-
Mba Ten̈a Ilain̈y edy Fan̈antinan̈a Io?Mifohaza!—2004 | 22 Avrily
-
-
Mba Ten̈a Ilain̈y edy Fan̈antinan̈a Io?
EFA taon̈o araiky Daniel niady mare tamy kansera, kanefa izy mbala vo folo taon̈o fo. Efa tsisy fan̈antinan̈a eky dokoteranany ndreky ry havany. Fa Daniel ndraiky tsy karaha zen̈y, izy ten̈a be fan̈antinan̈a. Izy nino fa lera izy be, izy hanjary pikaroko ke han̈ampy amy fitadiavan̈a aodiny kansera. Be fan̈antinan̈a izy fotony ho avy hizaha izy dokotera araiky manampahaizan̈a manokan̈a momba karazany kansera araiky nahazo izy io. Kanefa izikoa fa navy fotoan̈a io, tsy roso tan̈y dokotera io fotony ratsy mare andra. Kivy Daniel. Sambany tamy zen̈y izy nalemy troko. Andra vitsivitsy tafaranizen̈y, izy naty.
Tantara io nitantarainy dokotera araiky nianatra momba vokatrany fanan̈ana ndreky tsy fanan̈ana fan̈antinan̈a amy fahasalaman̈a. Anao koa mety efa naharen̈y tantara karaha zen̈y. Misy olo matoe, ohatra, efa marikitry hofoaty kanefa man̈anten̈a mare haviany fotoan̈a maventy araiky efa niambesany efa ela. Izio mety olo marikitry izy avy hamangy izy, na mety aniversaira fo. Ke izikoa fa nandalo fotoan̈a maventy io, izy maty. Ino nahavy izy nahatakatra fotoan̈a maventy io? Ten̈a misy vokany be ankitin̈y, karaha iritriretiny sasany, ma fan̈antinan̈a io?
Mahaimaro fo pikaroko momba fitsaboan̈a mivolan̈a fa fanan̈ana fan̈antinan̈a ndreky toetsain̈y hafa mitovy amy zen̈y, ten̈a mety hisy vokany maventy amy fiain̈ananolo araiky ndreky amy fahasalaman̈anany. Kanefa tsy olo jiaby man̈eky zen̈y. Pikaroko sasany mivolan̈a fa raha zen̈y tsy avoaporofony siansy. Amy dinikindro, matoa olo marary fotony misy raha tsy pare amy vatan̈anany ao.
Rango efa ela, efa nisy olo tsy mino fa fan̈antinan̈a io ten̈a raha maventy. Efa andrivony taon̈o loso zay, Aristote, filozofy griky, nasain̈a nan̈azava dikany fan̈antinan̈a zen̈y. Ty hoizy: “Izio karaha ataonolo man̈inofy mantsan̈a in̈y.” Efa tafarafara taty ndraiky, Benjamin Franklin, prezidà amerikain, nivolan̈a hevitry maventy ty: “Ho diso fan̈antinan̈a lan̈iany be fan̈antinan̈a.”
Ke ino basy ny marin̈y momba fan̈antinan̈a io? Izio ma nofinofy atao hampilamin̈y sain̈y fo? Sa atsika ten̈a afaka matoky fa izio tsy nofinofy fo, fa raha ten̈a mety hatokisan̈a sady mampatsara atsika, baka io ilaintsika jiaby fotony mampasalama ndreky mampasambatra?
-
-
Nan̈ino Atsika Mila Fan̈antinan̈a?Mifohaza!—2004 | 22 Avrily
-
-
Nan̈ino Atsika Mila Fan̈antinan̈a?
Izikoa mbala be fan̈antinan̈a fo Daniel, tsaiky lelahy voany kansera, avoakoran̈a tamy fanombohany lahatsoratra taloha tio in̈y, mba ino eky raha niboaka? Nety ho janga fo edy izy? Posibla mbala velon̈o fo izy firaka izioty? Ndray iro olo mino fa fan̈antinan̈a io afaka man̈ajanga, mety tsy hasaky hivolan̈a zen̈y. Ke dikanizen̈y ty raha maventy tsara alaintsika onon̈o: Atsika tsy tokony hieritreritry fa fan̈antinan̈a io vahaolan̈a amy raha jiaby. Izio tsy aodiny fahafatesan̈a.
Tamy fan̈adikadin̈ana araiky tamy Tele CBS, Dr. Nathan Cherney efa nampitandrin̈y fa eritreritry karaha zen̈y mety hisy vokany ratsy izikoa fa mitsabo olo marary mare. Karaha ty hoizy: “Nisy lelahy nan̈amia tsin̈y vadiny fotony izy zen̈y tsy matanjantsain̈y ndreky hely finoan̈a.” Ty koa hoizy: “Fotony iro mieritreritry karaha zen̈y, ke an̈aty dinikindro an̈y olo marary io tokony ho afaka hisakan̈a fitomboany kansera mahazo izy io. Ke izikoa ndraiky izy mahaimarary fo, mety hisy olo han̈amia tsin̈y izy fa izy tsy nahay nifehy tsara fitomboany aretin̈inany io. Tsy rariny foeky zen̈y.”
Efa miady mare olo marary efa marikitry hofoaty, ke mahatsiaro kajo. Azo antoko fa havandro efa tsy tihanosoko zen̈y eky, ke han̈amia tsin̈y izy. Ke dikanizen̈y ma tsisy dikany fan̈antinan̈a?
Tsy zen̈y. Asany dokotera araiky avoakoran̈a taloha tio in̈y ziô, man̈ano raha hampakirikiry tehotehokonolo marary ndreky soritry aretin̈inany. Izy tsy mitsabo aretin̈y na man̈alava fiain̈ananolo marary io, fa ataony raha hahavy olo marary io hahatsiaro ravoravo firaka izy maty. Dokotera karaha zen̈y, ten̈a mino fa fan̈anaovan̈a zen̈y ten̈a ilainy marary, firaka amindro marary fatatra aby in̈y. Misy porofo maro man̈aboaka fa fan̈antinan̈a io afaka man̈ampy olo marary ho ravoravo. Fa mbala be lavitrinizen̈y koa raha vitanizio.
Ten̈a Raha Maventy Fan̈antinan̈a Io
Kahara ty nivolan̈iny dokotera W. Gifford-Jones, pan̈ano gazety momba fitsaboan̈a: “Fan̈antinan̈a io fitsaboan̈a ten̈a mandaitry.” Nimpody nizahavany ndraiky iro fandinihan̈a natao taloha aby in̈y, hahitan̈a izikoa ten̈a ilain̈y ankitin̈y mankahery olo marary efa hofoaty, sa tsy ilain̈y. Hita tao fa mahaibe fan̈antinan̈a olo araiky izikoa fa hankahirezin̈y. Hita tamy fandinihan̈a araiky natao taminy 1989, fa manjary elaela velon̈o olo marary araiky izikoa hankahirezin̈y. Kanefa fikarohan̈a natao vo tsy ela ndraiky tsy dia nan̈aporofo zen̈y loatra. Fa ndray zen̈y, nisy fandinihan̈a natao nan̈amarin̈y fa olo marary izikoa hankahirezin̈y, manjary tsy dia kivy loatra sady tsy manaintain̈y firy.
Nisy fandinihan̈a hafa koa natao, hizahavan̈a ino vokany amy fonolo araiky izikoa izy be fan̈antinan̈a, na tsisy. Ke nisy lelahy mandilatrany 1 300 nan̈anaovan̈a fandinihan̈a marikitry. Izikoa fa afaka folo taon̈o, hita fa mandilatrany 150 tamindro io takany aretimpo, baka io kadiriny 860 tsisy fan̈antinan̈a. Karaha ty ho Laura Kubzansky, pampianatra pan̈ampy momba fahasalaman̈a ndreky fifandraisan̈a aminolo, aminy Inivairsiteny Harvard Mikarakara Fahasalamambahoaka: “Letrizay, baka amy tantara mifampitampita fo matetiky nindesin̈y nan̈aporofohan̈a fa ‘fanan̈ana fan̈antinan̈a’ io mampasalama fô. Baka amy fandinihan̈a araiky io, voanalohany nahavitan̈a nan̈aporofo fahamarin̈any raha zen̈y tamy siansy.”
Nisy fandinihan̈a hafa koa nahitan̈a fa izikoa olo araiky baka nididihan̈a mieritreritry fa izy mbala marary fo, manjary elaela janga. Mifanohitry amy zen̈y ndraiky nindro mino fa efa janga tsara. Hita koa fa elaela velon̈o olo araiky izikoa be fan̈antinan̈a. Nisy fandinihan̈a koa natao hahitan̈a ino vokany aminolo be taon̈o izikoa volan̈iny aminany fa hatoezan̈a io tsara na ratsy. Nisy soratra, ohatra, naboaka taminy ordinatera: Hendry ndreky zadraharaha olo be taon̈o. Ke hita fa lan̈iany be taon̈o namaky izio nanjary navitribitriky. Iro karaha olo nan̈ano spaoro tan̈aty telo fanjava.
Nan̈ino ma fanan̈ana fan̈antinan̈a io misy vokany tsara karaha zen̈y, amy fahasalaman̈a? Iro pahay siansy ndreky dokotera aby io mety mbala tsy ten̈a mahay tsara momba sain̈y ndreky vatan̈anolombelon̈o, ke mbala tsy afaka man̈amia valiny marin̈y momba zen̈y. Iro manampahaizan̈a mikaroko valiny fan̈ontanian̈a io ndraiky afaka man̈amia hevitrindro miorin̈y amy raha efa hitandro. Ty iziô hevitriny pampianatra araiky momba rafipitatitry: “Haravoan̈a ndreky fan̈antinan̈a io misy vokany tsara aminolo. Manjary tsy miasaloha be eky izy, sady salama tsara vatan̈anany. Ke lan̈iany tiho salama fo, mila mifen̈y ho ravoravo ndreky ho be fan̈antinan̈a.”
Fomba fihevitry zen̈y mety ho vaovao amy dokotera, psikology ndreky pahay siansy sasany. Kanefa izio tsy vaovao amy pianatrany Baiboly. Efa ho 3 000 taon̈o loso zay, Solomona, panjaka hendry, nahazo fan̈ahy masin̈y ke nanoratra karaha ty: “Fô ravoravo io mampajanga, fa hakivian̈a ndraiky mampamaiky taholan̈a.” (Ohabolana 17:22) Aleva onon̈o fa avoalanjalanja tsara raha koran̈iny iô. Andininy io tsy mivolan̈a fa fô ravoravo mampajanga aretin̈y jiaby, fa izio hoizy “mampajanga.”
Ke izikoa fan̈antinan̈a io aody marin̈y, mba azovy edy dokotera tsy han̈iraka marary hampiasa izio? Fan̈antinan̈a io tsy vitany man̈ampy olo ho salama fo, fa mbala mitondra hatsaran̈a be lavitrinizen̈y.
Mahatsara Sady Ilain̈y amy Fiain̈ana
Hitany pikaroko fa mahazo hatsaran̈a maro olo araiky izikoa be fan̈antinan̈a. Matetiky iro mahay a lekoly ndreky ampiasan̈a, ndreky firaka amy spaoro koa. Nisy man̈angy taminy ekipy araiky pan̈ano atletisma, ohatra, nan̈anovan̈a fandinihan̈a. Nivolan̈iny antrainera io tamy antsipiriany raha mety ho vitandro viavy aby io. Baka io iro koa nadikadin̈iny, sady nidinihan̈a tsara karakory fan̈antinan̈andro. Hita tamy valiny fifaninanan̈a, fa lan̈iany be fan̈antinan̈a mbala nahavita tsara lavitry mihoatrany raha niritriretriny antrainerandro. Nan̈ino ma fan̈antinan̈a io misy vokany be karaha zen̈y?
Maro raha hainy pikaroko izikoa iro fa nandiniky olo tsy manan̈a fan̈antinan̈a. Taminiro taon̈o 1960 in̈y, ohatra, iro nandiniky fihetsikiny biby. Tsy nampoizindro valiny hitandro. Hitandro fa mety hanjary mora kivy karaha biby fo olo araiky, izikoa fa tsy mahavaha problemo araiky. Raha nandalo tamizin̈y ten̈a mahavy ny sasany hanan̈a toetsain̈y io. Nisy fan̈andraman̈a, ohatra, nataondro taminolo maromaro. Iro nampitandrin̈esin̈y tabataba be. Baka io nivolan̈iny tamindro fa iro mahavita man̈ajanon̈o izio. Ke nisy bouton maromaro nirahin̈y nikitiandro. Vitandro ankitin̈y nampijanon̈o tabataba io.
Nisy antokonolo faharoe koa nasain̈a nan̈ano karaha zen̈y, kanefa tsy nety nijanon̈o tabataba io ndray iro efa nikitiky bouton aby in̈y. Mety efa haihainaro fo, fa maro tamindro io nanjary nieritreritry fa tsy hahavita hampijanon̈o tabataba io foeky. Nimpody nirahin̈y nan̈ano fan̈andraman̈a io ndraiky iro, fa nisalasala. Iro nino fa ndray ino ndray ino raha ataondro, tabataba io tsy hijanon̈o zen̈y foeky. Nisy sasany tamindro ndraiky be fan̈antinan̈a, ke tsy nan̈eky kivy.
An̈isany nan̈oman̈a sasany tamy fan̈andraman̈a avoakoran̈a taloha tio in̈y, Dr. Martin Seligman. Izy tapakevitry handiniky tsarabe iro fihetsiky aroe io. Nidinihiny tsarabe iro olo mora miheviten̈a ho tsisy raha hay aby in̈y. Hitany fa manjary sarotro aminolo aby io, na tsy vitandro foeky, man̈ano raha maro fataondro isanandra. Karaha ty fan̈azavan̈a fohifohiky nataony Seligman, momba dikany tsy manan̈a fan̈antinan̈a, ndreky vokatra zen̈y: “Tan̈atiny 25 taon̈o nan̈anovan̈a fandinihan̈a aby in̈y, zaho man̈eky fa izikoa atsika mino fo fa ain̈intsika io fo izy mitondra problemo amintsika io, ke ho voa fo atsika fotony tsisy raha hanjary foeky raha hataontsika, mbala ho lombolombony zen̈y raha avoa atsika.”
Karaha efa nivolan̈iny taloha tio in̈y, mety ho vaovao aminolo sasany hevitry zen̈y, kanefa izio tsy vaovao amy pianatrany Baiboly. Misy ohabolana araiky mivolan̈a: “Izikoa an̈atiny fotoan̈a sarotro anao kivy, hihen̈y edy angovonao.” (Ohabolana 24:10) Baiboly man̈azava tsara fa izikoa anao kivy, anao manjary tsisy angovo han̈anovan̈a raha. Ke ino raha mety ataonao baka anao ho be fan̈antinan̈a amy fiain̈ana?
[Sary]
Mahazo hatsaran̈a maro lan̈iany manan̈a fan̈antinan̈a
-
-
Anao Afaka ho Be Fan̈antinan̈a FoMifohaza!—2004 | 22 Avrily
-
-
Anao Afaka ho Be Fan̈antinan̈a Fo
AKORY fahitanao raha sarotro mavoa anao? Maro amy manampahaizan̈a amy zioty mino fa valinteninao amy zen̈y ahitan̈a asa anao io olo be fan̈antinan̈a, na tsisy. Samby miatriky fitsapan̈a ten̈a sarotro aby atsika, amy fiain̈ana. Ndray niny sasany aby mety mbala mandombolombo tozay niny hafa. Ke nan̈ino fo ma mbala misy olo sasany tafiangan̈a fo, sady mbala von̈ono hiezaka ndraiky koa, fa ny hafa ndraiky kivy, kanefa problemondro aby tsy dia maventy loatra?
Iritrireta baka ty: Ataontsika, anao mitady asa. Ke anao nadikadin̈iny sosiete araiky, fa anao fo tsy voaray. Mety ho karakory tsapanao? ‘Tsy tiany pampiasa in̈y donko zaho’ ho anao amy dinikinao an̈y. Baka io amy zay anao mety hieritreritry fa tsisy olo tia anao foeky, ke ho anao: ‘Tsisy olo hangala zaho foeky e! Tsisy andra zaho hahita asa.’ Na mety ho mbala ratsiratsinizen̈y. Anao mety hieritreritry fa tsisy dikany foeky fiain̈ananao jiaby, ke anao hivolan̈a: ‘Zaho ty olo bahara. Tsisy raha ilavan̈a zaho.’ Olo tsisy fan̈antinan̈a fo mieritreritry karaha zen̈y.
Mifen̈a fo ho Be Fan̈antinan̈a
Akory hahavy anao ho be fan̈antinan̈a? Anao antsendriky mila man̈eky fa toetry io tsisy aminao. Baka io tokony hataonao fomba hanan̈ana izio. Tadiava ino antony marin̈y nahavy anao tsy voaray. Ohatra, mba marin̈y edy fa nahavy anao tsy voaray in̈y fotony tsisy olo mila anao foeky? Sa tsao fo olo manan̈a fahaizan̈a hafa izy tadiaviny pampiasa io?
Izikoa dinihinao tsarabe ny ten̈a izy amy raha mandalo, ho hitanao fa kaiky anao io nindesimpo fo. Izikoa tamy fotoan̈a in̈y fo anao tsy nahomby, dikanizen̈y ma anao bahara ankitin̈y? Sa mba mahomby fo anao amy raha hafa, karaha ataony amy fanompoan̈a Zan̈ahary, amy fifandraisan̈a amy fianakavian̈a ndreky naman̈a? Hadosoa an̈aty jerinao lan̈iany raha ratsy iritriretinao fa hiboaka, volàn̈a “loso lavitry loatra jeriko zen̈y.” Sady ino ma antoko ahaizanao fa anao tsy hahita asa zen̈y foeky? Fa mbala misy raha hafa koa afaka ataonao baka anao ho be fan̈antinan̈a fo.
Mifen̈a Hanan̈a Tanjon̈o Baka io Matokisa fa ho Takanao Izio
Tato ho ato ziô, hafa hely fomba famaritandro pikaroko aby io dikany fan̈antinan̈a io, ndray somary voafetra fo aby zen̈y. Dikany fan̈antinan̈a zen̈y ho iro, finoan̈a fa ho takanao tanjon̈onao. Mbala ho hitantsika amy lahatsoratra man̈araka ty, fa tsy zen̈y fo dikany fan̈antinan̈a zen̈y. Fa ndray zen̈y, famaritan̈a io ilain̈y amy lafiny maromaro. Izio hahavy atsika hifen̈y hanan̈a tanjon̈o, sady hahavy atsika hatoky fa ho takantsika izio.
Fa mila zatra manan̈a tanjon̈o ndreky manakatra izio antsendriky atsika, izikoa tiantsika hatoky fa ho takantsika tanjon̈ontsika. Izikoa tsapanao fa anao mbala tsy mahay man̈ano zen̈y, tsara dinihinao tsarabe ndraiky ino ino aby tanjon̈onao. Mba manan̈a tanjon̈o ndraiky edy ma anao? Mety ho rikian̈a loatra amy fiain̈ana ndreky aminy asantsika andavanandra baka atsika, ke tsy mangala fotoan̈a eky hieritreretan̈a ny raha tena kidrentsika amy fiain̈ana ndreky ny raha ten̈a maventy amintsika. Letry efa ela, Baiboly efa nandrisiky atsika handiniky ny raha ten̈a maventy. Karaha ty hoizy: “Baka ho hainaro tsarabe raha ten̈a maventy.”—Filipianina 1:10.
Izikoa efa haintsika ino aby ny raha tokony ataontsika voalohantoeran̈a amy fiain̈anantsika, manjary mora amintsika mifidy tanjon̈o maventy sasany amy lafiny samihafa amy fiain̈anantsika. Tafiditry amy zen̈y ziô ny amy lafiny arapan̈ahy, resaka tokantran̈o ndreky asa. Kanefa tsara izikoa tanjon̈o vitsivitsy fo antsendriky takarintsika amy voanalohany, sady ataontsika lay mora takarin̈y antsendriky. Mety ho kivy baka atsika ke ho voly, izikoa sarotro takarin̈y loatra tanjon̈o io. Ke matetiky ny ten̈a tsara, tanjon̈o maventy araiky mitaky fotoan̈a lava io zarazarain̈y atao tanjon̈o madinidiniky maromaro, sady tsy mitaky fotoan̈a be.
“Anao tsy tihan̈ano fo tsy mahavita.” Misy mampamarin̈y zen̈y. Izikoa efa haintsika ino aby iro tanjon̈ontsika maventy, atsika mila mazoto. Dikanizen̈y mila man̈iry ndreky tapakevitry hanakatra iro io. Ho tapakevitry tsarabe atsika izikoa saintsain̈intsika nan̈ino tanjon̈o io maventy, ndreky ino aby hatsaran̈a ho azontsika lera izio takantsika. Azo antoko fa sakan̈a tsy maintsy ho hisy. Kanefa tsara ataontsika an̈aty jery fa atsika afaka mandresy iro io.
Kanefa atsika mila mieritreritry fomba mahomby maromaro, mety hanakaran̈a tanjon̈ontsika aby io. C. R. Snyder, panoratra, nan̈ano fandinihan̈a lalin̈y momba ny antony ilavan̈a fan̈antinan̈a, ke izy nan̈amia sosokevitry fa tsara izikoa atsika mitady fomba maromaro hahavitantsika manakatra tanjon̈o araiky. Amy zen̈y, izikoa fa tsy mahomby araiky voanalohany, ataontsika koa araiky faharoe ndreky fahatelo.
Nivolan̈a koa Snyder fa ilaintsika mianatra man̈ova tanjon̈ontsika. Mety hisy tanjon̈o araiky baka tsy mety takantsika foeky. Ke izikoa atsika malahelo izio ndreky mieritreritry izio fo, ho kivy niafarany. Fa izikoa ndraiky, izio soloantsika tanjon̈o mora takarin̈y, hanan̈a raha antinain̈y edy atsika.
Amy Baiboly ao misy ohatra tsara momba zen̈y. Panjaka Davida iziô nan̈iry mare han̈orin̈y tempoly niny Jehovah Zan̈aharinany. Kanefa Zan̈ahary nivolan̈a taminany fa Solomona zanany hahazo tombontsoa han̈ano izio. Fa Davida tsy nan̈angoko na nisisiky fo han̈ano raha efa tsy afaka ataony io, fa nivoany tanjon̈onany. Nifen̈y izy namory vola ndreky fitaovan̈a ilainy zanany baka hahavitanizio hamita tetikasa io.—1 Mpanjaka 8:17-19; 1 Tantara 29:3-7.
Ho be fan̈antinan̈a atsika izikoa mifen̈y fo hanan̈a tanjon̈o ndreky matoky fa ho takatratsika iro io. Kanefa mety ho mbala tsy ampy fo koa fan̈antinan̈a hanan̈antsika zen̈y. Nan̈ino? Fotony amy donia ty feno raha mamparivan̈a mare, sady tsy ho resintsika foeky. Izio iro problemo marobe mavoa olombelon̈o io. Karaha ataony olo masikiny, ady, tsy rariny, aretin̈y ndreky fahafatesan̈a efa tsy misaraka amintsika. Ke akory hanan̈ana fan̈antinan̈a fo man̈oloan̈a raha aby io?
[Sary]
Mino ma anao, izikoa anao tsy voaray taminy asa araiky tianao, fa efa tsy hahita asa eky anao?
[Sary]
Vitany Davida Panjaka nan̈ova tanjon̈onany
-
-
Aia Mety Ahitanao Ten̈a Fan̈antinan̈a?Mifohaza!—2004 | 22 Avrily
-
-
Aia Mety Ahitanao Ten̈a Fan̈antinan̈a?
MATY lamontaranao ke tianao hamboarin̈y. Zahavanao ndraiky maro olo mivolan̈a mahay man̈amboatra lamontara. Sahirantsain̈y anao. Iro jiaby samby mivolan̈a mahay, kanefa ny sasany tsy ten̈a mahay aby. Fa karakory izikoa ren̈inao fa kaiky olo ambadiky tran̈onao ao, taon̈o maro loso zay, izy tan̈isanolo namoron̈o lamontara mira ninao io? Izy aminio koa von̈ono han̈amboatra izio bojo. Direkty fa hainao aia amindro io fidianao, tsy zen̈y?
Atsika olombelon̈o natao afaka hanan̈a fan̈antinan̈a. Ampitoviza amy zay baka zen̈y ndreky lamontara in̈y. Izikoa anao mahatsapa fa tiho very fan̈antinan̈a, otry ataonolo maro miain̈y amy fotoan̈a sarotro ziô, aia tany hitadiavanao fan̈ampian̈a? Olo maro mivolan̈a fa mahavita mamaha problemo, kanefa mitsipotopoto ndreky mifanohitry aby sosokevitry maro amiandro. Ke nan̈ino edy basy izikoa aminy Araiky namoron̈o atsika ho afaka hanan̈a fan̈antinan̈a io atsika mitady fan̈ampian̈a? Baiboly mivolan̈a fa izy “tsy lavitry atsika tsiaraikiaraiky” sady izy ten̈a von̈ono han̈ampy atsika.—Asan’ny Apostoly 17:27; 1 Petera 5:7.
Famaritan̈a Mazava Tsara
Amy Baiboly ao, fan̈antinan̈a io mahatafiditry raha maro, sady lalin̈y tsarabe, fa tsy karaha iritriretiny ankamarozany dokotera ndreky pahay siansy baka io psikology aminandra ziô. Volan̈a tamboanalohany, nampiasain̈y handikan̈a “fan̈antinan̈a” amy Baiboly ao io midika miambin̈y mare ndreky man̈anten̈a raha tsara. Misy raha aroe tafiditry amy fan̈antinan̈a zen̈y. Araiky, fan̈irian̈a hahazo raha tsara, baka io antony inoan̈a fa ho azo ankitin̈y izio. Fan̈antinan̈a an̈aty Baiboly ao tsy nofinofy, fa miorin̈y amy raha misy ndreky porofo.
Amy lafiny io, mitovy finoan̈a ndreky fan̈antinan̈a. Olo araiky tsy afaka hinohino raha be fahatany fo, fa izy tsy maintsy manan̈a porofo tsarabe antsendriky. (Hebreo 11:1) Ndray zen̈y, avahany Baiboly tsara fo finoan̈a ndreky fan̈antinan̈a.—1 Korintianina 13:13.
Ty misy ohatra: Izikoa anao fa mangataka fan̈ampian̈a amy naman̈a atokisanao, anao afaka man̈anten̈a fa izy han̈ampy anao. Misy antony mahavy anao man̈antena zen̈y. Anao mino, na matoky izy. Hainao tsarabe baka izy, sady efa hitanao fa izy tsara fan̈ahy ndreky mahatariky na tia man̈amia. Finoan̈anao ndreky fan̈antinan̈anao io mifandray marikitry, sady tsy afaka misaraka, kanefa koa tsy mitovy. Akory ataonao hatoky Zan̈ahary karaha zen̈y?
Antony Hanan̈a Fan̈antinan̈a
Ten̈a fan̈antinan̈a io baka amy Zan̈ahary. Taminy andrany Baiboly, “fan̈antinan̈any Israely” nikahian̈a Jehovah. (Jeremia 14:8) Izy fan̈antinan̈any vahoakanany, fotony baka aminany aby fan̈antinan̈a azo antoko hanan̈andro. Fan̈antinan̈a io tsy fan̈irian̈a hahazo raha fo. Zan̈ahary nan̈amia iro antony tsara hanan̈ana fan̈antinan̈a. Tan̈atiny taonjato maro, hita fa izy nitana volan̈a fo izikoa fa nifandray taminy Israelita. Karaha ty ho Josoa, pitariky iro: “Hainaro ... fa tsisy tsy tanteraka ndray araiky fampan̈antinan̈a tsara jiaby nivolan̈iny Jehovah Zan̈aharinaro taminaro.”—Josoa 23:14.
Ndray fa andrivony taon̈o tafara tatỳ, mbala marin̈y fo volan̈a zen̈y. Misy fampan̈antinan̈a miavaka, maro an̈aty Baiboly ao, sady avoakoran̈a marin̈y tsarabe ao koa fomba nahatantirahandro io. Efa karaha efa tanteraka in̈y iro io tamy fotoan̈a nanoratan̈a iro, fotony azo antoko tsarabe fampan̈antinan̈anany.
Zen̈y mahavy atsika afaka mivolan̈a fa Baiboly io bokiny fan̈antinan̈a. Misy tantara mikoran̈a fomba nifandraisany Zan̈ahary taminolombelon̈o. Izikoa hianaranao iro io, anao manjary matoky tsarabe fa anao afaka man̈anten̈a izy. Karaha nisoratiny apostoly Paoly: “Raha jiaby voasoratra taloha tan̈y, nisoratin̈y hangalantsika fianaran̈a, amy zen̈y atsika hanan̈a fan̈antinan̈a baka amy fiaretan̈a ndreky fankahirezan̈a azontsika baka amy Soratra Masin̈y.”—Romanina 15:4.
Ino Fan̈antinan̈a Amiany Zan̈ahary Atsika?
Amy fotoan̈a karakory atsika ny ten̈a mila fan̈antinan̈a? Tsy lera misy olo maty? Amy fotoan̈a io edy, olo maro manjary very fan̈antinan̈a, intsaka eky izikoa havan̈a marikitry izy maty. Ankoatrany fahafatesan̈a, mbala misy raha hafa ten̈a mampavery fan̈antinan̈a edy va? Atsika tsisy afaka milefa izio. Atsika ndraiky afaka man̈ano raha hampaelaela velon̈o atsika, kanefa atsika tsy afaka miala izio. Tsy maintsy hofoaty fo atsika andra araiky an̈y. Zen̈y edy mahavy Baiboly mivolan̈a fa fahafatesan̈a io “fahavalo farany.”—1 Korintianina 15:26.
Lera misy maty, akory hanan̈antsika fan̈antinan̈a? Aminy andininy araiky mikaiky fahafatesan̈a io fahavalo farany in̈y, mivolan̈a koa fa izio mbala handeha“hifoan̈ana.” Zan̈ahary Jehovah mbala matanjaka toizay fahafatesan̈a. Efa impiry impiry izy nan̈aporofo zen̈y. Tamy fomba karakory? Izy namelon̈o olo maty. Amy Baiboly ao misy tantara sivy mikoran̈a fomba nampiasany Zan̈ahary angovonany hamiloman̈a olo maty.
Araiky ten̈a miavaka amindro io, tamy Jehovah nan̈amia angovo Jesosy Zanakanany hamiloman̈a ndraiky Lazarosy kamaradinany. Efa efatra andra izy naty. Tsy nisitriky Jesosy nan̈ano zen̈y, fa nataony hitanolo, man̈oloan̈a vahoaka maro.—Jaona 11:38-48, 53; 12:9, 10.
Anao mety loso diniky: ‘Nan̈ino ma olo aby in̈y nivilomin̈y? Tsira mbala natoe ndreky naty fo ma iro tafara taty?’ Ia, marin̈y zen̈y. Kanefa baka amy tantara mafatoky aby io, mahavy atsika tsy basiny man̈iry hahita havantsika hivilomin̈y ndraiky fo, fa mbala manan̈a porofo afaka hinoan̈a zen̈y koa. Amy volan̈a hafa, atsika manan̈a ten̈a fan̈antinan̈a.
Jesosy nivolan̈a: “Zaho familoman̈a olo maty ndreky fiain̈ana.” (Jaona 11:25) Jehovah han̈amia izy angovo hahavitan̈a hamelon̈o olo maty erantany. Ho Jesosy: “Ho avy fotoan̈a harin̈esandro jiaby ampasan̈a an̈y feonany [Kristy], ke iro hiboaka.” (Jaona 5:28, 29) Mbala afaka ho velon̈o ndraiky iro jiaby ampasan̈a ao, ke hiain̈y amy paradisa ambony tany eto.
Paminan̈y Isaia nankamafy hevitry tsarabe momba familoman̈a olo maty io, karaha ty: “Ho velon̈o olonao efa maty. Fatinay hitsangan̈a. Mifohaza ndreky man̈anaova ronton̈o haravoan̈a, anaro midoko amy fotaka ao! Fotony vontronao karaha vontro amy maraindrain̈y, avio hambelany tany ho velon̈o iro olo maty tsisy angovo aby io.”—Isaia 26:19.
Fampan̈antinan̈a io ten̈a mankahery. Olo maty aby io mira zazamena voaro tsarabe an̈aty kibony reniny. Sady iro io ten̈a tadidiny Zan̈ahary Farany An̈abo, fotony tsisy fetrany fitadidian̈anany. (Lioka 20:37, 38) Ke tsy ela iro io hivilomin̈y ndraiky, ke hiain̈y amy donia araiky ten̈a tsara. Ravoravo mare olo handray iro, karaha ataony fianakavian̈a araiky be fitiavan̈a mandray zazamena vo teraka! Dikanizen̈y, mbala misy fan̈antinan̈a fo ndray misy maty.
Ino Hatsaran̈a Azonao Izikoa Manan̈a Fan̈antinan̈a?
Fan̈antinan̈a io ten̈a raha maventy. Maro raha ampianariny Paoly atsika momba zen̈y. Fan̈antinan̈a io hoizy, an̈isany ten̈a maventy amy fitaovan̈a fiadivan̈a arapan̈ahy. Izio nampitovisiny tamy kasky fiarovan̈a loha. (1 Tesalonianina 5:8) Nan̈ino ma? Maramila taminy andrany Baiboly, izikoa fa handeha hiady, nan̈ano kasky vy fiarovan̈a loha. Matetiky koa tambaninizio tao nasiandro satroko vita tamy volovolony ondrikikondriky na hoditry biby. Ke mitilin̈y an̈y ankamarozany raha avoa lohanany fa tsy mahafaty izy. Ino amy zay raha tiany Paoly havian̈a? Karaha ataony kasky io miaro lohany maramila, fan̈antinan̈a io koa miaro eritreritrintsika. Izikoa anao man̈anten̈a mare fa ho tanteraka ankitin̈y fikasan̈any Zan̈ahary, hilamin̈y sain̈inao ke anao tsy havozo na ho kivy izikoa fa tojy raha ten̈a sarotro. Mba azovy amintsika edy ma tsy mila kasky karaha zen̈y?
Misy ohatra hafa koa nampiasainy Paoly momba fan̈antinan̈a mifandray amy sitrapony Zan̈ahary. Karaha ty nisoratiny: “Fan̈antinan̈a anan̈antsika ty vatofantsiky ain̈intsika, sady azo antoko ndreky miorin̈y tsarabe.” (Hebreo 6:19) Efa matetiky Paoly vaky sambo, ke hainy tsarabe fa vatofantsiky io raha ten̈a ilain̈y. Lera andra ratsy mare, halatsakandro andrano izio. Izikoa nipaka tsara firaka amy farany ambany amy ranomasin̈y an̈y izio sady tsy mihetsiketsiky, mety ho avotro fo sambo io fa tsy hindesiny tsiko hantrentreky amy rokabato.
Karaha zen̈y koa, izikoa anao ten̈a man̈anten̈a iro fampan̈antin̈any Zan̈ahary aby io, ke ataonao “azo antoko ndreky miorin̈y tsarabe” izio, ho vitanao hiatriky korontan̈a misy amy fotoan̈a zioty. Jehovah mampan̈anten̈a fa tsy ela efa tsy ho hisy eky raha jiaby mampiory atsika io. Tafiditry amy zen̈y ady, faharatsian̈a, alahelo, ndreky fahafatesan̈a. (Zahava efajoro amy pazy 10.) Mila fihin̈intsika mare fan̈antinan̈a io. Zen̈y han̈ampy atsika tsy ho azondraha. Atsika hanjary hazoto hiain̈y mifan̈araka amy fitsipiky Zan̈ahary, fa tsy han̈eky han̈araka toetsain̈y ratsy manjaka amy donia ty.
Fan̈antinan̈a amiany Jehovah io koa mahakasiky anao manokan̈a. Anao tiany hiain̈y mifan̈araka amy fikasan̈anany. Tiany ‘hivonjian̈a karazan̈olo jiaby.’ Amy fomba karakory? Voanalohany, atsika mila ‘mahay tsarabe ny marin̈y.’ (1 Timoty 2:4) Iro pan̈amboatra gazety ty mandrisiky anao hianatra fahamarin̈ana an̈aty Volan̈a Zan̈ahary ao, fahaizan̈a azahoan̈a fiain̈ana io. Amy donia ty, tsisy tsaratsara toizay tsaratsarany fan̈antinan̈a handeha hamiany Zan̈ahary anao io tsara lavitry, tozay fan̈antinan̈a mety hita amy donia ty.
Fan̈antinan̈a io hahavy anao tsy hahatsiaro ten̈a ho bahara foeky. Fotony Zan̈ahary afaka man̈amia anao angovo ilainao, ke ho vitanao hanakatra tanjon̈onao jiaby, mifan̈araka amy sitraponany. (2 Korintianina 4:7; Filipianina 4:13) Azo antoko fa karaha zen̈y edy fan̈antinan̈a ilainao. Ke izikoa anao mila fan̈antinan̈a, sady efa ela anao nitady izio, aza kivy. Ho hitanao izio!
[Efajoro/Sary]
Antony Hanan̈ana Fan̈antinan̈a
Hevitry baka amy Soratra Masin̈y aby ty afaka man̈ampy anao hampitombo fan̈antinan̈anao:
◼ Zan̈ahary mampan̈anten̈a hoavy sambatra.
Amy Volan̈anany ao man̈ambara fa tany ty hanjary paradisa, ke ho feno olo sambatra ndreky miray sain̈y.—Salamo 37:11, 29; Isaia 25:8; Apokalypsy 21:3, 4.
◼ Zan̈ahary tsy mahay mavandy.
Halany karazan̈a vandy jiaby. Jehovah masin̈y na tsisy tsin̈y foeky, ke tsy posibla izy foeky havandy.—Ohabolana 6:16-19; Isaia 6:2, 3; Titosy 1:2; Hebreo 6:18.
◼ Tsisy fetrany foeky angovony Zan̈ahary.
Jehovah zaraiky fo farany an̈abo. Amy donia ty, tsisy raha foeky afaka misakan̈a izy tsy han̈antanteraka fampan̈antinan̈anany.—Eksodosy 15:11; Isaia 40:25, 26.
◼ Anao tiany Zan̈ahary hiain̈y tsisy farany.
◼ Zan̈ahary man̈anten̈a fa atsika hiova.
Izy tsy mifantoko amy fahadisoan̈a na fahalimiantsika, fa amy toetry tsarantsika ndreky aminy ezaka ataontsika. (Salamo 103:12-14; 130:3; Hebreo 6:10) Izy man̈anten̈a fa atsika han̈ano ny tsara. Ke ravoravo izy mahita atsika man̈ano zen̈y.—Ohabolana 27:11.
◼ Zan̈ahary mampan̈anten̈a han̈ampy anao hanakatra lan̈iany tanjon̈onao mifan̈araka amy sitraponany.
Panomponany tsy tokony hieritreritry foeky fa tsisy raha vitany. Zan̈ahary man̈amia fan̈ahy masin̈inany, angovo farany matanjaka, han̈ampy atsika.—Filipianina 4:13.
◼ Tsy very borin̈y foeky fan̈antinan̈a Zan̈ahary.
Izy tsy hamitaka anao foeky, fotony izy ten̈a mety atokisan̈a.—Salamo 25:3.
[Sary]
Kasky miaro loha, fa fan̈antinan̈a miaro eritreritry
[Sary]
Karaha vatofantsiky, tsy ho voahozongozon̈o foeky anao izikoa fan̈antinan̈anao miorin̈y tsara
[Sary nazahoan̈a lalan̈a]
Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo
-