Obunabbi Oburukukwata Hali Masiya Nibukigumya ngu Yesu Nuwe Akaba Ali Masiya?
Eky’okugarukamu kuruga omu Baibuli
Ego. Yesu obw’akaba ali mu nsi, akahikiriza obunabbi bwingi obukaba nibubazaaho “Arukuseswaho Amagita,” rundi Masiya ow’akaba naija “Omujuni owensi.” (Danieri 9:25; 1 Yohana 4:14) Nahanyuma y’okufa, Yesu akagumizaamu nahikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya.—Zabuli 110:1; Engeso Ezabakwenda 2:34-36.
Abantu abarukuhingura hali omu bakaba nibasobora kuhikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya?
Bunabbi bwingaha oburukukwata hali Masiya oburukusangwa omu Baibuli?
Obunabbi obumu oburukukwata hali Masiya, Yesu obuyahikiriize
“Masiya” nikimanyisa ki?
Ekigambo eky’Oruheburaniya Ma·shiʹach (Masiya) hamu n’ekirukusisana nakyo eky’Oruyonaani Khri·stos (Kristo) byona bimanyisa “Anyakuseeserweho Amagita.” Nahabweki, “Yesu Kristo” nikimanyisa “Yesu Anyakuseeserweho Amagita,” rundi “Yesu Masiya.”
Omu busumi bwa Baibuli omuntu yakiraga kuseswa amagita ha mutwe obuyabaga n’akomwa kuba omu kiikaro eky’obusobozi eky’embaganiza. (Ebyabalevi 8:12; 1 Samuiri 16:13) Ruhanga akakoma Yesu kuba Masiya, kandi eki kiikaro eky’embaganiza eky’obusobozi bwingi. (Engeso Ezabakwenda 2:36) Baitu, omu kiikaro ky’okuseesaho Yesu amagita ha mutwe, Ruhanga akamuseesaho omwoyo ogurukwera.—Matayo 3:16.
Abantu abarukuhingura hali omu bakaba nibasobora kuhikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya?
Nangwa. Nk’oku buli muntu aine ekinkumu kye wenka ekitarukusisana n’eky’abandi, n’obunabbi bwa Baibuli bukahikirra kuraba omu muntu omu wenka ayabaire Masiya rundi Kristo. Baitu Baibuli egamba ngu “haliija Bakristo abebisuba, nabanabi abebisuba, nabo balikora obwokurorraho obukuru nebyamahano; bahabise nabakome kuba nikisoboka.”—Matayo 24:24.
Masiya naija kuzooka omu kasumi ak’omu maiso?
Nangwa. Baibuli ekaranga ngu Masiya akaba naija kuba mwijukuru w’Omukama Daudi owa Isaleri. (Zabuli 89:3, 4) Baitu ebihandiiko eby’Ekiyudaaya ebirukwoleka ebwijukuru kurugira kimu hali Daudi bikabura, obundi nikisobora kuba ngu bikahwerekerezebwa Abarooma obubaatahiriire Yerusalemu omu mwaka gwa 70 C.E.a Kuruga kasumi ako, tikisobokere omuntu kuba n’obwakaiso oburukugumya ngu ali omu ha baijukuru ba Daudi abasemeriire kufooka abakama. Baitu n’obukiraaba ngu omu kasumi ka Yesu ebihandiiko ebi eby’obuzaale bikaba biroho, busaho n’omu h’abanyanzigwa be ayalengereho kumuhakaniza ngu akaba atali mwijukuru wa Daudi.—Matayo 22:41-46.
Bunabbi bwingaha oburukukwata hali Masiya oburukusangwa omu Baibuli?
Tikirukusoboka kumanya omuhendo gwonyini ogw’obunabbi oburukukwata hali Masiya. Eky’okurorraho, omulingo gw’okubaramu obunabbi nigusobora kwahukana, n’obukirukuhika ha byahandiikirwe ebirukwoleka kurungi obunabbi oburukukwata hali Masiya. Omu Isaya 53:2-7 nihabazaaho ebintu bingi ebirukukwata hali Masiya. Abamu nibasobora kurora ebibaziibweho omu nkarra zinu nk’obunabbi bumu, baitu abandi nibasobora kubirora nk’obunabbi oburukwahukana.
Obunabbi obumu oburukukwata hali Masiya Yesu obuyahikiriize
Obunabbi |
Nambere burukusangwa |
Buhikiirizibwa |
|---|---|---|
Oruzaaro rwa Iburahimu |
Okubanza 22:17, 18 |
|
Omwijukuru wa Isaka mutabani wa Iburahimu |
Okubanza 17:19 |
|
W’okuzaalirwa omu ruganda rwa Isaleri orwa Yuda |
Okubanza 49:10 |
|
W’okuruga omu rulyo rw’Omukama Daudi |
Isaya 9:7 |
|
W’okuzaarwa omukazi atamanyire musaija |
Isaya 7:14 |
|
W’okuzaalirwa omu Beterehemu |
Mika 5:2 |
|
Yakweserwe Imanuerib |
Isaya 7:14 |
|
Yakutandikire atali w’ekitiinisa |
Isaya 53:2 |
|
Abaana abato bakwisirwe hanyuma y’okuzaarwa kwe |
Yeremiya 31:15 |
|
Yakweserwe kuruga Misiri |
Hoseya 11:1 |
|
Yakweserwe Omunazarayoc |
Isaya 11:1 |
|
Omukwenda yakumubandize kwija |
Maraki 3:1 |
|
Yakuseeserweho amagita nka Masiya omu 29 C.E.d |
Danieri 9:25 |
|
Ruhanga yakumwesere Omwana we |
Zabuli 2:7 |
|
Ihali ly’enju ya Ruhanga lyakumuliire |
Zabuli 69:9 |
|
Yakutebiize amakuru amarungi |
Isaya 61:1 |
|
Obuheereza bwe obw’omu rwijwire bwakufookere nk’ekyererezi eky’amaani omu Galiraya |
Isaya 9:1, 2 |
|
Omukozi w’ebyamahano nka Musa |
Ekyebiragiro 18:15 |
|
Nka Musa, akabaza ebya Ruhanga |
Ekyebiragiro 18:18, 19 |
|
Akakiza endwaire z’abaingi |
Isaya 53:4 |
|
Ataletere abantu kumutekaho omutima |
Isaya 42:2 |
|
Akasaliirirwa abali omu bujune |
Isaya 42:3 |
|
Akooleka obwinganiza bwa Ruhanga |
Isaya 42:1, 4 |
|
Akaba muhanuuzi omukuru |
Isaya 9:6, 7 |
|
Akamanyisa abantu ibara lya Yahwe |
Zabuli 22:22 |
|
Akakozesa enfumu n’ebyokurorraho |
Zabuli 78:2 |
|
Mwebembezi |
Danieri 9:25 |
|
Baingi batamwikiririzeemu |
Isaya 53:1 |
|
Ibale eryokwesitaraho |
Isaya 8:14, 15 |
|
Abantu bakamwanga |
Zabuli 118:22, 23 |
|
Bakamunoba ataine eky’akozere |
Zabuli 69:4 |
|
Kutaaha omu Yerusalemu omu kitiinisa ali ha nkaina |
Zakaliya 9:9 |
|
Abaana bakamuhaisaniza |
Zabuli 8:2 |
|
Akaija omu ibara lya Yahwe |
Zabuli 118:26 |
|
Munywani we akamugobeza |
Zabuli 41:9 |
|
Bakamugobeza n’ebicweka 30 ez’efeezae |
Zakaliya 11:12, 13 |
|
Abanywani be bakamusigaho |
Zakaliya 13:7 |
|
Abakaiso b’ebisuba bakamuhangirra |
Zabuli 35:11 |
|
Akaculeera obw’akaba ali mu maiso g’abarukumujunaana |
Isaya 53:7 |
|
Bakamucwera ebincwanta |
Isaya 50:6 |
|
Bakamuteera ha mutwe |
Mika 5:1 |
|
Bakamubonabonesa |
Isaya 50:6 |
|
Atatange abakaba nibamuteera |
Isaya 50:6 |
|
Abalemi ba gavumenti bakahanuura kumwita |
Zabuli 2:2 |
|
Bakamuhanika ha muti bamuteera emisumaali omu mikono n’amaguru |
Zabuli 22:16 |
|
Abantu bakatoma (ejaara) ha ngoye ze |
Zabuli 22:18 |
|
Akarorwa nk’omu ha basiisi |
Isaya 53:12 |
|
Akajumwa, Yajeregwa |
Zabuli 22:7, 8 |
|
Akabonanabona habw’abasiisi |
Isaya 53:5, 6 |
1 Petero 2:23-25 |
Akazooka nk’ow’asigirweho Ruhanga |
Zabuli 22:1 |
|
Akaheebwa endurwe rundi amaarwa agakenkere |
Zabuli 69:21 |
|
Akakwatwa iroho ali haihi kufa |
Zabuli 22:15 |
|
Akahayo omwoyo gwe hali Ruhanga |
Zabuli 31:5 |
|
Akahayo obwomeezi bwe |
Isaya 53:12 |
|
Akahayo ekicungura kwihaho ekibi |
Isaya 53:12 |
|
Amagufa gatacwibwe |
Zabuli 34:20 |
|
Acumitwa |
Zakaliya 12:10 |
|
Akaziikwa n’abaguuda |
Isaya 53:9 |
|
Akahumbuurwa kuruga omu bafu |
Zabuli 16:10 |
|
Omuntu akakomwa kugaruka omukiikaro eky’ayamugobiize |
Zabuli 109:8 |
|
Akaikarra ha mukono gw’obulyo ogwa Ruhanga |
Zabuli 110:1 |
a Ekitabu McClintock and Strong’s Cyclopedia nikigamba kiti: “Hataro kugurukyagurukya, ebihandiiko ebirumu amabara g’enganda n’ebika eby’Abayudaaya bikahwerekerra Yerusalemu obuyahwerekereziibwe, hatali obw’ekaba etakahwerekeriire.”
b Ibara ry’Oruheburaniya Imanueri ekirukumanyisa “Ruhanga Ali Naitwe,” nirisoborra kurungi ekiikaro kya Yesu nka Masiya. Obuyaizire omu nsi n’ebyamahano ebiyakozere bikakigumiza kimu ngu Yahwe ali n’abarukumuramya.—Luka 2:27-32; 7:12-16.
c Ekigambo “Omunazarayo” nikisobora kuba nikiruga omu kigambo eky’Oruheburaniya neʹtser, ekirumanyisa “ekikoro.”
d Kumanya ebirukukiraho ha mulingo Baibuli erukwoleka ngu omwaka 29 C.E. nugwo Yesu y’azookere nka Masiya, rora ekicweka “Omulingo Obunabbi bwa Danieri Burukubazaaho Okwija kwa Masiya.”
e Obunabbi bunu buli omu kitabu kya Zakaliya, n’obukiraaba ngu omuhandiiki wa Baibuli Matayo akagamba ngu ‘kikagambwa nabbi Yeremiya.’ (Matayo 27:9) Nikizooka ngu obwire obumu ekitabu kya Yeremiya kyayetwaga omu kiikaro ky’okubanza omu kicweka ky’Ebyahandiikirwe ekirukwetwa “Ebya Banabbi.” (Luka 24:44) Matayo n’asobora kuba yakozeseze “Yeremiya” kumanyisa ebitabu byona ebiri omu kicweka eki, ekirukutwarramu n’ekitabu kya Zakaliya.