Kiristtaanetu Deꞌuwaanne Haggaazuwaa SHiiquwaa Xannaꞌiyo Xuufiyan Odettida Xuufeta
ISIINE 4-10
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 2 SAMEELA 18-19
“Ashkke Gidiyoogan Barzzillaayi Keehi Loꞌꞌo Leemiso”
Cimida Kiristtaanetoo—Intte Ammanettiyoogaa Yihooway Nashshees
Heezzu asati hiixxiyoobata, dumma dumma kattaanne koshshiya miishshata kehatettan ehiidosona. Etappe issoy Barzzillaaya. (2 Sam. 17:27-29) Abeselooma makkalaa teqqin, Daawiti Yerusalaame simmiyo wode Barzzillaayi A Yorddaanoosa gakkanawu moyssiis. Yerusalaame I baanaadan Daawiti A oychchiis. Barzzillaayi “daro dure asa,” qassi kawoy immana giidobay ayyo koshshiyaaba gidenna; yaatikkonne, kawoy koshshiyaabaa ayyo immanaagaa yootiis. (2 Sam. 19:31-33) SHin Daawiti Barzzillaaya eeshshaanne I zorana danddayiyo aybanne nashshennan aggenna. Kawo keettan deꞌiyoogeenne oottiyoogee gita maata gidiyoogee erettidaagaa!
Cimida Kiristtaanetoo—Intte Ammanettiyoogaa Yihooway Nashshees
Ba hanotaa akeekiya ashkke Barzzillaayi bawu layttay 80 gididoogaa yootiis. I gujjidi, “Taani ha77i iitaanne lo77uwaa shaakkada eranau danddayiyaanaa?” yaagiis. I giidobay woygiyoogee? Ba deꞌido adussa wodiyan Barzzillaayi aadhdhida eratettaa demmidoogee erettidaba. Qassi guyyeppe Kawuwaa Robiꞌaama ‘cimati’ zoridoogaadan, I he wodekka loꞌꞌo zoriyaa zorana danddayees. (1 Kaw. 12:6, 7; Maz. 92:12-14; Lee. 16:31) Yaatiyo gishshawu, Barzzillaayi iitaanne loꞌꞌuwaa shaakkiyoogaabaa yootidoy cimatettay A bolli gattidobaa gidennan aggenna. I malꞌꞌuwaa masuhuwaa shaakkiyoogaaranne siyiyoogaara gayttidaagan cimatettay bana qohidoogaa yootiis. (Era. 12:4, 5) Hegaa gishshawu, Daawiti Kimihaama Yerusalaame efaanaadan Barzzillaayi oychchiis; Kimihaami Barzzillaaya naꞌaa gidennan aggenna.—2 Sam. 19:35-40.
Paacee Gakkishin Ashkke Gidana Danddayaasa
6 Barzzillaayi bessiyaabaa kuuyanaadan ashkketettay a maaddiis. I Daawita shoobiyaa ekkennan ixxidoy aawatettaa ekkana danddayenna gishshataassa woy woppu giidi deꞌanawu koyido gishshataassa gidenna. I laamettiiddi deꞌiya ba hanotaanne ba abbee danddayennabaa akeekiis. I bawu danddayettiyaabaappe aarobaa ekkanawu koyibeenna. (Galaatiyaa 6:4, 5 nabbaba.) Nuuni maataa, sunttatettaa, woy erettiyoogaa mintti qoppikko, hegee nu xallawu qoppanaadan, annacettanaadaaninne wurssettan azzananaadan oottees. (Gal. 5:26) SHin ashkketettay ubbatikka issippetettan bantta eraaninne bantta oosuwan Xoossaa bonchissanawunne harata keehi goꞌꞌanawu qoppanaadan maaddees.—1 Qor. 10:31.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
‘Wottaa Woxxada Wurssa’
19 Neeni koyiyoogaa keena Yihoowawu oottennaadan diggiya metoy nena gakkiyaabanne harati ne hanotaa akeekennabadan neeyyo siyettiyaaba gidikko, Mafibosheeta hanotan neeni minettana danddayaasa. (2 Sam. 4:4) I abbiyaa pacaa genccana koshshiis, qassi Kawuwaa Daawiti abaa balan qoppidi A likke gidenna ogiyan oyqqiis. Mafibosheeta hegaa malabay gakkidoy I mooridobaana gidenna. Gidikkonne, I lanccibeenna. I demmido loꞌꞌobaa gishshawu galatiis. Daawiti awu kase kehidobaa gishshawu I galatiis. (2 Sam. 9:6-10) Hegaa gishshawu, Daawiti A bessenna ogiyan oyqqido wode, Mafibosheeti hegaara gayttida ubbabaa yuushshi qoppiis. Daawiti mooridoban I lanccibeenna. Qassi Daawiti oottidobaa gishshawu I Yihoowa amassalibeenna. Mafibosheeti Yihooway sunttido kawuwaa I maaddana danddayiyooban xeelaa wottiis. (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30) Mafibosheeti oottido loꞌꞌobaappe nuuni tamaaranaadan Yihooway hegaa Geeshsha Maxaafan xaafissiis.—Roo. 15:4.
ISIINE 11-17
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 2 SAMEELA 20-21
“Yihooway Suure Pirddiya Xoossaa”
Nabbabiyaageetu Oyshaa
He maachchay Kawuwaa Saaꞌoola wodekka oottees. Kawoy he maachchaa naagennan aggidi Gabaaꞌoona asata xayssanawu maliis. Hegee ‘Saaꞌoolinne A asati suuttaa gussidoogawu oyshettanadan’ oottiis. (2 Sam. 21:1) Wurssettan, Daawiti kawotiis. Paxa attida Gabaaꞌoona asati banttana gakkida gita naaquwaa assi yootidosona. Saaꞌooli oottido gita nagaray atto geetettanaadaaninne Yihooway biittaa anjjanaadan waatana koshshiyaakko Daawiti eta oychchiis. Gabaaꞌoona asati miishshaa oychchibookkona; shin eti ‘paxa attennaadan maqettida’ bitaniyaa laappun attuma naati banttassi imettanaadan oychchidosona. (Qoo. 35:30, 31) Eti oychchidobaa Daawiti poliis.—2 Sam. 21:2-6.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Gubaaꞌiyaa Cimati ‘Nuna Ufayssanau Nunaara Oottiyaageeta’
14 Seexaanaynne harati eta teqqanau koyikkonne, Yihoowa Markkati alame yuushuwan Xoossau haggaaziiddi deꞌoosona. Xoonana danddayennaba malatiya wolqqaama metoy nu giddoppe amaridaageeta gakkiis. SHin, Yihoowan wozanappe ammanettida; qassi Daawiti Gooliyaada woranau minotettaa demmidoogaadan, metiya wodiyan ammanettiyaageeta gididi deꞌida. Gidikkokka, ubbatoo ha alamiyaara olettiyoogee nuuni issi issitoo daafuranaadaaninne hidootaa qanxxanaadan oottees. Hegaa mala wodiyan, haroode genccana danddayiyo metoy nuuni yibbaatanaadan oottana danddayees. Daroti bantta deꞌuwan akeekidoogaadan, hegaa mala wodiyan gubaaꞌe cimay maaddiyoogee nuuni zaarettidi ufayttanaadaaninne minnanaadan oottana danddayees. Layttay 60ppe bolla gidido issi aqinyaa hagaadan gaasu: “Amarida wodiyaappe kase, tana guuttaa sakkido gishshau, haggaazoy tana daafurssiis. Issi cimay tau abbee paccidoogaa akeekidi, tana haasayissiis. Nuuni minttettiyaabaa Geeshsha Maxaafaappe haasayida. I tana zoridobaa oosuwan peeshshada hegan goꞌettaas.” A gujjada, “He cimay ta wolqqay hitidoogaa akeekidi tana maaddidoogee i keehi siiqiyoogaa bessiyaaba!” yaagaasu. Abishaayi Daawita maaddidoogaadan, nuna maaddanau giigi uttidanne nuuyyo qoppiya cimati deꞌiyoogaa eriyoogee keehi ufayssiyaaba.
ISIINE 18-24
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 2 SAMEELA 22
“Yihooway Maaddanaagaa Ammanetta”
Neeni Tumuppe ‘Xoossaakko SHiiqana’ Danddayay?
11 Xoossay ‘wolqqan mino’ gidiyoogaa nabbabidi nuuni akeekiyoobay deꞌees. (Isiyaasa 40:26) SHin Zoꞌo Abbaa giddoora Xoossay Israaꞌeelata waati pinttidaakko, pinttidi he deriyaa 40 layttawu bazzuwan waati naagidaakko nabbabiyo wode aaruwan akeekoos. Goggiya haattay shaahettiyoogaa qoppana danddayaasa. Qassi abbay shaahettido sohuwaara, doorettida haattay naaꞌꞌu baggankka godadan minnidi eqqidaashin, geella 3,000,000 gidiya asay hemettiyoogaa qoppana danddayaasa. (Kessaabaa 14:21; 15:8) Bazzuwan etassi koshshiyaabaa Xoossay kunttidoogaa akeekana danddayaasa. Haattay zaallaappe xuuqqiis. Deebbo ayfe mala bootta qumay saꞌan beettiis. (Kessaabaa 16:31; Qoodaabaa 20:11) Yihooway he hanotan baayyo wolqqay deꞌiyoogaa qonccissiyoogaa xalla gidennan, I he wolqqaa ba asaa gishshawu goꞌettana danddayiyoogaa qonccissiis. Nuuni woossiyo woosay ‘nuuni naagetti attiyo sohonne nuuyyo wolqqa gidiya, nuna metoy gakkiyo wode, maaddanawu ubbaton matan deꞌiya’ Xoossaakko gakkiyoogaa eriyoogee minttettennee?—Mazamure 46:1.
Yihooway Ammanettiyoogaanne Atto Giyoogaa Akeeka
3 Ammanettiya uri ba siiqiyo uraa baqqi oyqqiya asa. I he ura ubbatoo maaddiyoogan a siiqiyoogaa bessees. I metenna wode xallan gidennan, waayissiya wodiyankka hegaadan oottees. Geeshsha Maxaafay Yihooway “ammanettiyaagaa” gidiyoogaa yootees. Aagaadan ammanettiya hara ooninne baa.—Ajj. 16:5, NW.
4 Yihooway ammanettiyaagaa gidiyoogaa bessiyoy ayba ogiyaanee? I ammanettidi baassi goynniyaageeta mule aggenna. Hegaadan assi goynniyaageetuppe issuwaa gidida, Kawuwaa Daawiti Yihooway ammanettiyaagaa gidiyoogaa yootiis. (2 Sameela 22:26 nabbaba.) Daawita metoy gakkido wode, Yihooway ammanettiyaagaa gididi a kaalettiis, naagiisinne ashshiis. (2 Sam. 22:1) Yihooway ammanettiyoogaa yootiyoogaa xalla gidennan, oosuwankka bessidoogaa Daawiti erees. Yihooway Daawitassi ammanettidoy aybissee? Daawitikka ‘ammanettiyaagaa’ gidiyo gishshataassa. Yihooway baassi ammanettidi goynniyaageeta siiqees; qassi bau ammanettiyaageetussi ikka ammanettees.—Lee. 2:6-8.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Yihoowan Wozanappe Ammanettiyoogee Woppu Gaanaadan Oottees
7 Daawiti Xoossaakko woossiyo woosay hada gidennaagaa ammanettiyo gishshau yayyenna. Yaatiyo gishshau, i, “GODAI tana naagiyo gishshau, taani zin77ada xiskkaisinne beegottais” yaagidi yexxiis. (Maz. 3:5) Akeekennan morkkee qohuwaa gattana danddayiyo qammaanikka, Daawiti yayyennan xiskkees. I kase ba deꞌuwan beꞌidoban Xoossaa maadoy appe shaahettennaagaa wozanappe ammanettiyo gishshau, beegottanaagaa ammanees. ‘Yihoowa ogiyaa’ minttidi kaalliyaabanne appe mule shaahettennaba gidikko, nuunikka hegaadan ammanettana danddayoos.—2 Sameela 22:21, 22 nabbaba.
ISIINE 25-31
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 2 SAMEELA 23-24
“Neeni Immiyoobay Ne Goꞌꞌaa Agga Bayiyoogaa Bessii?”
it-1 146
Ornna
Ornni yarshshuwaassi goꞌettiyo awudiyaa, booratanne mittaa miishsha qanxxissennan immanawu koyennan aggenna; shin Daawiti miishsha qanxxennan ekkanawu koyibeenna. Naaꞌꞌantto Sameela 24:24y, Daawiti awudiyaanne boorata Ornnappe ishatamu xaqara biran (110 Amarkkaa doolaariyan) shammidoogaa qonccissees. SHin, Daawiti yarshshuwaa keexxiyo sohuwawu 600 worqqa santtimiyaa (77,000 Amarkka doolaare gidiyaagaa) qanxxidoogaa 1 Hanidabaa Odiya 21:25y yootees. Naaꞌꞌantto Sameela xaafidaagee, yarshshiyo sohuwaanne yarshshanawu koshshiyaabata shammiyo miishsha xallaa yootiis; yaatiyo gishshawu I, hageeti shamettido miishsha xallaa yootiis gaana danddayettees. Hara baggaara qassi, Koyro Hanidabaa Odiya maxaafaa xaafee, guyyeppe beeta maqidasiyaa keexxiyo oosuwawu koshshiya ubbabaa shammiyo miishshaa qonccissidi yootiis. (1Odi 22:1-6; 2Odi 3:1) Beeta maqidasiyaa keexxanawu koshshiya sohoy keehi gita gidiyo gishshawu, Daawiti 600 worqqa santtimiyan shammidoy yarshshiyoosaa keexxanawu koshshiya soho xalla gidennan, keehi aaho sohuwaa shammiis.
Tumaa Baaso Qofaappe Tamaarite
8 Issi Israaꞌeela asi yarshshiyoy Yihoowa wozanappe galatiyoogaa bessanau ba dosaana gidikko, woy xuuggiyo yarshshuwaagaa mala hanotan Xoossan nashettanau koyidi gidikko, bessiya mehiyaa dooranau metootenna. He uri baayyo deꞌiya ubbabaappe loꞌꞌuwaa Yihoowayyo immanau ufayttees. Ha wodiyan Kiristtaaneti Muuse Higgiyan odettida yarshshuwaa yarshshennaba gidikkokka, eti Yihoowayyo oottanau bantta wodiyaa, wolqqaanne aquwaa goꞌettiyoogan yarshshuwaa shiishshoosona. Kiitettida PHauloosi Kiristtaaneti bantta hidootaa ‘asau yootiyoogee,’ qassi ‘loꞌꞌobaa oottiyoogeenne banttau deꞌiyaabaa hara uraara shaakkiyoogee’ Xoossaa ufayssiya yarshsho gidiyoogaa qonccissiis. (Ibr. 13:15, 16, NW) Yihoowa ashkkarati ayyo oottiyoogan etau siyettiyaabay, Xoossay etau immido ubbabau a keehippe galatiyoogaa bessees. Yaatiyo gishshau, ha wodiyan Yihoowayyo oottiyaageetanne beni wode bantta dosan yarshshuwaa shiishshidaageeta hegau denttettidabaynne eta xeelay issi mala.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w05 5/15 19 ¶6
Naaꞌꞌantto Sameela Maxaafan Deꞌiya Kulkka Qofata
23:15-17. Daawiti deꞌuwaanne suuttaa xeelliyaagan Xoossay kessido higgiyaa keehi bonchchiyo gishshawu, ha xiqisiyan qonccidaagaadan he higgiyaa kanttissiyaaba milatiyaabaa oottiyoogaappe naagettiis. Nuunikka hegaadan Xoossay kessido higgetu ubbawu azazettanawu baaxetana koshshees.
NAASE 1-7
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU MAXAAFAA 1-2
“Neeni Ne Mooruwaappe Tamaaray?”
it-2 987 ¶4
Solomona
Giyoonappe daro haakkenna sohuwan malkkataa punniyo cenggurssay siyettido wodenne, asay ba qaalaa xoqqu oottidi “Kawoi Solomoni merinau de7o!” yaagiyoogaa siyido wode, Adooneenne aara deꞌiya asati keehi yayyidi baqatidosona. SHin, Solomoni haluwaa kiyiyoogan ba kawotettay moorettanaadan oottibeenna; hegee sinttappekka A haaruwan sarotettay deꞌanaagawu xeera beso. Hanotay hegaappe dummatiyaakko, Solomoni ba shemppuwaa xayanaba milatees. Adoonee ba shemppuwaa ashshanawu baqatiis; shin Solomoni asaa kiittidi Adooniyaa baakko ehiis. Adoonee iitabaa oottana xayikko saro deꞌanaagaa Solomoni yootidi, Adooniyaa A soo saro yeddiis.—1Kaw 1:41-53.
w05 7/1 29 ¶1
Yihoowa Qaalay Paxa Deꞌees Koyro Kawotu Maxaafan Deꞌiya Kulkka Qofata
1:49-53; 2:13-25—Solomoni Adoniyaayyo atto gi simmidi guyyeppe I hayqqanaadan oottidoy aybissee? Abishaaga Adooniyaayyo machcho gidanaadan kawuwaa oychchidoogaa gaasuwaa Berssaaba akeekabeennaba gidikkonne, Solomoni Adoonee qoppidobaa eriis. Daawiti puulanchcha gidida Abishaagiira mattumaa gaytti erennaba gidikkonne, A Daawitawu baakkodan xeelettawusu. He wode deꞌiya wogaa maaran, iyyo Daawita aquwaa laattiyo maatay deꞌees. Adoonee, Abishaago machchiyoogee zaarettidi kawotanaadan bana maaddana giidi qoppennan waayi aggana. I kawotanawu koyidi hegaadan oychchidoogaa Solomoni akeekidi, kase ayyo atto giidaba gidikkonne guyyeppe ba qofaa laammiis.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w05 7/1 30 ¶1
Koyro Kawotu Maxaafan Deꞌiya Kulkka Qofata
2:37, 41-46. Likke ogiyaappe gaxaara hemettiiddi seeraappe attana giidi qoppiyoogee ayba qohiyaabee! ‘Deꞌuwawu efiya xuntta ogiyaappe’ eriiddi kiyiyaageeti, eti eeyyatettan kuuyiyoobaa gaasuwan qohettana.—Maatiyoosa 7:14.
NAASE 8-14
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU MAXAAFAA 3-4
“Aadhdhida Eratettay Keehi Koshshiyoy Aybissee?”
Abay Loꞌꞌo Leemisonne Naagettanaadan Akeekisso
4 Solomoni kawotido wodiyaa doomettan Xoossay aymuwan ayyo qonccidi, i koyiyoobaa oychanaadan yootiis. Solomoni ba eraa pacaa akeekidi aadhida eratettaa immanaadan oychiis. (1 Kawotu 3:5-9 nabbaba.) Solomoni duretettaanne bonchuwaa gidennan, aadhida eratettaa oychidoogan Xoossay ufayttidi, “aadhdhida eratettaanne akeeka wozanaa” ayyo immiis; qassi a dureyiis. (1 Kaw. 3:10-14) Yesuusi yootidoogaadan, Solomona aadhida eratettay keehippe gita gidiyo gishshau, Saaba kawiyaa hegaa siyada ba ayfiyan beꞌanau haahosaa manddarada baasu.—1 Kaw. 10:1, 4-9.
5 Nuuni hegaadan maalaaliya hanotan aadhida eratettaa demmana giidi qoppokko. Solomoni, “GODAI aadhdhida eratettaa immees” yaagiis; shin, “Aadhdhida eratettaa ezgga; ne wozanaappe akeeka” yaagidi, nuuni Xoossaa ufayssiya he eeshshaa demmanau baaxetana koshshiyoogaa xaafiis. Qassi aadhida eratettaa “xeesa,” “koya” giyaagaa mala qofaakka goꞌettiis. (Lee. 2:1-6) Nuuni aadhida eratettaa demmana danddayiyoogee qoncce.
6 ‘Xoossay immiyo aadhida eratettaa Solomonaagaadan siiqiyaanaa?’ yaagidi nuna oychiyoogee bessiyaaba. Ikkonoomiyaa hanotay ammanttennaagee daroti bantta oosuwaaninne miishshan qofaa wottanaadan oottiis; qassi timirttiyaara gayttidaagan kuuyiyooban eta qofaa mooriis. Inttenne intte soo asay shin? Intte dooriyoobay Xoossay immiyo aadhida eratettaa koyiyoogaanne xoqqu oottidi xeelliyoogaa bessii? Intte qofaanne hoolliyaa laammiyoogee kaseegaappe aaruwan aadhida eratettaa demmanaadan oottaneeshsha? Aadhida eratettaa demmiyoogeenne oosuwan peeshshiyoogee inttena merinau goꞌꞌiyaaba gidiyoogee tuma. Solomoni, “He wode neeni xillotettaa, suure pirddaa, suuretettaanne lo77o ooso ubbaa erana” yaagidi xaafiis.—Lee. 2:9.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w98 2/1 11 ¶15
Yihooway Maachchatu Xoossaa
15 Abrahaamaara maacettido maachchaa maaran, Higgiyan darajjayettida A zareta Yihooway anjjiis. Muuse sohuwan sunttettida Yaasu 1473 K.K., Israaꞌeelata kaalettidi Kanaane gelissiis. Hegaappe kaallidi Israaꞌeela zaretussi biittay shaahettidoogee, Yihooway Abrahaama zariyawu gelido qaalay polettanaadan oottiis. Israaꞌeelati ammanettidi deꞌido wode ubban, Yihooway eta morkketu bolli etawu xoonuwaa immanawu gelido qaalaa poliis. Ubba qassi, hegee tuma gidiyoogee Kawuwaa Daawita haaruwaa wode qoncciis. Daawita naꞌaa Solomona wode, Yihooway Abrahaamaara maacettido heezzantto maachchay polettiis. “Yihudaa asainne Israa7eela asai abbaa doona shafiyaadan corattidosona; eti miiddinne uyiiddi ufaittidi de7idosona.”—1 Kawotu Maxaafaa 4:20.
NAASE 15-21
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU MAXAAFAA 5-6
“Israaꞌeela Asay Yihoowa Siiqiyo Gishshawu Beeta Maqidasiyaa Keexxanawu Minnidi Oottiis”
Eray?
Liibaanoosa zigay adussa layttaa deꞌiyoogan, xeellanawu loꞌꞌiyoogan, sawiyoogaaninne sohuwaara ollattan meetettennaagaa gidiyoogan erettees. Yaatiyo gishshawu, Solomoni beeta maqidasiyaa keehi loꞌꞌo mittan keexxiis. He wode Liibaanoosa deriyaa kammida zigay wuridi, ha wodiyan keehi laallammida qeeri wora xalla gidiis.
it-1 424
Zigaa
Hegaa keena daro zigaa mittaa goꞌettiyoogee mittaa qanxxanawu, Mediteraaniyaa abbaa pinttidi Xiiroosa woy Sidoona efaanawunne markkabetun caanidi Yoophphe gattanawu shaꞌan qoodettiya oosanchchata koyees. Hegaappe simmin, he ubba mittaa goochchidi Yerusalaame efoosona. Hegaa Kiiraami Solomonappe konttiraatiyaa ekkidi oottiis. (1Kaw 5:6-18; 2Odi 2:3-10) Hegaappe simmin, zigaa xawulay muletoo yiyo gishshawu, Solomoni ba kawotettaa wodiyan ‘zigay bargguwan dicciya ettaadan corattanaadan oottiis’ gaana danddayettees.—1Kaw 10:27; Isi 9:9, 10ra gatta xeella.
it-2 1077 ¶1
Beeta Maqidasiyaa
Solomoni he oosuwaa ootissanawu Israaꞌeela biittaappe 30,000 gabbaarata dooridi, issi issi aginan 10,000ti Liibaanoosa biittan oottiyo wode, attida harati naaꞌꞌu aginaa bantta son shemppanaadan hanotaa giigissiis. (1Kaw 5:13, 14) Solomoni Israaꞌeela biittan deꞌiya ‘Israaꞌeela asa gidennaageetuppe’ 70,000ta toohuwaa tookkiya, qassi 80,000ta shuchchaa massiya gabbaara oottidi shiishshiis. (1Kaw 5:15; 9:20, 21; 2Odi 2:2) Solomoni, 550 asata halaqatanne 3,300 asata eta maaddiya halaqata oottidi sunttiis. (1Kaw 5:16; 9:22, 23) Hegeetuppe 250 asati Israaꞌeelata, qassi 3,600 asati “Israa7eela biittan de7iya kare biitta” asata gidennan aggokkona.—2Odi 2:17, 18.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
g 5/12 17, saaxiniyaa
Geeshsha Maxaafay Tumu Hiraagaa Yootiya Maxaafa, SHaaho 1
WODIYAARA GAYTTIDAAGAN LIKKEBAA YOOTEES
Geeshsha Maxaafay wodiyaara gayttidaagan suurebaa yootiyoogaa qonccissiya issi leemisoy 1 Kawotu Maxaafaa 6:1n deꞌees. Hegee Kawuwaa Solomoni Yerusalaamen beeta maqidasiyaa keexxiyoogaa doommido wodiyaabaa likke yootees. Xiqisee hagaadan gees: “Israa7eela asai Gibxxe biittaappe kiyido oiddu xeetanne hosppun tammantta laittan [479 layttaa kumettan], Solomoni Israa7eela bolli kawotido oiddantto laittan, Ziifa giyo naa77antto aginan, Solomoni GODAA Beeta Maqidasiyaa keexxanau doommiis.”
Geeshsha Maxaafaa wodiyaa qoodaa maaran, 1034 K.K. Solomoni Israaꞌeela asaa bolli kawotido oyddantto laytta. He layttaappe denddidi 479 layttaa guyye qoodikko, Israaꞌeelati Gibxxeppe kiyido 1513 K.K. gakkoos.
NAASE 22-28
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU MAXAAFAA 7
“Naaꞌꞌu Tuussatuppe Ay Tamaariyoo?”
‘Deriyaappekka madaabiyaa giyo birataa bookkada kessaasa’
Kawuwaa Solomoni Yerusalaamen beeta maqidasiyaa keexxanawu daro madaabiyaa goꞌettiis. He madaabetuppe daroy, A aawaa Daawiti Sooriyaa biittaara olettidi xoonido wode omooddidoogaa. (1 Hanidabaa Odiya 18:6-8) Madaabiyaa birataappe seerissidi medhdhido “abba sainee” 66,000 litiro haattaa oyqqana danddayees; qassi hegee 30,000 kilo giraame deexxees. (1 Kawotu Maxaafaa 7:23-26, 44-46) Qassi, beeta maqidasiyaa geliyo penggen madaabiyaape oosettida naaꞌꞌu keehi gita tuussati deꞌoosona. He tuussatuyyo geesay 8 meetire, qassi 2.2 meetire aduqqiya gumbboti tuussatu huuphiyan deꞌoosona. Gomppay kofa gidido he tuussatuyyo geesay 7.5 santti meetire, qassi orddetettay 1.7 meetire gidees. (1 Kawotu Maxaafaa 7:15, 16; 2 Hanidabaa Odiya 4:17) Hageeta oottanawu goꞌettido madaabee keehi daro gidiyoogaappe denddidaagan paydanawukka metees.
it-1 348
Booꞌeeza, II
Solomoni keexxido keehi gita beeta maqidasiyaa sinttan eqqida nahaasiyappe merettida naaꞌꞌu tuussatuppe huuphessa baggaara deꞌiyaagaa sunttay Booꞌeeza; hegaa birshshettay “Minotettan” giyoogaa gidennan waayi aggana. Tohossa baggaara eqqida tuussaa sunttay Yaakiina; hegaa giyoogee “[Yihooway] Mintti Essiis” giyoogaa. Yaatiyo gishshawu, issi uri Arshsho baggan eqqidi ushachchappe haddirssi naaꞌꞌaa issippe gattidi nabbabiyo wode, hegee ‘[Yihooway Beeta maqidasiyaa] mintti essiis’ giyo qofaa qonccissees.—1Kaw 7:15-21.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
it-1 263
Bollaa Meecettiyoogaa
Yihoowassi geeshsha ogiyan goynnanawu, bollaa geeshshatettay keehi koshshiyaaba. Hegaara gayttidaagan Xoossaa dunkkaaniyan oosettiyaabay guyyeppe beeta maqidasiyaa oosuwaa shaaho gidiyoogee odettiis. Doorettida Qeese Ubbatu Halaqay Aarooninne A naati qeesetettaa maayuwaa maayanaappe kase hegan meecettoosona. (Kes 29:4-9; 40:12-15; Wog 8:6, 7) Qeeseti bantta kushiyaanne tohuwaa Xoossaa dunkkaaniyaa gibbe giddon deꞌiya haattan meecettoosona; qassi guyyeppe Solomona beeta maqidasiyan, meecettanawu keehi gita sayniyaa goꞌettoosona. (Kes 30:18-21; 40:30-32; 2Odi 4:2-6) Nagaraa Atto Giissiyo Gallassan qeese ubbatu halaqay bollaa naaꞌꞌutoo meecettees. (Wog 16:4, 23, 24) Eti dunkkaanidosaappe gaxaara oottiyoobaa oottiyaageeti, hegeekka bazzo yeddiyo deeshshaa efiyaageeti, mehiyaa yarshshiyaageetinne zoꞌo ussiyo yarshshanawu efiyaageeti bantta dunkkaanidosaa simmanaappe kase, bantta bollaa meecettananne bantta maayuwaa meeccana koshshees.—Wog 16:26-28; Qoo 19:2-10.
NAASE 29–MASQQALA 4
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU MAXAAFAA 8
“Solomoni Daro Asaa Sinttan Bana Ziqqi Oottidi Wozanappe Woossiis”
Geeshsha Maxaafaa Xannaꞌiyoogan Ne Woosaa Murutissa
9 Nu woosay siyettanaadan wozanappe woossana bessees. Yihoowa beeta maqidasee 1026n K.K. anjjettido wode, 1 Kawotu shemppo 8n deꞌiyaagaadan, Yerusalaamen shiiqida daro asaa sinttan Solomoni wozanappe woossiis. Maachaa taabootaa Ubbaappe Aadhiya Geeshsha sohuwan wotti simmiininne Yihoowa shaaray beeta maqidasiyaa kumi simmin, Solomoni Xoossaa sabbiis.
10 Solomona woosaa xannaꞌa; qassi he woosay wozanan deꞌiyaabaa ay qonccissiyaakko akeeka. Solomoni issi ura wozanaa eriyay Yihoowa xalla gidiyoogaa yootiis. (1 Kawotu 8:38, 39) ‘Ba kumetta wozanaappe Xoossaakko simmiya’ nagaranchau hidooti deꞌiyoogaakka he woosay bessees. Morkketi Xoossaa asaa omooddiyaaba gidikkonne, eti kumetta wozanaappe ammanettidi Yihoowakko woossikko eta woosaa i siyana. (1 Kawotu 8:48, 58, 61) Yaatiyo gishshau, ne woosay wozanappe gidana bessiyoogee qoncce.
w99 1/15 17 ¶7-8
Geeshsha Kushiyaa Pude Denttidi Woossiyoogaa
7 Daro asaa sinttan woy buzo woossiyo wode, nu huuphiyaa ziqqi oottana koshshiyoogaa bessiya, keehi koshshiya Geeshsha Maxaafay yootiyo maaraa hassayana koshshees. (2 Hanidabaa Odiya 7:13, 14) Yerusalaamen deꞌiya Yihoowa beeta maqidasee anjjettiyo wode, Kawuwaa Solomoni daro asaa sinttan woossido woosay I bana ziqqi oottiya asa gidiyoogaa bessees. Solomoni saꞌan deꞌiya ay keettappenne aadhdhiya beeta maqidasiyaa keexxidi wurssiis. Gidikkonne, I bana ziqqi oottidi hagaadan woossiis: “Xoossai tumu sa7an de7aneeyye? Be7a, saloti, ubbaappe xoqqan de7iya saloikka neeyyo gidanau danddayenna. Yaatin, ha taani keexxido Beeta Maqidasee neeyyo ai keenaa guuxxanddeeshsha!”—1 Kawotu Maxaafaa 8:27.
8 Nuunikka Solomonaagaadan, daro asaa sinttan woossiyo wode nu huuphiyaa ziqqi oottana koshshees. Nuuni cimo woosaa woossana koshshennaba gidikkonne, nu cenggurssay nuuni nuna ziqqi oottiyaageeta gidiyoogaa bessana koshshees. Nu huuphiyaa ziqqi oottidi woossiyo wode cimo qaalata goꞌettokko. Yaatikko, he woosaa ezggiyaageeti woossiya uran gidennan, woosay shiiqiyo Xoossaa bolli xeelaa wottoosona. (Maatiyoosa 6:5) Woossiyo wode nuuni yootiyoobay nuuni nu huuphiyaa ziqqi oottiya asa gidiyoogaa bessees. Nuuni nuna ziqqi oottidi woossiyaaba gidikko, Xoossay nu koyiyooba xallaa oottanaadan oychchokko. Yaatiyoogaappe, Yihooway ba sheniyaara maayettiya ogiyan oottanaadan A mintti woossoos. Mazamuraawee woossido wode hegaa mala eeshshay awu deꞌiyoogaa bessiis; I hagaadan giis: “Abeet GODAU, hai nuna ashsharkkii! Abeet GODAU, hai nuussi injjeyaarkkii!”—Mazamure 118:25; Luqaasa 18:9-14.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Yihoowa Keettau Mishettiyaageeta Gidite!
4 Beni Israaꞌeelen, Xoossaa keettay Yerusalaamen deꞌiya beeta maqidasiyaa. Hegee Yihooway yan deꞌees giyoogaa gidenna. I: “Saloi ta kawotaa araata; sa7aikka ta tohoi yedhdhiyo soho. Yaatin intte taayyo keexxana keettai ai mala keettee? Taani shemppana sohoinne awaanee” yaagidi yootiis. (Isiyaasa 66:1) Gidikkokka, Solomoni haariyo wode keexettida beeta maqidasee, woosay shiiqiyoonne Yihoowayyo goynniyo waanna soho gididi goꞌꞌiis.—1 Kawotu 8:27-30.