Koutou Puipui Tokotou Famili Mai Te ʼu Meʼa ʼAē ʼe Kovi

1-3. (a) Koteā te ʼu meʼa kovi ʼaē ʼe feala ke tuʼutāmaki ai tokotou famili? (b) Koteā te fakafuafua lelei ʼe tonu ke maʼu e te ʼu mātuʼa moʼo puipui tonatou famili?

ʼE KOUTOU teuteu ke koutou ʼave takotou kiʼi tama ki te faleako, kae ʼe ʼua. Koteā ʼaē ka koutou fai? ʼE koutou tuku anai koa ke ʼalu ka mole koutou faka tui age hona fakatalivai? Peʼe koutou fakakofuʼi anai koa ʼo mole kei feala hana gaūgaūe? ʼE mahino papau ia ʼe mole koutou fai anai te ʼu meʼa ʼaia. ʼE koutou foaki age anai te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki ai ke ʼaua naʼa palapala ʼi te ʼua.

² ʼO toe feiā aipe, ʼe tonu ke maʼu e te ʼu mātuʼa he fakafuafua lelei moʼo puipui tonatou famili mai te ʼatu meʼa kovi ʼaē ʼe maʼu ʼi te ʼu fakafiafia, ʼi te televisio, mo te lātio, mo te ʼu sulunale, mai te ʼu tamaliki ʼo tuʼa, pea ʼi ʼihi temi mai te ʼu faleako. Ko ʼihi ʼu mātuʼa ʼe mole lahi te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou fai peʼe mole nātou fai he meʼa moʼo puipui tonatou famili. Ko ʼihi, ʼi tanatou manatu ʼaē ʼe kovi fuli te ʼu meʼa ʼaē ʼe haʼu mai tuʼa, ʼe nātou aga fefeka pea ʼe hage ki te fānau ʼe mole kei nātou lava fai he meʼa. ʼE feala koa ke maʼu te fakafuafua lelei?

³ Ei, ʼe feala, pea ʼe mole hona ʼaoga ki te ʼu mātuʼa ke nātou aga fefeka fau, heʼe feala ke fakatupu tuʼutāmaki. (Tagata Tānaki 7:16, 17) Kae ʼe lava feafeaʼi ki te ʼu mātuʼa Kilisitiano ke nātou fakafuafua lelei te puipui ʼo tonatou famili? Tou vakaʼi te ʼu faʼahi e tolu: te ako, mo te ʼu fakakaugā, pea mo te ʼu fakafiafia.

KO AI ʼAĒ KA INA AKOʼI ANAI TAKOTOU FĀNAU?

4. Koteā ʼaē ʼe ʼiloʼi e te ʼu mātuʼa Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo te ako?

⁴ ʼE maʼuhiga ʼaupito ki te ʼu mātuʼa Kilisitiano te ako. ʼE nātou ʼiloʼi ʼe tokoni te faleako ki tanatou fānau ke nātou popoto ʼi te lautohi, mo te faitohi, pea mo popoto ʼi te palalau mo te hahaʼi, pea mo fakatokatoka he ʼu fihifihia. Tahi ʼaē meʼa, ʼe ina toe akoʼi ki te ʼu fānau peʼe tonu ke feafeaʼi tanatou ako. Ko te poto ʼaē ʼe maʼu mai te faleako ʼe tokoni anai ki te ʼu fānau ke nātou popoto ʼi te faʼufaʼu ʼo tonatou maʼuli, logope la te ʼu faigataʼaʼia ʼo te malamanei ʼo te temi ʼaenī. Kapau ʼe lelei tanatou ako, pea ʼe lelei anai tanatou gāue.—Tāʼaga Lea 22:29.

5, 6. ʼI te faleako, koteā te ʼu manatu hala ʼaē ʼe feala ke maʼu e takotou ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino?

⁵ Kae ʼi te faleako, ʼe fakatahi foki takotou ʼu fānau mo te tahi ʼu tamaliki—pea ko te tokolahi ʼe mole lelei tanatou ʼu manatu. Ohage la, tou vakaʼi muʼa tanatou ʼu manatu ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, pea mo te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai. ʼI te kolesi ʼi Niselia, ko te taʼahine neʼe faiʼaga, neʼe ko tana agamāhani te foaki ʼo he ʼu tokoni ki tona ʼu kaumeʼa ako ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino. Neʼe nātou fakalogo lelei kia ia, tatau aipe pe neʼe mole moʼoni te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina fakamatala, ʼaē neʼe ina lau ʼi te ʼu tohi ʼaē ʼe fakahā ai te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga. Ko te tahi ʼu taʼahine neʼe nātou ʼahiʼahiʼi tana ʼu tokoni. Ko te meʼa ʼaē neʼe hoko ai, neʼe faitama te taʼahine kae neʼe mole heʼeki ʼohoana, pea neʼe mate ʼi tana faiga ʼaē ke ina fakatō tona fatu.

⁶ Meʼa kovi foki, ko ʼihi manatu hala ʼaē ʼe maʼu ʼi te faleako ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, ʼe haʼu ia mai te hahaʼi faiako kae mole haʼu ia mai te ʼu tamaliki. Tokolahi te ʼu mātuʼa ʼe nātou punamaʼuli ʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe akoʼi age ki tanatou fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, kae mole fakahā age kia nātou te ʼu lekula ʼo ʼuhiga mo te aga ʼaē ʼe tonu ke fai pea mo tonatou ʼu maʼua. Neʼe ʼui fēnei e te faʼe ʼa te taʼahine ʼe taʼu 12: “ ʼE mātou nonofo ʼi te kolo ʼe tauhi lelei ai te hahaʼi ki te lotu mo mulimuli ki te ʼu agaʼi fenua, kae ʼi te kolesi, ʼe tufa ai te meʼa ʼaē ʼe fakaʼaogaʼi e te tamaliki tagata ke mole faitama ai he taʼahine!” Ko ia mo tona ʼohoana neʼe nā tuʼania ʼi tanā ʼiloʼi ʼaē neʼe fakaneke e te ʼu tamaliki tagata ʼe taʼu tahi mo tanā taʼahine, ke nātou fai he ʼu felāveʼi fakasino. ʼE lava puipui feafeaʼi e te ʼu mātuʼa tonatou famili mai te ʼu meʼa kovi ʼaia?

7. Koteā te puleʼaki ʼaē ʼe lelei moʼo tauʼi te ʼu manatu hala ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino?

⁷ ʼE ko he meʼa lelei koa ke mole palalau te ʼu mātuʼa ki tanatou ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino? Kailoa ia. ʼE lelei age ke koutou palalau totonu age ki takotou ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu faʼahi ʼaia. (Tāʼaga Lea 5:1) ʼE moʼoni, ʼi te ʼu fenua ʼo te Eulopa pea mo te Potu Tokelau ʼo Amelika, ʼe lahi te ʼu mātuʼa ʼe mole nātou fia palalau ki te faʼahi ʼaia. ʼO toe feiā mo te tahi ʼu fenua ʼo Afelika, ʼe tahitahiga te palalau ʼa te ʼu mātuʼa mo tanatou fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino. ʼE ʼui fēnei e te tāmai ʼi Sierra Leone: “ ʼI tamatou agaʼi fenua, ʼe mole tonu ke mātou palalau ki te ʼu faʼahi ʼaia.” ʼE ʼi ai te tahi ʼu mātuʼa ʼe nātou manatu fēnei, kapau ʼe nātou talanoa mo tanatou ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, pea ʼe manatu anai tanatou ʼu fānau ki te ʼu faʼahi ʼaia, ʼo nātou fai ai he ʼu aga heʼeʼaoga! Kae koteā te manatu ʼa te ʼAtua?

TE MANATU ʼA TE ʼATUA ʼO ʼUHIGA MO TE ʼU FELĀVEʼI FAKASINO

8, 9. Koteā te ʼu manatu lelei ʼaē ʼe tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino?

⁸ ʼE fakahā lelei e te Tohi-Tapu ʼe mole tonu ke tou ufiufi ʼi te palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino ʼi tona ʼaluʼaga ʼaē ʼe tau mo feʼauga. ʼI Iselaele, neʼe fakatotonu ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua ke nātou fakatahitahi, ʼo kau kiai mo tanatou “ ʼu tamaliki liliki,” ke nātou fakalogo ki te lau leʼolahi ʼo te Lao ʼa Moisese. (Teutalonome 31:10-12; Sosue 8:35) Neʼe talanoa fakahagatonu te Lao ʼaia ki te ʼu faʼahi kehekehe ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, ʼo kau kiai te mahaki fakafafine, mo te maligi ʼo te huʼa vai ʼo te tagata, mo te fai folonikasio, mo te tono, mo te manako ʼa he tagata ki he tahi tagata pe ko te fafine ki he tahi fafine, mo te ʼu felāveʼi fakasino ʼa he ʼu hahaʼi ʼe ko he ʼu kāiga totonu, pea mo te ʼu felāveʼi fakasino mo te ʼu manu. (Levitike 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Teutalonome 22:22) ʼE mahino papau ia, ʼi te ʼosi lau ʼo te ʼu faʼahi ʼaia, neʼe lahi te ʼu meʼa ʼaē neʼe tonu ke fakamahino e te ʼu mātuʼa ki tanatou ʼu fānau, he neʼe nātou fia ʼiloʼi pe koteā te ʼu meʼa ʼaia.

⁹ ʼI te kapite nima, mo te ono, pea mo te fitu ʼo te tohi ʼo Tāʼaga Lea, ʼe ʼi ai te ʼu vaega ʼe fakahā ai te ʼu tokoni fakaʼofa ʼa he tāmai, ʼo ʼuhiga mo te ʼu tuʼutāmaki ʼo te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga. ʼE fakahā e te ʼu vaega ʼaia ʼi ʼihi temi, ʼe feala ke kita holi ki te ʼu aga heʼeʼaoga. (Tāʼaga Lea 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Kae ʼe akoʼi mai e te ʼu tokoni ʼaia ʼe kovi te ʼu aga ʼaia pea ʼe ʼi ai tona ʼu fua kovi, pea mo foaki he takitaki moʼo tokoni ki te kau tūpulaga ke nātou tekeʼi te ʼu aga heʼeʼaoga. (Tāʼaga Lea 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Tahi ʼaē meʼa, ʼe kehekehe te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga pea mo te fakahoko ʼo te ʼu felāveʼi fakasino ʼi te fakatuʼutuʼu ʼo te nofo ʼohoana. (Tāʼaga Lea 5:15-20) ʼE ko he faʼifaʼitaki lelei ki te ʼu mātuʼa ki te faʼahiga ako ʼaē ʼe feala ke nātou fai ki tanatou ʼu fānau!

10. He koʼe ko te fakamahinohino ki te ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, ʼe mole ina uga anai nātou ke nātou fai he ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga?

¹⁰ Ko te faʼahiga ako ʼaia ʼe ina uga koa takotou ʼu fānau ke nātou fai he ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga? Kailoa ia, heʼe ʼui fēnei e te Tohi-Tapu: “ ʼAki te ʼu meʼa ʼaē kua ina ʼiloʼi, ʼe hāofaki te tagata faitotonu.” (Tāʼaga Lea 11:9) ʼE mole koutou fia hāofaki koa la takotou fānau mai te ʼu meʼa ʼaē ʼe kovi ʼo te malamanei? Neʼe ʼui fēnei e te tāmai: “Talu mai te kei veliveli ʼo tamā fānau, neʼe ma faiga tuʼumaʼu ke ma palalau fakahagatonu mo nātou ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino. Koia, ka nātou logo ki ʼihi tamaliki ʼe nātou palalau ki te ʼu felāveʼi fakasino, ʼe mole nātou kumikumi ke nātou ʼiloʼi. Kua nātou mālama lelei nātou ki te faʼahi ʼaia.”

11. ʼE lava feafeaʼi ʼaki te temi, ke akoʼi e te ʼu mātuʼa ki tanatou ʼu fānau, te ʼu agaaga ʼo te sino pea mo te maʼu fānau?

¹¹ Ohage ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe tou talanoa kiai ʼi te ʼu ʼuluaki kapite, ʼe tonu ke koutou kamata talanoa mo takotou ʼu fānau ki te ʼu felāveʼi fakasino ʼi tanatou kei liliki. ʼI te temi ʼaē ʼe koutou akoʼi ai ki takotou ʼu kiʼi tamaliki te higoa ʼo te ʼu koga ʼo te sino, ʼaua naʼa koutou fufū te ʼu higoa ʼo te ʼu koga tapu, ʼi takotou manatu ʼaē ʼe ko he meʼa fakaufiufi te talanoa ki te ʼu faʼahi ʼaia. Koutou akoʼi age te ʼu higoa ʼo te ʼu koga ʼaia. ʼAki te temi, ʼe maʼuhiga ke koutou akoʼi te ʼu faʼahi ʼaē ʼe tonu ke nātou fakaʼapaʼapa kiai pea mo te ʼu tuʼakoi. ʼE lelei ke akoʼi e te tāmai pea mo te faʼe ki tanā ʼu fānau, ko te ʼu koga ʼaia ʼo te sino ʼe makehe. ʼE mole tonu ke fāfā kiai he tahi peʼe fakahāhā ki te hahaʼi, pea ʼe mole tonu ke palalauʼi kovi te ʼu meʼa ʼaia. ʼI te lahilahi ake ʼa te fānau, ʼe tonu ke nātou ʼiloʼi peʼe feafeaʼi te maʼu fānau ʼa he tagata pea mo he fafine. ʼI te temi ʼaē kua lalahi ai takotou ʼu fānau, ʼe tonu ke nātou mahino ki te ʼu fetogi ʼaē ka hoko kia nātou, he kua koutou talanoa age kiai. Ohage ko te meʼa ʼaē neʼe tou vakaʼi ʼi te kapite 5, kapau ʼe koutou fakahā age ki takotou ʼu fānau te ʼu faʼahi ʼaia, pea ʼe toe feala foki ke nātou puipui nātou mai he fakaʼaliki.—Tāʼaga Lea 2:10-14.

TE MAʼUA ʼO TE ʼU MĀTUʼA

12. Koteā te ʼu manatu kovi ʼaē ʼe tau akoʼi ʼi te ʼu faleako?

¹² ʼE tonu ke teuteu te ʼu mātuʼa ke nātou tauʼi te ʼu manatu hala ʼaē ʼe feala ke akoʼi ʼi te faleako—te ʼu filosofia ʼo te malamanei, ohage ko te evolisio, te tauhi mālohi ki te fenua, pe ko te manatu ʼaē ʼe ʼui ʼe mole he moʼoni. (1 Kolonito 3:19; vakaʼi ia Senesi 1:27; Levitike 26:1; Soane 4:24; 17:17.) Tokolahi te kau faiako fakamalotoloto ʼe nātou faka maʼuhigaʼi fau te hoko atu ʼo te ako. Logope la ʼe ko he meʼa ʼe kita fili e kita totonu, kae ʼe ʼui e ʼihi hahaʼi faiako ʼe ko te fakatuʼutuʼu pe ʼaia e tahi ki he maʼuli manuʼia.a—Pesalemo 146:3-6.

13. ʼE lava puipui feafeaʼi e te ʼu mātuʼa tanatou ʼu fānau ʼi te ʼu manatu hala ʼaē ʼe nātou logo kiai?

¹³ Kapau ʼe fia tauʼi e te ʼu mātuʼa te ʼu akonaki hala pea mo fakapikopiko ʼaia, pea ʼe tonu ke nātou ʼiloʼi pe koteā ʼaē ʼe akoʼi age ki tanatou fānau. Koia ʼu mātuʼa, koutou manatuʼi ʼe ko tokotou tahi maʼua ʼaia! Koutou tokaga fakalelei ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ako e takotou ʼu fānau. Koutou palalau mo nātou mokā nātou ʼōmai mai te ako. Koutou fehuʼi age pe koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou ako, mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou leleiʼia tāfito, pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe faigataʼa kia nātou. Koutou vakaʼi pe koteā te ʼu gāue ʼaē neʼe tuku age e te faleako ke nātou fai, mo tonatou ʼu nota, pea mo tanatou ʼu sivi. Koutou faiga ke koutou feʼiloʼiʼaki mo tonatou ʼu hahaʼi faiako. Koutou fakahā age ki te ʼu hahaʼi faiako ʼe koutou leleiʼia tanatou gāue, pea ʼe koutou fia lagolago kia nātou ʼo mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe koutou lavaʼi.

TE ʼU KAUMEʼA ʼO TAKOTOU ʼU FĀNAU

14. He koʼe ʼe maʼuhiga ki te ʼu fānau ʼaē ʼe pipiki ki te ʼAtua ke nātou filifili honatou ʼu kaumeʼa ʼe lelei?

¹⁴ “Neʼe ke ako koa ʼifea te meʼa ʼaia?” Ko te ʼu mātuʼa ʼe tokofia neʼe nātou fai te fehuʼi ʼaia, ʼi tanatou punamaʼuli ʼaē ki te ʼu palalau ʼo tanatou tamasiʼi pe ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina fai, ka mole ko he meʼa ʼe ina fai māhani? Pea ʼi te fehuʼi age pe neʼe ina ako ʼifea te ʼu meʼa ʼaia, pea ʼe ina tali neʼe ina logoʼi ʼi hona kaumeʼa foʼou ʼi te faleako peʼe ʼi he tahi ʼo tona ʼu vāhaʼa fale. Ei, ʼi te agamāhani ʼe tou faʼifaʼitaki ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe fai e totatou ʼu kaumeʼa, peʼe tou tūpulaga peʼe tou matutuʼa. Neʼe fakatokagaʼi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼAua naʼa koutou faihala. Ko te ʼu fakakaugā ʼaē ʼe kovi, ʼe ina maumauʼi te ʼu agamāhani ʼaē ʼe lelei.” (1 Kolonito 15:33; Tāʼaga Lea 13:20) ʼE ko te kau tūpulaga tāfito ʼaē ʼe nātou mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe fai e tonatou ʼu kaumeʼa. ʼI te agamāhani, ʼe mole nātou faʼa ʼiloʼi pe koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke nātou fai, pea ʼi ʼihi temi, ʼe nātou loto ke leleiʼia nātou e tonatou ʼu kaumeʼa pea mo laupisiʼi ai nātou. Koia ʼe maʼuhiga ke nātou filifili honatou ʼu kaumeʼa ʼe lelei!

15. Koteā te takitaki ʼaē ʼe lava foaki e te ʼu mātuʼa ki tanatou ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo tonatou ʼu kaumeʼa?

¹⁵ Kua ʼiloʼi e te ʼu mātuʼa fuli, ʼe mole filifili tuʼumaʼu e te ʼu fānau te ʼu meʼa ʼaē ʼe lelei; ʼe ʼaoga kia nātou he takitaki. ʼE mole ko he faka ʼuhiga leva ke filifili e te ʼu mātuʼa te ʼu kaumeʼa ʼo tanatou ʼu fānau. Kae ʼi tanatou lahilahi ake, koutou akoʼi age te fakasiosio poto, pea mo tokoni age ke nātou ʼiloʼi pe ko te ʼu kalitate fea ʼaē ʼe tonu ke nātou maʼu ʼi tonatou ʼu kaumeʼa. Ko te kalitate ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito ʼe ko te ʼofa kia Sehova pea mo te fai ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei ki ʼona mata. (Maleko 12:28-30) Koutou akoʼi ke nātou ʼoʼofa pea mo fakaʼapaʼapa kia nātou ʼaē ʼe aga fakagahatonu, mo manavaʼofa, mo loto fia foaki, pea mo faʼa gāue. Lolotoga te ako faka famili, koutou tokoni ki takotou ʼu fānau ke nātou fakatokagaʼi te ʼu faʼahiga kalitate ʼaia ʼi te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe talanoa ki ai te Tohi-Tapu, pea ke nātou vakaʼi ʼi te kokelekasio ia nātou ʼaē ʼe nātou maʼu te ʼu kalitate ʼaia. Koutou tuku he faʼifaʼitaki, ʼo koutou mulimuli mo koutou ki te faʼahiga fai ʼaia mokā koutou filifili hokotou ʼu kaumeʼa.

16. Koteā te meʼa ʼaē ʼe lava fai e te ʼu mātuʼa ke nātou ʼiloʼi pe ko ai te ʼu kaumeʼa ʼo tanatou ʼu fānau?

¹⁶ ʼE koutou ʼiloʼi koa te ʼu kaumeʼa ʼo takotou ʼu fānau? He koʼe koa ʼe mole ʼaumai e takotou ʼu fānau tonatou ʼu kaumeʼa ki fale, ke koutou ʼiloʼi ia nātou? ʼE toe feala pe foki ke koutou fehuʼi age ki takotou ʼu fānau pe koteā te manatu ʼa ʼihi fānau ʼo ʼuhiga mo tonatou ʼu kaumeʼa. ʼE ko he ʼu tamaliki lelei koa, peʼe nātou aga fakakākā? Kapau ʼe nātou aga fakakākā, pea koutou tokoni ki takotou ʼu fānau ke nātou fakakaukauʼi pe koʼe ʼe feala ke fakatupu kovi kia nātou te ʼu fakakaugā ʼaia. (Pesalemo 26:4, 5, 9-12) Kapau ʼe koutou fakatokagaʼi he ʼu fetogi ʼi te aga ʼo takotou tamasiʼi, ʼi tona faʼahiga teu, tona agaaga, peʼe ko tana faʼahiga palalau, pea ʼe lagi tonu anai ke koutou palalau mo ia ʼo ʼuhiga mo tona ʼu kaumeʼa. ʼE lagi fakakaugā fau mo hona kaumeʼa, ʼe fakatupu kovi kia ia.—Vakaʼi ia Senesi 34:1, 2.

17, 18. Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe feala ke fai e te ʼu mātuʼa moʼo tokoni ki tanatou ʼu fānau ʼo ʼuhiga mo tanatou ʼu fakakaugā?

¹⁷ Kae ʼe mole feʼauga pe takotou akoʼi ʼaē ki takotou fānau te tekeʼi ʼo te ʼu fakakaugā kovi. Koutou tokoni kia nātou ke nātou maʼu honatou ʼu kaumeʼa lelei. ʼE ʼui fēnei e te tāmai: “Neʼe ma faiga tuʼumaʼu ke ma maʼu he ʼu puleʼaki moʼo fetogi ʼaki te ʼu meʼa ʼaē neʼe mole feala ke kau kiai. Koia, ʼi te fakaʼui e te faleako ke gaoʼi tamā tama ʼi te foʼi ʼaka fitipolo, neʼe ma palalau ai mo ia pea ma fakahā age ʼe mole lelei anai—ʼuhi ko te ʼu tamaliki ʼaē ka fakakaugā anai mo ia. Kae neʼe ma ʼui age ki ai ke ina fakaafe te tahi ʼu tamaliki ʼi te kokelekasio ke nātou ʼolo ki he malaʼe ʼo ʼaka fitipolo ai. Pea neʼe lelei te puleʼaki ʼaia.”

¹⁸ Ko te ʼu mātuʼa popoto ʼe nātou tokoni ki tanatou ʼu fānau ke nātou maʼu honatou ʼu kaumeʼa lelei, pea ke nātou fai he ʼu fakafiafia lelei. Kae ki te tokolahi ʼo te ʼu mātuʼa, ʼe mole ko he meʼa faigafua te faʼahi ʼaia ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakafiafia.

KOTEĀ TE ʼU FAKAFIAFIA ʼAĒ ʼE LELEI?

19. Koteā te ʼu faʼifaʼitaki faka Tohi-Tapu ʼaē ʼe hā mai ai ʼe mole ko he agahala ki te ʼu famili ke nātou fakafiafia?

¹⁹ ʼE tapuʼi koa e te Tohi-Tapu te ʼu fakafiafia? Kailoa ia! ʼE ʼui e te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai “te temi moʼo kata . . . pea mo te temi moʼo gaoʼi.”b (Tagata Tānaki 3:4) ʼI te Iselaele ʼāfea, ko te hahaʼi ʼa te ʼAtua neʼe nātou leleiʼia te musika, te meʼe, te gaoʼi pea mo te ʼu lea fakalilo. Neʼe kau ia Sesu Kilisito ki te kaitahi lahi ʼo te fai ʼohoana pea mo te “kaitahi lahi” neʼe fai maʼana e te tagata Levi ko Mateo. (Luka 5:29; Soane 2:1, 2) ʼE mahino ia, ko Sesu neʼe mole ko he tahi neʼe lotomamahi ʼi te ʼu temi fiafia. Koia, ʼaua naʼa koutou faka ʼuhiga ʼi tokotou loto fale, ʼe ko he agahala te kata pea mo te ʼu fakafiafia!

20. Koteā ʼaē ʼe tonu ke manatuʼi e te ʼu mātuʼa mokā nātou fai he ʼu fakafiafia mo tonatou famili?

²⁰ Ko Sehova ʼe ko “te ʼAtua fiafia.” (1 Timoteo 1:11) Koia ʼe tonu ke tou fakafiafia ʼi tatatou tauhi kia Sehova, kae mole tou lotomamahi. (Vakaʼi ia Teutalonome 16:15.) ʼI te agamāhani ʼe fiafia pea mo mālolohi ia nātou liliki, pea ʼe hā te ʼu faʼahi ʼaia ʼi tanatou ʼu gaoʼi pea mo tonatou ʼu temi fakafiafia. Kae ko he fakafiafia neʼe filifili lelei, ʼe mole gata ʼaki pe te kakata. ʼE ko he ʼu lakaga ʼaia ki te tamasiʼi ke ina ako ai he ʼu meʼa pea ke liliu ai ko he tahi ʼe aga fakapotopoto. ʼE tonu ki te pule famili ke ina foaki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki tona famili ʼi te ʼu faʼahi fuli, ʼo kau kiai mo te ʼu temi fakafiafia. Kae ʼe maʼua ke fakafuafua lelei te ʼu fakafiafia ʼaia.

21. Koteā te ʼu hele ʼaē ʼe tou maʼu ʼi te ʼu fakafiafia ʼo te temi ʼaenī?

²¹ ʼI te ʼu “ ʼaho fakamuli” pea mo maveuveu ʼaenī, ʼe ko te tokolahi ʼo te hahaʼi ʼo te malamanei, ʼe nātou “kaumeʼa mo te ʼu fakafiafia kae mole kaumeʼa mo te ʼAtua,” ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe fakakikite ʼi te Tohi-Tapu. (2 Timoteo 3:1-5) Ki te tokolahi, ko te ʼu fakafiafia ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito ʼi tonatou maʼuli. ʼE lahi ʼaupito te ʼu fakafiafia pea ʼe nātou fakaneke tatou ke tou tuku keheʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito. Tahi ʼaē meʼa, ʼe lahi te ʼu fakafiafia ʼi te temi ʼaenī ʼe nātou fakahāhā te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga, mo te agamālohi, mo te fakaʼaogaʼi ʼo te toloke, pea mo te tahi ʼu meʼa fakalialia. (Tāʼaga Lea 3:31) Koteā ʼaē ʼe feala ke tou fai moʼo puipui te kau tūpulaga mai te ʼu meʼa kovi ʼaia?

22. ʼE lava akoʼi feafeaʼi e te ʼu mātuʼa tanatou fānau ke nātou fai he ʼu puleʼaki lelei ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakafiafia?

²² ʼE tonu ke fakatuʼutuʼu e te ʼu mātuʼa he ʼu tuʼakoi. Kae ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito, ʼe tonu ke nātou akoʼi ki tanatou fānau peʼe koteā te ʼu fakafiafia ʼaē ʼe lelei pea mo te ʼu fakafiafia ʼaē ʼe kovi, pea ke nātou fakafuafua lelei tonatou ʼu temi fakafiafia. ʼE fakamaʼua ki te ako ʼaia he temi pea mo he ʼu faiga lahi ʼa te ʼu mātuʼa. Tou toʼo te faʼifaʼitaki ʼaenī: Neʼe fakatokagaʼi e te tāmai ko ʼona ʼu foha e toko lua, te fakalogo tuʼumaʼu e tona foha lahi te polokalama ʼo te fale lātio foʼou. Koia ʼi te tahi ʼaho, ʼi tana lolotoga ʼalu ki tana gāue ʼi tana kamio, neʼe ina fakalogo te polokalama ʼaia. Neʼe tautau tuʼu pea mo ina tohi te ʼu kupu ʼo te ʼu hiva ʼaē neʼe fai mai te polokalama ʼaia. Ki muli age, neʼe fai palalau mo tona ʼu foha ʼo ʼuhiga mo te ʼu hiva ʼaē neʼe logo kiai. Neʼe ina fehuʼi age pe koteā tanā manatu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, pea neʼe fakalogo ki tanā ʼu tali. ʼI tanatou ʼosi vakaʼi ia te faʼahi ʼaia ʼaki te Tohi-Tapu, neʼe tali ai leva e tona ʼu foha ʼe mole nā toe fakalogo te polokalama ʼo te fale lātio ʼaia.

23. ʼE lava puipui feafeaʼi e te ʼu mātuʼa tanatou ʼu fānau mai te ʼu fakafiafia kovi?

²³ Ko te ʼu mātuʼa Kilisitiano ʼaē ʼe fakapotopoto, ʼe nātou vakavakaʼi anai te ʼu meʼa ʼaē ʼe leleiʼia e tanatou ʼu fānau, ohage ko te musika, te ʼu polokalama ʼo te televisio, te ʼu fime viteo, te ʼu tohi ʼaē ʼe nātou lau, te ʼu gaoʼi viteo, pea mo tanatou ʼu ʼata. ʼE nātou vakaʼi anai pe koteā te ʼu paki ʼo tanatou ʼu takafi tohi, te ʼu kupu ʼaē ʼe tohi ai pea ʼe nātou lau te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼui e te ʼu sulunale ʼo ʼuhiga mo te ʼu ʼata, pea mo nātou sisio ki te ʼu fakahāhā fakanounou ʼo te ʼu ʼata ʼaia. Ko te tokolahi ʼe nātou punamaʼuli ki te ʼu “fakafiafia” ʼaē ʼe fai kia nātou liliki ʼo te temi ʼaenī. Ko te ʼu mātuʼa ʼaē ʼe nātou fia puipui tanatou fānau mai te ʼu meʼa heʼemaʼa ʼaia, ʼe nātou palalau anai mo tonatou famili ki te ʼu tuʼutāmaki ʼaia, ʼo nātou fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu pea mo te ʼu tohi faka Tohi-Tapu, ohage ko te tohi Les jeunes sʼinterrogent — Réponses pratiques pea mo te ʼu alatike ʼo te ʼu nusipepa Te Tule Leʼo pea mo te Réveillez-vous!c Kapau ʼe lelei te ʼu faka tuʼakoi ʼaē ʼe fakatuʼu e te ʼu mātuʼa, ʼo nātou mulimuli tuʼumaʼu kiai, pea mo fakapotopoto, pea ʼe nātou sio anai ki tona ʼu fua lelei.—Mateo 5:37; Filipe 4:5.

24, 25. Koteā te ʼu fakafiafia lelei ʼaē ʼe feala ke fai fakatahi e te ʼu famili?

²⁴ Kae ko te tapuʼi ʼo te ʼu fakafiafia ʼaē ʼe mole lelei, ʼe ko he kiʼi koga pe ia ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou tauʼi. ʼE tonu ke fetogi te meʼa ʼaē ʼe kovi ʼaki he meʼa ʼe lelei, naʼa mulimuli te ʼu fānau ki he meʼa ʼe kovi. Tokolahi te ʼu famili ʼe nātou manatuʼi te ʼu temi mālōlō fakaloto māfana pea mo fakafiafia ʼaē neʼe nātou fai fakatahi—ʼi tanatou ʼolo ʼo kakai ʼi te matatai, ʼi tanatou ʼolo ʼo haʼele, tanatou ʼolo ʼo maʼanu lolotoga ni ʼu ʼaho ʼi he koga meʼa, tanatou ʼu gaoʼi, tanatou folau moʼo ʼaʼahi tonatou ʼu famili pe ko honatou ʼu kaumeʼa. Ko te tahi ʼu famili, ʼe nātou fakatokagaʼi ʼe ko he meʼa fakafiafia pea mo fakafimālie te lau leʼolahi ʼo he tohi. Ko ʼihi ʼe nātou leleiʼia te fakamatala ʼo he ʼu hisitolia fakakata peʼe ko he ʼu hisitolia lelei. Pea ko ʼihi ʼe nātou fai fakatahi te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou leleiʼia, ohage ko te gāue papa, pea mo te tahi ʼu gāue, peʼe ko te fai musika, te fai pena, peʼe ko te ako ʼo te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakatupu e te ʼAtua. Ko te ʼu fānau ʼaē ʼe nātou leleiʼia te ʼu temi mālōlō ʼaia, ʼe puipui nātou mai te ʼatu fakafiafia heʼemaʼa, pea kua mahino kia nātou ʼe lelei age mokā kita fakafiafia mo ʼihi, ʼi hakita nofo feiā kae mole kita fai he meʼa.

²⁵ Ko tatatou ʼu fakatahi mo ʼihi ʼe toe feala foki ke liliu ko he ʼu temi fakafiafia ʼe fua lelei kia tatou. Kapau ʼe fakatuʼutuʼu fakalelei pea mo ʼaua naʼa hahaʼi fau, peʼe fualoa fau, pea ʼe toe maʼuhiga age anai te ʼu temi fakafiafia ʼaia. Ei, ʼe feala ke tokoni te ʼu fakafiafia ʼaia ki takotou ʼu fānau ke nātou fakamālohiʼi tonatou ʼofa ki te ʼu tēhina mo te ʼu tuagaʼane ʼo te kokelekasio.—Vakaʼi ia Luka 14:13, 14; Suta 12.

ʼE FEALA KE MĀLO TOKOTOU FAMILI ʼI TE MALAMANEI

26. Koteā te kalitate ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito moʼo puipui ʼo te famili mai te ʼu fakafiafia kovi?

²⁶ ʼE mahino papau ia, ʼe ko he meʼa faigataʼa te puipui ʼo tokotou famili mai te ʼu meʼa kovi ʼo te malamanei. Kae ko te meʼa tāfito ʼaē ka koutou maʼu anai ʼe ko te ʼofa. Ko he ʼu felogoi lelei mo fonu ʼi te ʼofa ʼa he famili, ʼe nātou fakaliliu anai tokotou loto fale ko he holaʼaga ʼe kita hāo ai, pea ʼe nātou ʼekenaki anai te ʼu felogoi faka famili, ʼo nātou puipui ai te famili mai te ʼu meʼa kovi ʼo te malamanei. Tahi ʼaē meʼa, ʼe maʼu ai anai te ʼofa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito—te ʼofa ʼaē kia Sehova. Kapau ʼe maʼu te ʼofa ʼaia ʼi he loto famili, pea ʼe mahino ia ʼe lahilahi ake anai te fānau ʼaki te manatu ʼaē ke mole nātou fakaloto mamahiʼi te ʼAtua, ʼi tanatou fai te ʼu meʼa kovi ʼo te malamanei. Pea ko te ʼu mātuʼa ʼaē ʼe nātou ʼofa kia Sehova ʼaki tonatou loto katoa, ʼe nātou faiga anai ke nātou faʼifaʼitakiʼi tona ʼulugaaga ʼofa, mo fakapotopoto, pea mo tana fakafuafua lelei. (Efesi 5:1; Sake 3:17) Kapau ʼe fai te faʼahi ʼaia e te ʼu mātuʼa, pea ʼe mole manatu anai te ʼu fānau ko te tauhi ʼaē kia Sehova ʼe ko he meʼa ʼe lahi ai hona ʼu tapu, peʼe hage ko he faʼahiga maʼuli ʼe mole fakafiafia peʼe fakaloto mamahi, ʼo nātou fakaʼamu ai ke foimo mavae mai ai. Kailoa, kae ʼe nātou fakatokagaʼi anai ko te tauhi ʼaē ki te ʼAtua, ʼe ko te faʼahiga maʼuli ʼaē ʼe ʼaoga tāfito kia nātou.

27. ʼE lava mālo feafeaʼi he famili ʼi te mālama?

²⁷ Ko te ʼu famili logo tahi mo fiafia ʼaē ʼe nātou tauhi ki te ʼAtua ʼaki he fakafuafua lelei, pea mo nātou faiga ʼaki tonatou loto katoa ke nātou “heʼe mele pea mo maʼa” ʼi te ʼu meʼa kovi ʼo te mālama ʼaenī, ʼe nātou fakatupu fiafia kia Sehova. (2 Petelo 3:14; Tāʼaga Lea 27:11) ʼE muliʼi e te ʼu famili ʼaia te faʼifaʼitaki ʼa Sesu Kilisito, ʼaē neʼe ina tauʼi te ʼu faiga ʼo te malamanei ʼa Satana ke ina ʼulihi ia ia. ʼI tana fakaōvi ki te fakaʼosi ʼo tona maʼuli ʼi te kele, neʼe lava ʼui fēnei e Sesu: “Kua ʼau mālo ʼi te malamanei.” (Soane 16:33) ʼE mātou fakaʼamu ke toe mālo mo tokotou famili ʼi te malamanei, pea mo maʼuli ʼo heʼegata!