Georgette Douwma/Stone via Getty Images
HA SAꞌAY BASHSHAAPPE ATTANEE?
ANO ABBAA
ANO ABBAY nuuni miyo qumaappe dariya baggaa demmanaadan oottiyogaa xalla giddennan, xaliya giigissanawu koshshiya darobata demmanaadankka maaddees. Ha alamiyan deꞌiya oksiijiiniyappe baggappe dariyagaa abbaappe demmoos, qassi abbay qohiya karbon gaazeta bawu ekkees. Hegaa bollikka, abbay saꞌaa carkkoy giiga gidanaadan oottees.
Ano Abbaa Mooriyabatuppe Naagana Koshshiyoy Aybissee?
Carkkuwa hanotay laamettiyogee koral riifs, shelfish giyonne hara abbaa giddo meretata qohees. Abbaa giddon deꞌiya erettida meretatuppe missa gidiyagaa maaddiya koral riifs giyobati ubbay gaana danddayettees, kaalliya 30 layttatun xayana danddayiyo hanotan deꞌiyogaa saynttistteti yootoosona.
Eranchchati, abbaa kafotuppe 90 kushe gidiyageeti pilasttike malabaa meennan waayi aggana goosona, qassi abban olido pilasttike malabati abbaa giddon deꞌon deꞌiyabatuppe miilooniyan qoodettiyageeta layttan layttan worana danddayees giidi qoppoosona.
Kawotettatu Issippetettaa Waanna Xaafee Anttooniyo Gutereshi 2022n hagaadan giis: “Nuuni abbaa naaganawu aynne oottibookko, qassi ha wodiyan gakkiiddi deꞌiyabay nuuni ‘Abbaa Qohuwappe Ellelli Ashshanaadan’ oottiyaba.”
Ha Saꞌay Bashshaappe Attanaadan Giigidi Merettiis
Abbaynne A giddon deꞌiya meretati asay mooriyoban kumana xayikko, ubbatoo banttana banttarkka geeshshananne moorettennan deꞌana danddayoosona. Rijenereshin: Inding ze Kilaymet Kiraysis in Wan Jenereshin giyo maxaafay, asay abbaa moorana xayikko, “abbay ubbatoo bana barkka geeshshiyogaa” qonccissees. Amarida leemisota beꞌa:
Paytoplankten giyo ayfiyan beettenna meretati, alamiya hombbee gujjanaadan oottiya, karbon dayoksayd geetettiya gaaziya goꞌettoosonanne shiishshi oyqqoosona. Paytoplanktene xalaalay saꞌan deꞌiya mittay, maataynne hara mokkiyabati ubbay shiishshiyogaa keena karbon dayoksaydiya shiishshi oyqqees.
Abbaa moorana danddayiya hayqqida moleta, bakiteereti moosona. Abban deꞌiya hara meretati qassi he bakitereta moosona. Hegee “abbay ubbatoo geeshshanne xillo gidanaadan oottiyogaa,” Simizisoniyan Institiyushin Oshen Portal websaytee yootees.
Daro moleti bantta miidobay gaacettanaadan oottiyo ogiyan koraleta, shelfishetanne hara abbaa giddo meretata qohana danddayiya, haattan deꞌiya aasiideti guuxxanaadan oottoosona.
Metuwa Pagalanawu Asay Ay Oottiiddi Deꞌii?
Zaarettidi goꞌettana danddayiyo pilasttike gidenna qarcciitaanne haattaa duuqqiyobaa goꞌettiyogan, abbaa giddo geliya pilasttikiya qooday guuxxanaadan oottana danddayoos
Musana danddayennabati, abbaa giddo mule gelana koshshenna. Hegaa gishshawu, eranchchati, asay issitoo goꞌettidi oliyo pilasttike malabata gidennan, zaaretti zaarettidi goꞌettana danddayiyobata goꞌettanaadan minttettoosona.
Shin hegaa xallay gidenna. Heeraa hanotaara gayttida issi dirijjitee mata wode 112 biittatun issi layttan 9,200 toone gidiya, abbaa doonan olidobata shiishshiis. Gidoppe attin, hegee layttan layttan olettidi abban geliyabatuppe keehi guutta.
Nashinaal Jografikee, “hanno gakkanawu [abbay] moorettanaadan oottidobay zaaretti giigissanawu metana danddayiyogaa” yootiis. Biittaappe kiyiya nadaajiyanne kasale malabaa asay keehi goꞌettiyogee, abbaa giddo meretati bantta merettido ogiyan abbaa geeshshennaadan diggees.
Saꞌay Bashshaappe Attanaagaa Ammaniyo Gaasota—Geeshsha Maxaafay Woygii?
“Sa7ai neeni medhdhidoban kumiis. Abbai hinin hegeehoo; i gitanne aaho; qoodai bainna qaaxxiya meretatun, gitatuuninne guuttatun kumidi de7ees.”—Mazamure 104:24, 25.
Nuna Medhdhidaagee abbaa medhdhiis, qassi abbay bana barkka geeshshanaadan oottiis. I abbaanne abbaa giddo meretatubaa keehi darobaa eriyaba gidikko, abbaa bolli gakkida qohuwa giigissana giidi qoppiyogee bessiyaba gidennee? Sinttaa 15n, “Ha Saꞌay Bashshaappe Attanaagaa Xoossay Qaalaa Geliis” giya huuphe yohuwa xeella.