Mokā Tou Fakalogologo Pea ʼe Tou Tali
ʼI TE tohi Betrayal—German Churches and the Holocaust, ʼe talanoa fakahagatonu ai ki te tuʼulaga ʼo te lotu ʼi te Puleʼaga Nasi. ʼE ʼui fēnei e te tohi, “neʼe ko he agamāhani ki te kau Kilisitiano hanatou lagolago ki te puleʼaga ʼaia, pea ko te tokolahi ia nātou ʼaia neʼe mole nātou fakafeagai ki te fakatagaʼi ʼo te kau Sutea. ʼI te temi ʼaia neʼe lahi age pe tanatou fakalogologo.”
He koʼe neʼe lagolago te kau Kilisitiano ki te Puleʼaga Nasi? ʼE fakahā mai e te tohi ʼaia: “Ko te tokolahi neʼe nātou leleiʼia te lao pea mo te fakatuʼutuʼu ʼa [Itilele] ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaluʼalu ʼo te sosiete faka Siamani.” ʼE ina ʼui fēnei: “Neʼe fakafeagai ki te ʼu aga heʼeʼaoga ʼi te ʼu felāveʼi fakasino, te hahaʼi paomutu, te fakatō fatu, te manako ʼa he tagata ki he tahi tagata, pea mo te ʼu ‘paki heʼeʼaoga’ ʼo te temi ʼaenī, pea neʼe ina fakapale te ʼu fafine ʼaē neʼe maʼu ʼanatou ʼu tamaliki e toko fā, toko ono, pea mo toko valu, ʼaki te ʼu metai kapa, siliva, pea mo aulo moʼo fakaloto mālohiʼi te ʼu fafine ʼaia ke nātou taupau maʼu tonatou tuʼulaga māhani ʼi tonatou loto fale. Neʼe liliu te politike Nasi ko he meʼa ʼe leleiʼia e te tokolahi ʼi Siamani, māʼia mo te kau Kilisitiano e tokolahi ʼuhi ko te faka maʼuhigaʼi ʼaia ʼo te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai pea mo te talatisio, ʼo hilifaki kiai mo te faka maʼuhigaʼi ʼo te ʼu fakatuʼutuʼu faka solia ʼo te fenua ʼaē neʼe fai e Itilele moʼo tali ki te fakalainoa ʼo te puleʼaga ʼaē neʼe fai ʼaki te fuakava ʼo Versailles.”
Ko te kūtuga pe e tahi neʼe mole ina tali te fakatuʼutuʼu ʼaia. ʼE ʼui fēnei e te tohi Betrayal, “neʼe mole fia lagolago te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki he agamālohi peʼe ki he fakaʼaogaʼi ʼo te mālohi faka solia.” Neʼe tupu ʼaki ai te fakatagaʼi ʼo te kiʼi kūtuga ʼaia, pea tokolahi ia nātou, neʼe ʼave ki te ʼu lotoʼā fakamamahi. Kae ko ʼihi, ʼaē neʼe nātou ʼui ko nātou ko te kau tisipulo ʼa Kilisito neʼe nātou nonofo fakalogologo. ʼE toe ʼui fēnei e te tohi ʼaia: “ ʼI te agamāhani ko te kau Katolika pea mo te kau Polotesita neʼe lahi age tanatou fakafeagai ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, kae neʼe mālohi age tanatou lagolago ki te ʼu fakatuʼutuʼu fefeka ʼa Itilele ʼi te kau Fakamoʼoni, ʼaē neʼe nātou leleiʼia te tokalelei.” Ei, ko tanatou fakalogologo neʼe ina fakaʼāsili ai te gaohi koviʼi ʼo te kau Fakamoʼoni e te puleʼaga Nasi.
ʼE kei fakafihiʼi te ʼui ʼaē ko te ʼu lotu neʼe nātou lagolago ki te politike Nasi, kae ʼe fakahigoaʼi e te tohi Betrayal, te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova “ko te kūtuga lotu neʼe mole nātou fia kau ki te puleʼaga ʼaia pea neʼe mole nātou fia lagolago kiai.”