Kiristtaanetu Deꞌuwaanne Haggaazuwaa SHiiquwaa Xannaꞌiyo Xuufiyan Odettida Xuufeta—Masqqala 2021
MASQQALA 6-12
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | ZAARETTIDO WOGAA 33-34
Yihoowa ‘Merinaa Kushiyaa’ Baqati Attiyo Soho Ootta
it-2-E 51
Yeshuurun
Hegee Israaꞌeelawu bonchcho suntta. “Yeshuurun” Giriiketto Septujenttiyan “siiqiyoogaa” geetettido gishshawu, siiquwaa bessiya qaala gidiis. Israaꞌeelata “Yeshuurun” giyoogee eti Yihoowaara maacettida dere geetettido gishshawu geeshsha gididi deꞌana koshshiyoogaa eta hassayissidoogee qoncce. (Zaa 33:5, 26; Isi 44:2) Zaarettido Wogaa 32:15n Yeshuurun giyo sunttay borettiis. Israaꞌeelati Yeshuurun giyo sunttaadan deꞌiyoogaa aggidi makkalidosona, bantana Medhdhidaagaa aggidosona, qassi banttana Ashshiyaagaa karidosona.
rr 120, saaxiniyaa
Nuuni Zaarettidi Minni Eqqanaadan Oottiya Maaduwaa
Hiziqeeli yelettanaappe daro layttaa kasetidi deꞌida hananabaa yootiyaa Muusee, Yihoowassi ba asaa maaddanawu wolqqay deꞌiyoogaa xalla gidennan I keehi koyiyoogaakka yootidoogaa hassayennan aggokko. Muusee hagaadan giis: “Merinaa Xoossai intteyyo qato; a merinaa kusheti intteppe garssaara de7oosona.” (Zaa 33:27) Ee, nuuni unꞌꞌettiyo wode nu Xoossaa woossikko, Yihooway nuussi qarettidi ba kushiyan loddaara denttananne nuuni zaarettidi minni eqqanaadan I nuna maaddana.—Hiz 37:10.
w11 9/15 19 ¶16
Wottaa Genccidi Woxxite
16 Abrahaamaagaadan, Muusee ba deꞌido layttan Xoossay qaalaa gelidobay polettin beꞌibeenna. Israaꞌeelati Hidootaa Biittaa gelanau giigi uttido wode, Xoossay Muuseyyo, “Biittaa haahuwan hefintti xeellanaappe attin, taani Israa7eela asaa laatissana biittaa gelakka” yaagiis. Hegaadan hanidoy, hegaappe kase inne Aarooni asaa hanotay eta lanccissidoogaappe denddidaagan, ‘Mariiba haattaa matan Israaꞌeela asaa sinttan Xoossaayyo ammanettibeenna’ gishshataassa. (Zaa. 32:51, 52) Muusee hanqqettidee woy lanccidee? Akkay. I Israaꞌeele asaa anjjidi wurssiyo wode hagaadan giis: “Inttenoo Israa7eela asau! Intte aiba anjjettidetii! GODAI ashshido intte mali oonee? I intteyyo gonddallenne inttena maaddiyaagaa; an intte xooniyo bisuwaa.”—Zaa. 33:29.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
it-2-E 439 ¶3
Muusa
Muusee hayqqiyo wode ayyo layttay 120. Geeshsha Maxaafay A minotettaabaa hagaadan gees: “Au aifee ixxibeenna; a wolqqaikka ixxibeenna.” He wodeppe doommidi mule erettibeenna manꞌꞌiyan Yihooway A moogiis. (Zaa 34:5-7) I yaatidoy Israaꞌeelati A duufuwaa eeqawu goynniyo soho oottennaadaana gidana danddayees. Qassi Dabloosi hegaa malaabaa halchchidi Muuse anhaa koyidoogee qoncce; ayssi giikko, Kiristtaane erissiyo ashkkaranne Yesuusa ishaa gidida Yihuday hagaadan giis: “SHin kiitanchchatu halaqai Mikaa7eeli Muuse ahaabaa xalahe halaqaara palamettido wode, ‘Godai nena seero’ giidoogaappe attin, cashsha qaalan a bolli pirddanau koyibeenna.” (Yih 9) Yaasu kaalettin Kanaane biittaa gelanaappe kase, Israaꞌeelati 30-gallassaa Muusessi yeekkidosona.—Zaa 34:8.
MASQQALA 13-19
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 1-2
“Ne Deꞌoy Ufayssiyaagaa Gidanaadan Waatana Danddayay?”
Minna—Yihooway Nenaara Deꞌees!
7 Xoossaa sheniyaa polanau xalana mala, nuuni a Qaalaa xannaꞌidi hegaa oosuwan peeshshana koshshees. Yaasu Muuse sohuwan sunttettido wode, Yihooway au hegaadan giis: “Minna; keehippe xala! Ta ashkkarai Muusee nena azazido higgiyaa ubbaa minttada naaga. . . . Ha Higgiyaa Maxaafai ne doonaappe shaahettoppo; an xaafettidabaa ubbaa minttada naaganau, gallassinne qammi a qoppa. Yaatikko, neeyyo ubbabaikka injjetananne giigana.” (Yaa. 1:7, 8) Yaasu he zoriyaa siyido gishshau, au ‘ubbabay injjetiis.’ Hegaadan oottikko, nuunikka keehi xaloos; qassi Xoossaa oosuwan loytti ayfiyaageeta gidoos.
Minna—Yihooway Nenaara Deꞌees
20 Ha iitanne metiya alamiyan nuna hirggissiyaabay gakkishin, Xoossaa ufayssiyaabaa oottiyoogee waayissiyaaba. SHin, Xoossay nunaara deꞌiyo gishshau nuna maaddees. Gubaaꞌiyau Huuphe gidida a Naꞌaykka nunaara deꞌees. Qassi, alame yuushuwan 7,000,000ppe dariya, nunaara issippe oottiya Yihoowa Markkati deꞌoosona. ‘Minna; xala! Yihooway ne Xoossay nenaara deꞌees’ yaagiya, 2013 laytta xiqisiyaa hassayiiddi, nuuni etaara mishiraachuwaa sabbakiyoogan nu ammanuwaa ubbatoo oosuwan bessiyaageeta gidoos.—Yaa. 1:9.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w04 12/1 9 ¶1
Yaasu Maxaafan Deꞌiya Amarida Kulkka Qofata
2:4, 5—Biittaa wochchiyaageeta oyqqanawu kawoy kiittido asata Raꞌaaba balettidoy aybissee? Raꞌaaba ba shemppuwaa shenehoo gaada wochchiyaageeta ashshidoy Yihoowan ammanido gishshataassa. Hegaappe denddidaagan, wochchanawu yiidaageeti biidosaa Xoossaa asaa qohanawu koyiya asatussi yootana bessennaagaa akeekaasu. (Maa 7:6; 21:23-27; Yoh 7:3-10) Ee, Raꞌaaba kawoy kiittidoogeeta ogiyaa balettidoogaaninne hara ‘oosuwan xillo’ geetettaasu.—Yaaq 2:24-26.
MASQQALA 20-26
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 3-5
“Ammanuwan Oottiyoobaa Yihooway Anjjees”
it-2-E 105
Yorddaanoosa
Galiilaa Abbaappe xade baggan, Yorddaanoosa shaafay 1 meetireppe 3 meetire gidiyaagaa ciimmatees; qassi 27 meetireppe biidi 30 meetire gidiyaagaa aakkees. Gidoppe attin, badhdheessaa wode Yorddaanoosa shaafay kixxidi kaseppe keehi aakkeesinne ciimmatees. (Yaas 3:15) Israaꞌeela attuma asay, maccaasaynne naati he kixxida Yorddaanoosa shaafaa, ubba qassi Yarkko katamaa mataara pinniyaakko keehi qohettana. He sohuwan haattay keehi cugettiyo gishshawu, haattaa wadhdhiyaageeta mata wode shokkidi efiis. SHin, Yihooway Yorddaanoosa shaafaa maalaaliyaabaa ootti kittiridi, Israaꞌeelaa asay mela biittaara pinnanaadan oottiis. (Yaas 3:14-17) Daro wodiyaappe guyyiyan, Elssaꞌi aara biishin Eelaasawu Yihooway hegaa mala maalaaliyaabaa oottiis; qassi Elssaaꞌa xallawukka hegaadan oottiis.—2Kaw 2:7, 8, 13, 14.
Yihooway Yootiyooban Ufaytta
17 Nuuni Xoossaa ammanidi oottiyoobay Yihoowan ammanettanaadan nuna maaddiyoy ayba ogiyaanee? Geeshsha Maxaafay Israaꞌeelati Hidootaa Biittaa geliyo wode hanidabaa yootiyoobaa qoppa. Yihooway qeeseti maachaa taabootaa tokkidi Yorddaanoosa SHaafaa gelanaadan azaziis. SHin, asay shaafaa gakkiyo wode, badheesaa iray bukkido gishshau shaafaa haattay kixxidaagaa beꞌidosona. Israaꞌeelati ay oottana danddayiyoonaa? Eti shaafaa doonan dunkkaanidi issi saaminttau woy hegaappe dariya wodiyau shaafaa kixay wodhanaashin naaganee? CHii, eti Yihoowan ammanettidi a kaaletuwaa kaallidosona. Yaatin hanidabay aybee? Taarikee hagaadan gees: “Qeeseti Yorddaanoosa SHaafaa gakkin, eta tohoi haattaa gaxaa yedhdhido wode, qommoppe duge goggiya haattai eqqi bayiis; . . . asai ubbai pinnidi wurana gakkanaassi GODAA Maachchaa Taabootaa tookkida qeeseti Yorddaanoosa SHaafaa giddon mela biittan eqqidosona.” (Yaa. 3:12-17) He guummiya haattay eqqiyo wode beꞌiyoogee ay keena ufayssiyaabakko qoppa! Israaꞌeelati Yihoowa kaaletuwan ammanettido gishshau, kaseegaappe aaruwan Yihoowan ammanidoogee erettidaagaa.
Yihooway Yootiyooban Ufaytta
18 Ha wodiyan Yihooway ba asau hegaa mala maalaalissiyaabaa oottennaagee tuma; shin eti ammanidi oottiyoobaa anjjees. Eti banttau imettida, alame yuushuwan Kawotettaabaa sabbakiyo oosuwaa oottanaadan Xoossaa ayyaanay wolqqaa immees. Qassi Yihoowayyo waannatiya Markkay Kiristtoos Yesuusi hayquwaappe denddi simmidi, he keehi koshshiya oosuwan ba erissiyo ashkkarata maaddanaagaa hagaadan yootiis: “Hegaa gishshau, intte biidi, asa ubbaa tana kaalliyaageeta oottite; . . . taani wodiyaa wurssettai gakkanaassikka ubba wode inttenaara de7iyoogaa akeekite.” (Maa. 28:19, 20) Kase dungguuxa gidida daro Yihoowa Markkati haggaaziyo wode erenna asau xalan markkattanau Xoossaa geeshsha ayyaanay banttana maaddidoogaa markkattana danddayoosona.—Mazamure 119:46; 2 Qoronttoosa 4:7 nabbaba.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w04 12/1 9 ¶2
Yaasu Maxaafan Deꞌiya Amarida Kulkka Qofata
5:14, 15—“GODAA olanchchatu gadaawa” geetettidaagee oonee? Yaasu Hidootaa Biittaa olettidi xooniyoogaa doommiyo wode A minttettanawu yiidaagee saꞌaa yaanaappe kase ‘Qaalaa’ geetettida Yesuus Kiristtoosa gidiyoogee qoncce. (Yohaannisa 1:1; Daaneela 10:13) Ha wodiyan Xoossaa asay ayyaanaa olaa olettiyo wode, bonchchettida Yesuus Kiristtoosi nunaara deꞌiyoogaa eriyoogee keehi minttettiyaaba!
MASQQALA 27–XIQIMITA 3
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 6-7
“Pattennabaa Xeellena Mala Intte Ayfiyaa Teqqite”
w10 4/15 20 ¶5
Pattennabaa Xeellenna Mala Intte Ayfiyaa Teqqite!
5 Daro wodee aadhi simmin, Israaꞌeela biitta asa gidida Akkaani xeellidoban cimettidi, olan xoonido Yarkko katamaappe omooddidobaappe amaridaagaa wuuqqiis. Yihoowa buquraa minjjiyoosawu imettiyaaba xallay attin, he kataman deꞌiya ubbabaa xayssanaadan Xoossay azaziis. Israaꞌeelati kataman deꞌiyaabaa amottidi “aibanne ekkennaadan” ‘baqa gididabaappe bantta huuphiyawu naagettanaadan’ woy haakkanaadan etawu odettiis. Akkaani azazettennan ixxin, Israaꞌeela asay Aaya katamaa asan xoonettiis; qassi daroti hayqqidosona. He hanotay qoncciyaa kiyana gakkanaashin Akkaani wuuqqidoogaa ammanibeenna. Akkaani, ‘omooddido miishshaa beꞌidi, ekkanau amottido gishshau ekkidoogaa’ yootiis. I ba ayfiyan xeellidi amottidobay anne “ayyo de7iyaabaa ubbaa” xayssiis. (Yaasa 6:18, 19; 7:1-26) Akkaani ekkanau baassi paqqadettibeennabaa ba wozanan amottiis.
w97 8/15 28 ¶2
Nagaraa Oottidobaa Yootana Koshshiyoy Aybissee?
Nagaraa oottidobaa yootana koshshiyo issi gaasoy hegee gubaaꞌiyaa geeshshatettay naagettananadan oottiyo gishshataassa. Yihooway geeshsha Xoossa. Awu goynniyaa ubbay ayyaanaabaaninne asatettan geeshsha gidanaadan I koyees. A Qaalay hagaadan gees: “Xoossau azazettite; intte kase erennan amottido amuwaa kaalloppite. SHin inttena xeesida Xoossai geeshsha gididoogaadan, inttekka intte ooso ubban geeshsha gidite. Xoossaa maxaafan, ‘Taani geeshsha gidiyo gishshau, inttekka geeshsha gidite’ geetettidi xaafettiis.” (1 PHeexiroosa 1:14-16) Geeshsha gidennabaa woy moorobaa oottiyaageeta suurissanawu woy eta bohanawu bessiyaabaa oottana xayikko, eti kumetta gubaaꞌee tunanaadaaninne Yihoowa ufayssennaadan oottana danaddayoosona.—Yaasa, shemppo 7ra geeddarissa.
w10 4/15 21 ¶8
Pattennabaa Xeellenna Mala Intte Ayfiyaa Teqqite!
8 Ayfiyan xeellidi qaaqqatiyoobaynne ashuwaa amoy tumu Kiristtaanetakka qohana danddayees. Hegaa gishshau, nuuni xeellidi amottiyoobaara gayttidaagan nu huuphiyaa seeranaadan Xoossaa Qaalay minttettees. (1 Qor. 9:25, 27; 1 Yohaannisa 2:15-17 nabbaba.) Xillo asa gidida Iyyoobi xeelliyoogeenne amottiyoogee keehippe gayttidaba gidiyoogaa akeekiis. “Maccaasa xeellada amottennaadan, taani ta aifiyaara maachchaa maacettaas” yaagiis. (Iyy. 31:1) Iyyoobi maccaasaa bessenna ogiyan kushiyan bochiyoogaappe haakkiyoogaa xalla gidennan, hegaa malabaa qoppanaukka koyibeenna. Yesuusi: “Maccaaro xeellidi amottiya ubbai, ba wozana giddon he wode iira shaaramuxiis” giido wode, kandduwaara gayttidaban qofay geeshsha gidana bessiyoogaa qonccissiis.—Maa. 5:28.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Nabbabiyaageetu Oyshaa
Beni wode, direttida katamaa oyqqanawu dooddiyoogee meeze gididaba. Olan xooniyaageeti dooddidi takkin takkana xayin, asay goꞌettiyoobaappe attidabaa aybanne gujjin, he katamaa buquraa ubbaa bonqqoosona. Gidikkokka, biittaa bookkidi xannaꞌiyaageeti Yarkko katamay laalettido sohuwaappe daro kattaa demmidosona. Biblikal Arkiyoloji Riviwu giyo xuufee hegaa xeelliyaagan hagaadan gees: “Laalettidabaappe beettida ubbabaappe dariyaagee urqqa miishshaanne kattaa. . . . Hagee Palesttina biittan biittaa bookkidi xannaꞌiya asati demmido ubbabaappe dumma. Geella, issi woy naaꞌꞌu xaaroy beettana danddayees; shin hagaa keena daro kattay mule beetti erenna.”
Israaꞌeelati Yarkkon deꞌiya kattaa bonqqibeennay aybissakko Geeshsha Maxaafay yootees. Eti hegaadan oottennaadan Yihooway eta azazi wottiis. (Yaas. 6:17, 18) Israaꞌeelati ofinttan kattaa cakkosaara he katamaa oyqqido gishshawu, he wode yan daro kattay deꞌees. (Yaas. 3:15-17; 5:10) Yarkkon daro kattay attidoogee, Geeshsha Maxaafay yootiyoogaadan Israaꞌeelati he katamaa dooddidi daro takkibeennaagaa bessees.
XIQIMITA 4-10
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 8-9
“Gabaaꞌoona Asatuppe Tamaariyoobaa”
it-1-E 930-931
Gabaaꞌoona
Yaasa Haasayissidobaa. Hiiwetu kawotettay xayana bessiya Kanaane kawotettatu laappunatuppe issuwaa. Yaasu wode, Gabaaꞌoona kataman Hiiweti deꞌoosona. (Zaa 7:1, 2; Yaas 9:3-7) Kanaaneti ubbay issi issitoo Amooreta geetettiyaaba milatees; yaatiyo gishshawu, Gabaaꞌoonati Amooretakka geetettoosona. (2Sam 21:2; Doo 10:15-18; 15:16) Gabaaꞌoonati hara Kanaanetuppe dummatoosona. Eti bantta katamay gitanne bantta olanchchati wolqqaama gidikkonne, Yihooway Israaꞌeelatussi olettiyo gishshawu eta eqettana danddayennaagaa akeekidosona. Yaaniyo gishshawu, Yarkko katamaynne Aaya katamay xayi simmin, Gabaaꞌoona asati Gilggaalan deꞌiya Yaasuura sarotettaa maachchaa maacettanawu akko asaa kiittidosona. He asati Hiiwetu katamatu Kafiirappe, Baꞌerootappenne Qiriyaati-Yiꞌaariimappe kiitettennan aggokkona. (Yaas 9:17) He kiitettida Gabaaꞌoonati Israaꞌeelati xooni oyqqanasaappe keehi haahosan deꞌiya biittaappe yiida asa milatidi, wurida ceega maayuwaa maayidi, wotti sikkido caammaa bantta tohuwan wottidi, daakettidanne wotti sikkido eessaa ogorota, curqqa joyneta, qassi melidanne puulummida qumaa ekkidi biidosona. Yihooway ba wolqqaama kushiyan Gibxxetanne Amooretu kawota Sihoonanne Ooga waatidaakko siyidoogaa yootidosona. SHin Yarkkonne Aaya katamatun hanidabaa yootibookkona; he odoy eti “daro haaho” giido biittaa eti denddanaappe kase gakkenna gishshawu hegaadan hayyottidosona. Israaꞌeela maabaraa kaalettiyaageeti eta naqaashaa qoridinne ammanidi eti banttanaara saro deꞌana mala maacettidosona.—Yaas 9:3-15.
w11 11/15 8 ¶14
“Ne Akeekan Zemppoppa”
14 Kaymida gubaaꞌiyaa cimata gujjin, nuuni ubbay polo gidenna gishshau, kuushshaa kuuyiyo wode kaaletuwau Yihoowa oychennan aggenna mala naagettana koshshees. Cincca Gabaaꞌoonati haaho dereppe yiidaba milatidi, ceega maayuwaa maayidi, wotti sikkido caamma wottidi yiido wode, Yaasunne he wode deꞌiya Israaꞌeela cimati oottidobaa qoppa. Yaasunne he cimati Yihoowa oychennan, Gabaaꞌoonatuura sarotettaa maachaa maacettidosona. Eti maacettido maachaa Yihooway guyyeppe maayidaba gidikkonne, a kaaletuwaa koyennan ixxido ha hanotay nu goꞌꞌau Geeshsha Maxaafan xaafettanaadan oottiis.—Yaas. 9:3-6, 14, 15.
w04 10/15 18 ¶14
“Biittaa Gomppan Hemetta”
14 He kiittido asati hagaadan giidosona: “Nuuni ne ashkkarati GODAA ne Xoossaa woriyaa siyidi, daro haaho biittaappe yiida.” (Yaasa 9:3-9) Gabaaꞌoonatu maayoynne eta shinqqee haahosaappe yiidaba milatissikkonne, eti Israaꞌati deꞌiyo Gilggaalappe 30 kiilomeetire gidiyagaa haakkiyaasaappe yiidosona. SHin, Yaasunne maabaraa kaalettiyaageeti eta ammanidi Gabaaꞌoonatuuranne eta heeran deꞌiya hara katamatuura dabbotaa maachchaa maacettidosona. Gabaaꞌoonati bantta shemppuwaa ashshanaagaa xallaa qoppidi cimmidonaa? CHii, hegee eti Israaꞌeela Xoossaa ufayssanawu koyidoogaa bessees. Yihooway Gabaaꞌoonati “Israa7eela maabaraassinne GODAAYYO yarshshiyoosaassi mittaa qanxxanaadaaninne haattaa tikkanaadan” paqqadiis. (Yaasa 9:11-27) Gabaaꞌoonati asay ziqqi ootti xeelliyo oosuwaa bantta dosan Yihoowassi oottiyoogaa aggibookkona. Baabilooneppe simmidi beeta maqidasiyaa zaarettidi keexxiyo oosuwaa oottida Naataniimetuppe amaridaageeti eta gidennan aggokkona. (Ezra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Xoossaara sarotettan deꞌanawu baaxetiyoogaaninne asay ziqqi ootti xeelliyo oosuwaakka gidin, eeno giidi awu oottiyoogan eta leemisuwaa kaallana danddayoos.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
it-1-E 1030
Kaqqiyoogaa
Yihooway Israaꞌeelatussi immido higgee yootiyoogaadan, danobaa oottida issota issota woridi, harati naagettanaadan asi beꞌana mala, eti ‘Xoossan qanggettidaba’ gididi mittaa bolli kaqettoosona. Mittaa bolli kaqettidi hayqqida bitaniyaa anhay away wullanaappe kase moogettana bessees; anhaa mittaa bolli ayssiyoogee Xoossay Israaꞌeelatussi immido biittaa tunissees. (Zaa 21:22, 23) Worido uri Israaꞌeela asa gidana xayikkokka Israaꞌeelati he higgiyaa kaallidosona.—Yaas 8:29; 10:26, 27.
XIQIMITA 11-17
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 10-11
“Yihooway Israaꞌeela Asaassi Olettiis”
it-1-E 50
Adoonixedeqa
Israaꞌeelati Hidootaa Biittaa xoonidi oyqqiyo wode I Yerusalaame kawo. Adoonixedeqinne Yorddaanoosappe arggo baggan deꞌiya hara guutta kawotettati hashetidi xooniiddi deꞌiya Yaasu olanchchata teqqanawu malidosona. (Yaas 9:1-3) SHin, Gabaaꞌoona kataman deꞌiya Hiiweti Yaasuura sigettidosona. Haratikka morkkiyaakko baqatenna mala haluwaa kessanawu, Adoonixedeqi ba olanchchata Amoretu oyddu kawotettatu olanchchatuura walakkidi, Gabaaꞌoonata dooddidi etaara olettiis. Yaasu Gabaaꞌoonata gita ashettaa ashshidi hashetida olanchchata xoonin, he ichchashu kawoti baqatidi Maqqeedaa katamaa matan deꞌiya gonggoluwan qosettidosona. Adoonixedeqanne hara oyddu kawota Yaasu ba olanchchatu sinttan woriis; qassi eta mittan kaqqiis. Wurssettan eta anhaa gonggoluwan zaarettidi olin, hegee etawu duufo gidiis.—Yaas 10:1-27.
it-1-E 1020
SHachchaa
Yihooway goꞌettiis. Yihooway ba giidobaa polanawunne ba gita wolqqaa bessanawu goꞌettido wolqqaamabatuppe issoy shachchaa. (Maz 148:1, 8; Isi 30:30) SHachchay gaden mokkidabaa ubbaa duge zaaridi dippi oottido, mitta ubbaa mentterettidonne Goshena biittan deꞌiya Israaꞌeelata qohennan aggidi karen attida asaakka mehiyaakka worido, beni Gibxxe biittan wodhdhida laappuntta boshay hegaa malabay xaafettidabaappe koyroogaa. (Kes 9:18-26; Maz 78:47, 48; 105:32, 33) Guyyeppe Hidootaa Biittan, Amoretu ichchashu kawotettati issippe Gabaaꞌoonatu bolli denddin, Yaasu kaalettido Israaꞌeelati eta ashshanawu biido wode, Yihooway he Amoretu bolli wolqqaama shachchaa yeddiis. He wode Israaꞌeelati woridoogeetuppe shachchay woridoogeeti keehi daro.—Yaas 10:3-7, 11.
w04 12/1 11 ¶1
Yaasu Maxaafan Deꞌiya Amarida Kulkka Qofata
10:13—Hegaa malabay waanidi hanana danddayii? Saluwaanne saꞌaa medhdhida Yihoowawu “danddayettennabi tumu de7iiyye?” (Doomettaabaa 18:14) Yihooway koyikko, saꞌan deꞌiya urawu awaynne aginay qaaxxennaba milatanaadan, saꞌaa ba koyidoogaadan qaattana danddayees. Woy qassi awaappenne aginaappe pooꞌoy yiyo ginaa laammidi eti biittan pooꞌissiyoogaa aggennaadan oottidi, saꞌaynne aginay kaseegaadankka yuuyanaadan oottana danddayees. Aynne gidin, asi deꞌido wode ubban, “he gallassaa mala gallassi hegaappe kase gidinkka, hegaappe haa simminkka mulekka de7ibeenna.”—Yaasa 10:14.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w09 3/15 32 ¶5
Nabbabiyaageetu Oyshaa
Issi issi maxaafati Geeshsha Maxaafan odettidoogeenne etappe goꞌettidoogeeta gidiyoogee hegeeti geeshsha ayyaanay kaalettin xaafettidosona gaanaadan oottenna. SHin, xaafettida ‘nu Xoossaa qaalaa’ ubbaa Xoossaa Yihooway naagidi wottiis, qassi he qaalay “merinau eqqidi de7ees.” (Isi. 40:8) Ee, nuuni “kumettanne lo77o ooso ubbau [giigidaageeta] gidana mala” koshshiyaabaa xallaa Yihoooway Geeshsha Maxaafan deꞌiya 66 maxaafatun xaafissiis.—2 Xim. 3:16, 17.
XIQIMITA 18-24
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 12-14
“Kumetta Wozanan Yihoowa Kaalla”
w04 12/1 12 ¶2
Yaasu Maxaafan Deꞌiya Amarida Kulkka Qofata
14:10-13. Kaaleebawu layttay 85 gidikkonne, I Keebroona katamaa heeraa geeshshanawu oychchiis. He heeran keehi adussa gidida Anaaqe zareti deꞌoosona. Olaa meezee deꞌiyo Kaaleebi Yihooway maaddin he heeraa xoonidi oyqqiis; qassi Keebroona katamay baqati biidi attiyo katama gidiis. (Yaasa 15:13-19; 21:11-13) Kaaleebi oottidobay Xoossaa oosuwan deexxiyaabay imettikko, nuuni yayyidi aggenna mala nuna minttettees.
w06 10/1 18 ¶11
Ammanuuwaaninne Xoossaa Yayyiyoogan Xala Gidiyoogaa
11 Hegaa mala ammanoy diccenna durumaa mala gidenna. Nuuni tumaa ogiyan deꞌiyo wode, hegaa goꞌꞌaanne nu woosaa zaaruwaa ‘xeelli beꞌiyo’ wodenne nu deꞌuwan Yihooway nuna kaalettiyoogaa akeekiyo wode nu ammanoy minnees. (Mazamure 34:8; 1 Yohaannisa 5:14, 15) Yaasunne Kaaleebi Xoossaa kehatettaa xeelli beꞌin eta ammanoy minnidoogee qoncce. (Yaasa 23:14) Hagaa akeeka: Israaꞌeelati bazzuwan 40-layttaa bichchaari simmin, Xoossay etawu qaalaa gelidoogaadan, eti paxa attidosona. (Qoodaabaa 14:27-30; 32:11, 12) Kanaane biittaa xoonido usuppun layttan etawu maatay imettiis. Wurssettan, eti daro layttawu payyatettan ufayttidi deꞌidosonanne banttawukka laataa demmidosona. Yihooway ammanuwaaninne xalatettan awu oottiyaageeta anjjees!—Yaasa 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
it-1-E 902-903
Gebaalata
Yihooway Yaasu wode Israaꞌeelati biron oyqqibeenna heeratu qoodan ‘Gebaalatu biittaykka’ deꞌiyoogaa yootiis. (Yaas 13:1-5) SHin, issi issi asati hegee bala giidi boroosona. Ayssi giikko, Gebaala katamay Israaꞌeela biittan huuphessa baggan keehi (Danappe huuphessan 100 kilomeetire gidiyaagaa) haakkidi deꞌees, qassi Israaꞌeelati he biittaa xoonidi oyqqidoba milatenna. Issi issi eranchchati Ibraawetto xuufee ha xiqisiyan moorettennan waayi aggana, qassi koyroogee “Liibaanoosa mata biittaa” woy ‘Gebaalatu zawaa gakkanaashin’ geennan aggenna yaagoosona. SHin, Yaasa 13:2-7n Yihooway yootidobay hanotaadaana gidiyoogaa qoppana koshshees. Yaatiyo gishshawu, Israaꞌeelati Gebaala biittaa oyqqibeennay azazettibeenna gishshataassa gidana danddayees.—Yaas 23:12, 13ra geeddarssa.
XIQIMITA 25-31
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | YAASA 15-17
“Intte Alꞌꞌo Laataa Naagite”
it-1-E 1083 ¶3
Kebroona
Israaꞌeelati tohossa Kanaane biittaa woraajjidi Kebroonan deꞌiyaageetanne eta kawuwaa (Hohaama kaallidaageeta gidoogee qoncce) xayssidosona. (Yaas 10:36, 37) Gidoppe attin, Israaꞌeelati Yaasu kaalettin Kanaaneta xoonikkonne, xoonido sohotun naagiyaageeta essidoba milatenna. Israaꞌeelati harasan olettishin Anaaqeti zaarettidi Kebroona oyqqidoogee qoncce; yaatin guyyeppe Kaalebi (woy Kaalebi kaalettin Yihudaa naati) he katamaa etappe wotti ekkana koshshiis. (Yaas 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Daan 1:10) Koyro Yihudaa zare gidida Kaalebawu imettida Kebroona katamay, baqati biidi attanawu dummatida katama gidiis. Hegaa bollikka qeesetu katama gidiis. SHin, ‘Kebrooninne A yuushuwan deꞌiya hentta gadee’ Kaalebawu laata gidiis.—Yaas 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1-E 848
Wolqqan Ootissiyo Oosuwaa
Beni wode olan xoonettidaageeti aylle gidiyo gishshawu eti darotoo “deexo oosuwaa” (Ibraawettuwan, mas) woy wolqqan ootissiyo oosuwaa oottiyoogee qoncce. (Zaa 20:11; Yaas 16:10; 17:13; Ast 10:1; Isi 31:8; Zil 1:1) Israaꞌeelati eta huqqunnida Gibxxe kaabboti naagishin, minjjiyo katamata gidida, Piitoomanne Raamisa aylletettan keexxidosona. (Kes 1:11-14) Guyyeppe eti Hidootaa Biittaa gelidi, Yihooway azazidoogaadan he biittan deꞌiya Kanaaneta ubbaa yedissidi eta muleera xayssiyoogaa aggidi, eta aylle kessidi wolqqan deexo oosuwaa ootissidosona. Hegee Isrraaꞌeelati cimettidi worddo xoossatussi goynnanaadan oottidi eta qohiis. (Yaas 16:10; Daan 1:28; 2:3, 11, 12) Kawuwaa Solomonikka he Kanaanetu zerettata, hegeekka Amooreta, Hiiteta, Parzzeta, Hiiwetanne Yaabuuseta deexo oosuwaa wolqqan ootissiis.—1Kaw 9:20, 21.
it-1-E 402 ¶3
Kanaane
Gita xoonuwaappe daro Kanaaneti attidi haarettanawu makkalikkokka, Yihooway “eta aawatuyyo immanau caaqqido biittaa ubbaa Israa7eela asaayyo immiis,” eta “ubba baggaarakka shemppissiis,” qassi Yihooway “Israa7eela asaayyo immana giido lo77o qaalaa ubbaa poliisippe attin issoinne sa7an attibeenna” gaana danddayettees. (Yaas 21:43-45) Israaꞌeela yuushuwan deꞌiya morkketi ubbay yayyidosonanne Israaꞌeelata hirggissiyaaba gidibookkona. Biittay sohuwaara baysa attin doꞌay corattenna mala Xoossay kanaanetta “guuttaa guuttaa” xoqolli kessanaagaa kasetidi yootiis. (Kes 23:29, 30; Zaa 7:22) Kanaanetussi paran gooshettiya birataappe oottido gaaretinne hara wolqqaama ola miishshati deꞌikkokka, Israaꞌeelati wurssettan amarida heerata oyqqibeennaagee Yihooway qaalaa gelidobaa polana danddayibeennaagaa bessiyaaba gidenna. (Yaas 17:16-18; Daan 4:13) SHin Israaꞌeelati amarida olatun xoonettidoy eti Xoossawu ammanettibenna gishshataassa gidiyoogaa xaafettidabay bessees.—Qoo 14:44, 45; Yaas 7:1-12.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Ereetii?
Beni Israaꞌeela biittay Geeshsha Maxaafay qonccissiyoogaa mala woray darido biittee?
HIDOOTAA BIITTAN issi issi heeran woray kumidoogaanne ‘cora’ mittay deꞌiyoogaa Geeshsha Maxaafay qonccissees. (1 Kaw. 10:27; Yaas. 17:15, 18) SHin, he biittan darosan woray qeexetti wurido gishshawu, issi issi asay Geeshsha Maxaafay yootiyoogaadan kase cora mittay deꞌiyoogaa sirana danddayees.
Layf in Biblikal Izraꞌel giyo maxaafay “beni Israaꞌeelan woray ha wodeegaappe daro” gidiyoogaa qonccissees. Gezziyan darosan xiidday (Pinus halepensis), wolaynne (Quercus calliprinos), terebinz (Pistacia palaestina) giyo mittay deꞌees. Deretiyaasaappenne Meediteraaniyaa abbaa xanxxaappe gidduwan deꞌiya SHefela giyo heeran keehi daro ettay (Ficus sycomorus) deꞌees.
Plants of zi Baybil giyo maxaafay Israaꞌeelan issi issi heeran ha wodiyan mitti mule baynnaagaa yootees. Hegaadan aybissi hanidee? He maxaafay, “Asay mittaa aggennan qanxxiyo waanna gaasoy goshshawunne henttawu gadiyaa aassanaassa gidikkokka, keexxanawunne eettanawukka aggennan qanxxees” yaagidi, hegee loddan loddan hanidoogaa qonccissees.