Bangi Babyor ni Kan Bachiy Nni Yoloy Kakrom ni Kan “Pithig”

NAP’AN e duw ni 1970, ma piin ni yad ma fil murung’agen e girdi’ nge boch ban’en kakrom e ra pirieged bangi babyor ni kan bachiy ni ke mooruf ko fare binaw nu Ein Gedi ni bay u lan yu Israel. Re gin’ey e bay ko ba’ ni ngal u dap’el’ay ko fare Dead Sea. Ra pirieged e re gi babyor ney u nap’an ni yad be ker ba tafen e muulung ni mooruf nga but’ u nap’an nni gothey e re binaw ney u thilin e duw ni 500 nge 550 C.E. Bochan nrib gel e mooruf ni ke tay e re gi babyor ney ma aram fan ndabkiyog ni ngan beeg e thin ni bay riy, ma faan ku yira guy rogon ni ngan pithig ma ra kireb. Machane bay ba mit e masin ni kan fanay ni ngan scannag e re gi babyor ney ndariy fan ni ngan “pithig.” Maku bochan boch e masin nib beech ni kun fanay ma aram e ke yag ni ngan beeg e thin ni bay riy.

Mang e ni pirieg u nap’an nni scannag e re gi babyor ney? Re gi babyor ney ni kan bachiy e bay e thin nu Bible riy. Thin ni ke magey riy e boch e tin som’on e thin ko fare babyor ni Levitikus. Pi thin ney e ba muun fithingan Got ngay ni Hebrew ni kan yoloy ni yibe fanay fa aningeg i yol ni ka nog e Tetragrammaton ngay. Re gi babyor ney ni kan pirieg e bod nni yoloy u thilin e duw ni 50 C.E. nge 400 C.E., ma aram e gin th’abi kakrom e babyor ko Bible ni thin ni Hebrew nni pirieg nga tomuren fare Dead Sea Scroll (Qumran). Bay ba ken e babyor ni yoloy be’ ni ka nog Gil Zohar ngak ni be gaar: “Nap’an nni pirieg fagi babyor ni kan bachiy ko fare binaw nu Ein Gedi, ma sogonop’an 1,000 e duw ni bay u thilin e gin th’abi kakrom e babyor ko Bible ni kan pirieg ni aram fare Dead Sea Scroll (nni yoloy u bang ko duw ni 100 B.C.E.) nge gin ni migid ngay ni aram fare Aleppo Codex (nni yoloy u bang ko duw ni 930 C.E.).” (The Jerusalem Post) Ke yog boch e girdi’ nni llowan’ nrogon e thin ni bay ko re gi babyor ney e be m’ug riy ni fa lal nsom’on e babyor ko Bible nni yoloy nsom’on ni thin ni Hebrew ni i abweg fapi girdi’ ni ka nog e Masoretes ngorad e thin riy e “ke pag bbiyu’ e duw ma dawori thil, maku dariy e oloboch rok e piin ni ur abweged e thin u ba ken e babyor nga ba ken riy.”