Sehova—Te ʼAtua Moʼoni Pea Mo Maʼuli
KO FALAONE mai Esipito neʼe palalau fakafeagai pea mo manukinuki ʼi tana ʼui ʼaē: “Ko ai ia Sehova?” (Ekesote 5:2). Ohage ko tona fakahā ʼi te ʼuluaki alatike, ko te aga ʼaia neʼe tupu ai te fakahoko ʼo te ʼu tautea pea mo te mamate ʼa te kau Esipito, ʼo mamate ai ia Falaone pea mo tana kautau mālohi ʼi te tai.
ʼI te Esipito ʼāfea, neʼe fakahā e Sehova ʼAtua tona māʼoluga ʼi te ʼu taulaʼatua. Kae ko te meʼa ʼaia neʼe hoko neʼe akoʼi ai nātou ʼo ʼuhiga mo ia. Koteā ʼihi ʼu agaaga ʼo tona ʼuhiga? Pea koteā te meʼa ʼe ina fakamaʼua mai kia tatou?
Tona Huafa pea mo tona ʼIloa
ʼI te temi ʼaē neʼe fai ai tana ʼu kole kia Falaone ʼi Esipito, neʼe mole ʼui age e Moisese: ‘Ko te ʼAliki ʼe ina ʼui he meʼa.’ Ko Falaone pea mo ʼihi hahaʼi ʼo Esipito neʼe ʼui maʼa nātou ko tonatou ʼu ʼatua loi ko te ʼu ʼaliki. Kailoa, neʼe fakaʼaogaʼi e Moisese te huafa fakaʼatua, ia Sehova. Neʼe logo tonu ia ki te palalau mai ʼoluga ʼi tana nofo ia muʼa ʼo te kiʼi fuʼu ʼakau neʼe mūmū ʼi te fenua ʼo Matiane. Neʼe tala fēnei ʼi te tohi:
“Neʼe palalau te ʼAtua kia Moisese pea ina ʼui age ki ai: ‘Ko ʼau ia Sehova. (...) Ko ʼau, neʼe ʼau logo ki te mamahi ʼa te ʼu foha ʼo Iselaele, ʼaē neʼe fakapōpulaʼi e te kau Esipito, pea neʼe ʼau manatuʼi taku fuakava. Pea ina tala age ki te ʼu foha ʼo Iselaele, “Ko ʼau ia Sehova, pea ʼe ʼau fakamavae moʼoni mai koutou mai te kavega ʼa te kau Esipito pea ʼe ʼau hāofaki koutou mai te maʼuli popūla, pea ʼe ʼau hāofaki moʼoni anai koutou ʼaki ʼoku ʼu nima pea mo he ʼu fakamāu lahi. Pea ʼe ʼau taupau moʼoni anai koutou ko taku hahaʼi, pea ʼe ʼau hā moʼoni anai ko tokotou ʼAtua; pea ʼe koutou ʼiloʼi papau anai ko ʼau ia Sehova tokotou ʼAtua ʼaē neʼe ina fakamavae mai koutou mai te ʼu kavega ʼa te kau Esipito. Pea ʼe ʼau fakahū anai koutou ki te fenua [ʼo Kanaane] ʼaē neʼe hiki toku nima ʼo fakapapau ʼe ʼau foaki atu ki [takotou ʼu kui,] Apalahamo, Isaake pea mo Sakopo; pea ʼe ʼau foaki moʼoni atu anai te meʼa ʼaia maʼa koutou. Ko ʼau ia Sehova.” ’ ” — Ekesote 6:1-8.
Ko te meʼa tonu ʼaia neʼe fai e Sehova. Neʼe ina fakamavae te kau Iselaele mai te maʼuli popūla pea mo faka fealagia kia nātou ke nātou maʼuʼuli ʼi te fenua ko Kanaane. Ohage ko tana fakapapau, neʼe fakahoko fuli e te ʼAtua te ʼu meʼa ʼaia. ʼE ko he meʼa lelei ia! Ko tona huafa, ia Sehova, ko tona ʼuhiga “ ʼE ina faiga ke hoko”. ʼE fakaʼaoga e te Tohi-Tapu te ʼu kupu ʼaenī ʼo ʼuhiga mo Sehova ohage la ko te “ ʼAtua”, “Tuʼi ʼAliki”, “Tupuʼaga”, “Tāmai”, “te Māfimāfi”, pea mo “te Māʼoluga”. Ko tona huafa ʼaē ko Sehova ʼe hinoʼi ai ia ko te ʼAtua moʼoni ʼaē ʼe ina ʼaumai mamalie tana ʼu fakatuʼutuʼu ki tona fakahoko. — Isaia 42:8.
Kapau ʼe tou lau ʼi te Tohi-Tapu ʼi te ʼu lea ʼo te temi muʼa, ʼe feala ai ke tou maʼu te huafa ʼo te ʼAtua ʼo tuʼa teau ʼi totatou temi. ʼI te lea faka hepeleo ʼe tohi ʼaki te ʼu mataʼi tohi e fā Yod Hé Waw Hé (יהוה), ʼe higoa ko te Tetalakalame, ʼo lau ʼi te faʼahi mataʼu ki te faʼahi hema. Ko nātou ʼaē ʼe palalau faka hepeleo ʼe nātou ʼai te voaiele moʼo puaki ʼo te ʼu mataʼi tohi ʼaia, kae ko te hahaʼi ʼo te temi nei ʼe mole nātou ʼiloʼi papau pe koteā te ʼu voaiele ʼaia. Tatau aipe peʼe lave lelei ki niʼihi tona fakahigoa ko Yahweh, kae ko te higoa ʼaē ko Sehova kua māhani ki te tokolahi pea ʼe fakaʼiloga ʼaki ai totatou Tupuʼaga.
Ko te fakaʼaogaʼi ʼo te higoa ʼaē ko Sehova ʼe ʼiloga kehe ai te ʼAtua mo ia ʼaē ʼe higoaʼi “toku ʼAliki” ia Pesalemo 110:1, ʼe fakaliliu fēnei: “Te ʼALIKI [ʼi te faka hepeleo, יהוה] ʼe ina tala age ki toku ʼAliki, Heka ʼi toku toʼomataʼu, ʼo aʼu ki te temi ʼe ʼau tuku ai tou ʼu fili ko he hiliʼaga vaʼe.” (King James Version). ʼI te mahino ʼaē ki te tuʼuʼaga ʼo te huafa ʼo te ʼAtua ʼi henī ʼi te tohi faka hepeleo, ʼe tou lau ʼi te New World Translation: “Ko te tala ʼa Sehova ki toku ʼAliki: ‘Heka ʼi toku toʼomataʼu ʼo kaku ki taku tuku tou ʼu fili ke hage ko he hiliʼaga vaʼe.’ ” Ko te ʼu palalau ʼaia ʼa Sehova ʼAtua ʼe faka ʼuhiga ʼi te lea faka polofeta kia Sesu Kilisito ʼaē neʼe fakahigoaʼi e te tagata faitohi “toku ʼAliki”.
Neʼe fakahā e Sehova tona higoa ʼi te ʼu ʼaho ʼo Falaone. ʼAki ia Moisese, neʼe ʼui age e te ʼAtua ki te hau loto fefeka ʼaia: “ ʼI te temi ʼaenī ʼe ʼau fakahā ʼatu toku hāūhāū ki tou loto pea mo tau ʼu tagata faifekau pea mo tau hahaʼi, ke feala ai hau ʼiloʼi ʼe mole he tahi ʼe tatau mo ʼau ʼi te kele katoa. Heʼe kua feala ke ʼau fakaōvi atu toku nima moʼo fakatūʼa ai koe pea mo tau hahaʼi ʼaki te papala pea mo molehi koe ʼi te kele. Kae koʼeni te tupuʼaga tāfito ʼaē ʼo taku tuku koe ke ke maʼuli: ke ke sio ki toku mālohi pea ke kalagaʼi toku huafa ʼi te kele katoa.” — Ekesote 9:14-16.
ʼO ʼuhiga mo te mavae ʼa te kau Iselaele mai Esipito pea mo te puli ʼaē ʼo he ʼu hau kanaane, neʼe ʼui age e Laape te fafine ʼi Seliko ki te ʼu malomu hepeleo e lua: “ ʼE ʼau ʼiloʼi ʼe foaki moʼoni atu anai e Sehova kia koutou [kau Iselaele] te fenua, pea ko te mamahi kua tō kia mātou, pea ko te hahaʼi fuli ʼo te kele ʼe liliu anai ʼo mole toe ʼi ai he tahi ʼuhi ko koutou. Koteʼuhi neʼe mātou logo ki te ʼaluʼaga ʼo te fakamamaha e Sehova te vai ʼo te tai Kula ʼi ʼokotou muʼa ʼi takotou mavae ʼi Esipito, pea mo te meʼa ʼaē neʼe koutou fai ki te ʼu hau e lua ʼo Amolite ʼaē neʼe nonofo ʼi te tahi kauvai ʼo te Solotane, ʼaē ʼe higoa, ko Sihon pea mo Og, ʼaē neʼe koutou foaki ke fakaʼauha. ʼI te temi ʼaē neʼe mātou logo ai kiai, neʼe hoha tomatou loto, pea neʼe mole kei ʼi ai he mālohi ʼi he tahi ia mātou ʼuhi ko koutou, heʼe ko Sehova tokotou ʼAtua ʼe ʼAtua ʼi te lagi ʼi ʼoluga, pea mo te kele ʼi lalo.” (Sosue 2:9-11). ʼIo, ko te ʼiloa ʼo Sehova kua logona.
Ko Sehova pea mo ʼona kalitate
ʼE palalau te tagata fai pesalemo ʼaki tona loto fakamalotoloto: “Ia koe, ʼaē ko tou huafa ko Sehova, ko koe tokotahi pe, te Māʼoluga ʼAupito ʼi te kele katoa.” (Pesalemo 83:18). Koteʼuhi ʼe pule ia Sehova ʼi te ʼatulaulau, neʼe feala ai ke faikole ia Sesu pea mo tana ʼu tisipulo ʼo fēnei: “Tuʼi ʼAliki, neʼe ko Koe ʼaē neʼe ke fakatupu ia te lagi pea mo te kele pea mo te tai pea mo te ʼu meʼa fuli ʼe tuʼu ʼi ai.” (Gāue 4:24). Pea ʼe ko he meʼa fakaloto mālohi te ʼiloʼi ʼaē ko Sehova ʼe “Fakalogo mai ki te faikole”! — Pesalemo 65:2.
Ko te kalitate tāfito ʼo Sehova ko te ʼofa. ʼE moʼoni, “ko te ʼAtua ʼe ʼofa” — ko ia ko te faʼifaʼitaki totonu ʼo te kalitate ʼaia (1 Soane 4:8). Pea, “ ʼe ia te ia te poto pea mo te māfimāfi”. Ko Sehova ʼe katoa tona poto pea mo tona mālohi, kae ʼe mole ina fakaʼaogaʼi fakavalevale tona mālohi (Sopo 12:13; 37:23). ʼE feala ke tou ʼiloʼi papau ʼe agatonu tuʼumaʼu anai Sehova kia tatou, ko “te faitotonu pea mo te fakamāu ʼe ko te faʼahi ʼaia ʼe fakatuʼu ai tona hekaʼaga hau”. (Pesalemo 97:2.) Kapau ʼe tou hēhē kae tou fakahemala, ʼe feala ke tou lotomālohi ʼaki te mālama ʼaē ko Sehova ʼe ko te “ ʼAtua agaʼofa pea mo fakamolemole gafua, tuai ʼi te ʼita pea mohu ʼi te lotoʼofa pea ʼi te moʼoni”. (Ekesote 34:6.) ʼE mole fakapuna’maʼuli tatatou kaugana fakafiafia ʼaē kia Sehova! — Pesalemo 100:1-5.
Te Hau ʼi selo ʼe mole hona fakatatau
Ko te ʼAlo ʼo Sehova, ia Sesu Kilisito, neʼe ina ʼui fēnei: “Ko te ʼAtua ʼe Laumālie.” (Soane 4:24). Koia, ko Sehova ʼe fakapulipuli ki te ʼu mata ʼo te hahaʼi. Koia, neʼe ʼui age ai e Sehova kia Moisese: “ ʼE mole feala ke ke sio ki toku fofoga, koteʼuhi ʼe mole he tagata ʼe feala ke sio kia te ʼau pea maʼuli.” (Ekesote 33:20). Ko te Hau ʼaia ʼi selo ʼe lahi ʼaupito tona kolōlia koia ʼe mole feala te sio ʼa te hahaʼi kia te ia.
Logope ʼe fakapulipuli ia Sehova ki ʼotatou mata, ʼe lahi te ʼu fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo ia, ʼi tona ʼuhiga ʼAtua Māfimāfi. ʼE moʼoni, “ko tona ʼu kalitate fakapulipuli ʼe ʼiloga kehe pe ia talu mai te fakatupu ʼo te malamanei, heʼe ʼiloʼi e te ʼatamai ʼuhi ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe fai, ʼio, tona mālohi heʼegata pea mo tona natula ʼatua, koia ʼe mole ʼi ai honatou hāoʼaga”. (Loma 1:20.) Ko te kele — mo tona ʼu vao matuʼa, te ʼu fuʼu ʼakau, te ʼu fuaʼi ʼakau, te ʼu lauʼakau, pea mo te ʼu teu —ʼe ko he ʼu fakamoʼoni ʼaia ʼo te natula fakaʼatua ʼo Sehova. ʼE kehe ia mo te ʼu —ʼatua tamapua mole maʼuhiga, heʼe ko Sehova ʼe ina foaki te ʼua pea mo te ʼu meʼa lelei ʼi te ʼu fasiga taʼu (Gāue 14:16, 17). Koutou sisio ki te ʼu fetuʼu ʼo te lagi. ʼI fakamoʼoni lahi leva ʼo te ʼuhiga fakaʼatua ʼo Sehova pea mo tona mālohi ʼaē moʼo fakatokatoka!
Neʼe fakatokatoka foki e Sehova tana kau ʼaselo, ko te ʼu laumālie popoto ʼi te lagi. Ohage ko te felogoi lelei ʼo te kautahi, ʼe nātou ʼui fēnei ki te ʼAtua, ohage ko te tala e te tagata fai pesalemo: “Koutou tapuakiʼi ia Sehova, ia koutou tana ʼu ʼaselo, lahi ʼi te mālohi, ʼe koutou fakahoko tana folafola, ʼo fakalogo ki te leʼo ʼo tana folafola. Koutou tapuakiʼi ia Sehova, ia koutou ko tana kautau, ia koutou ko tana ʼu minisi, ʼe koutou fai tona finegalo.” (Pesalemo 103:20, 21). Neʼe fakatahiʼi foki e Sehova tana hahaʼi ʼi te kele. Ko te puleʼaga ʼo Iselaele neʼe lelei tanatou fakatahi, pea neʼe feiā foki mo te ʼu ʼuluaki tisipulo ʼa te ʼAlo ʼo te ʼAtua. ʼO tatau aipe mo te temi nei, ʼe ʼi ai te kautahi ʼa Sehova ʼi te malamanei, ko te kau Fakamoʼoni faiva ʼe nātou faka mafola te logo lelei ʼo tona Puleʼaga kua ōvi mai. — Mateo 24:14.
Ko Sehova ko te ʼAtua moʼoni pea mo maʼuli
Ko te natula ʼAtua ʼo Sehova neʼe hā lelei ʼo tuʼa lahi! Neʼe ina fakalainoaʼi te ʼu ʼatua loi ʼo Esipito pea ina taki te kau Iselaele ki te Kele ʼo te fakapapau. Ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakatupu ʼe nātou foaki mai te ʼu fakamoʼoni ko Sehova ko te ʼAtua. Pea ʼe mole hona fakatatau pea mo te ʼu ʼatua tamapua mole maʼuhiga ʼaē ʼo te ʼu lotu loi.
Neʼe fakahā fakalelei e te polofeta ko Selemia te kehe ʼo Sehova, te ʼAtua maʼuli, pea mo te ʼu tamapua mole gaūgaūe ʼe faʼu e te tagata. Ko te kehekehe ʼaia ʼe fakahā fakaleleiʼi e Selemia ʼi te kapite 10. ʼI te ʼu meʼa ʼaia, neʼe tohi e Selemia: “Ko Sehova ʼe ko te ʼAtua moʼoni. Ko ia ko te ʼAtua maʼuli pea mo te Hau heʼegata.” (Selemia 10:10). Ko te ʼAtua moʼoni pea mo maʼuli, ia Sehova, ʼaē neʼe ina fakatupu te ʼu meʼa fuli. Neʼe ina hāofaki te kau Iselaele mai tonatou mamahi ʼi tonatou maʼuli popūla ʼi Esipito. ʼE mole he meʼa ʼe faigataʼa kia te ia.
Ko Sehova, “te Hau heʼegata”, ʼe ina tali anai ki te faikole: “Ko tamatou Tāmai ʼe ʼi selo, ke tāpuhā tou huafa! Ke hoko mai tou puleʼaga! Ke fai tou finegalo ʼi te kele, ohage ko selo.” (1 Timoteo 1:17; Mateo 6:9, 10). Ko te Puleʼaga faka Mesianike ʼaē ʼi te lagi, kua ʼosi foaki ia kia Sesu Kilisito, kua vave pe nei tana gāue ki te kau agakovi pea mo fakaʼauha te ʼu fili ʼo Sehova (Taniela 7:13, 14). Ko te Puleʼaga ʼaia ʼe ina fakahāhā te mālama foʼou mo te ʼu tapuakina heʼegata maʼa te hahaʼi fakalogo. — 2 Petelo 3:13.
ʼE lahi te ʼu meʼa ʼe tou ʼiloʼi ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo tana ʼu fakatuʼutuʼu. He koʼe koa ʼe mole fakamālohi takotou fakamalotoloto ʼaki he mālama feiā pea mo maʼuli ʼo ʼalutahi mo te ʼu meʼa ʼaia? Kapau ʼe koutou fai te meʼa ʼaenī, ʼe koutou maʼu anai te pilivilesio ʼaē ko te maʼuli fiafia ʼi te palatiso ʼi te kele ʼe puleʼi anai e te Puleʼaga. ʼE koutou maʼuʼuli anai mole toe ʼi ai he putu, he mamahi, pea tatau aipe mo te mate ʼe kau ia ki te ʼu meʼa ʼāfea pea ko te mālama ʼa Sehova ʼe fonu anai ʼi te kele (Isaia 11:9; Fakahā 21:1-4). Ko te meʼa ʼaia ʼe feala aipe hakotou faʼahiga maʼuli mo kapau ʼe koutou kumi, ke koutou maʼu, pea mo maʼuli ʼo ʼalutahi mo te Tohi-Tapu ʼo tali ki te fehuʼi ʼaē, “Ko ai ia Sehova?”
[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 7]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.