“Yihooway Intte Tumaa Tamaaranaadan Inttena Paransaaye Ehiis”

ANTIWAN SKALEKI naatettan paraa ekki yuuyees. I pooꞌoy keehi darenna gonggoluwaa giddoora 500u meetire ollaappe shuchaa kasaliyaa caanidi shinnattiiddi kiyees. Kasaliyaa bookkiyo sohoy woddin Antiwana aaway qohettido gishshawu, Antiwani so asaa maaddanawu kasaliyaa bookkiyo sohuwan galla galla uddufun saate daafuridi oottana koshshiis. Issi wode, Antiwani woddan hayqqiichi attiis.

Poolandde biittaa asa gidida aawaynne aayyiyaa 1920⁠nne 1930 heeran Paransaayen yelido cora naatuppe Antiwani issuwaa. Poolandde asay Paransaayen deꞌanawu biidoy aybissee? Koyro Alamiyaa Olaappe simmin Poolandde biittay laꞌa gidido wode, asay keehi daridoogee eta biittan meto gidiis. Paransaayen qassi issi miilooneppe dariya attuma asay olan hayqqido gishshawu, kasaliyaa bookkiyaageeta keehi koyidosona. Hegaa gishshawu, Paransaaye kawotettaynne Poolandde kawotettay issi biittaa asay hara biitti biidi deꞌanaadan maayettidi, Masqqala 1919n paramidosona. Paransaayen deꞌiya Poolandde asay 1931n, 507,800 gidiis; he wode Poolandde asaappe dariya baggay huuphessa baggan kasaliyaa bookkiyo heeran deꞌees.

Poolanddeppe biida mino oosanchati, biido biittan bantta haymaanootiyaakka bantta wogaakka minttidi kaalloosona. Layttay haꞌꞌi 90 gidido Antiwani, “Ta aayee aaway Jooseefi ba aawaappe tamaaridoogaadan Geeshsha Maxaafaabaa bonchuwan yootees” yaagiis. Kasaliyaa bookkiyo sohuwan oottiya Poolanddetu so asati Woggaa galla bantta biittaagaadan loꞌꞌo maayuwaa maayidi woosa keettaa boosona; haymaanootiyaabaa koyenna Paransaaye asaappe amaridaageeti hegaa keehi ixxoosona.

Poolanddeppe biida daroti yan 1904ppe doommidi mishettidi sabbakiya Geeshsha Maxaafaa tamaaretuura koyro gayttidoy No Pad Kaley giyo heeraana. Wochiyo Keelay 1915n Poolandde qaalan aginan aginan attamettiyoogaa doommiis; qassi Zi Golden Eej (haꞌꞌi Beegottite!) maxeetee he qaalan 1925n doommiis. Ha maxeetetun deꞌiya Geeshsha Maxaafaa qofaanne Poolandde qaalan xaafettida Zi Harp of God giyo maxaafaa daro keettaa asay dosiis.

Antiwanentta soo asay 1924n Geeshsha Maxaafaa Tamaaretu shiiquwaa koyro uttida a aayee ishaa baggaara etabaa siyiis. He laytti Brwa yan Atuwaa giyo kataman Geeshsha Maxaafaa Tamaareti Poolandde qaalan koyro gita shiiquwaa shiiqidosona. Issi agina kumennan, waanna biiruwaappe kiitettida Josef Razerforddi he kataman 2000u asay shiiqidosan dere haasayaa haasayiis. Daroti shiiqidoogan ufayttidi, qassi etappe dariya baggay Poolandde asa gidiyo gishshawu, Ishaa Razerforddi etawu hagaadan giis: “Yihooway intte tumaa tamaaranaadan inttena Paransaaye ehiis. Haꞌꞌi inttenne intte naati Paransaaye asaa maaddana koshshees! Biron daro asawu sabbakana koshshees; qassi he oosuwaa oottiyaageeta Yihooway denttana.”

Xoossaa Yihooway hegaadankka oottiis! Poolandde biittaa Kiristtaaneti kasaliyaa minnidi bookkiyoogaadan wozanappe sabbakidosona! Etappe amaridaageeti erido alꞌꞌo tumaa yootanawu bantta biitti Poolandde simmidosona. Teꞌofil Piꞌaskowski, SHitepan Kosiꞌakinne Yan Zabudi mishiraachuwaa Poolandden keehi aaho sohuwan yootanawu Paransaayeppe biidaageetuppe amaridaageeta.

SHin mishiraachuwaa yootiya Poolandde qaalaa haasayiya daroti Paransaayen uttidi, he biittaa ishanttuuranne michonttuura mishiraachuwaa kaseegaadankka mishettidi yootidosona. San le noble giyo kataman 1926n, Poolandde qaalan 1,000ti, qassi Paransaaye qaalan 300ti issippe gita shiiquwaa shiiqidosona. Laytta Maxaafay 1929n, “He laytti, Poolandde biittaa asa gidida 332u ishanttinne michontti bantta huuphiyaa geppidi” xammaqettidoogaa yootiis. Naaꞌꞌantto Alamiyaa Olay denddanaappe kase, Paransaayen deꞌiya 84u gubaaꞌetuppe 32y Poolandde qaalaa goꞌettees.

Poolandde kawotettay 1947n Poolandde biitti simmanaadan shoobbin, daro Yihoowa Markkati simmidosona. SHin, simmi makkinkka, eti oottidobaaninne eta mala Paransaaye Kiristtaaneti oottidoban Kawotettaa mishiraachuwaa yootiyaageetu qooday he laytti xeetaappe 10u kushe dicciis. Hegaappe simmin, 1948ppe biidi 1950 gakkanaassi xeetaappe 20u kushe, 23u kushenne ubba qassi 40 kushe dicciis! Ha ooratta aassiyaageeta loohissanawu, woradaa xomoosiya koyroogeeta Paransaaye macara biiroy 1948n sunttiis. Doorettida ichashatuppe, oyddati Poolandde qaalaa haasayiyaageeta; qassi Antiwan Skaleki hegeetuppe issuwaa.

Paransaayen deꞌiya Yihoowa Markkatuppe daroti kasaliyaa bookkiyoogankka haggaazuwankka minni oottida, bantta mayzza Poolandde biitta aawatu sunttan hanno gakkanawu xeesettoosona. Ha wodiyankka, hara biittappe Paransaaye biida daro asay tumaa tamaarees. Mishiraachuwaa yootanawu bantta biitti simmin woy biido biittan deꞌin, eti Kawotettaabaa mishetti yootida Poolandde biittaa Kiristtaanetu leemisuwaa kaalloosona.—Paransaaye biittan xaafettida Nu Taarikiyaappe.