Kapite 1
ʼE Feala Hakotou Maʼu He Ka Haʼu Fīmālie!
1, 2. Koteā te meʼa ʼaē ʼe loto e tokotou Tupuʼaga ke koutou maʼu?
ʼE FAKATUPU fiafia he fāʼufua atu ʼa he tahi ʼe koutou ʼofa ai. ʼE fakaloto fiafia te kakata lolotoga te kakai mo he ʼu kaumeʼa ʼe koutou ʼofa mamahi ai. ʼE ko he meʼa lelei takotou sisio ki takotou fānau ʼe gaoʼi fakafiafia. Ko te ʼu temi ʼaia, ʼe ko he ʼu temi fakafiafia ʼo te maʼuli. Kae, ki te tokolahi, ʼe hage te maʼuli ʼe ko he fefakahoahoaʼaki ʼo he ʼu faigataʼaʼia maʼuhiga. Kapau neʼe hoko te faʼahi ʼaia kia koutou, ke ia koutou te lotomālohi.
2 Ko te finegalo ʼo te ʼAtua ke koutou fiafia ʼo heʼegata ʼi te ʼu ʼaluʼaga ʼe lelei age ʼi he kele taulekaleka. Ko te faʼahi ʼaia ʼe mole ko he moemisi, koteʼuhi ʼe foaki atu e te ʼAtua ʼi te temi nei te kalavi, ke feala ai hakotou maʼu he ka haʼu fīmālie. Ko te kalavi ʼaia ʼe ko te ʼatamai mālama.
3. Ko te ʼatamai mālama fea ʼaē ʼe ko te kalavi ʼo te fīmālie, pea he koʼe ʼe feala hatatou ʼiloʼi papau ʼe lava foaki mai e te ʼAtua te ʼatamai mālama ʼaia?
3 ʼE mātou talanoa ki he faʼahiga ʼatamai mālama makehe ʼe lahi age ia ʼi te poto fakatagata. Ko te ʼatamai mālama ʼaia ʼe ko “te ʼiloʼi ʼo te ʼAtua.” (Tāʼaga Lea 2:5) Neʼe tohi e te tagata fai Tohi-Tapu, kua teitei ʼosi kiai taʼu e 2 000: “Ko te fale fuli pe, neʼe laga e he tahi, kae ko ia ʼaē neʼe ina faʼu te meʼa fuli pe ko te ʼAtua.” (Hepeleo 3:4) Ke tou fakakaukauʼi muʼa te ʼatamai mālama ʼo ia ʼaē neʼe ina Fakatupu ia meʼa fuli! ʼE ʼui mai e te Tohi-Tapu ʼe lau e te ʼAtua te ʼu fetuʼu fuli pe pea mo ina foaki kia nātou tonatou ʼu higoa. ʼI fakakaukau fakaofoofo leva, koteʼuhi ʼe ʼi ai te ʼu lauʼi teau miliale fetuʼu ʼi totatou galaxie, pea ʼe ʼui e te ʼu tagata sivi fetuʼu ʼe ʼi ai ʼihi age ʼu lauʼi teau miliale galaxies! (Pesalemo 147:4) ʼE ʼiloʼi foki e te ʼAtua ia meʼa fuli ʼo ʼuhiga mo tatou, koia, ko ai koa ʼaē ʼe feala ke ina foaki mai he ʼu tali ʼe lelei age ki te ʼu fehuʼi maʼuhiga ʼo ʼuhiga mo te maʼuli?—Mateo 10:30.
4. He koʼe koa ʼe tonu ke tou ʼamanaki ʼe foaki mai e te ʼAtua te ʼu fakatotonu moʼo taki ʼo tatou, pea ko te tohi fea ʼaē ʼe tuʼu ai te ʼu meʼa ʼaoga ʼaia?
4 Koutou fakakaukauʼi muʼa ko te ʼu tagata e lua ʼe nā gāue ʼi tanā ʼu motokā. Neʼe ʼita te tahi ia nāua ʼo ina tuku tana gāue. ʼAki te loto fakatokatoka, ko te tahi tagata neʼe ina gaohi tana motokā, pea ina mioʼi te kalavi pea mo malimali ʼi te gugulu ʼo te masini ʼo te motokā pea mo tana haʼele lelei. ʼE mole fualoa anai pea koutou ʼiloʼi pe ko ai ʼi te ʼu tagata ʼaia e lua, ʼe ina fakaʼaogaʼi te tohi ʼaē ʼe haʼu mai te fale faʼu motokā. ʼE mole ko he aga fakapotopoto koa la, te foaki mai e te ʼAtua te ʼu fakatuʼutuʼu moʼo taki ʼo totatou maʼuli? E lagi ʼe koutou ʼiloʼi, ʼe talanoa tāfito te Tohi-Tapu ki te faʼahi ʼaia—ʼaē ʼe ko he tohi ʼe haʼu mai totatou Tupuʼaga, moʼo ako pea mo takitaki ʼo tatou, pea neʼe fai moʼo fakahā ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua.—2 Timoteo 3:16.
5. Koteā te maʼuhiga ʼo te ʼatamai mālama ʼaē ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu?
5 Kapau ʼe moʼoni te talanoa ʼa te Tohi-Tapu, koutou fakakaukauʼi muʼa te koloā ʼo te ʼatamai mālama ʼaē ʼe tuʼu ʼi te tohi ʼaia! Ia Tāʼaga Lea 2:1-5, ʼe ina fakaloto mālohiʼi tatou ke tou kumi te poto, ke tou keli ohage ko hatatou kumi he koloā ʼe fufū—ʼo mole tou kumi ʼi te fakakaukau ʼa te tagata, kae ʼi te Folafola totonu ʼa te ʼAtua. Kapau ʼe tou kumi ʼi ai, pea ʼe tou “maʼu ai anai te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua.” ʼI te ʼiloʼi e te ʼAtua te tuʼakoi ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe feala ke tou fai pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia tatou, ʼe ina foaki mai te ako ʼe tokoni anai kia tatou ke tou maʼuli ʼi te tokalelei, ʼi te maʼuli fīmālie. (Pesalemo 103:14; Isaia 48:17) Pea tahi ʼaē meʼa, ʼe foaki mai e te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua he logo lelei fakafiafia.
TE MAʼULI HEʼEGATA!
6. Koteā te meʼa ʼe tou ʼiloʼi papau ki te meʼa ʼaē neʼe ʼui mai e Sesu Kilisito ʼo ʼuhiga mo te ʼatamai mālama ʼaē ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua?
6 Neʼe fakamatalatala lelei te agaaga ʼo te ʼatamai mālama ʼaē ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua e te tagata ʼe ʼiloa ʼo te hisitolia ʼaē ko Sesu Kilisito. Neʼe ina ʼui fēnei: “Ko te faka ʼuhiga ʼaenī ʼo te maʼuli heʼegata: ke nātou ako te ʼiloʼi, ʼo koe, ʼaē ko te ʼAtua moʼoni pe e tahi, pea mo ia ʼaē neʼe ke fekauʼi mai, ia Sesu Kilisito.” (Soane 17:3) Koutou fakakaukauʼi muʼa—ko te ʼatamai mālama ʼe ina taki ki te maʼuli heʼegata!
7. Koteā te fakamoʼoni ʼe tou maʼu neʼe mole fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke tou mamate?
7 Ke ʼaua naʼa koutou tekeʼi te manatu ki te maʼuli heʼegata ohage pe ko he tekeʼi ʼo he moemisi. Kae, ke koutou fakatokagaʼi te faʼu ʼo te sino ʼo te tagata. Neʼe lelei tona faʼu ke feala hana kai, hana logoʼi, hana mamanu, hana sio, pea mo hana fakakaukau. ʼE lahi foki mo te ʼu meʼa ʼi te kele ʼe nātou fakafiafia totatou ʼu logoʼaga sino—te meʼa kai ʼaē ʼe lelei, te tagi ʼaē ʼe mālie ʼa te ʼu manulele, te magoni ʼo te ʼu fisiʼi teu, te koga fenua ʼaē ʼe matalelei, te ʼu kaumeʼa agalelei! Pea ʼe fakapunamaʼuli te lahi age ʼo totatou ʼuto ʼi he olotinatea mālohi, koteʼuhi ʼe ina faka fealagia ke tou leleiʼia pea ke tou fiafia ʼi te ʼu meʼa fuli ʼaia. ʼI takotou manatu ʼe loto koa totatou Tupuʼaga ke tou mamate ʼo mole feala ai hatatou maʼu te ʼu meʼa ʼaia? ʼE mole ko he aga fakapotopoto koa la tatatou ʼui ʼe loto te ʼAtua ke tou maʼuli fīmālie pea ke tou maʼuli fiafia ʼo heʼegata? ʼIo, koʼena te faka ʼuhiga ʼo te ʼatamai mālama ʼaē ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua kia koutou.
TE MAʼULI ʼI TE PALATISO
8. Koteā te meʼa ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ka haʼu ʼo te malamanei?
8 Ko te meʼa ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te meʼa ka hoko ki te kele pea mo te malamanei ʼe feala ke fakanounou ʼaki te kupu ʼaenī—te Palatiso! Neʼe palalau ia Sesu Kilisito ʼo ʼuhiga mo te Palatiso ʼi te temi neʼe ina ʼui age ai ki te tagata ʼe lolotoga mate: “ ʼE ke ʼi te Palatiso anai mo ʼau.” (Luka 23:43) Ko te talanoa ʼo ʼuhiga mo te Palatiso ʼe mahino ia neʼe ina ʼai ki te fakakaukau ʼa te tagata ʼaia te ʼaluʼaga fīmālie ʼaē neʼe maʼu e tatatou ʼu ʼuluaki mātuʼa, ko Atama mo Eva. ʼI te temi ʼaē neʼe fakatupu ai nāua e te ʼAtua, neʼe nā haohaoa pea neʼe nā maʼuʼuli ʼi he ʼōloto neʼe fakatuʼu e te Tupuʼaga. Neʼe fakahigoaʼi tonu ko te ʼōloto ʼo Eteni, heʼe ko te faka ʼuhiga ʼo te kupu ʼaia ko te fiafia.
9. Neʼe feafeaʼi te agaaga ʼo te Palatiso ʼaē neʼe fakatuʼu ʼi te kamataʼaga?
9 Neʼe ko he meʼa lelei ia te ʼōloto ʼaia! Neʼe ko te palatiso moʼoni. Neʼe ʼi ai te ʼu fuʼu ʼakau neʼe maʼu ai te ʼu fua ʼe lelei. ʼI te foli ʼa Atama mo Eva ʼi tonā nofoʼaga, neʼe nā ʼinu ki te vai maʼa pea mo lelei, pea neʼe nā tānaki te ʼu fua ʼo te ʼu fuʼu ʼakau, ʼo mole nā tuʼania he meʼa peʼe nā matataku. Tatau aipe mo te ʼu manu neʼe mole ʼitaʼita, he neʼe tuku e te ʼAtua ki te tagata pea mo tona ʼohoana ke nā puleʼi ʼaki te ʼofa ia te ʼu manu fuli. Tahi ʼaē meʼa, ko te ʼuluaki taumatuʼa neʼe nā maʼu he maʼuli mālōlō. ʼI te temi ʼaē neʼe kei nā fakalogo ai ki te ʼAtua, neʼe feala ke nā ʼamanaki ki he maʼuli fakafiafia pea mo heʼegata. Neʼe foaki age kia nāua he gāue lelei ke nā tokakaga ki te Palatiso taulekaleka. Ki muli age neʼe foaki e te ʼAtua kia Atama mo Eva te maʼua ʼaē ke nā ‘fakafonu te kele pea ke nā puleʼi.’ Neʼe tonu ke faka laulahi ʼe nāua pea mo tonā hākoga te ʼu tuʼakoi ʼo te Palatiso ke liliu ai te kele katoa ko he koga meʼa matalelei pea mo fakafiafia.—Senesi 1:28.
10. ʼI te talanoa ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te Palatiso, neʼe koteā ʼaē neʼe ina fia fakahā?
10 Kae, ʼi te talanoa ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te Palatiso, neʼe mole palalau ia ki te tagata ʼaē ʼe lolotoga mate ʼo ina manatuʼi te temi ʼaē kua hili. Kailoa, neʼe palalau ia Sesu ʼo ʼuhiga mo te temi ka haʼu! Neʼe ina ʼiloʼi ko te kele katoa ʼe liliu anai ko he palatiso. Koia ʼe fakahoko anai e te ʼAtua tana fakatuʼutuʼu ʼaē ʼi te kamataʼaga ʼo ʼuhiga mo te malamanei pea mo totatou kele. (Isaia 55:10, 11) ʼIo, ʼe toe fakatuʼu anai te Palatiso! Pea ʼe feafeaʼi anai te agaaga ʼo te Palatiso? Ko te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu, ʼe tali ki te fehuʼi ʼaia.
TE MAʼULI ʼI TE PALATISO ʼAĒ KA TOE FAKATUʼU
11. ʼI te Palatiso ʼaē ka toe fakatuʼu, koteā anai te meʼa ka hoko ki te mahaki, te matutuʼa, pea mo te mate?
11 ʼE pulihi anai te mahaki, te matutuʼa, pea mo te mate. “ ʼI te temi ʼaia ʼe ʼalaʼi ai anai te ʼu mata ʼo te kau kivi, pea ko te ʼu taliga ʼo te kau tuli ʼe ava anai. ʼI te temi ʼaia ko te ketu ʼe kake anai ohage he tia pea ko te ʼalelo mate ʼe kalaga fakafiafia anai.” (Isaia 35:5, 6) “Ko te ʼAtua totonu ʼe nofo anai mo te [tagata]. Pea ʼe ina holoholoʼi anai te ʼu loʼimata fuli pe ʼi ʼonatou mata, pea ko te mate ʼe puli anai ia; ʼe mole toe ʼi ai anai he putu, he tagilāulau, he mamahi. Ko te ʼu meʼa ʼāfea kua puli ia.”—Fakahā 21:3, 4.
12. He koʼe ʼe feala ke tou ʼiloʼi papau ʼe mole toe ʼi anai he fakapō, he agamālohi, pea mo he agakovi ʼi te Palatiso ʼo te temi ka haʼu?
12 Ko te fakapō, te agamālohi, pea mo te agakovi ʼe pulihi anai ʼo talu ai. “Ko te kau agakovi ʼe pulihi anai ia nātou . . . Pea ʼe kei toe siʼisiʼi pe te temi, pea ʼe puli anai te tagata agakovi . . . Kua puli anai ia. Kae ko te kau agavaivai ʼe nātou maʼu anai te kele.” (Pesalemo 37:9-11) “ ʼO ʼuhiga mo te hahaʼi agakovi, ʼe toʼo anai ia nātou ʼi te kele; pea ki te hahaʼi kākā ʼe taʼaki anai ia nātou mai ai.”—Tāʼaga Lea 2:22.
13. ʼE feafeaʼi anai te fakatuʼu e te ʼAtua ia te tokalelei?
13 ʼE tuʼu anai te tokalelei ʼi te kele katoa. “Neʼe ina [te ʼAtua] fakagata te ʼu tau ʼo aʼu ki te potu taupotu ʼo te kele. ʼE ina maumauʼi te nahau pea mo maumauʼi te tao.” (Pesalemo 46:9) “ ʼE kamata tupu ai anai te agatonu, pea ko te lahi ʼo te tokalelei ʼe aʼu ki te puli ʼo te māhina.”—Pesalemo 72:7.
14, 15. Koteā te meʼa ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te nofoʼaga, te gāue, pea mo te meʼa kai ʼi te Palatiso ʼaē ka toe fakatuʼu?
14 ʼE maʼu anai he nofoʼaga fīmālie pea mo he gāue lelei. “ ʼE mahino papau ia ʼe nātou laga anai ni ʼu fale pea mo nātou nofoʼi anai . . . ʼE mole nātou laga anai ke nofoʼi e he tahi kehe; pea ʼe mole nātou to anai ke kai e he tahi kehe. Heʼe ko te ʼu ʼaho ʼo taku hahaʼi ʼe tatau anai mo te ʼu ʼaho ʼo he fuʼu ʼakau; pea ʼe fakaʼaogaʼi fuli anai e te hahaʼi ʼaē neʼe ʼau fili, te gāue ʼo tonatou ʼu nima. ʼE mole nātou kinakina noa anai, pea ʼe mole nātou fanaunau anai moʼo maveuveu.”—Isaia 65:21-23.
15 Ko te meʼa kai lelei ʼe lahi ʼaupito. “ ʼE mahu anai te magisi ʼi te kele; ʼi te tumutumu ʼo te ʼu moʼuga ʼe tapuke anai ʼi ai.” (Pesalemo 72:16) “Ko te kele ʼe ina foaki moʼoni anai tona fua; ko te ʼAtua, totatou ʼAtua, ʼe ina tapuakiʼi anai tatou.”—Pesalemo 67:6.
16. He koʼe koa ʼe taulekaleka anai te maʼuli ʼi te Palatiso?
16 Ko te maʼuli heʼegata ʼi te palatiso ʼi te kele ʼe taulekaleka anai. “ ʼE maʼu anai te kele e te kau faitotonu, pea ʼe nātou nonofo anai ʼi ai ʼo talu ai.” (Pesalemo 37:29) “ ʼE fiafia anai te toafa pea mo te potu fenua ʼaē ʼe kele toafa, pea ʼe fiafia anai te potu lāvaki pea ʼe fisi anai ohage ko te safalani.”—Isaia 35:1.
KO TE ʼATAMAI MĀLAMA PEA MO TOKOTOU KA HAʼU
17. (a) Koteā te meʼa ʼe tonu ke koutou fai mo kapau ʼe koutou fia fai ki te maʼuli ʼi te Palatiso? (b) E feafeaʼi hatatou ʼiloʼi ʼe ʼaumai anai e te ʼAtua he ʼu fetogi lahi ki te kele?
17 Kapau ʼe koutou fia maʼuli ʼi te Palatiso, ʼaua naʼa koutou faka fealagia ki he meʼa ke ina fakamamaʼo koutou mai te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua. ʼE ʼofa te ʼAtua ki te tagata pea ʼe ina fakatupu anai te ʼu fetogi ʼaoga moʼo fakaliliu ʼo te kele ko he palatiso. Koia, kapau neʼe koutou maʼu he mālohi moʼo fakagata ʼo te masiva pea mo te heʼe faitotonu ʼaē ʼe mafola ʼi te malamanei, ʼe mole koutou fai anai koa te faʼahi ʼaia? ʼE tonu koa ke tou ʼamanaki ʼe mole lahi anai te ʼu meʼa ka fai e te ʼAtua? ʼI tona fakahagatonu, ʼe talanoa te Tohi-Tapu ʼaki he ʼu palalau fakaofoofo ʼo ʼuhiga mo te temi ʼaē ka pulihi ai anai e te ʼAtua te tuʼu fakalialia ʼaenī pea mo ina fetogi ʼaki he tuʼu haohaoa pea mo faitotonu. (Taniela 2:44) Kae ʼe lahi age te ʼu meʼa ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu faʼahi ʼaia. ʼE ina fakahā mai kia tatou peʼe feafeaʼi hatatou maʼuʼuli ʼi te mālama foʼou ʼaē neʼe fakapapauʼi mai e te ʼAtua.—2 Petelo 3:13; 1 Soane 2:17.
18. Koteā te meʼa ʼe feala ke fai e te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua maʼa koutou ʼi te temi nei?
18 Ko te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼe feala foki ke koutou maʼu ai he fua lelei ʼi te temi nei. Ko te fehuʼi loloto pea mo fakatupu tuʼania ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼe tali kiai te Tohi-Tapu. Ko te tali ʼo tana takitaki ʼe tokoni anai kia koutou ke koutou liliu ʼo kaumeʼa mo te ʼAtua. ʼI pilivilesio lahi leva! Pea ko te faʼahi ʼaia ʼe ina faka fealagia ai anai takotou fiafia ʼi te tokalelei ʼaē ʼe lava foaki atu e te ʼAtua tokotahi pe. (Loma 15:13, 33) ʼI takotou kamata ʼiloʼi ia te ʼatamai mālama maʼuhiga ʼaia, ʼe koutou fai te meʼa ʼe maʼuhiga ʼaupito pea mo he faiga ʼe fakapale ai tokotou maʼuli. ʼE mole koutou fakahemala anai ʼi takotou maʼu te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼaē ʼe ina taki ki te maʼuli heʼegata.
19. Ko te fehuʼi fea ʼaē ʼe tou vakaʼi anai ʼi te kapite ka hoa mai?
19 ʼE mātou talanoa ki te Tohi-Tapu heʼe ko he tohi ʼe tuʼu ai te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua. Kae, e feafeaʼi hatatou ʼiloʼi ʼe mole ko he tohi ʼo te poto fakatagata, kae ʼe ko he meʼa ʼe laka age ia? ʼE tou vakaʼi anai te fehuʼi ʼaia ʼi te kapite ʼaē ka hoa mai.
TE SIVI ʼO TOKOTOU ʼATAMAI MĀLAMA
He koʼe ko te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼe feala hana taki koutou ki te fīmālie heʼegata?
ʼE feafeaʼi anai te maʼuli ʼi te Palatiso fakakelekele ʼaē ka haʼu?
He koʼe ʼe fua lelei anai kia koutou takotou maʼu te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼi te temi nei?