Xoossaa Sunttaa—Ibraawetto Geeshsha Maxaafan

Ibraawetto oyddu guttuma pitaletun יהוה, xaafettiya Xoossaa sunttay Ibraawetto Geeshsha Maxaafan 7,000 gidiya sohuwan deꞌees. Tetragramaten geetettiya he oyddu pitaleti Ooratta Alamiyaa Birshshettan “Yihoowa” geetettidosona. Geeshsha Maxaafan he sunttay ay sunttappenne keehi daro sohuwan deꞌees. Ayyaanay kaalettin xaafidaageeti ‘Ubbaa Danddayiyaagaa,’ ‘Ubbaappe Xoqqiyaagaanne’ “Godaa” giyoogeetu mala boncho sunttatanne abaa qonccissiya daro qaalata Xoossawu goꞌettikkonne, eti Xoossaa buzo sunttawu goꞌettido pitalee Tetragramatene xalla.

Xoossaa Yihooway Geeshsha Maxaafaa xaafeti ba sunttaa goꞌettanaadan azaziis. Leemisuwawu, I hananabaa yootiya Yuu7eeli, “GODAA [Yihoowa] sunttaa xeesiya ubbai attana” yaagidi xaafanaadan ba ayyaanan kaalettiis. (Yuu7eela 2:32) Qassi Xoossay issi mazamuraawee, “Ne xalaalai GODAA [Yihoowa] gidiyoogaa, neeni Ubbaappe Xoqqiya Xoossai sa7aa ubbaa haariyoogaa eti erona” yaagidi xaafanaadan oottiis. (Mazamure 83:18) Xoossaa sunttay Xoossaa asay hassayidi yexxana koshshiyo, danttuwan xaafettida Mazamure maxaafaa xallan 700 gidiya sohuwan deꞌees. Yaatin, daro Geeshsha Maxaafaa birshshettatun Xoossaa sunttay baynnay aybissee? Ooratta Alamiyaa Birshshettan “Yihoowa” geetettidoy aybissee? Qassi Yihoowa giyo, Xoossaa sunttaa birshshettay aybee?

Daro Geeshsha Maxaafaa birshshettatun Xoossaa sunttay baynnay aybissee? Hegawu gaasoy dumma dumma. Issi issi asay Ubbaa Danddayiya Xoossay issi dumma sunttan xeesettana koshshenna giidi qoppees. Ayhudati Xoossaa sunttaa toochennaadan yayyidi he sunttaa xeesennan ixxiyo wogaa harati kaallennan waayi aggana. Harati qassi Xoossaa sunttaa woygi xeegiyaakko shaakki eriya asi baynna gishshawu, “Godaa” woy “Xoossaa” giyoogaa mala boncho sunttan xeesiyoogee loꞌꞌo giidi qoppoosona. SHin, kaallidi deꞌiya qofay hegaadan giyoogee bessennaba gidiyoogaa qonccissees:

• Ubbaa Danddayiya Xoossay issi dumma sunttan xeesettana koshshenna giidi qoppiyaageeti Kiristtoosi yelettanaappe kase xaafettidaagaa gujjin, beni xaafettida Xoossaa Qaalan A buzo sunttay deꞌiyoogaa bessiya naqaashaa xaasayidi xeelloosona. Qommoora qonccidaagaadan, Xoossay ba Qaalan ba sunttay 7,000 gidiya sohuwan xaafettanaadan yootiis. I ba sunttaa nuuni eranaadaaninne xeesanaadan koyiyoogee qoncce.

• Ayhudatu wogaa bonchidi Xoossaa sunttaa bantta birshshido Geeshsha Maxaafaappe kessidaageeti issi waannabaa akeekibookkona. Ayhuda higgiyaa tamaarissiya issoti issoti Xoossaa sunttaa xeesennan ixxikkonne, eti bantta Geeshsha Maxaafaappe he sunttaa kessibookkona. Maxine Abbaa matan Kumiran giyo sohuwan beettida, beni xaafettida maxaafatun daro sohuwan Xoossaa sunttay deꞌees. Geeshsha Maxaafaa birshshida issoti issoti koyro xuufiyan Xoossaa sunttay deꞌiyo sohuwaa bessanawu “GODAA” giyo boncho sunttaa wogga pitaliyan xaafidosona. SHin, ha oyshatu zaaruwaa demmanawu metees: Ha asati Geeshsha Maxaafan shaꞌan qoodettiya sohuwan Xoossaa sunttay deꞌiyoogaa eriiddi waanidi he sunttaa kessidonaa woy haran laammidonaa? Eti hegaadan laammanawu banttassi ooni maataa immiis giidi qoppidonaa? Hegaa eti eroosona.

• Xoossaa sunttaa woygi xeegiyaakko shaakki eriya asi baynna gishshawu xeesana koshshenna giyaageeti Yesuusa sunttaa coo goꞌettoosona. Gidoppe attin, Yesuusi erissiyo ashkkarati koyro xeetu layttan a sunttaa xeesiyo ogee ha wodiyan daro Kiristtaaneti xeesiyo ogiyaappe keehi dumma. Ayhuda Kiristtaaneti, Yesuusa sunttaa Ye·shuʹa‘ giidi xeesennan waayi aggana. “Kiristtoosa” giyo boncho sunttay he wode Ma·shiʹak, woy “Masiyaa” geetettees. Giriiketto qaalaa haasayiya Kiristtaaneti a I·e·sousʹ Khri·stos goosona; qassi Laatine qaalaa haasayiya Kiristtaaneti Ieʹsus Kiriʹstus goosona. Ayyaanay kaalettin, a sunttawu Giriiketto birshshettay Geeshsha Maxaafan xaafettiis; hegee koyro xeetu layttaa Kiristtaaneti bantta qaalan erettiyaagaadan he sunttaa xeesiyoogaa bessees. Hegaadankka, Ooratta Alamiyaa Geeshsha Maxaafaa Birshshiya Konttee “Yihoowa” giyoogee beni wode Ibraawetto qaalan Xoossaa sunttaa xeegiyo ogiyaara issi mala gidana xayikkonne, hegaadan xeesiyoogee bessiyaaba giidi qoppees.

Ooratta Alamiyaa Birshshettan “Yihoowa” geetettidoy aybissee? Tetragramaten (יהוה) geetettiya oyddu pitaleti Inggilizettuwan YHWH giyo guttuma pitaletun laamettidosona. Beni xaafettida Ibraawetto qaalaa ubbaagaadan, Tetragramateniyankka ustta pitaleti baawa. Beni Ibraawetto qaalan xaafettidabaa nabbabiya asay he wode ustta pitaleta gujjidi nabbabanawu metoottenna.

Ibraawetto Geeshsha Maxaafay xaafettidi wuroosappe shaꞌa gidiya layttay aadhi simmin, Ayhuda eranchati Ibraawetto qaalan xaafettidabaa waatidi nabbabanaakko bessiya ustta pitaletu malaataa giigissidosona. Gidoppe attin, he wode daro Ayhudati Xoossaa sunttaa xeesana bessenna giidi malan ammaniyo gishshawu, hegaa gishshaa hara qaalata goꞌettidosona. Yaatiyo gishshawu, eti Tetragramateniyaa xaafiyo wode a gishshaa goꞌettido qaalatu ustta pitaleta Xoossaa sunttaa xaafiyo oyddu guttuma pitaletuura walakkennan aggokkona. Hegaa gishshawu, he ustta pitaletu malaatay deꞌiyo, kushiyan xaafettida xuufeti Xoossaa sunttaa koyro Ibraawetto qaalan woygi xeesiyaakko eranawu maaddokkona. Issoti issoti he sunttay “Yahweh” geetetti xeesettees giidi qoppoosona; harati qassi he sunttaa xeesiyo dumma dumma ogiyaa yootoosona. Maxine Abbaa matan beettida Giriikettuwan birshshido Wogaabaa xaatta maxaafaa kifiliyan Xoossaa sunttay Iao geetetti xaafettiis. Beni Giriiketto qaalaa xaafeti Iae, I·a·beʹ, qassi I·a·ou·eʹ giyoogeeti Xoossaa sunttaa xeegiyo hegaappe hara oge gidiyoogaakka yootoosona. Gidoppe attin, zozzu gaanaadan oottiya gaasoy baawa. Xoossaa ashkkarati beniigeeti a sunttaa Ibraawetto qaalan woygidi xeesiyaakko erokko. (Doomettaabaa 13:4; Kessaabaa 3:15) SHin, Xoossay ba asaa haasayissiyo wode ba sunttaa zaaretti zaarettidi yootidoogaa, eti a he sunttan xeesidoogaanne eti haratuura haasayiyo wode he sunttaa goꞌettidoogaa eroos. (Kessaabaa 6:2; 1 Kawotu Maxaafaa 8:23; Mazamure 99:9)

Yaatin, Ooratta Alamiyaa Birshshettan “Yihoowa” (Inggilizettuwan, “Jehovah”) geetettidoy aybissee? Inggilizetto qaalan daro wodiyawu hegaa goꞌettido gishshataassa.

Xoossaa sunttay Inggilizetto Geeshsha Maxaafan koyro xaafettidoy Wiiliyam Tindeli 1530n Doomettaabaappe Zaarettido Wogaa gakkanaassi deꞌiyaagaa birshshidoogaana. I, “Iehouah” giidi xaafiis. He wodeppe haa simmin Inggilizetto qaalay laamettido gishshawu, Xoossaa sunttaa xaafiyo pitaliyaakka laammidosona. Leemisuwawu, Henri Eyniswozi 1612n birshshido Mazamure maxaafan ubbasan “Iehovah” giidi xaafiis. Hegaappe simmin, he maxaafaa zaaretti giigissin Doomettaabaappe Zaarettido Wogaa gakkanaassi deꞌiyaagaara 1639n attamettido wode, “Jehovah” giyo sunttay xaafettiis. Amerkkan Isttanderd Verzhin giyo Geeshshaa Maxaafaa birshshidaageeti Ibraawetto xuufiyan Xoossaa sunttay deꞌiyo sohuwan 1901n, “Jehovah” giidi xaafidosona.

Geeshsha Maxaafaa erancha gidida bonchettida Joosef Bryant Rozerhami 1911n xaafido Isttadis in zi Salmis giyo xuufiyan “Yahweh” giyoogaa gishshaa “Jehovah” giidoy aybissakko qonccissiyo wode, “Geeshsha Maxaafaa nabbabiya asay loytti eriyoobaa (ooninne maayiyoobaa)” goꞌettana koyidoogaa yootiis. A. F. Kirkpatrik giyo eranchay “Jehovah” giyo sunttaa goꞌettiyoogaara gayttidaagan 1930n hegaara issi malabaa yootiis. I hagaadan giis: “Ha wodiyan qaalaa wogaa xannaꞌiyaageeti he sunttay Yahveh woy Yahaveh geetettana bessees yaagoosona; shin JEHOVAH giyo sunttay Inggilizetto qaalan keehi erettidaba; qassi keehippe koshshiyaabay he sunttaa suure xeesiyoogaa gidenna; waannabay hegee ‘Godaa’ giyoogaa mala boncho suntta gidennan, buzo suntta gidiyoogaa akeekiyoogaa.”

Yihoowa giyo Sunttaa Birshshettay Aybee? Ibraawetto qaalan Yihoowa giyo sunttay “haniyoogaa” giyo birshshettay deꞌiyo peesho qaalaara gayttidaba; qassi daro eranchati hegee Ibraawetto peesho qaalan haniyoogaa bessiyaabaa giidi qoppoosona. Yaatiyo gishshawu, Ooratta Alamiyaa Geeshsha Maxaafaa Birshshiya Konttee Xoossaa sunttay “Hananaadan Oottees” giyoogaa gidiyoogaa erees. Eranchatu qofay dumma dumma gidiyo gishshawu, he sunttaa birshshettay hagaa giidi nuuni zozzu gaana danddayokko. Gidikkokka, he birshshettay Yihooway ubbabaa Medhidaagaanne ba halchuwaa Poliyaagaa gidiyoogaara maayettees. I saluwaa saꞌaanne qoppiya meretaa medhidoogaa xalla gidennan, ubbatoo ba sheneenne ba halchoy polettanaadan oottees.

Hegaa gishshawu, Yihoowa giyo sunttaa birshshettay Kessaabaa 3:14n [NW], “Taani Hanana Koyiyoobaa Hanana” geetettida, hegaara gayttida peesho qaalaa xalaala gidenna. He qaalati Xoossaa sunttaa loyttidi qonccissokkona. He qaalati Xoossay ba halchuwaa polanawu ay hanotankka ba koyidobaa haniyoogaa bessiyoogan, a eeshshaappe issuwaa qonccissoosona. Yaatiyo gishshawu, Yihoowa giyo sunttawu hegee issi birshshetta gidikkokka, he sunttaa birshshettay hananawu i koyiyoobaa xallaara gayttidaba gidenna. He sunttay i medhiyoobaaranne ba halchuwaa poliyoogaara gayttidaagan hananaadan oottiyoobaakka qonccissiyaaba.