ʼU Matuʼā Kotou Liliu Ko Ni Tauhi Ovi Ki ʼAkotou Fanau

1, 2. (1) Kotea te ʼu maua ʼae neʼe maʼu e he tauhi ovi Iselaele? (2) ʼE faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu matuʼā ia te kau tauhi ovi?

ʼI TE temi ʼo te kau Iselaele, neʼe faigataʼa ʼaupito ia te maʼuli ʼo te kau tauhi ovi. Neʼe tonu ke natou gaue ʼi tuʼa ʼi te temi vevela mo te temi momoko. Pea neʼe tonu ke natou puipui ʼanatou ovi mai te ʼu manu fekai pea mo te kau kaihaʼa. Neʼe natou vakaʼi tuʼumaʼu takitahi ia te ʼu ovi pea mo faitoʼo te ʼu ovi ʼae neʼe mahahaki peʼe lavevea. Pea neʼe ʼaoga ke lahi age ia tanatou tokakaga ki te ʼu ovi liliki ʼi te ʼu ovi ʼae kua lalahi.—Senesi 33:13.

² ʼO toe feia pe ki te ʼu matuʼā Kilisitiano, ʼe tonu ke natou maʼu ia te ʼu kalitate ʼae neʼe maʼu e te kau tauhi ovi. Pea ʼe ko te maʼua ʼa te ʼu matuʼā ke natou akoʼi ʼanatou fanau ʼo mulimuli ki te ʼu lekula ʼa Sehova. (Efeso 6:4) ʼE faigafua koa ia te faʼahi ʼaia? Kailoa ia. Koteʼuhi ʼe felaveʼi tuʼumaʼu ia te ʼu fanau mo te ʼu loi ʼae ʼe fakamafola e Satana pea mo te ʼu holi ʼo tonatou kakano agahala. (2 Timoteo 2:22; 1 Soane 2:16) Kaʼe ʼe kotou lava tokoni feafeaʼi ki ʼakotou fanau? Tou talanoa kia faʼahi ʼe tolu ʼe feala ke kotou fai moʼo taupau ʼakotou fanau: (1) kotou iloʼi lelei ʼakotou fanau, (2) kotou akoʼi ʼakotou fanau, pea (3) kotou takitaki ʼakotou fanau.

KOTOU ILOʼI LELEI ʼAKOTOU FANAU

3. ʼE lava iloʼi lelei feafeaʼi e te ʼu matuʼā ʼanatou fanau?

³ Ko he tauhi ovi lelei ʼe tokaga fakalelei ki ʼana ovi takitahi koteʼuhi ʼe mole ina loto ke natou mahahaki. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Ke ke iloi lelei au ovi taki tahi.” (Taaga Lea 27:23) ʼI tokotou ʼuhiga matuʼā, ʼe kotou fia iloʼi lelei ʼakotou “ovi,” ʼae ko ʼakotou fanau. Koia ʼe tonu ai ke kotou tokagaʼi tanatou aga pea mo kotou iloʼi ʼanatou manatu pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼi tonatou loto. Pea ke kotou lava fakahoko ia te faʼahi ʼaia, ʼe tonu ke kotou faipalalau tuʼumaʼu mo ʼakotou fanau.

4, 5. (1) Kotea ia te ʼu tokoni ʼaoga ʼe feala ai ke palalau faʼifaʼitaliha te fanau ki ʼanatou matuʼā? (Vakaʼi te ʼuluaki pakī.) (2) Kotea ʼae neʼe kotou fai ke palalau faʼifaʼitaliha atu ai ʼakotou fanau?

⁴ ʼE manatu e ʼihi matuʼā ʼe mole faigafua ia te felogoʼi mo ʼanatou fanau ʼi te temi ʼae kua natou lalahi ai. Pea ko te ʼu fanau ʼaia, ʼe lagi mole natou fia palalau ʼo ʼuhiga mo ʼanatou manatu pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼi tonatou loto. Kotea ʼae ʼe kotou lava fai ʼi te aluʼaga ʼaia? ʼAua takotou manatu ʼae ʼe tonu ke loaloaga ʼakotou faipalalau mo natou. Kaʼe kotou faiga ke kotou faipalalau mo natou ʼi te ʼu temi faigamalie. (Tetelonome 6:6, 7) Kotou toʼo he temi ke kotou fakatahi ai mo natou. Kotou olo ʼo haʼele, gaoʼi peʼe kotou gaue fakatahi mo natou ʼi tuʼa. ʼI te ʼu lakaga ʼaia, ʼe lagi palalau faʼifaʼitaliha atu anai ʼakotou fanau ʼo ʼuhiga mo ʼanatou manatu, pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼi tonatou loto.

⁵ Kaʼe ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe mole heʼeki fia palalau atu takotou tamasiʼi? Vakaʼi ia he tahi puleʼaki. Ohage la, fakamatala age pe neʼe feafeaʼi tou ʼaho, kaʼe ʼaua tau fehuʼi age pe kotea ʼae neʼe ina fai. ʼE lagi feala ai ke lelei takolua faipalalau. Peʼe ke fai ni fehuʼi ʼo ʼuhiga mo he aluʼaga, ke feala ai hau iloʼi ia tana manatu ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia. ʼE feala tau fehuʼi age pe kotea ia te manatu ʼo ʼona kaumeʼa ki te aluʼaga ʼaia. Pea ʼe feala leva ke ke fehuʼi age ki ai pe kotea anai ia te tokoni ʼae ka ina foaki ki ʼona kaumeʼa.

6. Kotea ʼae ʼe feala ke logoʼi e ʼakotou fanau mo kapau ʼe kotou maʼu hokotou temi mo natou pea mo faigafua hanatou fakaovi atu?

⁶ Kapau ʼe logoʼi e ʼakotou fanau ʼe mole kotou maʼumaʼua fau mo faigafua hanatou fakaovi atu, pea ʼe natou lotolelei anai ke natou faipalalau mo koutou. Pea kapau ʼe tokagaʼi e ʼakotou fanau ʼe mole maʼu hokotou temi mo natou, ʼe mole natou fakaha atu anai ʼonatou fihifihia. Kaʼe kotea ʼae ʼe kotou lava fai ke natou fakaovi atu ai kia koutou? ʼAua takotou ui age pe ʼae, “ ʼE feala hau palalau mai ʼi he temi pe.” Koteʼuhi ʼe ʼaoga ke natou iloʼi ʼe mole kotou iita anai moka ʼe natou palalau atu. ʼE toe ʼaoga foki ke natou iloʼi ʼe kotou tokagaʼi ʼonatou fihifihia. ʼE ui fenei e Kayla ʼae ʼe taʼu hogofulu-ma-hiva: “ ʼE feala taku faipalalau mo taku tamai ki he faʼahi pe. Koteʼuhi ʼe fagono mai, kaʼe ʼe mole ina taʼofi au moka au palalau pea ʼe mole ina fakamauʼi au. Pea tahi, ʼe ina foaki tuʼumaʼu mai pe ia te ʼu tokoni ʼae ʼe lelei age.”

7. (1) ʼE agafakapotopoto feafeaʼi anai ia te ʼu matuʼā moka natou palalau ʼo ʼuhiga mo te fakatahi? (2) ʼE feala ke fakatupu ita feafeaʼi ia te ʼu matuʼā ki ʼanatou fanau?

⁷ ʼI ʼihi temi, ʼe ʼaoga anai ke kotou faipalalau mo ʼakotou fanau ki he ʼu aluʼaga ʼe fakaʼeteʼete, ohage la ko he fakatahi ʼa he tama mo he taʼahine. Kaʼe ʼe tonu ke kotou tokoni fakalelei kia natou ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia. Tou toʼo he faʼifaʼitaki: ʼE kotou olo ki he fale kai, pea ʼe kotou maʼu pe ʼi ai ni fakatokaga ʼo te ʼu meʼa kai ʼae ʼe feala hakotou mahahaki ai. Kotea anai ka kotou fai? ʼE mahino ia, ʼe kotou olo anai ki he tahi age fale kai. Pea ʼe lagi toe feia pe anai mo ʼakotou fanau. Kapau ʼe foaki age pe ia e koutou he ʼu fakatokaga, ʼe iita anai ʼakotou fanau ʼo mole natou toe kole tokoni atu anai. (Lau ia Kolose 3:21.) Koia kotou faiga ke kotou agafakapotopoto. Ko te tuagaʼane ʼe kei finemui ʼe higoa ko Emili, ʼe ina ui fenei: “Ka palalau mai ʼaku matuʼā ki he fakatahi ʼa he tama mo he taʼahine, pea ʼe nā maʼu ni manatu lelei ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia. ʼE nā fakaha ia te fiafia ʼae ʼo te iloʼi ʼo he tahi pea ke liliu ko hokita ʼohoana. ʼE tokoni mai ia te faʼahi ʼaia ke au palalau faʼifaʼitaliha ki ʼaku matuʼā ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia. Pea ʼe au fiafia anai ʼi te faipalalau mo naua moka hoko mai anai ia te aluʼaga ʼaia kia au.”

8, 9. (1) Kotea ia te ʼu fua lelei moka kotou faʼa kataki pea mo fagono fakalelei ki ʼakotou fanau? (2) ʼI takotou fagono lelei ʼae ki ʼakotou fanau, neʼe kotea ʼona fua lelei?

⁸ Kapau ʼe kotou maʼu te kataki fualoa pea mo kotou fagono lelei ki ʼakotou fanau, ʼe faigafua ai anai hanatou fakaovi atu. (Lau ia Sakopo 1:19.) Ko he faʼe ʼe higoa ko Katia, ʼe ina taupau tokotahi tana taʼahine, ʼe ina ui fenei: “ ʼI muʼa atu, neʼe mole au faʼa kataki ki taku taʼahine. Neʼe mole au tuku pe la ke ina fakaʼosi ʼana palalau. Neʼe au gaʼegaʼe fau ke au fagono ki ai pea neʼe mole au loto ke haʼu ʼo fakaleluʼi au. Kaʼe kua au fetogi ʼi te temi nei, ʼo toe feia pe mo taku taʼahine. Pea kua ma felogoʼi lelei.”

⁹ Neʼe toe hoko ia te aluʼaga ʼaia ki he tamai ʼe higoa ko Ronald mo tona ʼofafine. ʼE ui fenei e Ronald: “ ʼI te temi ʼae neʼe ui mai e toku ʼofafine neʼe manako ki he tama ʼi te fale ako, ʼi te kamata neʼe kovi osi toku ita. Kaʼe neʼe au fakakaukauʼi ia te faʼa kataki pea mo te agafakapotopoto ʼae ʼa Sehova ki ʼana kaugana. Pea neʼe au manatu ai ʼe lelei age ke au tuku ke fakaha mai e toku ʼofafine, ia te meʼa ʼae ʼi tona loto ʼi muʼa ʼo haku fakatonutonuʼi ia ia. Neʼe au fiafia ʼi taku fai te faʼahi ʼaia. Pea neʼe ko taku hoki mahino ʼae ki te ʼu meʼa ʼae neʼe logoʼi e toku ʼofafine. ʼI tana ʼosi palalau, neʼe faigafua age leva kia au ia haku palalau ki ai ʼaki he loto ʼofa. Neʼe au punamaʼuli foki, koteʼuhi neʼe ina tali ʼaku tokoni. Pea neʼe ina fakaha mai ia tana fia fetogi ia tana aga.” ʼAki takotou faipalalau tuʼumaʼu mo ʼakotou fanau, ʼe feala ai ke kotou iloʼi ʼanatou manatu pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼi tonatou loto. Pea ʼe feala anai ke kotou tokoni kia natou ke natou fai ni tonu ʼe lelei.a—Vakaʼi te kiʼi nota.

KOTOU ʼAKOʼI ʼAKOTOU FANAU

10, 11. ʼE kotou lava tokoni feafeaʼi ki ʼakotou fanau ke natou nonofo ʼi te moʼoni?

¹⁰ ʼE iloʼi e he tauhi ovi lelei, ʼe feala ke hehe ia he ovi mai te faga ovi. ʼE lagi feala ke hiki ia te kai ʼa he ovi ki he koga meʼa ʼe mole mamaʼo fau mai te faga ovi. Pea ʼe feala ke hehe mamalie mai te faga ovi ʼo kaku ki tana fakamamaʼo ʼosi mai te faga ovi. ʼE toe feala pe ke hoko ia te aluʼaga ʼaia ki ʼakotou fanau. ʼE feala pe hanatou fakamamaʼo mamalie mai te moʼoni. ʼE lagi fakahalaʼi natou e te ʼu fakakauga kovi peʼe ko te ʼu fakafiafia heʼe maʼa. (Taaga Lea 13:20) Kaʼe kotea ʼae ʼe kotou lava fai ke mole hoko te aluʼaga ʼaia?

¹¹ ʼI takotou akoʼi ʼakotou fanau, kotou foimo tokoni kia natou moka ʼe kotou tokagaʼi ia he faʼahi ʼe natou vaivai ai. Kotou toe tokoni foki kia natou ke natou fakatuputupu ʼonatou kalitate. (2 Petelo 1:5-8) Pea ʼe lelei ke kotou fai ia te faʼahi ʼaia ʼi te ako fakafamili. ʼI Te Minisitelio ʼo Te Puleʼaga ʼo Oketopeli 2008, ʼe ui fenei ai: “ ʼE fakalotomalohiʼi ia te ʼu pule famili ke natou fakahoko ia tonatou ʼu maʼua ia muʼa ʼo Sehova ʼo natou tokakaga ke natou fakatuʼutuʼu he polokalama ʼo te ako fakafamili ʼo te Tohi-Tapu, ke fai tuʼumaʼu pea mo ʼaoga.” Kotou fakaʼaogaʼi fakapotopoto ia te lakaga ʼaia, ke kotou liliu ai ko he ʼu tauhi ovi ki ʼakotou fanau. Pea ʼe leleiʼia moʼoni anai e ʼakotou fanau ʼakotou faiga ʼae ke kotou tokoni kia natou.—Mateo 5:3; Filipe 1:10.

12. (1) Kotea ia te ʼu lelei ʼae ʼe maʼu e te kau tupulaga mai he ako fakafamili ʼe fakahoko tuʼumaʼu? (Vakaʼi te fakamatala ʼae ʼi te ʼa takai “ ʼE Nā Leleiʼia.”) (2) Kotea ia te ʼu lelei ʼe kotou maʼu mai te ako fakafamili?

¹² Neʼe fua lelei ia te Ako Fakafamili ki te kiʼi finemui ʼe higoa ko Carissa pea mo tona famili. ʼE ina ui fenei: “ ʼE au leleiʼia moka matou fakatahitahi pea mo faipalalau fakatahi. ʼI tamatou fai ia te faʼahi ʼaia, ʼe malohi ai ʼamatou felogoʼi ʼo iku ai ki ni lakaga fakafiafia. ʼE fakahoko tuʼumaʼu e taku tamai ia tamatou Ako Fakafamili. ʼE ko he meʼa fakalotomalohi kia au ia te fakamaʼuhigaʼi e taku tamai ia te fakatuʼutuʼu ʼaia, pea ina uga ai au ke au fai feia. Pea ʼe tupu ai ia taku fakaʼapaʼapa lahi ki tona ʼuhiga tamai pea mo takitaki ʼi te faʼahi fakalaumalie.” Ko te tuagaʼane ʼe kei finemui ʼe higoa ko Brittney ʼe ina ui fenei: “Neʼe au fakaovi lahi ki ʼaku matuʼā ʼaki ia te ako fakafamili. Pea ʼe au iloʼi ai, ʼe fia fagono mai ʼaku matuʼā ki ʼoku fihifihia pea ʼe nā tokakaga moʼoni kia au. ʼE malohi ai pea mo logotahi ai ia tomatou kiʼi famili.” Ko te fakatuʼutuʼu tafitō ʼa te ʼu matuʼā, ʼe ko tanatou akoʼi ʼanatou fanau ke natou ʼoʼofa kia Sehova. Pea ʼe natou lava fakahoko ia te faʼahi ʼaia ʼi te ako fakafamili.b—Vakaʼi te kiʼi nota.

KOTOU TAKITAKI ʼAKOTOU FANAU

13. Kotea ʼae ʼe ina lava uga ia he fanau ke tauhi kia Sehova?

¹³ Ko he tauhi ovi lelei ʼe ina fakaʼaogaʼi ia he ʼakau moʼo taki pea mo puipui ia tana faga ovi. Pea ʼe ina fakatuʼutuʼu tafitō ke ina taki ia tana faga ovi ki he koga meʼa ʼe luna lelei. (Esekiele 34:13, 14) ʼO toe feia pe, ʼi tokotou ʼuhiga matuʼā ʼe kotou fia takitaki ʼakotou fanau ke natou tauhi kia Sehova. Pea ʼe kotou fakaʼamu ke toe maʼu e ʼakotou fanau ia te manatu ʼaeni ʼa te tagata faipesalemo: “E au loto ke fai tou finegalo, sioku Atua! Pea e tuu tau lao i te takele o toku loto.” (Pesalemo 40:9) Kapau ʼe maʼu e ʼakotou fanau ia te lotofakafetaʼi ʼaia, ʼe natou fia foaki anai ia tonatou maʼuli kia Sehova pea mo papitema. ʼE tonu ke natou maʼu ia he mahino feʼauga ke feala ai hanatou fai ia te tonu maʼuhiga ʼaia, pea mo fia tauhi moʼoni kia Sehova.

14, 15. (1) Kotea ia te fakatuʼutuʼu ʼae ʼe tonu ke fai e te ʼu matuʼā? (2) He ko ʼe ʼe lagi lotolotolua ia he tupulaga ʼo ʼuhiga mo te moʼoni?

¹⁴ Kaʼe ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe mole malohi ia te ʼu felogoʼi ʼo ʼakotou fanau mo Sehova? Peʼe feafeaʼi moka natou lotolotolua ʼo ʼuhiga mo te ʼu akonaki ʼae ʼe tui ki ai ia te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova? Kotou faiga malohi ke kotou tokoni ki ʼakotou fanau, ke natou ʼoʼofa kia Sehova ʼaki ia tonatou loto katoa. Pea kotou akoʼi kia natou ia te lotofakafetaʼi ki te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe fai e te ʼAtua maʼa natou. (Apokalipisi 4:11) Pea moka ko he faʼahi kua natou fealagia, ʼe natou toʼo anai ia te tonu ʼae ke natou tauhi kia Sehova.

¹⁵ Kapau ʼe lotolotolua ʼakotou fanau ʼo ʼuhiga mo te moʼoni, kotou maʼu te kataki fualoa pea mo kotou faiga ke kotou takitaki ia natou ohage ko he tauhi ovi. Kotou tokoni kia natou ke natou mahino, ko te tauhi ʼae kia Sehova ʼe ko te maʼuli pe ʼaia ʼe lelei tokotahi, pea ʼe feala ke natou maʼu ai ni tapuakina heʼe gata. Kotou toe faiga foki ke kotou iloʼi ia te ʼu tupuʼaga ʼo tanatou lotolotolua. Ohage la, ʼe mole manatu tahi koa ia takotou fanau mo te ʼu akonaki Fakatohi-tapu, peʼe mataku pe koa ia ʼi te faifakamafola ki ʼihi kau tupulaga? ʼE lotolotolua koa takotou fanau ki te fakapotopoto ʼa te ʼu fakatotonu ʼa te ʼAtua, peʼe lagi ina logoʼi pe ia tana nofo tokotahi pea mo tona liʼakina?

16, 17. ʼE lava tokoni feafeaʼi ia te ʼu matuʼā ki ʼanatou fanau ke natou maʼu ni felogoʼi lelei mo Sehova?

¹⁶ ʼE kotou lava tokoni feafeaʼi ki ʼakotou fanau ke natou tauʼi tanatou lotolotolua ʼo ʼuhiga mo te moʼoni? Tokolahi te ʼu matuʼā neʼe fua lelei tanatou tokoni ʼae ki ʼanatou fanau ʼaki ia te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE ko he meʼa faigafua koa peʼe faigataʼa ia takita liliu ko he Kilisitiano? ʼI tau manatu, kotea ia te ʼu lelei ʼo takita liliu ʼae ko he Kilisitiano? Kotea ia te ʼu sakilifisio ʼae ʼe ʼaoga ke fai? Kotea tau manatu ki te ʼu tapuakina ʼae ʼe tou maʼu ia ʼaho nei pea mo ʼae ʼi te ka haʼu? ʼE lahi age koa ia te ʼu tapuakina ʼaia ʼi te ʼu sakilifisio?” ʼE tonu anai ke kotou fai ia te ʼu fehuʼi ʼaia ʼaki ʼakotou palalau mahani ʼi te agalelei, pea ke natou logoʼi ʼe kotou tokakaga fakamalotoloto kia natou. ʼE mole tonu ke natou manatu ʼe kotou lolotoga fakamauʼi natou. Lolotoga takotou faipalalau, ʼe lagi kotou fia talanoa anai ki te vaega ʼo Maleko 10:29, 30. Pea ʼe lagi fia fai anai e ʼihi kau tupulaga ia he ʼu lisi ʼe lua. Ko te tahi lisi ki te ʼu tapuakina ʼae ʼo te liliu ko he Kilisitiano pea ko te tahi lisi ki te ʼu sakilifisio. ʼE feala ke tokoni atu ia te faʼahi ʼaia kia koutou mo ʼakotou fanau ke kotou iloʼi ʼonatou faigataʼaia pea ke kotou kumi ia he ʼu puleʼaki ki ai. Koia kapau ʼe tou ako ia te ʼu tohi Te Ako Mai Te Tohi-Tapu pea mo “Te ʼOfa ʼo Te ʼAtua” mo te hahaʼi ʼae ʼe natou tali ia te moʼoni, ʼe feafeaʼi age la ki ʼatatou fanau totonu. ʼE kotou fakahoko koa ia te faʼahi ʼaia?

¹⁷ ʼI tanatou lahilahi ake, ʼe tonu ki ʼakotou fanau ke natou toʼo te tonu ʼae pe ʼe natou tauhi anai kia Sehova. ʼE mole natou toʼo pe anai ia te tonu ʼaia ʼuhi he ʼe natou fia faʼifaʼitakiʼi ia koutou. ʼE tonu ki ʼakotou fanau ke natou maʼu ni felogoʼi lelei mo Sehova. (Taaga Lea 3:1, 2) Kaʼe ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe faigataʼa ki hakotou fanau hana fakaovi kia Sehova? Kotou fakalotomalohiʼi ia ia ke fakakaukau ki te ʼu fehuʼi ʼaeni: ‘ ʼE au iloʼi feafeaʼi ʼe maʼuli moʼoni ia te ʼAtua? ʼE au iloʼi feafeaʼi ʼe tokaga moʼoni mai ia Sehova? ʼE au tui moʼoni koa ʼe ʼaoga anai kia au ia taku fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa te ʼAtua?’ ʼU matuʼā, kotou liliu ko he ʼu tauhi ovi lelei pea mo kotou takitaki ʼakotou fanau ʼaki ia te kataki fualoa. Kotou tokoni ki ʼakotou fanau ke natou iloʼi papau ko te tauhi ʼae kia Sehova ʼe ko te maʼuli pe ʼaia ʼe lelei tokotahi.—Loma 12:2.

18. ʼE lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu matuʼā ia Sehova, ia te Tauhi Ovi Lahi?

¹⁸ Ko te kau Kilisitiano moʼoni fuli ʼe natou fia faʼifaʼitakiʼi ia te Tauhi Ovi Lahi ʼae ko Sehova. (Efeso 5:1; 1 Petelo 2:25) ʼE ʼaoga tafitō ki te ʼu matuʼā ke natou iloʼi tanatou faga ovi, ʼae ko ʼanatou fanau ʼofaina. ʼE toe ʼaoga foki ke natou takitaki ʼanatou fanau, ke feala hanatou maʼu ia te ʼu tapuakina heʼe gata ʼae neʼe fakapapauʼi e te ʼAtua. Koia kotou faiga malohi ke kotou liliu ko he ʼu tauhi ovi ki ʼakotou fanau, ʼo kotou akoʼi natou ke natou ʼoʼofa kia Sehova.