ba keettaaway oottidobaa erada sohuwara issibaa oottaasu. A Daawitawunne A asawu daro qumaa ba ashkkaratun yeddaasu, qassi Daawiti maaranaadan oychchanawu ba ashkkaratu geeduwa kaallada baasu. (1 Sameela 25:14-19, 24-31) Daawiti A ehiido imotaa beꞌidi, I ashkketettaa akeekidi, qassi A hayyuwan zoridobaa siyidi, I iitabaa oottennaadan teqqanawu Xoossay O goꞌettidoogaa eriis. (1 Sameela 25:32, 33) Hegaappe simmin daro takkennan Naabaali hayqqiis, qassi Abigaala Daawita machchiyo gidaasu.—1 Sameela 25:37-41.

Abigaalippe ay tamaarana danddayiyoo? Abigaala puulanchchanne dure gidikkonne ashkke maccaasa. A sarotettaa medhdhanawu aynne moorabeennabawu maarotaa oychchaasu. A metiya hanotankka woppu giyaro, bonchchiyaro, xalanne hayyottiyaro gidaasu.

▸ Abigaalibaa gujjada eranawu, “Wozannaama Asa Gidiyoogaa Bessaasu” giya huuphe yohuwa xeella.

Asttiro

Asttira oonee? A Parsse Kawoy Arxxekssiisi kawiyo gidanaadan doorido Ayhuda maccaasa.

A oottidobay aybee? Kawiya Asttira Ayhudata buttidi xayssennaadan ashshanawu bawu deꞌiya maataa goꞌettaasu. Parsse haaruwan deꞌiya Ayhudati ubbay issi galla hayqqanaadan kawoy awaajjuwa kessidoogaa A eraasu. Ha iita maqquwa ehiiday kiike mocona gidida Hamaana giyo bitaniya. (Asttiro 3:13-15; 4:1, 5) Asttira ba aawaa ishaa naꞌay Marddikiyosi maaddin, ba deꞌuwa daafan yeggada, he iita maqquwabaa ba azinawu, Kawuwa Arxxekssiisawu yootaasu. (Asttiro 4:10-16; 7:1-10) Hegaappe simmin, Kawoy Arxxekssiisi Asttiranne Marddikiyosi Ayhudati bantta bolli yaanabaa olettidi teqqanawu danddayissiya hara awaajjuwa kessanaadan eeno giis. Ayhudati bantta morkketa muleera xoonidosona.—Asttiro 8:5-11; 9:16, 17.

Asttirippe ay tamaarana danddayiyoo? Kawiya Asttira xalanne ashkke gidiyogan nuuyyo loꞌꞌo leemiso. (Mazamure 31:24; Piliphphisiyusa 2:3) A yallisanne maatay deꞌiyoro gidikkonne, zoriyanne maaduwa ashkketettan oychchaasu. A hiillaaninne bonchchuwan, gidikkonne xalatettan ba azinaa haasayissaasu. Qassi Ayhudati wolqqaama metuwan gelido wode, akka Ayhuda asa gidiyogaa xalatettan yootaasu.

▸ Asttiribaa gujjada eranawu, “Xoossaa Asawu Exataasu,” qassi “A Erancha, Xalanne Ba Xallaa Siiqenna Maccaasa” giya huuphe yohota xeella.

Daliilo

Daliila oonee? A Israaꞌeelatu daannay Samsooni siiqido maccaasiyo.—Daannata 16:4, 5.

A oottidobay aybee? Xoossay Pilisxxeematuppe Israaꞌeelata ashshanawu goꞌettiyo Samssoona Pilisxxeema halaqatuyyo aatta immanawu etappe miishshaa ekkaasu. Xoossay ayyo malaalissiya wolqqaa immido gishshawu Pilisxxeemati A xoonana danddayibookkona. (Daannata 13:5) Yaatiyo gishshawu eta halaqati Daliila maaddanaadan oychchidosona.

Pilisxxeemati Samsooni hegaa keena minotettaa waati demmidaakko eranawu Daliiliyyo miishshaa immidosona. Daliila he miishshaa ekkaasu, qassi darotoo mala simmada, wurssettan Samssoona xuuraa eraasu. (Daannata 16:15-17) Hegaappe simmin, Samssooni he minotettaa waati demmidaakko Pilisxxeematuyyo yootaasu, qassi eti A oyqqidi qachchidosona.—Daannata 16:18-21.

Daliilippe ay tamaarana danddayiyoo? Nuuni Daliili leemisuwa kaallanawu koyokko. A yaarettido gishshawu Xoossaa Yihoowawu oottiyagaa cimmaasu, awu ammanettabeykku, qassi ba xallaa siiqiyogaa bessaasu.

Debooro

Deboora oonee? A Israaꞌeela Xoossay Yihooway ba asay oottanaadan koyiyobaa I baggaara yootido Xoossay erissidobaa yootiyaro. Qassi Xoossay Israaꞌeelatu giddon merettiya palamaa makkanaadan O goꞌettiis.—Daannata 4:4, 5.

A oottidobay aybee? Xoossay erissidobaa yootiya Deboora xalatettan Xoossaa goynuwa kaafaasu. A Xoossay azazin, Israaꞌeelati banttana huqqunniya Kanaanetuura olettiyo olaa Baaraaqi kaalettanaadan ayyo yootaasu. (Daannata 4:6, 7) Baaraaqi Deboora banaara baanaadan oychchin, yayyada ixxiis giyogaappe aara baasu.—Daannata 4:8, 9.

Israaꞌeelati xoonanaadan Xoossay malaalissiya ogiyan maaddi simmin, A xoonuwabaa qonccissiya mazamuriya giigissiyogan maaddada hegaa Baaraaqaara issippe yexxaasu. Kanaaneta xoonanaadan maaddida hara xala maccaaseebaa, Yaaꞌeelibaa, A he mazamuriyan qonccissaasu.—Daannata, shemppo 5.

Deboorippe ay tamaarana danddayiyoo? Deboora ba goꞌꞌaa agga bayiyanne xala maccaasa. A harati Xoossaa ufayssiyabaa oottanaadan minttettaasu. Eti hegaadan oottido wode, A hegawu eta sabbaasu.

▸ Debooribaa gujjada eranawu, “Taani Israaꞌeela Asaayyo Aayo Gidada Denddana” giya huuphe yohuwa xeella.

Elzzaabeelo

Elzzaabeela oonee? A Israaꞌeela Kawuwa Akaaba keettaayyiyo. A Israaꞌeela asa gidukku, qassi Yihoowawu goynnukku. Ubba A, Baala giyo Kanaanetu xoossawu goynnawusu.

A oottidobay aybee? Kawiya Elzzaabeela asay A koyiyobaa oottanaadan wolqqanttiya meqetti baynna iita asanne makkalanchcha. A Baala goynuwanne he goynuwara gayttida pokkiya tuna nagaraa aassaasu. A he wode tumu Xoossaa Yihoowa goynuwa xayssanawu malaasu.—1 Kawotu Maxaafaa 18:4, 13; 19:1-3.

Elzzaabeela ba koyidobaa demmanawu worddotaasunne asa woraasu. (1 Kawotu Maxaafaa 21:8-16) Xoossay kasetidi yootidoogaadan, A iita hayquwa hayqqaasu, qassi moogettennan attaasu.—1 Kawotu Maxaafaa 21:23; 2 Kawotu Maxaafaa 9:10, 32-37.

Elzzaabeelippe ay tamaarana danddayiyoo? Elzzaabeela nuuni kaallana bessenna iita leemiso. A yeelli baynnaaronne ba koyidobaa demmanawu aybanne oottiya maccaasa gidiyo gishshawu, I sunttay yeelli baynna pokkobaa oottiyanne maari baynna maccaasa qonccissees.

Haanno

Haanna oonee? A Elqqaana keettaayyiyo, qassi beni Israaꞌeelan keehi erettida, Xoossay erissidobaa yootiya Sameela aayyiyo.—1 Sameela 1:1, 2, 4-7.

A oottidobay aybee? Haanna mayne gidido wode Xoossay minttettanaadan woossaasu. Haanni azinaassi naaꞌꞌu machchoti deꞌoosona. Hinkko machchee Piniiniyyo naati deꞌoosona; gidikkokka, Haanna azinaa geloosappe daro wodee aadhdhinkka naꞌa yelabeykku. Piniina Haanno qilliiccawusu, shin Haanna Xoossay minttettanaadan woossaasu. A Xoossay iyyo naꞌaa immikko, Israaꞌeelati goynuwawu goꞌettiyo Xoossaa dunkkaaniyan oottanaadan he naꞌaa immanawu qaalaa gelaasu.—1 Sameela 1:11.

Xoossay I woosaa siyidi zaarin A Sameela yelaasu. Haanna ba gelido qaalaa naagada Sameeli naatettan deꞌishin Xoossaa dunkkaaniyan oottanaadan efaasu. (1 Sameela 1:27, 28) A layttan layttan qoliya giigissada, hegaa ayyo efawusu. Guyyeppe, Xoossay Haanniyyo hara ichchashu naata, heezzu attumaageetanne naaꞌꞌu maccaageeta, immidi woytiis.—1 Sameela 2:18-21.

Haannippe ay tamaarana danddayiyoo? Haanna wozanappe woossido woosay metuwa genccanaadan O maaddiis. A 1 Sameela 2:1-10n woossido galataa woosay A Xoossaa mintta ammaniyogaa bessees.

▸ Haannibaa gujjada eranawu, “Ba Wozanaabaa Woosan Xoossawu Yootaasu” giya huuphe yohuwa xeella.
▸ Xoossay beni ba asay dawuttaa ekkiyogaa coꞌꞌu gidi xeellidoy aybissakko gujjada eranawu, “Dawuttaa Ekkiyoogee Xoossaa Ufayssii?” giya huuphe yohuwa xeella.

Hewaano

Hewaana oonee? A maccaasa ubbaappe koyro deꞌidanne Geeshsha Maxaafan koyro odettida maccaasa.

A oottidobay aybee? Hewaana Xoossay azazido qonccebawu azazettabeykku. Hewaana ba keettaawaa Addaameegaadan, koyidobaa doorana, qassi siiquwanne hayyuwa mala Xoossaa ufayssiya eeshshata bessana danddayiya wottiyobi baynna asa gidada merettaasu. (Doomettaabaa 1:27) Hewaana eti issi mittaa ayfiya miikko hayqqanaagaa Xoossay Addaameyyo yootidoogaa erawusu. Gidoppe attin, Seexaanay A hayqqennaagaa yootidi O cimmiis. Ubba, Xoossawu azazettennaba gidikko loꞌꞌo deꞌuwa deꞌanaagaa yootidi O cimmiis. Yaatiyo gishshawu, A he mittaa ayfiya maasu, qassi guyyeppe ba keettaawaykka maanaadan oottaasu.—Doomettaabaa 3:1-6; 1 Ximootiyoosa 2:14.

Hewaanippe ay tamaarana danddayiyoo? Iitabaa aggennan qoppiyogee keehi qohiyogaa Hewaanippe tamaaroos. Xoossay qoncciyan azazidobaa A eriyaba gidikkonne, baayyo imettibeennabaa ekkanawu bessiyagaappe aaruwan amottaasu.—Doomettaabaa 3:6; 1 Yohaannisa 2:16.

Irbbiqo

Irbbiqa oonee? A Yisaaqa keettaayyiyo, qassi Yaaqoobanne Eesawa geetettiya naaꞌꞌu mentte naatu aayyiyo.

A oottidobay aybee? Irbbiqa metiyaba gidikkokka Xoossay koyiyobaa oottaasu. A ollaappe haattaa duuqqishin issi bitanee bana haattaa ushshanaadan O oychchiis. Irbbiqa sohuwara he bitanee uyanaadan haattaa immaasu, qassi A gaameelatakka ushshaasu. (Doomettaabaa 24:15-20) He bitanee Abrahaama ashkkaraa, qassi I Abrahaama naꞌaa Yisaaqayyo machcho koyanawu haahosaappe manddaridi yiis. (Doomettaabaa 24:2-4) I Xoossay maaddanaadankka woossiis. Irbbiqa minna oottiyaronne imattaa mokkiyaro gidiyogaa beꞌidi, Xoossay A woosaa zaaridoogaanne Yisaaqawu machcho gidanaadan I O dooridoogaa akeekiis.—Doomettaabaa 24:10-14, 21, 27.

Irbbiqa Abrahaama ashkkaray koyidobaa erido wode, aara guyye simmada Yisaaqa machcho gidanawu maayettaasu. (Doomettaabaa 24:57-59) Irbbiqa guyyeppe mentte attuma naata yelaasu. Xoossay bayra naꞌay Eesawi kaalotiya Yaaqoobawu azazettanaagaa yootiis. (Doomettaabaa 25:23) Yisaaqi bayra naatuyyo bessiya anjjuwa Eesawa anjjanawu kuuyido wode, Irbbiqa he anjjuwa Yaaqoobi ekkanaadan koshshiyabata oottaasu; ayssi giikko hegee Xoossay koyiyoba gidiyogaa A erawusu.—Doomettaabaa 27:1-17.

Irbbiqippe ay tamaarana danddayiyoo? Irbbiqa minna oottiyaro, imattaa mokkiyaronne ashkke; he eeshshati A loꞌꞌo machcho, aayo, qassi tumu Xoossawu goynniyaro gidanaadan maaddidosona.

▸ Irbbiqibaa gujjada eranawu, “Ee; Taani Baana” giya huuphe yohuwa xeella.

Liyo

Liya oonee? A Yaaqoobawu koyro keettaayyiyo. I kaalo michchiya Raaheela Yaaqoobawu naaꞌꞌantto machchiyo.—Doomettaabaa 29:20-29.

A oottidobay aybee? Liya Yaaqoobayyo usuppun attuma naata yelaasu. (Uruto 4:11) Yaaqoobi machchanawu koyidoy Raaheeloppe attin Liyo gidenna. Gidikkokka, eta aaway Laabaani Raaheeli gishshaa Liya Yaaqooba gelanaadan oottiis. Yaaqoobi Liyo ekkiyogan cimettidoogaa erido wode, Laabaana haasayissiis. Laabaani bayriya deꞌishin kaaliyo azinawu immiyogee woga gidennaagaa yootiis. Issi saaminttaappe guyyiyan Yaaqoobi Raaheelo machchiis.—Doomettaabaa 29:26-28.

Yaaqoobi Raaheelo Liyippe aattidi siiqees. (Doomettaabaa 29:30) Hegaappe denddidaagan, Liya qanaatada Yaaqoobi bana siiqanaadan ba michcheera keesettaasu. Xoossay Liyissi siyettiyabaa akeekidi A laappun naata, usuppun attumaageetanne issi maccaaro yelanaadan oottiis.—Doomettaabaa 29:31.

Liyippe ay tamaarana danddayiyoo? Liya Xoossay maaddanaadan woossaasu, qassi I soo asaa metoy Xoossay O maaddiyogaa akeekennaadan diggibeenna. (Doomettaabaa 29:32-35; 30:20) I taarikee Xoossay amarida wodiyawu coꞌꞌu giidi xeellido dawuttiyogee qohiyogaa qonccissees. Yihooway issi azinawu issi machchiya woy issi machcheeyyo issi azinay deꞌanaadan oottidi aqo deꞌuwa giigissiis.—Maatiyosa 19:4-6.

▸ Liyibaa gujjada eranawu, “‘Israaꞌeela Asaayyo Mayzza Aayo’ Gidida Unꞌꞌettida Michchontta” giya huuphe yohuwa xeella.
▸ Xoossay ba asay Dawuttiyogaa amarida wodiyawu coꞌꞌu gidi xeellidoy aybissakko gujjada eranawu, “Dawuttaa Ekkiyoogee Xoossaa Ufayssii?” giya huuphe yohuwa xeella.

Looxe machchiyo

Looxe machchiya oonee? Geeshsha Maxaafay I sunttay oonakko yootenna. Shin iyyo naaꞌꞌu macca naati deꞌiyogaanne anne I soo asay Sadooma kataman deꞌiyogaa yootees.—Doomettaabaa 19:1, 15.

A oottidobay aybee? A Xoossay azazidobaa azazettabukku. Xoossay Sadoomaaninne hegaa heera katamatun deꞌiya asay pokkiya tuna nagaraa oottiyo gishshawu he katamata xayssanawu kuuyiis. Sadooman deꞌiya xillo gidida Looxanne A soo asaa Xoossay siiqiyo gishshawu eta kaalettidi kessanaadan naaꞌꞌu kiitanchchata kiittiis.—Doomettaabaa 18:20; 19:1, 12, 13.

Kiitanchchati Looxe soo asay he heeraappe baqatanaadaaninne guyye xeellennaadan yootidosona; hinkkoode eti hayqqana. (Doomettaabaa 19:17) Looxe keettaayyiya “guyye xeellada maxine tuussa gidaasu.”—Doomettaabaa 19:26.

Looxe machcheeppe ay tamaarana danddayiyoo? I taarikee Xoossawu azazettennan aggidi aquwa bessiyagaappe aaruwan siiqiyogee qohiyogaa qonccissees. A nuuni kaallana bessenna leemiso gidiyogaa Yesuusi yootiis. I “Looxe machchiyo hassayite” yaagiis.—Luqaasa 17:32.

Martto

Martta oonee? A Alꞌꞌaazaranne Mayraami michchiyo, qassi eti heezzaykka Yerusalaame matan Biitaaniya kataman deꞌoosona.

A oottidobay aybee? Martta Yesuusayyo mata lagge, qassi I ‘‘Martto, I michchiyonne Alꞌꞌaazara siiqees.” (Yohaannisa 11:5) Martta imattaa mokkiya maccaasa. Yesuusi eta oychchanawu yin Mayraama Yesuusi yootiyobaa siyiyo wode Martta so giddon koshshiyabata oottawusu. Martta, Mayraama bana maaddabeenna gishshawu yiillotidoogaa Yesuusawu yootaasu. Yesuusi kehatettan Martto zoriis.—Luqaasa 10:38-42.

Alꞌꞌaazari sahettido wode, Marttanne I michchiya, Yesuusi bantta ishaa pattana danddayiyogaa ammanettidi akko kiitaa yeddidosona. (Yohaannisa 11:3, 21) Shin Alꞌꞌaazari hayqqiis. Martta Yesuusaara haasayidobay Geeshsha Maxaafay dendduwa xeelliyagan yootiyobaaninne I ishaa hayquwappe denttanawu Yesuusawu deꞌiya wolqqan A mintta ammanettiyogaa bessees.—Yohaannisa 11:20-27.

Marttippe ay tamaarana danddayiyoo? Martta imatuwa mokkanawu minnada oottaasu. A imettida zoriya eeno gaada siyaasu. A baayyo siyettiyabaanne ba ammanuwa laꞌatettan qonccissaasu.

▸ Marttibaa gujjada eranawu, “Taani Ammanais” giya huuphe yohuwa xeella.

Mayraamo (Magddala asa)

Magddala Mayraama oonee? A ammanettada Yesuusa kaalliyaro.

A oottidobay aybee? Magddala Mayraama Yesuusaaranne A kaalliyageetuura dumma dumma sohuwa biida daro maccaasatuppe issinno. A eta maaddanawu kehatettan ba miishshaa immaasu. (Luqaasa 8:1-3) A Yesuusi ha saꞌaa haggaazuwa wurssana gakkanaashin A kaallaasu, qassi I hayqqiyo wode A matan deꞌawusu. A Yesuusi hayquwappe denddi simmin beꞌida asatuppe issinno.—Yohaannisa 20:11-18.

Mayraamippe ay tamaarana danddayiyoo? Magddala Mayraama keha gidiyogan Yesuusa haggaazuwa kaafaasu, qassi ammanettada Yesuusa kaalliyaro gidada deꞌaasu.

Mayraamo (Marttinne Alꞌꞌaazara michchiyo)

Mayraama oonee? A, I ishay Alꞌꞌaazari, qassi I michchiya Martta Yesuusawu mata lagge.

A oottidobay aybee? Mayraama Yesuusi Xoossaa Naꞌaa gidiyogaa eriyogaa darotoo qonccissaasu. A, I ishay Alꞌꞌaazari hayqqennaadan Yesuusi teqqana danddayiyogaa ammanaasu, qassi Yesuusi A denttiyo wode he sohuwan deꞌawusu. Mayraamo so gido oosuwa oottiyogaappe Yesuusi yootiyobaa siyanawu dooridoogan I michchiya Martta O boraasu. Shin Mayraama ayyaanaabaa kaseyido gishshawu Yesuusi O galatiis.—Luqaasa 10:38-42.

Mayraama hara wode, Yesuusa huuphiyaninne tohuwan “alꞌꞌo shittuwa” tigiyogan Yesuusawu kehatettaa bessaasu. (Maatiyosa 26:6, 7) Harati A miishshaa coo xayssidabadan yootidosona. Shin Yesuusi iyyo exatidi hagaadan giis: “Ha [Xoossaa Kawotettaa] mishiraachchoy kumetta saꞌan odettiyosan awaaninne ha maccaasiya hassayettana mala A oottidobaykka odettana.”—Maatiyosa 24:14; 26:8-13.

Mayraamippe ay tamaarana danddayiyoo? Mayraama mino ammanoy deꞌiyo maccaasa. A keehi koshshennabata gidennan, Xoossaa goynuwa kaseyaasu. Qassi A daro miishshaa kesissiyaba gidikkokka, ashkketettan Yesuusa bonchchaasu.

Mayraamo (Yesuusa aayyiyo)

Mayraama oonee? A yelaga Ayhuda maccaasa, qassi Xoossaa naꞌaa Yesuusa malaalissiya hanotan shahaarada yeliyo wode geelaꞌo.

A oottidobay aybee? Mayraama ashkketettan Xoossay koyiyobaa oottaasu. Issi kiitanchchay iyyo beettidi A shahaaranaagaanne daro wodiyawu naagido Masiya yelanaagaa yootiyo wode A Yooseefawu giiga uttaasu. (Luqaasa 1:26-33) A bawu imettida oosuwa eeno gaada ekkaasu. Yesuusi yeletti simmin, Mayraamanne Yooseefi oyddu attuma naatanne baa giishin naaꞌꞌu macca naata yelidosona. Yaaniyo gishshawu, Mayraama geelaꞌo gidada deꞌaaggabeykku. (Maatiyosa 13:55, 56) Iyyo dumma maatay imettidaba gidikkokka, Yesuusi saꞌan deꞌiyo wode woy A beni Kiristtaane galchchan deꞌiyo wode harati O sabbanaadan mule koyabeykku, qassi haratikka O dumma ogiyan mule xeellibookkona.

Mayraamippe ay tamaarana danddayiyoo? Mayraama gita aawatettaa eeno gaada ekkida ammanettida maccaasa. A Geeshsha Maxaafaabaa loytta erawusu. Luqaasa 1:46-55n A haasayidoban 20 gidiya Geeshsha Maxaafaa xiqisetuppe ekkada yootidaba milatees.

▸ Mayraamibaa gujjada eranawu, “Mayraami leemisuwappe ay tamaariyoo?” giya huuphe yohuwa xeella.

Miiriyamo

Miiriyama oonee? A Muusenne Aaroona michchiyo. A Geeshsha Maxaafan odettida, Xoossay erissidobaa yootiya koyro maccaasiyo.

A oottidobay aybee? A Xoossay erissidobaa yootiyaro gidiyogaadan Xoossaa kiitaa haratuyyo yootana koshshees. A Israaꞌeelan erettida maccaasa, qassi Xoossay Gibxxe olanchchata Zoꞌo Abban xayssi simmin hara attuma asatuura xoonuwa mazamuriya yexxaasu.—Kessaabaa 15:1, 20, 21.

Amarida wodiyappe simmin Miiriyamanne Aarooni Muusa boridosona. Eti hegaadan oottidoy otorettidonne qanaatido gishshataassa gidennan aggenna. Xoossay “hegaa siyiis,” qassi I Miiriyamonne Aaroona minttidi seeriis. (Qoodaabaa 12:1-9) Iitabaa haasayiyogaa doommiday Miiriyamo gidiyo gishshawu Xoossay O hanttaara gogaa harggiyan qaxxayiis. Muusee I gishshaa watiwatidi woossin Xoossay O pattiis. A asaappe shaahetta laappun gallassaa deꞌa simmada Israaꞌeelati dunkkaanidosaa simmaasu.—Qoodaabaa 12:10-15.

Geeshsha Maxaafay Miiriyama zoriya siyidoogaa yootees. Daro layttaappe guyyiyan, “Inttena kaalettana mala Muusa, Aaroonanne Miiriyaamo inttessi kiittaas” giidi Xoossay Israaꞌeelatuyyo yootido wode, iyyo deꞌiya gita maataa qonccissiis.—Mikiyaasa 6:4.

Miiriyamippe ay tamaarana danddayiyoo? Miiriyami taarikee Xoossay baayyo goynniyageeti issoy issuwa xeelliyagan haasayiyobaa loytti akeekiyogaa qonccissees. Qassi nuuni Xoossaa ufayssanawu, otorettana woy qanaatana bessennaagaa tamaaroos; he iita eeshshati haratu loꞌꞌo sunttaa moorana danddayoosona.

Raaheelo

Raaheela oonee? A Laabaana naꞌiyonne Yaaqoobi siiqiyo maccaasiyo.

A oottidobay aybee? Raaheela Yaaqooba gelada, guyyeppe Israaꞌeela 12 yaratu aawata gididaageetuppe naaꞌꞌata yelaasu. Raaheela sinttappe A gelana azinaara koyro erettidoy ba aawaa dorssaa heemmiyo wodiyana. (Doomettaabaa 29:9, 10) Raaheela I bayra michchee Liyiira geeddarssiyo wode ‘yallisa.’—Doomettaabaa 29:17.

Yaaqoobi Raaheelo siiqiis, qassi O machchanawu laappun layttaa oottanawu maayettiis. (Doomettaabaa 29:18) Gidoppe attin, Laabaani Yaaqoobi Liyo koyro machchanaadan oottiyogan A cimmiis, qassi hegaappe simmin Laabaani Yaaqoobi Raaheelo machchanaadan eeno giis.—Doomettaabaa 29:25-27.

Yaaqoobi Raaheelonne ippe yelido naaꞌꞌu attuma naata Liyippenne I naatuppe aattidi siiqees. (Doomettaabaa 37:3; 44:20, 27-29) Hegaappe denddidaagan, he naaꞌꞌu maccaasati issoy issuwara maayettokkona.—Doomettaabaa 29:30; 30:1, 15.

Raaheelippe ay tamaarana danddayiyoo? Raaheela Xoossay I woosaa siyanaagaa ammanettada so giddon merettiya metuwa genccaasu. (Doomettaabaa 30:22-24) I taarikee dawuttiyogee so asaa giddon metoy merettanaadan oottiyogaa qonccissees. Xoossay issi bitaniyawu issi machchiya deꞌanaadan oottidoogee I hayyottiya Xoossa gidiyogaa qonccissiyogaa Raaheelo gakkidabaappe akeekoos.—Maatiyosa 19:4-6.

▸ Raaheelibaa gujjada eranawu, “ ‘Israaꞌeela Asaayyo Mayzza Aayo’ Gidida Unꞌꞌettida Michchontta” giya huuphe yohuwa xeella.
▸ Xoossay ba asay dawuttiyogaa amarida wodiyawu coꞌꞌu gidi xeellidoy aybissakko gujjada eranawu, “Dawuttaa Ekkiyoogee Xoossaa Ufayssii?” giya huuphe yohuwa xeella.

Raꞌaabo

Raꞌaaba oonee? A Kanaanetu katamaa Yarkkon deꞌiya shaaramuxa maccaasa, qassi guyyeppe Xoossaa Yihoowawu goynniyaro gidaasu.

A oottidobay aybee? Raꞌaaba biittaa wochchiya naaꞌꞌu Israaꞌeelata qottaasu. A hegaadan oottidoy Israaꞌeelatu Xoossaa Yihooway ba asaa Gibxxetuppe, qassi guyyeppe Amoonatu qohuwappe waati ashshidaakko siyido gishshataassa.

Raꞌaaba wochchiya asata maaddaasu, qassi Israaꞌeelati Yarkko katamaa xayssanawu yiyo wode onne I soo asaa ashshanaadan woossaasu. Eti hegan maayettidosona, shin A eti yootidobaa oottana koshshees: A eti oottidobaa ooyyonne yootana koshshenna, Israaꞌeelati Yarkko katamaa xayssanawu yiyo wode anne I dabboti ubbay I sooppe kiyana koshshenna, qassi A I keettaa dummayidi erissiya wodoruwa maskkootiyan qachchana koshshees. Raꞌaaba imettida kaaletuwa ubbaa azazettaasu, qassi anne I soo asay Israaꞌeelati Yarkko katamaa xoonidi oyqqiyo wode attidosona.

Raꞌaaba guyyeppe issi Israaꞌeela bitaniya gelaasu, qassi Kawuwa Daawitanne Yesuus Kiristtoosa mayzza aayyiyo gidaasu.—Yaasa 2:1-24; 6:25; Maatiyosa 1:5, 6, 16.

Raꞌaabippe ay tamaarana danddayiyoo? Raꞌaaba ammanuwan loꞌꞌo leemiso gidiyogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (Ibraawe 11:30, 31; Yaaqooba 2:25) Xoossay maariyagaanne atto giyagaa gidiyogaanne diccido hanotay aybanne gido banan ammanettiyageeta anjjiyagaa gidiyogaa I taarikee bessees.

▸ Raꞌaabibaa gujjada eranawu, “A Ba Oosuwan Xillo Geetettaasu” giya huuphe yohuwa xeella.

Saaro

Saara oonee? A Abrahaama keettaayyiyonne Yisaaqa aayyiyo.

A oottidobay aybee? Saara Xoossay I keettaawaa Abrahaamayyo gelido qaalaa ammanido gishshawu, dure katamaa Uuran deꞌiyo injje deꞌuwa aggada baasu. Xoossay Abrahaami Uurappe kiyidi Kanaanetu biittaa baanaadan yootiis. Xoossay A anjjanawunne gita dere oottanawu qaalaa geliis. (Doomettaabaa 12:1-5) Saariyyo he wode layttay 60ppe bolla gidennan aggenna. He wodeppe doommidi Saaranne I keettaaway issisaappe harasaa biidi dunkkaaniyan deꞌidosona.

Issisaappe harasaa biidi dunkkaaniyan deꞌiyogee issi issitoo I deꞌuwa daafaban yeggidaba gidikkonne, Abrahaami Xoossaa kaaletuwa kaalliyo wode A kaafaasu. (Doomettaabaa 12:10, 15) Saara daro layttawu naꞌa yelabeennaagee O keehi azzanttiis. Gidikkonne, Xoossay Abrahaama zerettaa anjjanawu qaalaa geliis. (Doomettaabaa 12:7; 13:15; 15:18; 16:1, 2, 15) Guyyeppe Xoossay Saara Abrahaamawu naꞌa yelanaagaa qaalaa geliis. A keehi cimada naꞌaa yelaasu. Iyyo layttay 90, qassi I keettaawawu 100. (Doomettaabaa 17:17; 21:2-5) Eti he naꞌaa Yisaaqa giidi sunttidosona.

Saarippe ay tamaarana danddayiyoo? Xoossay ba gelido qaalaa, hegee danddayettennaba milatikkokka polanaagaa ubbatoo ammanettana koshshiyogaa Saari leemisuwappe tamaaroos! (Ibraawe 11:11) Qassi eketti gelettidaageeti issoy issuwa bonchchiyogee keehi koshshiyaba gidiyogaa, A machcho gidada oottidobaappe tamaaroos.—1 PHeexiroosa 3:5, 6.

▸ Saaribaa gujjada eranawu, “Neeni Keehippe Meraa Loꞌꞌo Maccaasa,” qassi “Xoossay O ‘Kawo Biyyiyo’ Giidi Xeesiis” giya huuphe yohota xeella.

Shuneema biittaa geelaꞌiyo

Shuneema biittaa geelaꞌiya oonee? A gaxariyan yelettida puulanchcha naꞌa, qassi Geeshsha Maxaafan Siiquwa Sabaa maxaafan waannatettan ibay odettiis. Geeshsha Maxaafay I sunttay oonakko yootenna.

A oottidobay aybee? Shuneema biittaa geelaꞌiya A siiqiyo henttanchcha naꞌawu ammanettada deꞌaasu. (Siiquwaa Sabaa 2:16) Shin dure Kawuwa Solomoni A puulanchcha gidiyogaa beꞌidi siiqiis, qassi akka bana siiqanaadan oottanawu baaxetiis. (Siiquwaa Sabaa 7:6) Harati A Solomona siiqanaadan iisettikkonne, A ixxiis gaasu. A ashkke gidida henttanchcha naꞌaa siiqaasunne ayyo ammanettaasu.—Siiquwaa Sabaa 3:5; 7:10; 8:6.

Shuneema biittaa geelaꞌeeppe ay tamaarana danddayiyoo? A puulanchchanne daroti I bolli xeelaa wottido asa gidikkokka ashkke. A dure, qassi erettidaaro gidiyo maataa demmanawu henttanchcha naꞌaa siiqiyogaa agganaadan I laggeti O iisettinkka he henttanchcha naꞌaa siiqiyogaa aggabeykku. A bana naagiyogan kandduwan geeshsha gidada deꞌaasu.

Uruuto

Uruuta oonee? A ba xoossatanne ba biittaa aggada Yihoowawu goynnanawu yiida Mooꞌaaba maccaasiyo.

A oottidobay aybee? Uruuta ba bollotiyo Naaꞌoomo zaway baynna siiquwa siiqaasu. Naaꞌooma Israaꞌeelan koshay denddido wode ba azinaanne ba naaꞌꞌu naata ekkada Mooꞌaaba biitti baqataasu. I naati guyyeppe Uruutonne Orppo geetettiya Mooꞌaaba maccaasata ekkidosona. Gidikkonne amarida wodiyappe guyyiyan, Naaꞌoomi keettaawaynne I naaꞌꞌu naati hayqqin, heezzu amꞌꞌeti attidosona.

Naaꞌooma haꞌꞌi Israaꞌeela biittan koshay baynna gishshawu guyye simmanawu kuuyaasu. Uruutanne Orppa iira baanawu koyidosona. Shin Naaꞌooma eti bantta dabbotukko simmanaadan oychchaasu. Orppa hegaadan oottaasu. (Uruto 1:1-6, 15) Gidoppe attin, Uruuta ba bollotiyo baqqa oyqqada ippe shaahettabeykku. A Naaꞌoomo siiqaasu, qassi Naaꞌoomi Xoossaa Yihoowayyo goynnanawu koyaasu.—Uruto 1:16, 17; 2:11.

Uruuta ammanettida naꞌaa machchonne minna oottiyaro gidiyo gishshawu, A oottido loꞌꞌobay Naaꞌooma yelettido Beeteliheeme kataman sohuwara erettiis. Dure bitanee Booꞌeezi Uruuta oottidoban keehi malaalettiis, qassi iyyonne Naaꞌoomiyyo qumaa kehatettan immiis. (Uruto 2:5-7, 20) Uruuta guyyeppe Booꞌeeza gelada Kawuwa Daawitawunne Yesuus Kiristtoosawu mayzza aayo gidaasu.—Maatiyosa 1:5, 6, 16.

Uruutippe ay tamaarana danddayiyoo? Uruuta Naaꞌoomonne Yihoowa siiqido gishshawu ba biittaanne dabbota ba dosan aggada baasu. Deꞌoy keehi metiyo wodiyankka A minna oottiya, murttidanne ammanettida maccaasa.

▸ Uruutibaa gujjada eranawu, “Neeni Biyoosaa Awanne Taani Baana,” qassi “Lo77obaa Haniya Maccaasa” giya huuphe yohota xeella.

Yaaꞌeelo

Yaaꞌeela oonee? A Israaꞌeela asa gidenna Hebeera keettaayyiyo. Yaaꞌeela xalatettan Xoossaa asaa maaddaasu.

A oottidobay aybee? Kanaane olanchchatu gadaaway Sisaari I dunkkaaniya yiido wode, Yaaꞌeela mammottennan issibaa oottaasu. Sisaari Israaꞌeelatuura olettiyo olan xoonetti simmidi qosettidi shemppiyosaa koyiiddi deꞌees. Yaaꞌeela I qosettidi shemppanaadan ba dunkkaaniya shoobbaasu. I xiskkidaashin Yaaꞌeela A woraasu.—Daannata 4:17-21.

Yaaꞌeela oottidobay, “GODAI Sisaara macca asa kushiyan aattidi immana” gaada Deboora yootidobay polettanaadan oottiis. (Daannata 4:9) Yaaꞌeela oottidobaa gaasuwan, “macca asa ubbaappe anjjettidaaro” giidi O sabbidosona.—Daannata 5:24.

Yaaꞌeelippe ay tamaarana danddayiyoo? Yaaꞌeela Israaꞌeelata maaddanawu kuuyaasu, qassi A xala maccaasa. I hanotay Xoossay hiraagay polettanaadan koshshiyabata oottanaagaa qonccissees.