Kiristtaanetu Deꞌuwaanne Haggaazuwaa SHiiquwaa Xannaꞌiyo Xuufiyan Odettida Xuufeta
MASQQALA 5-11
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 9–10
“A Aadhdhida Eratettaa Gishshawu Yihoowa Sabbite”
w99 7/1 30 ¶6
Daro Woytuwaa Demissida Xomoosuwaa
Kawiyaa Solomonaara gayttido wode A paaccanawu “deexo oishata” oychchiyoogaa doommaasu. (1 Kawotu 10:1) Ha sohuwan goꞌettido Ibraawetto qaalay “qanꞌꞌishetta” geetetti birshshettana danddayees. SHin hegaa giyoogee kawiyaa Solomona kaassawu qanꞌꞌishiyaa oychchaasu giyoogaa gidenna. Mazamure 49: 4y hegaara issi mala Ibraawetto qaalaa goꞌettidi nagaraa, hayquwaanne wozuwaa xeelliyaagan keehi deexo oyshata qonccissees. Yaatiyo gishshawu, Saaba kawiyaa Solomona aadhdhida eratettay ay keenakko paacciya deexo allaalleta aara haasayidaba milatees. Geeshsha Maxaafay A ‘ba wozanan deꞌiyaabaa ubbaa Solomonayyo yootidoogaa’ qonccissees. Qassi, “Solomoni a oichchidobaa ubbaa odiis; iyyo birshshennan appe geemmi attidabi aibinne baawa.”—1 Kawotu 10:2b, 3.
w99 11/1 20 ¶6
Kehatettay Dariyo Wode
Kawiyaa beꞌidobaaninne siyidoban maalaalettada, ashkketettan hagaadan gaasu: “Ubba wode ne sinttan eqqidi, ne aadhdhida eratettaa siyiya ne asatinne ne oosanchchati aiba ufaittiyoonaashsha!” (1 Kawotu 10:4-8) Solomona ashkkarati ishaluwan deꞌiyaaba gidikkokka, A hegaa gaasuwan eti ufayttoosona gabeykku. Solomona ashkkarati Xoossay Solomonawu immido aadhdhida eratettaa ubbatoo siyiyo gishshawu anjjettidaageeta. Medhdhidaagaanne A Naꞌaa Yesuus Kiristtoosa aadhdhida eratettaa siyiya, ha wodiyan deꞌiya Yihoowa asawu Saaba kawiyaa keehi loꞌꞌo leemiso!
w99 7/1 30-31
Daro Woytuwaa Demissida Xomoosuwaa
Saaba kawiyaa Solomona aadhdhida eratettaaninne A kawotettan deꞌiya duretettan keehi maalaalettido gishshawu, “i wozanai gagettiis.” (1 Kawotu 10:4, 5) Issoti issoti ha qofay kawiyaa “dagammada coꞌꞌu gaasu” giyoogaa yaagoosona. Ubba issi eranchchay A bana dogaasu giidi yootees! Hegee, kawiyaa beꞌidobaaninne siyidoban garamettidoogaa bessiyaaba milatees. Solomona ashkkarati kawuwaa aadhdhida eratettaa siyiyo gishshawu ufayttiyaageeta gidiyoogaa A yootaasu, qassi Solomona kawoyido gishshawu Yihoowa galataasu. Yaatada A kawuwawu alꞌꞌo imotaa immaasu, worqqa xallay ha wodiyaa waagan 40,000,000 Amarkkaa doolaare. Solomonikka kawiyaa “amottada a oichchidobaa ubbaa iyyo immiis.”—1 Kawotu 10:6-13.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w08 11/1 22 ¶4-6
Eray?
Kawuwaa Solomonawu Deꞌiya Worqqay Ay Keenee?
Xiiroosa kawoy Kiiraami Solomonayyo 4,000 kilo giraame worqqaa yeddidoogaa, Saaba Kawiyaa hegaa keenaa ayyo immidoogaa, qassi Solomona cugee 15,000 kilo giraamiyaappe dariya worqqaa Ofiiraappe ehiidoogaa Geeshsha Maxaafay yootees. He taarikee hagaadan gees: “Solomoni laittan laittan ekkiyo worqqai laatamanne heezzu sha7u kilo giraame deexxiyaagaa.” (1 Kawotu 9:14, 28; 10:10, 14) Hegee tumee? Kawo keettan beni shiiqida worqqay ay keena daroo?
Eranchchati ammanttiyaaba giidi qoppiyo, beni wode xaafidobay Gibxxe Paarooni Tutimoos heezzanttoy (naaꞌꞌantto shaꞌu layttan K.K.) Karnaakan deꞌiya Amun-Ra beeta maqidasiyawu 13,500 kilo giraame gidiya worqqaa immidoogaa qonccissees. Asoore Kawoy Tigilaati-Paleseeri heezzanttoy hosppuntta xeetu layttan K.K., Xiiroosa biittaappe 4,000 kilo giraamiyaappe dariya worqqaa giiraa ekkiis; qassi Sarggooni naaꞌꞌanttoy Baabiloone eeqatussi hegaa keena worqqaa imotaa immiis. Maqidooniyaa Kawuwaa Piliipi naaꞌꞌanttoy (359-336 K.K.) Tireesen worqqaa bookkiyo Pangaayumeppe 28,000 kilo giraameppe dariya worqqaa layttan layttan bookki kessiyoogee odettiis.
Piliipa naꞌay Gita Iskkinddiri (336-323 K.K.) Parsse katamaa Suusa oyqqido wode, 1,180,000 kilo giraame gidiya worqqaa, qassi kumetta Parsse biittaappe 7,000,000 kilo giraame gidiya worqqaa ekkidoogaa yootiis. Yaatiyo gishshawu, ha naqaashatuura geeddarssiyo wode, Geeshsha Maxaafay Kawuwaa Solomona worqqaabaa yootiyooban odoy gujoy baawa.
MASQQALA 12-18
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 11–12
“Aqo Laggiyaa Akeekan Doora”
‘Yihoowa Bagga Gidiya Asi Oonee?’
7 Nuuni Solomona hanotaappe darobaa tamaarana danddayoos. Solomoni yelagatettan kaaletuwaa demmanawu Yihoowa oychchiis. Xoossay aadhdhida eratettaanne Yerusalaamen maalaalissiya beeta maqidasiyaa keexxiyo aawatettaa ayyo immiis. SHin Solomoni Yihoowaara dabbotido dabbotay duuxxiis. (1 Kaw. 3:12; 11:1, 2) “A wozanaa balettennaadan, kawoi cora maccaasaa ekkoppo” yaagidi, Xoossaa Higgee yootees. (Zaa. 17:17) Solomoni guyyeppe 700 maccaasata ekkiyoogan azazettennan ixxiis. I ba soo hara 300 kaadumatata ehiis. (1 Kaw. 11:3) A maccaasatuppe daroti Israaꞌeela asa gidokkona; eti worddo xoossatuyyo goynnoosona. Hegaa gishshawu, Solomoni allaga biittaa maccaasata ekkiyoogan Xoossaa higgiyaa azazettennan ixxiis.—Zaa. 7:3, 4.
Ne Wozanaa Waata Mintta Naagana Danddayay?
6 Yihooway kessido maaraa xaasayidi xeelliyaanne ba xallaa siiqiya makkalanchcha Seexaanay nuuni A mala gidanaadan koyees. Seexaanay nuuni aagaadan qoppanaadaaninne oottanaadan wolqqanttana danddayenna. Yaatiyo gishshawu, I ba halchchuwaa hara ogiyan polanawu baaxetees. Leemisuwawu, I moori uttido asay nu yuushuwan kumanaadan oottees. (1 Yoh. 5:19) Iita laggetettay nuuni qoppiyo ogiyaanne oottiyo ogiyaa ‘mooranaagaa’ eroos; shin nuuni etaara wodiyaa aattanawu doorana giidi I qoppees. (1 Qor. 15:33) He hiillan Kawuwaa Solomoni cimettiis. I eeqawu goynniya daro maccaasata ekkiis; guyyeppe eti ‘A keehi qohidosona,’ qassi ‘A wozanay loddan loddan’ Yihoowappe wora baanaadan oottidosona.—1 Kaw. 11:3, NW; tohossa qofaa.
‘Yihoowa Bagga Gidiya Asi Oonee?’
9 SHin Yihooway iita oosuwaa mule xaasayi xeellenna. Geeshsha Maxaafay hagaadan gees: “Ayyo naa77utoo qonccida GODAAPPE . . . , Solomona wozanai wora simmido gishshau, GODAI a hanqqettiis. Hara xoossata kaallennaadan GODAI Solomona azaziis; gidikkonne, Solomoni GODAA azazuwaa naagibeenna.” Hegaappe denddidaagan, Xoossay A nashshiyoogaanne maaddiyoogaa aggiis. Solomona zareti kumetta Israaꞌeela kawotettan haaribookkona; qassi xeetan qoodettiya layttawu eta wolqqaama metoy gakkiis.—1 Kaw. 11:9-13.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Xoossan Nashettana Danddayees SHin
Makkalida asaa zaaranawu Robiꞌaami ba olanchchata shiishshiis. SHin Yihooway hananabaa yootiya SHamaaꞌiya baggaara hagaadan giis: “Intte dabbotuura, Israa7eelatuura olettanau booppite. Hagaa taani oottido gishshau, intte ubbaikka intte soo intte soo simmite.”—1 Kaw. 12:21-24.
Olakka olettoppa giidoogee Robiꞌaama ay keena qofissidaakko qoppana danddayaasa! Asaa ‘masimasuwaa lissuwan garafana’ gi yashissidi sohuwaara he iita makkalan xoonettida kawuwaa asay waati xeellanee? (2 Hanidabaa Odiya 13:7ra gatta xeella.) Gidoppe attin, kawoynne A olanchchati Yihoowa “qaalaa siyidi simmidi soo biidosona.”
Nuuni hegaappe ay tamaariyoo? Xoossawu azazettiyoogee asan borissana danddayikkonne, ayyo azazettiyoogee eratetta. Xoossawu azazettiyoogee I nuna nashshanaadaaninne anjjanaadan oottees.—Zaa. 28:2.
Robiꞌaami ay demmidee? I Xoossawu azazettidi, mati eqqida kawotettaara olettanawu qoppidoogaa aggiis; yaatidi ba haaruwan deꞌiya Yihudaanne Biniyaama zaretu biittan katamata keexxiyoogaa doommiis. I daro katamata “keehippe minttiis.” (2 Odi. 11:5-12) Ubbaappe aaruwan, amarida wodiyawu I Yihoowa higgiyaa naagiis. Iyorbbaami haariyo tammu zaretu kawotettay eeqawu goynniyoogaa doommin, daroti tumu goynuwaa exa gididi, yaappe Yerusalaame biidi “Robiꞌaama maaddidosona.” (2 Odi. 11:16, 17) Yaatiyo gishshawu, Robiꞌaami azazettidoogee A kawotettaa minttiis.
MASQQALA 19-25
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 13–14
“Nuuni Nuussi Deꞌiyaabay Gidees Giyaageetanne Ashkke Gidana Koshshiyoy Aybissee?”
w08 8/15 8 ¶4
Issi Wozanan Ammanettidi Deꞌiyoogaa
4 Hegaappe simmin Iyorbbaami tumu Xoossaa asawu hagaadan giis: “Tanaara ta soo hindda; kattanne ma. Qassi taani neeyyo imotaa immana.” (1 Kaw. 13:7) Yaatin hananabaa yootiyaagee waatanee? I kawuwaayyo pirddaa kiitaa yooti simmidi A shoobiyaa ekkana koshshii? (Maz. 119:113) Woy kawoy zilꞌꞌettidaba milatikkokka, hananabaa yootiyaagee A shoobiyaa ixxis gaana koshshii? Iyorbbaami ba laggetuyyo alꞌꞌo gidida daro imotaa immana danddayees. Xoossay kiittin hananabaa yootiyaagee ba wozanan aquwaabaa amottidaba gidikko, kawuwaa shoobee keehippe paacciyaaba gidana danddayees. Gidoppe attin, Yihooway hananabaa yootiyaagaa hagaadan giidi azaziis: “Neeni oittakka mooppa, haattakka uyoppa, ne yiido ogiyaarakka simmada booppa.” Hegaa gishshawu, hananabaa yootiyaagee geeshshidi yootiis: “Neeni ne aquwaayyo baggaa taassi immiyaakkokka, taani nenaara biikke; hagan oittaakka miikke, haattaakka uyikke.” Qassi hananabaa yootiyaagee hara ogiyaara Beeteeleppe biis. (1 Kaw. 13:8-10) Wozanappe ammanettiyoogaa xeelliyaagan hananabaa yootiyaagee kuuyidobaappe nuuni ay tamaariyoo?—Roo. 15:4.
w08 8/15 11 ¶15
Issi Wozanan Ammanettidi Deꞌiyoogaa
15 Yihudaappe yiida hananabaa yootiyaagee oottido moorobaappe nuuni ay tamaarana danddayiyoo? Leemiso 3:5y hagaadan gees: “Ne polo wozanan GODAA ammanetta; ne akeekan zemppoppa.” Yihudaappe yiida hananabaa yootiyaagee kaseegaadan Yihoowan ammanettidi deꞌiyoogaa aggidi, he wode ba akeekan zemppiis. I oottido moorobaa gaasuwan ba shemppuwaa xayiisinne Xoossaa sinttan awu deꞌiya loꞌꞌo sunttay moorettiis. Ashkke gidiyoogeenne Yihoowawu ammanettidi haggaaziyoogee keehi koshshiyaaba gidiyoogaa A hanotay loytti qonccissees!
w08 8/15 9 ¶10
Issi Wozanan Ammanettidi Deꞌiyoogaa
10 Hananabaa yootiya cima bitanee cimmanawu oottidobaa Yihudaappe yiida hananabaa yootiyaagee akeekana koshshees. I bana hagaadan oychchana danddayees, ‘Oorattaa kaaletuwaa taayyo yootanawu Yihooway issi kiitanchchaa hara asakko kiittiyoy aybissee?’ Yihooway he kaaletuwaa qonccissanaadan hananabaa yootiyaagee oychchana danddayees, gidoppe attin, Geeshsha Maxaafay I yaatidoogaa yootenna. SHin, “Xoossaa asi [cima bitaniyaara] simmidi, a son miisinne uyiis.” Yihooway ufayttibeenna. He cimettida hananabaa yootiyaagee wurssettan guyye Yihudaa biishin ogiyan gaammoy aara gayttidi A woriis. Hananabaa yootiyo A oosoy keehi azzanttiya hanotan kuuyettiis!—1 Kaw. 13:19-25.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Xoossay Wozanan Deꞌiya Loꞌꞌobaa Xeellees
Ubbaappe aaruwan, 1 Kawotu 14:13 qofay Yihoowabaanne I nubaa loꞌꞌobaa xeelliyoogaara gayttidaagan ufayssiyaabaa nuna tamaarissees. Abiiyan loꞌꞌobay ‘beettidoogaa’ hassaya. Yihooway Abiiya wozanan guutta loꞌꞌobay beettana gakkanaashin koyidoogee tuma. Issi eranchchay yootidoogaadan, so asaara geeddarssiyo wode Abiiyi “doorettida suuppa shuchchaa giddon” barkka deꞌiya inqquwaa mala. Yihooway ha loꞌꞌotettaa xoqqu ootti xeellido gishshawu, iita keetta asaa yara gidida Abiiya maariyoogan woytiis.
MASQQALA 26–XIQIMITA 2
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 15–16
“Asi Xalatettan Oottiis—Neeni SHin?”
w12 8/15 8 ¶4
“Intte Oottido Oosuwawu Woytuwaa Ekkana”
Israaꞌeelati naaꞌꞌu kawotettawu shaahetti simmin deꞌiya 20u layttatun, Yihudan ubbasan eeqa goynoy kumiis. Asi 977 K.K., kawo gidido wode, kawo keettaykka Kanaanetu yelettiyoogaa eeqatun tuniis. SHin Asi haariyo wode hanidabaa odiya, geeshsha ayyaanay denttettin xaafettida maxaafay, “Asi GODAA ba Xoossaa sinttan lo77obaanne suurebaa oottiis” yaagees. “Asi allaga xoossatuyyo yarshshiyo sohotanne goinniyo xoqqa sohuwaa xaissiis. Goinnanau shuchchaappe oottido tuussatakka mentterettiis; Asheero giyo xoossee misiletakka qanxxeretti oliis.” (2 Odi. 14:2, 3) “Goino woga oottidi attumaasaara shaaramuxiya attumaasata” Asi Yihuda kawotettaappekka xayssiis. Asi oottidobay hegeeta xayssiyoogaa xalla gidenna. Qassi asay “GODAA bantta aawatu Xoossaa koyanaadaaninne a higgiyaanne a azazuwaa naaganaadan Asi azaziis.”—1 Kaw. 15:12, 13; 2 Odi. 14:4.
Kumetta Wozanaappe Yihoowawu Ootta!
7 Nuuni ubbay nu kumetta wozanaappe Xoossawu ammanettiyaakkonne nu wozanaa qorana danddayoos. ‘Taani Yihoowa ufayssanawu, tumu goynuwawu exatanawunne Yihoowa asaa qohiyaabaappe naaganawu murttidanaa?’ gaada nena oycha. Asi he biittaa “kawuwaa aayyiyo” gidida Maaꞌiko i maataappe gooddanawu ay keena xalana koshshidaakko qoppa! Neeni iigaadan oottiya ura erennan aggana danddayaasa; shin neenikka Asadan mishettiyoogaa bessana danddayiyo issi issi ogee deꞌana danddayees. Leemisuwawu, ne soo asaappe issoy woy ne mata laggee nagaraa oottidi ba nagaraappe simmibeenna gishshawu bohettikko shin? Neeni he uraara gayttennan agganawu murttanee? Ne wozanay neeni ay oottanaadan denttettanee?
it-1 184-185
Asa
Issi wode Asayyo deꞌiya aadhdhida eratettaynne ayyaanaabaa akeekay xayidaba gidikkonne, Asa loꞌꞌo eeshshaynne I kaddidaageetu oosuwaa xayssanawu oottidobay A mooruwaappe keehi aadhdhido gishshawu, Asi Yihudan kawotida ammanettida kawotuppe issuwaa gidiis. (2Odi 15:17) Asi haarido 41 layttan Israaꞌeelan hosppun kawoti kawotidosona: Iyorbbaama, Nadaaba, Baaꞌisha, Eeka, Zimira, Omira, Tiibina (Omira eqettidi Israaꞌeelan amarida sohuwaa haaridaagaa), qassi Akaaba. (1Kaw 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Asi hayqqi simmin A naꞌay Yoosaafixi kawotiis.—1Kaw 15:24.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w98 9/15 21-22
Xoossay Neeyyo Beettiyaagaa Keena Qonccee?
Leemisuwawu, Yarkko katamaa zaaretti keexxiya uraa bolli gakkanabaa xeelliyaagan odettida hiraagaa nabbaba, yaatada hegee polettiyoogaa akeeka. Yaasa 6:26y hagaadan gees: “Yaasu, ‘Denddidi ha Yarkko katamaa zaaretti keexxiya urai GODAA sinttan qanggettidaagaa gido. Biron baasuwaa baasiyo wode, a baira na7ai haiqqo. Penggiyaa aattiyo wode, kaalo na7ai haiqqo’ yaagidi qanggiis.” Hegee 500 giya layttaappe simmin polettidoogaa 1 Kawotu 16:34y yootees: “Akaaba kawotettaa wode Beeteeleppe yiida Hii7eela giyo issi bitanee Yarkko katamaa zaarettidi keexxiis. Nawe na7aa Yaasu baggaara GODAI odidoogaadan, Hii7eeli Yarkko keexxanau baasiyo wode, Abiiraama giyo a baira na7ai haiqqiis; qassi penggiyaa aattiyo wode Saguba giyo a wurssetta kaalo na7ai haiqqiis.” Hagaa mala hiraagata odananne eti polettishin beꞌana danddayiyay tumu Xoossa xalla.
XIQIMITA 3-9
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 17–18
“Aude Gakkanaashin Naa77u Qofan Buuteetii?”
Ammaniyoogaa Bessa—Eratettan Kuuya!
6 Israaꞌeelati Hidootaa Biittaa geli simmidi keehi gitabaa doorana koshshiis; hegeekka Yihoowa goynniyoogaappenne hara xoossatuyyo haggaaziyoogaappe issuwaa dooriyoogaa. (Yaasa 24:15 nabbaba.) Hegee kuuyanawu metennaabaa milatana danddayees. SHin, eti kuuyiyoobay hayquwaa kaalettiyaaba woy deꞌuwaa demissiyaaba gidana danddayees. Daannatu wodiyan, Israaꞌeelati zaari zaaridi loꞌꞌo gidennabaa dooridosona. Eti Yihoowawu goynniyoogaa aggidi eeqa xoossatuyyo goynnidosona. (Daan. 2:3, 11-23) Woy qassi Xoossaa asay guyyeppe kuuyido harabaa qoppa. Hananabaa yootiya Eelaasi eti Yihoowawu goynniyoogaappenne Baꞌaala giyo eeqa xoossawu goynniyoogaappe issuwaa dooranaadan yootiis. (1 Kaw. 18:21) Eelaasi eti issibaa kuuyibeenna gishshawu eta seeriis. Yihoowawu oottiyoogee awudenne gidin eratetta, qassi maaddiyaaba gidiyo gishshawu hegee dooranawu metennaba gaada qoppana danddayaasa. Suure qoppiya uri Baꞌaala goynuwaa dosana bessennaagee erettidaagaa. SHin, Israaꞌeelati he wodiyankka ‘naaꞌꞌu qofan boosona.’ Eelaasi eti tumu Xoossawu Yihoowawu goynnanawu dooranaadan zoriis.
I Tumu Goynuwawu Exatiis
15 Hegaa gishshawu, Baꞌaala sunttan hananabaa yootiyaageeti “bantta qaalaa xoqqu oottidi woossidosona. Qassi kase bantta goinniyo wogaadan bantta bollaara suuttai goggana gakkanaashin tooraaninne mashshan banttana caddidosona.” Gidoppe attin, hegee ubbay hada! “Siyettiya cenggurssi baawa. Etabaa ezggidi zaaro immiyaabi issoinne baawa.” (1 Kaw. 18:28, 29) Woni Baꞌaala giyoobi awan deꞌii! Baꞌaali Seexaanay asaa balettidi Yihoowappe haassanawu medhi kessidoba. Yihoowappe hara godawu oottanawu dooriyoogee azzananaadan, ubba yeellatanaadan oottiyaaba.—Mazamure 25:3; 115:4-8 nabbaba.
I Tumu Goynuwawu Exatiis
18 Eelaasi woossanaappe kase, hegan deꞌiya asay ‘Baꞌaali worddo xoossa gididoogaadan, Yihoowaykka hegaa mala gidanaakko’ giidi hirggennan aggenna. SHin woosaappe simmin, asay hegaadan qoppiyoogaa aggibayiis. Geeshsha Maxaafay, “GODAA tamai wodhdhidi, xuuggiyo yarshshuwaa, mittaa, shuchchaanne biittaa miis; ollaa giddon de7iya haattaakka laacciis” yaagees. (1 Kaw. 18:38) Hegee ayba maalaaliya zaaroo! Yaatin asay waanidee?
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
ia 86, saaxinyaa
I Tumu Goynuwawu Exatiis
Eelaasa Wode Koshay Woqqu Wodiyaa Takkidee?
Hananabaa yootiya Eelaasi daro wodiyaa takkida koshshay matan attanaagaa Kawuwaa Akaabawu yootiis. Hegee hanidoy ‘heezzantto layttaana’; hagee Eelaasi koshaabaa koyro yootido gallassaappe doommidi qoodidoba gidana. (1 Kaw. 18:1) Yihooway iraa bukissanaagaa Eelaasi yootosaara Yihooway iraa bukissi aggiis. Issi issi asay he koshay heezzantto layttan attidabadan, qassi hegee heezzu layttappekka guuxxiya wodiyawu takkidabadan qoppees. SHin Yesuusinne Yaaqoobi he koshay “heezzu laittanne usuppun agina” takkidoogaa yootidosona. (Luq. 4:25; Yaaq. 5:17) Yaatin, he qofay issoy haraa phalqqii?
CHiikka. Israaꞌeela biittan bonee keehi adussa wodiyaa, ubba issi issitoo usuppun aginaa takkees. Eelaasi Akaabassi koshaabaa yootanawu yiidoy bonee hara wodiyaagaappe adussa wodiyaa takkidonne suullido wode gidiyoogee qoncce. Eelaasi Akaabassi koshaabaa koyro yootidoy koshay denddoosappe usuppun agina gidiyaagee aadhiina. Eelaasi koshay xayanaagaa yootidoy koshaabaa i koyro yootido ‘heezzantto layttaana’; hegaa gishshawu, i hegaabaa zaarettidi yootiyo wode koshay muleera heezzu layttanne usuppun agina gidiyaagaa takkiis. Asay Qarmmeloosa Deriyan shiiqidi tumu Xoossay oonakko erissiyaabaa beꞌido wode, koshay denddoosappe muleera “heezzu laittanne usuppun agina.”
Eelaasi Akaabakko biido wodee loꞌꞌo wode gididoy aybissakko beꞌa. Asay Baꞌaali “shaaraa toggiyaagaa” gidiyo gishshawu, i bonee aadhanaadan iraa bukissiya xoossa giidi ammanees. Hegaa gishshawu, bonee kaseegaappe takkikko asay, ‘Baꞌaali awan deꞌii? I iraa awude bukissanee?’ yaagidi qoppiyoogee attenna. Yaatiyo gishshawu, Eelaasi i odana gakkanaassi iri bukkennaagaanne xaazi xaazatennaagaa yootidoogee Baꞌaalawu goynniyaageeta daganttennan aggenna.—1 Kaw. 17:1.
XIQIMITA 10-16
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 19–20
“Minttettuwaa Demmanawu Yihoowa Woossa”
Unꞌꞌettiyo Wode Yihoowan Ammanetta
5 Koyro Kawotu Maxaafaa 19:1-4 nabbaba. Gidoppe attin, kawiyaa Elzzaabeela A woranawu naassido wode, Eelaasi yayyiis. Yaatiyo gishshawu, I Berssaabeha giyo sohuwaa baqatiis. I keehi hidootaa qanxxidi “haiqqanau woossiis.” Awu hegaadan siyettanaadan oottidabay aybee? Eelaasi ‘nuugaadan siyettiyo’ nagaranchcha asa. (Yaaq. 5:17, NW) I keehi unꞌꞌettennaaninne daafurennan waayi aggana. Eelaasi asay Yihoowayyo goynnanaadan taani minttettidoogee hada, Israaꞌeelan laamettidabi aybinne baawa, qassi Yihoowassi haggaazaydda deꞌiyay ta xalla giidi qoppennan waayi aggana. (1 Kaw. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Ammanettidi hananabaa yootiyaagawu siyettidaban nuuni garamettana danddayoos. SHin Eelaasayyo siyettidabaa Yihooway akeekiis.
I Ba Xoossan Minettiis
13 Yihooway saluwaappe duge xeelliyo wode, ba siiqo ashkkaray bazzuwan he mittaa kuwan uttidi hayqqanawu woossishin beꞌiyo wode ayyo aybi siyettidaakko qoppana danddayay? Hegaa zaaruwaa Geeshsha Maxaafay yootees. Eelaasi xiskkuwaa kayridaashin Yihooway issi kiitanchaa akko kiittiis. Kiitanchay Eelaasa bochidi, “Dendda; denddada ma” yaagidi leddan xiskkuwaappe denttiis. Eelaasi denddidi, he kiitanchay awu kehatettan giigissido hoꞌꞌo oyttaa miis; haattaakka uyiis. I he kiitanchaa galatideeshsha? Geeshsha Maxaafay i miidi, uyidi guyye zinꞌꞌidoogaa xallaa yootees. Eelaasi aynne haasayibeennay keehi unꞌꞌettido gishshataasseeshsha? Ayba gidikkokka, kiitanchay naaꞌꞌanttuwaakka xiskkuwaappe a denttiis; hegee saꞌay wonttana hanishiina gidennan aggenna. I zaarettidikka Eelaasa, “Denddada ma” yaagiis; i, “Neeni baana ogee daro adussa” yaagidikka yootiis.—1 Kaw. 19:5-7.
I Ba Xoossan Minettiis
21 Hegaara gayttidaagan Geeshsha Maxaafay yootiyoobay, Yihooway maalaalissiya meretaa wolqqaa giddon deꞌennaagaa nuuni akeekanaadan maaddees. “SHaaraa toggiyaagaa” woy iraa bukissiyaagaa giidi asay ammaniyo Baꞌaala giyo xoossaadan Yihooway meretaa giddon deꞌennaagaa Eelaasi erees. Maalaalissiya meretaa wolqqa ubbawu Pulttoy Yihoowa; qassi i ba medhido aybippenne keehi wolqqaama. Ubba saloykka ayyo gidenna! (1 Kaw. 8:27) He ubbabay Eelaasa waati maaddidee? I yayyidoogaa hassaya. Koshshiya wodiyan goꞌettiyo gita wolqqay deꞌiyo Yihooway aara deꞌiyo gishshawu, Eelaasi Akaabanne Elzzaabeelo yayyana koshshenna!—Mazamure 118:6 nabbaba.
I Ba Xoossan Minettiis
22 Tamaappe simmin ubbabay coꞌꞌu giidoogaappe guyyiyan, Eelaasi “saasukettaa” siyiis. He cenggurssay Eelaasi bawu siyettiyaabaa yootanaadan zaarettidi oychin, i haranttuwaakka bawu siyettiya ubbabaa yootiis. Hegeekka a woppissennan aggenna. SHin Eelaasa keehi minttettiday he “saasukettai” kaallidi giidobaa. Yihooway Eelaasa xoqqu oottidi xeelliyoogaa yootidi minttettiis. Waatidi? Xoossay Israaꞌeela biittaappe Baꞌaala goynuwaa xayssanawu halchidobaa Eelaasawu yootiis. Xoossay Baꞌaala goynuwaa xayssanawu halchidobaa poliiddi deꞌiyo gishshawu, Eelaasi oottiyoobay hada gidennaagee qoncce. Hegaa bollikka, Eelaasi ba yiidosaa simmi biidi oottana issi issibaa Yihooway yootido gishshawu, Xoossay ba halchuwaara gayttidaagan a haꞌꞌikka goꞌettana.—1 Kaw. 19:12-17.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w97 11/1 31 ¶2
Goꞌꞌaa Aggi Bayiyoogaaninne Ammanettiyoogan Loꞌꞌo Leemiso
Ha wodiyan Xoossawu haggaaziyaageetuppe daroti hegaadan bantta goꞌꞌaa aggi bayoosona. Amaridaageeti haahosan mishiraachchuwaa sabbakanawu woy Beeteele keetta asaa yara gididi haggaazanawu bantta ‘gadiyaanne’ bantta oosuwaa aggi bayidosona. Harati qassi, Dirijjitee goꞌettiyo keettata keexxanawu kare biitti biidosona. Asay ziqqi oottidi xeelliyo oosuwaa oottanawu daroti eeno giidosona. SHin, Yihoowa ashkkara gidida ooninne oottiyo oosoy goꞌꞌiyaaba. Yihooway bantta dosan awu haggaaziyaageeta ubbaa nashshees, qassi eti bantta goꞌꞌaa aggi bayiyo gishshawu I eta woytana.—Marqqoosa 10:29, 30.
XIQIMITA 17-23
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 1 KAWOTU 21–22
“Yihooway Ba Maataa Goꞌettiyo Ogiyaa Kaalla”
it-2 21
Olanchchatu Godaa Yihoowa
Yaasu Yarkko matan issi kiitanchchaa beꞌido wode, I Israaꞌeela asaa baggakko woy morkketu baggakko oychchin, “Taani o baggakka gidikke. SHin taani GODAA olanchchatu gadaawa gidada ha77i yaas” yaagiis. (Yaas 5:13-15) Hananabaa yootiya Mikaayi Kawuwaa Akaabayyoonne Yoosaafixayyo, “GODAI ba kawotaa araatan uttin, saluwaa olanchchati ubbai a ushachchaaranne haddirssaara eqqidaageeta taani be7aas” yaagiis; hegee Yihoowa kiitanchchata qonccissiyaaba. (1Kaw 22:19-21) Ha sohuwan ‘Yihoowa olanchchata’ geetettidi coran qonccidoogee bessiyaaba; olanchcha kiitanchchati qonccidoy kiruubeta, suraafeeletanne kiitanchchata geetettiya shaahotu xallaana gidennan, (Isi 6:2, 3; Doo 3:24; Ajj 5:11) ubbay issippe citan citan qonccidosona; Yesuus Kiristtoosi I oychchikko Aaway “daro sha7u kiitanchchata” kiittanaagaa yootiis. (Maa 26:53) Hizqqiyaasi Yihoowa maaduwaa demmanawu woossiiddi A “Abeet [“Olanchchatu Godawu Yihoowawu” NW] kiruubetuppe gidduwan uttiya Israa7eela Xoossau” giidi xeegiis; Maachchaa Taabootaynne A bollan deꞌiya kiruubiyaa misileti saluwan deꞌiya Yihoowa araatawu leemiso. (Isi 37:16; 1Sa 4:4; 2Sa 6:2ra gatta xeella.) Keehippe yayyida Elssaaꞌa ashkkaray Elssaaꞌi deꞌiyo doodetti uttida katamaa matan dereta maayida, Yihoowa olanchcha kiitanchchatu bagga gidida ‘tamaa paratanne paraa gaareta’ maalaalissiya ajjuutan beꞌidi minettiis.—2Kaw 6:15-17.
“Kiristtoosi Attumaasa Ubbaayyo Huuphe”
9 Ashkketettaa. Yihooway ooppenne aaruwan aadhdhida eranchcha gidikkonne, I ba ashkkarati yootiyo qofaa siyees. (Doo. 18:23, 24, 32) I ba aawatettaa garssan deꞌiyaageeti bantta qofaa yootanaadan eeno giis. (1 Kaw. 22:19-22) Yihooway wottiyoobi baynnaagaa gidikkokka, I nu oottana danddayennabaa nuuppe naagenna. SHin, I baayyo haggaaziya nagaranchcha asawu ushachchanaadan maaddees. (Maz. 113:6, 7) Geeshsha Maxaafay Yihooway ‘maaddiyaagaa’ gidiyoogaa yootees. (Maz. 27:9; Ibr. 13:6) Kawuwaa Daawiti ba oottido gita oosuwaa polana danddayidoy Yihooway ‘ashkke’ gidiyo gishshataassanne A maaddido gishshataassa gidiyoogaa yootiis.—2 Sam. 22:36, NW.
it-2 245
Wordduwaa
Yesuus Kiristtoosabaa yootiya mishiraachchuwaa aggidi ‘worddo gidiyaabaa ammananawu’ doorida asati “wolqqaama balaa” balanaadan Xoossaa Yihooway paqqadiis. (2Tas 2:9-12) Daro xeetu layttaappe kase Kawuwaa Akaaba hanotan ha maaray qoncciis. Yihooway kiittin hananabaa yootiya Mikaayi Akaaba bolli bashshay gakkanaagaa yootidaba gidikkokka, wordo hananabaa yootiyaagee Akaabi Galaꞌaaden deꞌiya Raamootan olaa xonanaagaa yootiis. Mikaayawu hiraagan qonccidaagaadan, Yihooway issi ayyaana meretay Akaabawu hananabaa yootiyaageetu doonan “worddotiya ayyaanaa” wottanaadan paqqadiis. Hegaa giyoogee ha ayyaana meretay ba wolqqaa goꞌettidi eti tuma gidennan bantta koyidobaanne Akaabi etappe siyanawu koyidobaa yootanaadan oottiis giyoogaa. Akaabawu tumay odettidaba gidikkokka, eta wordduwan cimettanawu doorido gishshawu hayqqiis.—1Kaw 22:1-38; 2Odi 18.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
Nagaraappe Tumuppe Simmiyoogaa Giyoogee Woygiyoogee?
4 Wurssettan, Yihooway issibaa oottanawu kuuyiyo wodee gakkiis. Yihooway Akaabanne Elzzaabeelo qaxxayanaagaa yootanaadan hananabaa yootiya Eelaasa kiittiis. Eta soo asay ubbay hayqqana. Eelaasi yootidobay Akaabi keehi azzananaadan oottiis! Ha otoranchcha bitanee ‘ba huuphiyaa kawushshidoogee’ woy bana ziqqi oottidoogee maalaalissiyaaba.—1 Kaw. 21:19-29.
5 He wode Akaabi ba huuphiyaa ziqqi oottidaba gidikkonne, hegaappe simmin oottidoban tumuppe ba nagaraappe simmibeennaagaa bessiis. Ba kawotettaappe Baꞌaala goynuwaa xayssibeenna. Yihoowa goynuwaa aassibeenna. I nagaraappe simmibeennaagaa hara ogetunkka bessiis.
6 Guyyeppe, Akaabi Sooriyaa biittaara olaa olettiyo wode maaduwaa Yihudaa kawuwaa Yoosaafixa oychchiis. Kawuwaa Yoosaafixi Yihoowan ammanettiya loꞌꞌo kawo, qassi I eti olawu baanaappe kase waatana koshshiyaakko Yihooway kiittin hananabaa yootiyaagaa oychchanaadan awu yootiis. Akaabi oychchanawu koyibeenna. I hagaadan giis: “Nuuni a baggaara GODAA oichchanau danddayiyo issi hara bitanee de7ees; i Yimila na7aa Mikaaya. SHin taani a ixxais; aissi giikko, i ubba wodekka tabaa iitabaa yooteesippe attin lo77obaa yooti erenna.” Gidikkokka, eti hananabaa yootiya Mikaaya zoriyaa oychchidosona. Akaabi giidobay likke. Xoossay kiittin hananabaa yootiyaagee Akaaba xeelliyaagan iitaba yootiis! Iita gidida Akaabi ba nagaraappe simmibeenna, qassi Yihooway atto gaanaadan oychchiyoogaa aggidi hananabaa yootiyaagaa qashissiis. (1 Kaw. 22:7-9, 23, 27) Akaabi Mikaaya qashissidaba gidikkonne, Mikaayi yootidobay polettennaadan diggana danddayenna. Hegaappe simmin, Akaabi olan hayqqiis.—1 Kaw. 22:34-38.
XIQIMITA 24-30
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 2 KAWOTU 1–2
“Loohissiyoogan Keehi Loꞌꞌo Leemiso Gidiya Ura”
Harata Danddayissanawu Cimati Waati Loohissiyoonaa?
15 Eelaasa kaallida Elssaaꞌabaa yootiya taarikee, ha wodiyan ishantti ayyaanaaban kaymida cimata waati bonchana danddayiyaakkokka bessees. Eelaasinne Elssaaꞌi Yarkkon deꞌiya hananabaa yootiyaageetuura gaytti simmidi, eti naaꞌꞌay Yorddaanoosa SHaafaa biidosona. Yan, “Eelaasi ba kaabbaa ekkidi xaaxidi, an haattaa shociis. SHocin haattai yaanne haanne shaahettiis.” Eti mela biittaara shaafaa pinnidi, ‘haasayiiddi hemettidosona.’ Elssaaꞌi ubbabaa erays giidi qoppibeennaagee qoncce. Eelaasi appe shaahettana gakkanaashin, Elssaaꞌi ba asttamaaree yootiyo ubbabaa wozanappe ezggiis. Hegaappe simmin, gotee Eelaasa ekkidi biis. Guyyeppe, Elssaaꞌi Yorddaanoosa SHaafaa simmidi Eelaasa kaabban haatta shocidi, “GODAI Eelaasa Xoossai awan de7ii?” yaagiis. He wodekka haattay yaanne haanne shaahettiis.—2 Kaw. 2:8-14.
Harata Danddayissanawu Cimati Waati Loohissiyoonaa?
16 Elssaaꞌi koyro oottido maalaalissiyaabay Eelaasi wurssettan oottido maalaalissiyaabaara issi mala gidiyoogaa akeekadii? Hegaappe ay tamaariyoo? Elssaaꞌi aawatettay aagaa gidiyo gishshawu, issi issibaa oottiyo ogiyaa sohuwaara laammanawu qoppibeennaagee qoncce. Elssaaꞌi Eelaasi oottidoogaadan oottiyoogan, ba asttamaariyaa bonchiyoogaa bessiis; hegee hananabaa yootiya Elssaaꞌa laggeta minttettiis. (2 Kaw. 2:15) SHin Elssaaꞌi hegaappe simmin hananabaa yootido 60 layttan, Eelaasaagaappe aaruwan maalaalissiya darobaa oottanaadan Yihooway a denttettiis. Neeni loohiyaagaa gidiyoogaadan hegaappe ay tamaaray?
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
w05 8/1 9 ¶1
Naaꞌꞌantto Kawotu Maxaafan Deꞌiya Kulkka Qofata
2:11—‘Eelaasi gotiyan saluwaa kiyido’ wode biido sohoy awee? Hegee salo gufanttuwan keehi haahosan deꞌiya soho woy Xoossaynne A kiitanchchati deꞌiyo soho gidenna. (Zaarettido Wogaa 4:19; Mazamure 11:4; Maatiyoosa 6:9; 18:10) Eelaasi kiyido ‘saloy’ nu ayfiyan beettiya salo. (Mazamure 78:26; Maatiyoosa 6:26) Tamaa gaaree Eelaasa beettiya saluwaara efiidi saꞌan hara heeran wottidoogee qoncce; I yan amarida wodiyaa deꞌiis. Amarida layttaappe guyyiyan, Eelaasi Yihudaa kawuwaa Yoraamawu dabddaabbiyaa xaafiis.—2 Hanidabaa Odiya 21:1, 12-15.
XIQIMITA 31–HIDAARE 6
XOOSSAA QAALAN DEꞌIYA ALꞌꞌOBAA | 2 KAWOTU 3–4
“Ne Na7aa Ekka”
“I ‘Haiquwaappe Denddanaagaa Taani Erais’”
7 Geeshsha Maxaafay hayquwaappe dendduwaabaa yootiyo naaꞌꞌanttoogee Eelaasa sohuwan hananabaa yootiya Elssaaꞌi denttidoogaa. SHuneeman deꞌiya erettida Israaꞌeela maccaasiyaa Elssaaꞌa imattaasu. Hananabaa yootiyaagaa baggaara Xoossay naꞌi baynna he maccaaseessinne cimida i azinaassi naꞌa immiis. SHin amarida layttappe guyyiyan he naꞌay hayqqiis. He naꞌaa aayyiyaa ay keena kayyottidaakko qoppa. A ba azinaa oychada 30 kilo meetire keenaa haakkiyaasan deꞌiya Qarmmeloosa Deriyaa baada Elssaaꞌaara gayttaasu. Hananabaa yootiyaagee ba ashkkaraa Gehaaza banttappe sinttawu maccaasee soo SHuneeme biitti kiittiis. Gehaazi hayqqida naꞌaa pattana danddayibeenna. He wode, kayyottida maccaasiyaa Elssaaꞌaara ba soo gakkaasu.—2 Kaw. 4:8-31.
“I ‘Haiquwaappe Denddanaagaa Taani Erais’”
8 Elssaaꞌi maccaasee son SHuneemen anhaa bolli ziniꞌꞌidi woossiis. Maalaalissiyaabay hanin, hayqqida naꞌay denddidi ufayttiya ba aayyeera gayttiis! (2 Kawotu 4:32-37 nabbaba.) He maccaasiyaa, kase mayne gidida Haanna Sameeli Xoossaa dunkkaaniyan haggaazanaadan ehiido wode, “GODAI . . . duge Si7ooliyan yeggeesinne pude kessees” yaagada woossidoogaa hassayennan aggukku. (1 Sam. 2:6) Xoossay he naꞌaa denttiyoogan i hayqqidaageeta denttana danddayiyoogaa bessiis.
Ayyaanaaban Alꞌꞌobaa
it-2 697 ¶2
Hananabaa Yootiyaagaa
‘Hananabaa yootiyaageetu citaa.’ “Hananabaa yootiyaageetu citai” hananabaa yootiyaageeti tamaariyo timirtte keettaa woy hananabaa yootiyaageetu maabaraa qonccissiyaaba gidana danddayees. Hananabaa yootiyaageetu citati Beeteelen, Yarkkooninne Gelggalan deꞌiyoogee odettiis. (2Kaw 2:3, 5; 4:38; 1Sam 10:5, 10ra gatta xeella.) Raaman deꞌiya citaa Sameeli xomoosiis (1Sa 19:19, 20), qassi Elssaaꞌi ba wodiyan hegaadan oottidaba milatees. (2Kaw 4:38; 6:1-3; 1Kaw 18:13ra gatta xeella.) Taarikee eti deꞌiyo keettaanne eti garxxidi goꞌettiyo miishshaa yootees; hegee eti sima deꞌuwaa deꞌiyoogaa bessiyaaba gidana danddayees. Eti darotoo issippe deꞌiyaabanne qumaa issippe miyaaba gidikkonne, hananabaa yootiyo oosoy etawu huuphiyan huuphiyan imettennan aggenna.—1Kaw 20:35-42; 2Kaw 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.