He Koʼe ʼe Tonu Ke Ke Kumi Tokoni?

1. Kotea ʼe tokoni mai ke tou toʼo he ʼu tonu ʼe lelei pea ke iku lelei ʼatatou fakatuʼutuʼu? (Taʼaga Lea 13:10; 15:22)

ʼE TOU fia toʼo fuli he ʼu tonu ʼe lelei. Pea ʼe tou loto fuli ke iku lelei ʼatatou fakatuʼutuʼu. ʼE fakamahino mai ʼi te Folafola ʼa Te ʼAtua pe ʼe feafeaʼi hatatou lava fakahoko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia ʼe lua.—Lau ia Taʼaga Lea 13:10; 15:22.

2. Kotea ʼae ʼe fakapapauʼi mai e Sehova?

² ʼE mahino ia, kapau ʼe tou fia maʼu te poto mo he ʼu tokoni, ʼe tonu ke tou haga ki tatatou Tamai ʼae ko Sehova. ʼE ko ia pe ʼae ʼe feala ke ina foaki mai he ʼu tokoni ʼe lelei. ʼE ina fakapapau mai ʼe tokoni anai kia tatou. ʼE ina ui fenei: “ ʼE au fia tokoniʼi koe mo tokaga kia koe.” (Pes. 32:8) ʼE ha mai ʼi te fakapapau ʼaia, ʼe mole fia foaki mai pe e Sehova he ʼu tokoni. Kae, ʼe tokaga moʼoni kia tatou takitokotahi, pea ʼe tokoni mai ke tou maʼuliʼi.

3. Kotea te ʼu fehuʼi ka tou tali ki ai ʼi te alatike ʼaeni?

³ ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou tali anai ki te ʼu fehuʼi ʼaeni ʼe fa ʼaki te Tohi-Tapu: (1) Kotea te ʼu kalitate ʼe tonu ke au maʼu ke fua lelei ai kia au te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki mai? (2) Ko ai ʼae ʼe feala ke ina foaki mai he ʼu tokoni lelei? (3) ʼE feafeaʼi haku fakaha ʼe au tali mo fia muliʼi te tokoni ʼae ʼe foaki mai? (4) He koʼe ʼe mole tonu ke au kole ki ʼihi ke natou toʼo he ʼu tonu maʼa ʼaku?

KOTEA TE ʼU KALITATE ʼE TONU KE AU MAʼU?

4. Kotea te ʼu kalitate ʼe tonu ke tou maʼu ke fua lelei ai kia tatou te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki mai?

⁴ ʼE tonu ke tou agavaivai mo fiamalalo ke fua lelei kia tatou te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki mai. ʼI ʼihi temi, ʼe tonu ke tou mahino ʼe ʼaoga ke takitaki tatou, he ʼe mole tou iloʼi ia meʼa fuli, pea mo maʼu te ʼatamai malama moʼo toʼo he tonu ʼe fakapotopoto. Kapau ʼe mole tou agavaivai mo fiamalalo, ʼe mole tokoni mai anai ia Sehova. Pea ʼe feala pe ke mole tou fia fakaʼaoga he ʼu tokoni moka tou lau tana Folafola. (Mik. 6:8; 1 Pet. 5:5) Kae kapau ʼe tou agavaivai mo fiamalalo, ʼe tou tokagaʼi anai te ʼu tokoni ʼae ʼi te Tohi-Tapu pea mo tou foimo mulimuli anai ki ai.

5. Kotea neʼe feala ke liliu ai ia Tavite ʼo fiameʼalahi?

⁵ Tou vakaʼi pe kotea ʼe tou ako mai te faʼifaʼitaki ʼo te Hau ko Tavite. Neʼe feala pe ke fiameʼalahi ʼuhi ko ʼona faiva mo ʼana malo. ʼI muʼa ʼo tona fakanofo hau, neʼe iloʼi ia ia ʼuhi ko tona faiva faimaholo. Neʼe kole age ki ai ke alu ʼo faimaholo maʼa te hau. (1 Sam. 16:18, 19) Hili tona fakanofo hau, neʼe foaki age e Sehova tona laumalie maʼoniʼoni, pea neʼe gaue malohi te laumalie ʼaia ia ia. (1 Sam. 16:11-13) Neʼe iloa ia ia ʼi tana hahaʼi ʼuhi ko ʼana malo ʼi te tau. Ohage la, neʼe ina tauʼi he toe tagata Filisitini ko Koliate. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Neʼe fiameʼalahi koa ʼi te ʼu gaue lalahi ʼaia neʼe ina fakahoko, pea mo manatu neʼe mole ʼaoga ke foaki age he ʼu tokoni ki ai? Kailoa. Neʼe agavaivai pe ia Tavite.

6. ʼE tou iloʼi feafeaʼi neʼe tali e Tavite te ʼu tokoni? (Vakaʼi mo te ʼo te pāki takafi.)

⁶ Hili tona fakanofo hau, neʼe hoko atu pe te fakatahi ʼa Tavite mo he ʼu tagata neʼe feala ke faitokoni age ki ai. (1 Klk. 27:32-34) ʼE mole tou punamaʼuli ki te faʼahi ʼaia, he neʼe ko he tahi neʼe ina tali mo fia muliʼi tuʼumaʼu te ʼu tokoni. Neʼe ina tali he ʼu tokoni neʼe foaki age e he ʼu tagata, maʼia mo te fafine ko Apikaile. Neʼe ko te ʼohoana ʼaia ʼo Napale, ʼae neʼe ko he tahi neʼe mole fakaʼapaʼapa, mo maʼuli galo pea mo manatu pe kia ia totonu. Neʼe mulimuli ia Tavite ʼaki he agavaivai ki te ʼu tokoni lelei ʼa Apikaile. Koia, neʼe mole ina fai ai he aga ʼe kovi.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.

7. Kotea te ʼu ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Tavite? (Ekelesiasi 4:13) (Vakaʼi mo te ʼu pāki.)

⁷ ʼE feala ke tou taʼofi he ʼu ako mai te faʼifaʼitaki ʼo Tavite. Ohage la, kapau ʼe tou nofo mo hotatou faiva, peʼe tou takitaki he gaue, ʼaua naʼa tou manatu ʼe tou iloʼi ia meʼa fuli, pea ʼe mole ʼaoga ke foaki mai he ʼu tokoni. Pea ʼe tonu ke tou fakalogo lelei ki te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki mai ohage pe ko Tavite, tatau aipe pe ko ai ʼae ʼe ina foaki mai. (Lau ia Ekelesiasi 4:13.) Kapau ʼe tou fai feia, ʼe mole tou fai anai he ʼu hala mamafa ʼo tou fakamamahiʼi ai tatou pea mo ʼihi.

KO AI ʼE FEALA KE INA FOAKI MAI HE ʼU TOKONI ʼE LELEI?

8. He koʼe neʼe tuha mo Sonatane ke ina foaki he ʼu tokoni ʼe lelei kia Tavite?

⁸ Kotea te tahi ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Tavite? Neʼe fakalogo ia Tavite ki te ʼu tokoni ʼo ni hahaʼi ʼe natou maʼu he ʼu felogoi lelei mo Sehova, pea ʼe natou toe iloʼi lelei foki te aluʼaga ʼae neʼe tau mo ia. Ohage la, ʼi tana kumi ke ina iloʼi pe ʼe feala anai ke ina toe maʼu he ʼu felogoi lelei mo te Hau ko Saulo, neʼe fakalogo ia ki te ʼu tokoni ʼa Sonatane, te foha ʼo Saulo. He koʼe neʼe tuha mo Sonatane ke ina foaki age he ʼu tokoni ʼe lelei? Koteʼuhi neʼe ina maʼu he ʼu felogoi lelei mo Sehova pea mo ina toe iloʼi lelei tana tamai. (1 Sam. 20:9-13) Kotea te ako maʼa tatou?

9. Ka tou kumi tokoni, ko ai ʼae ʼe tonu ke tou olo ki ai? Fakamahino. (Taʼaga Lea 13:20)

⁹ Ka tou kumi tokoni, tou kumi he tahi ʼe ina maʼu he ʼu felogoi lelei mo Sehova pea mo ina iloʼi lelei te aluʼaga ʼae ʼe tou tau mo ia.a (Lau ia Taʼaga Lea 13:20.) Ohage la, ʼe fia maʼu e he tehina tupulaga hona hoa ʼe feʼauga mo ia. Ko ai ʼae ʼe feala ke ina foaki age he ʼu tokoni ʼi te aluʼaga ʼaia? ʼE feala anai ki hona kaumeʼa selipatea ke ina foaki age he ʼu tokoni mo kapau ʼe ina fakatafito ki te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu. Kae ʼe foaki age anai e he taumatuʼa kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie he ʼu tokoni fakahagatonu pea mo ʼaoga. Pea ʼe mahino ia, ʼe nā iloʼi lelei te tehina tupulaga, pea ʼe nā maʼuli fiafia ʼi tonā maʼuli fakataumatuʼa.

10. Kotea ʼae ka tou vakaʼi anai?

¹⁰ Neʼe tou vakaʼi te ʼu kalitate ʼe lua ʼe tonu ke tou maʼu, pea ko ai ʼae ʼe feala ke ina foaki mai he ʼu tokoni ʼe lelei. Tou vakaʼi leva pe koʼe ʼe tonu ke tou tali pea mo fia muliʼi te tokoni ʼae ʼe foaki mai. Pea ʼe tou toe vakaʼi anai pe ʼe lelei koa ke tou kole ki ʼihi ke natou toʼo he ʼu tonu maʼa tatou.

ʼE FEAFEAʼI HAKU TALI MO FIA MULIʼI TE ʼU TOKONI?

11-12. (1) ʼI ʼihi temi, kotea ʼae ʼe feala ke tou fai? (2) Kotea ʼae neʼe fai e te Hau ko Lopoame ʼi te temi ʼae neʼe tonu ai ke ina fai he tonu maʼuhiga?

¹¹ ʼI ʼihi temi, ʼe hage mai e kumi tokoni he tahi, kae tala ia kua ina toʼo tana ia tonu. ʼE ina fia kumi pe he ʼu tokoni ʼe alu tahi mo tana manatu. ʼE mole feala ke tou ui ko ia ʼaia ʼe ina fia tali mo muliʼi te ʼu tokoni. Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki kovi ʼo te Hau ko Lopoame, pea mo te ʼu ako ʼe tou taʼofi mai ai.

¹² Neʼe fetogi e Lopoame ia tana tamai ko Salomone, ʼo liliu ai ko te Hau ʼo Iselaele. Neʼe maʼuli lelei te puleʼaga ʼo Iselaele kae neʼe natou manatu neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe fakamaʼua age e Salomone. Koia, neʼe natou olo ai kia Lopoame ʼo kole mamahi age ke ina fakamaʼamaʼa tanatou kavega. Neʼe ui e Lopoame ke tuku age he temi ke ina fakakaukauʼi. ʼI te kamata neʼe lelei te meʼa ʼae neʼe ina fai, he neʼe alu ʼo kumi tokoni ki te kau matuʼa ʼae neʼe gaue maʼa tana tamai. (1 Hau 12:2-7) Kae neʼe ina liʼaki tanatou tokoni. Kotea tona tupuʼaga? Neʼe kua ina toʼo koa tana tonu, pea mo kumi pe he tahi ʼe manatu tahi mo ia? Kapau koia, neʼe kumi tokoni ki te kau tupulaga ʼae neʼe lalahi ake mo ia. (1 Hau 12:8-14) Neʼe muliʼi e Lopoame ia tanatou tokoni, pea neʼe palalau ki te hahaʼi ʼo mulimuli ki te tokoni ʼa te kau tupulaga. ʼI te lakaga ʼaia, neʼe vaelua te puleʼaga, pea neʼe tau ia Lopoame mo te ʼu faigataʼaʼia.—1 Hau 12:16-19.

13. ʼE feafeaʼi hatatou iloʼi pe ʼe tou tali mo fia muliʼi te tokoni ʼae ʼe foaki mai?

¹³ Kotea ʼe tou ako mai te faʼifaʼitaki kovi ʼo Lopoame? Ka tou kumi tokoni, ʼe tonu ke tou tali pea mo fia muliʼi te tokoni ʼae ʼe foaki mai. ʼE feafeaʼi hatatou iloʼi te fahaʼi ʼaia? Tou fai te fehuʼi ʼaeni: ‘Ka au kumi tokoni, ʼe au foimo liʼaki atu ai pe koa mo kapau ʼe fakafeagai ki te meʼa ʼae ʼe au loto mo fia logo ki ai?’ Tou toʼo he faʼifaʼitaki.

14. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou manatuʼi moka foaki mai he tokoni? Tuku mai he faʼifaʼitaki. (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁴ Ohage la, ʼe fakaui age ki he tehina he gaue ʼe totogi lelei. ʼI muʼa ʼo tana tali te gaue ʼaia, ʼe kumi tokoni ki he tagata ʼafeā. ʼE ui age e te tehina ko te gaue ʼaia ʼe maʼua anai ke mamaʼo fualoa mai tona kiʼi famili. ʼE fakamanatuʼi age e te tagata ʼafeā ia te pelesepeto ʼae ko tona maʼua tafito, ʼe ko te tokaga ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki tona famili ʼi te faʼahi fakalaumalie. (Efe. 6:4; 1 Tim. 5:8) ʼE feala ke mole alu ai tana manatu mo ʼae ʼa te tagata ʼafeā, pea kumi tokoni leva ia ki ʼihi ʼo kaku ki te hoki ui age e he tahi te meʼa ʼae ʼe fia logo ki ai. Koia, kapau la ʼe feia, ʼe feala koa ke tou ui neʼe kumi tokoni? ʼE mole kua ina iloʼi koa la te tonu ʼae ke ina fai? Pea ʼe mole ina kumi pe koa la he tahi ke manatu tahi mo ia? Tou manatuʼi ʼe kaka totatou loto. (Sel. 17:9) ʼI ʼihi temi, ko te tokoni ʼae ʼe ʼaoga moʼoni mai kia tatou, ʼe ko ia ʼae ʼe mole tou fia logo ki ai.

ʼE TONU KOA KE AU KOLE KI ʼIHI KE NATOU TOʼO HE ʼU TONU MAʼA ʼAKU?

15. Kotea ʼae ʼe mole tonu ke tou fai? Pea kotea tona tupuʼaga?

¹⁵ ʼE ʼa tatou takitokotahi te toʼo ʼo tana ʼu tonu. (Kal. 6:4, 5) Neʼe tou vakaʼi, ʼe tou toʼo anai he ʼu tonu fakapotopoto mo kapau ʼe tou kumi tokoni ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua, peʼe ki te ʼu tehina mo tuagaʼane fotufotuʼa. Kae ʼaua naʼa tou kole age ki ʼihi ke natou toʼo he ʼu tonu maʼa tatou. ʼE ko te aluʼaga ʼaia ʼe fai e ʼihi moka natou fai fakahagatonu te fehuʼi ʼaeni ki he tahi ʼe natou falala ki ai: “Kotea anai ʼe ke fai mo kapau la ko koe ʼae ʼe tau mo te aluʼaga ʼaia?” ʼE feala ke faʼifaʼitakiʼi e ʼihi te tonu ʼe fai e he tahi kae ʼe mole fakakaukau lelei ki ai.

16. Kotea te aluʼaga neʼe hoko ʼi te kokelekasio ʼo Kolonito? Pea kotea ʼae neʼe tonu ke fai e natou takitokotahi? (1 Kolonito 8:7; 10:25, 26)

¹⁶ Tou talanoa ki te aluʼaga neʼe hoko ʼi te kokelekasio ʼo Kolonito ʼi te ʼuluaki sekulo: Neʼe feala koa ki te kau Kilisitiano ke natou kai ki te kanoʼi manu ʼae neʼe momoli ki te ʼu taula ʼatua? Neʼe tohi fenei e Paulo ki te kau Kolonito: “ ʼE tou iloʼi ko he taula ʼatua ʼe ko he meʼa noa pea ʼe ko te ʼAtua pe ʼe tahi.” (1 Ko. 8:4) Neʼe manatu ʼihi ʼe mole he meʼa ʼe kovi ʼo te totogi ʼi te fakatauʼaga meʼa kai te kanoʼi manu, ʼae neʼe lagi momoli ki he taula ʼatua, pea mo tona kai. Neʼe fakatotonu e ʼihi ke mole natou kai he kanoʼi manu feia, koteʼuhi neʼe gaue ʼonatou leʼo ʼo loto. (Lau ia 1 Kolonito 8:7; 10:25, 26.) Neʼe tonu ke tahi fai e natou takitokotahi ia tana tonu. Neʼe mole fakalotomalohiʼi e Paulo ia te kau Kolonito ke natou toʼo he ʼu tonu maʼa ʼihi peʼe ke natou faʼifaʼitakiʼi ʼihi. Neʼe ‘fakamauʼi e te ʼAtua ia natou takitokotahi ʼo mulimuli ki ʼanatou aga.’—Loma 14:10-12.

17. Kotea ʼe feala ke hoko mo kapau ʼe tou faʼifaʼitakiʼi pe te ʼu tonu ʼae ʼe fai e ʼihi? Tuku mai he faʼifaʼitaki. (Vakaʼi mo te ʼu pāki.)

¹⁷ Kotea te aluʼaga ʼe feala ke hoko ʼi te temi nei? Tou vakaʼi te manatu ʼae ʼo ʼuhiga mo te ʼu kiʼi koga liliki ʼo te toto. ʼE tahi filifili pe anai e te tehina peʼe ko te tuagaʼane pe ʼe ina tali peʼe kailoa te ʼu kiʼi koga liliki ʼaia.b ʼE lagi faigataʼa kia tatou hatatou mahino lelei ki te manatu ʼaia, kae ʼe tonu ke tou fai e tatou totonu ʼatatou tonu. ʼE tou tahi ʼamo pe anai tana kavega. (Loma 14:4) Kapau ʼe faʼifaʼitakiʼi pe tatou te ʼu tonu ʼae ʼe fai e he tahi, pea ʼe feala leva ke mole kei gaue totatou leʼo ʼo loto. Kae ʼe feala ke tou akoʼi mo fakamalohiʼi ʼotatou leʼo ʼo loto ʼaki pe hatatou fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu. (Hep. 5:14) Koia, ko te temi fea ʼe tonu ai ke tou kumi tokoni ki he tehina kua fotufotuʼa? ʼE tou fai moka kua ʼosi tou fai e tatou totonu ʼatatou fekumi, pea mo kapau ʼe ʼaoga tuʼumaʼu mai ke tokoni mai he tahi ke tou mahino ki te ʼu pelesepeto ʼae ʼe alu tahi mo totatou aluʼaga.

KE KE HAGA KUMI TOKONI

18. Kotea ʼae ʼe fai e Sehova maʼa tatou?

¹⁸ ʼE tuku katoa mai e Sehova tana falala kia tatou ke tou toʼo e tatou totonu tatatou ʼu tonu. Koia, neʼe ina foaki mai tana Folafola, te Tohi-Tapu. Pea ʼe ina toe foaki mai he ʼu kaumeʼa kua fakapotopoto ke natou tokoni mai ke tou fakakaukauʼi te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu. ʼE ha ai ko Sehova ʼe ko he Tamai ʼofa, pea ʼe tokaga lelei kia tatou. (Taag. 3:21-23) ʼE feafeaʼi hatatou fakaha kia te ia tatatou lotofakafetaʼi?

19. ʼE feafeaʼi hatatou hoko atu tatatou fakafiafiaʼi ia Sehova?

¹⁹ Fakakaukauʼi age muʼa te aluʼaga ʼaeni: ʼE fiafia ʼaupito te ʼu matuʼā ʼi tanatou sisio ki ʼanatou fanau kua fotufotuʼa, pea mo liliu ko he ʼu kaugana ʼa Sehova kua fakapotopoto, pea mo fia tokoni ki ʼihi. ʼO toe feia pe, ʼe fiafia ia Sehova ʼi tana sio mai ʼae ʼe tou fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie, mo kumi tokoni pea mo toʼo he ʼu tonu ʼe ha ai totatou ʼofa kia te ia.