“I Wer e Thin rok Somol ni Be Gel i Yan” ni Yugu Aram Rogon ni Bay e Togopuluw

1, 2. (a) Mang e buch u Efesus ni tay e yafos rok Paul nge piin yad be un ngak nga thatharen e riya’? (b) Mang e gad ra weliy ko re guruy ney?

BE MILMIL e girdi’ u daken e yu pa’ i kanawo’ u Efesus ni yad be tolul. Ke muulung ba ulung i girdi’ nga taabang ni kar damumuwgad, ma aram mar tababgad ko wagey! Bay l’agruw e pumoon ni yad be milekag apostal Paul nnib ni kolrow ngan fekrow. Ku boor e girdi’ u daken fare pa’ i kanawo’ nib ga’ radan ni bay riy e yungi n’en ni yima ngongliy e pi liyos riy ni yaan fare got nib pin ni ka nog Artemis ngak. Ra uned ko fapi girdi’ ni kar muulunggad ni kar damumuwgad ma ranod ko gin bay fare tafen e gosgos riy nib ga’ nrayog ni nge taw 25,000 e girdi’ ngay. Yooren e girdi’ e dar nanged e n’en ke k’aring e re wagey nem, machane yad be lemnag nrayog ni ngan kirebnag e tempel rorad nge fare got rorad nib pin ni ka nog Artemis ngak. Ere ra tababgad ko tolul ni be lungurad: “Ba sorok Artemis nu Efesus!”​—Acts 19:34.

² Ku ireray bayay ni guy Satan rogon ni nge fanay ba ulung i girdi’ ni yad be wagey ma yad be cham ni nge taleg fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got ndab ki garer. Bin riyul’ riy e ma fanay Satan e cham nge yugu boch ban’en ni nge guy rogon ni nge taleg fare maruwel ni machib. Gad ra weliy ko re guruy ney boch ban’en ni i fanay Satan ni nge taleg fare maruwel ni machib me kirebnag e taareban’ u thilin e pi Kristiano ko bin som’on e chibog. Bin kab ga’ fan riy e gad ra guy nde yag ni nge yib angin e pi n’ey, ya “i wer e thin rok Somol ni be gel i yan.” (Acts 19:20) Mang fan ni yag ni nge ulul e pi Kristiano nem ko maruwel rorad? Ku bod gadad e ngiyal’ ney. Riyul’ ni be yag ni ngad ululgad ko machib ma gad par nib taareban’dad ni bochan e be ayuwegdad Jehovah. Machane thingar da rin’ed e n’en nib milfan ngodad ni bod e pi Kristiano ko bin som’on e chibog. Rayog ni nge ayuwegdad gelngin Jehovah nib thothup ni nge yag boch e fel’ngin ngodad nra ayuwegdad ni ngad ululgad ko machib. Machane som’on e ngad weliyed e n’en ni rin’ Apollos.

“Ir Be’ nib . . . Tamilangan’ ko Thin ni Bay u Lan e Babyor nib Thothup” (Acts 18:24-28)

3, 4. Mang e guy Aquila nge Priscilla ndawori tamilang u wan’ Apollos, ma uw rogon nra ayuwegew?

³ Nap’an ni be sor Paul i yan nga Efesus ko yay ni dalip e milekag ni tay ni be machib, me taw Apollos ni ir reb e Jew ko re mach nem. Ir be’ ko fare mach nib gilbuguwan ni bay u Egypt ni ka nog yu Alexandria ngay. Boor fel’ngin Apollos nib manigil. Ir be’ nib salap ko welthin. Maku reb e “ir be’ nib . . . tamilangan’ ko thin ni bay u lan e babyor nib thothup.” Ku ma “weliy u fithik’ e pasigan’ e tin riyul’.” De rus Apollos ni nge welthin u p’eowchen e pi Jew u lan tafen e muulung rorad u fithik’ e pasig.​—Acts 18:24, 25.

⁴ I rung’ag Aquila nge Priscilla e thin ni i weliy Apollos. Dariy e maruwar riy nra felfelan’gow u nap’an nrung’agew ni be weliy e “tin riyul’ ni murung’agen Jesus.” Ba puluw e n’en ni i weliy u murung’agen Jesus. Machane de n’uw nap’an nga tomuren, mi yow nang ni bay ban’en nrib ga’ fan ndawori tamilang u wan’. “Ke mus ni manang nge mada’ ko taufe ni i tay John.” Re wu’ i mabgol ney ni yow ma mongongol tent e dar rusgow ngak Apollos ni ir be’ nib salap ko welthin mab tolang e skul rok. Ya ra ‘fekew nga tabinaw rorow ngar weliyew ngak murung’agen Kanawoen Got nib puluw.’ (Acts 18:25, 26) Ere mang e rin’ Apollos? Ba tamilang ni dag e sobut’an’ ni aram reb e tin th’abi ga’ fan e fel’ngin nrayog ni nge yag ngak reb e Kristiano.

5, 6. Mang fan ni yag ni nge ulul Jehovah ni nge fanay Apollos ni nge rin’ boch e maruwel? Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni rin’ Apollos?

⁵ Bochan ni pag Apollos Aquila nge Priscilla ni ngar ayuwegew, ma aram me yag ni nge mon’og ko pigpig ngak Jehovah. I milekag nga Achaia, ma “ri ba ga’ e ayuw” ni pi’ ko pi Kristiano u rom. Kub fel’ rogon ni machibnag e pi Jew u rom ni yad ma lemnag ni Jesus e gathi ir fare Messiah ni kan yiiynag murung’agen. I yog Luke ni gaar: “Mi yad ma luag thin . . . nib el merin me gel ngorad, ni aram e be micheg ngorad u lan fare babyor nib thothup ni Jesus e ir fare Messiah.” (Acts 18:27, 28) Rib ga’ e ayuw ni pi’ Apollos ko ulung ni Kristiano! Bin riyul’ riy e bochan e n’en ni rin’ me yag ni nge “wer e thin rok” Jehovah i yan. Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni rin’?

⁶ Rib ga’ fan ni nge maruweliy e piin Kristiano e sobut’an’. Ra bagadad mab thilthil e tow’ath ni bay rok. Rayog ni bay boch e salap rodad ara boch ban’en ni gad manang. Machane kab ga’ fan ni nge sobut’an’dad. Ya ra danga’, ma rayog ni nge sum boch e magawon ni bochan e pi salap ni bay rodad. Faanra dab da kol ayuwgad, ma rayog ni nge tolangan’dad ni bochan e pi salap ni bay rodad. (1 Kor. 4:7; Jas. 4:6) Faanra riyul’ nib sobut’an’dad, ma aram e dab ud lemnaged ni kab sorodad ko tin ka bay e girdi’. (Fil. 2:3) Ku dab da damumuwgad u nap’an ni yira yal’uwegdad ara da siyeged ni nge fil be’ ban’en ngodad. Nap’an ni gad ra nang ni be pow’iy gelngin Got nib thothup e ulung rok ni nge rin’ boch ban’en u reb e kanawo’ nib thil, ma dab da tolangnaged e lem rodad ma gad dugliy u wan’dad nib puluw e n’en gad be lemnag. Faan gad ra par nib sobut’an’dad, ma aram e ra ulul Jehovah nge Fak ni ngar pagew gadad ni ngad rin’ed boch e maruwel ni fan ngorow.​—Luke 1:51, 52.

7. Uw rogon ni dag Paul nge Apollos e kanawo’ nrayog ni ngad folwokgad riy u rogon ni ur dagew e sobut’an’?

⁷ Sobut’an’ e ku ra ayuwegdad ndabi awan’dad ngak yugu boch e girdi’. Am lemnag gelngin nri baadag Satan ni nge ruw raba’nag e tin som’on e Kristiano. Apollos nge apostal Paul e yow l’agruw nri yow ba salap i fil ban’en ko girdi’. Ere ba mudugil nra felfelan’ Satan ni faanra awan’row ngorow mar luagew e thin ko mini’ rorow e th’abi ga’ fan u lan e ulung! Rib mom ni nge buch e re n’ey. Ya bay boch e Kristiano u Korinth nra tababgad ni nge lungurad, “I gag e gub muun ngak Paul” ma bay boch ni be lungurad, “I gag e gub muun ngak Apollos.” Gur, baadag Paul nge Apollos ni nge ruw raba’ e pi walag nge bagayow me fol boch i yad ngak, fa? Danga’! Ba sobut’an’ Paul ma i n’uf Apollos ko machib ni i tay. Ki tayfan ni aram e pi’ boch e maruwel ngak ni nge rin’. Ku arrogon Apollos ni i fol ko n’en ni i yog Paul ngak. (1 Kor. 1:10-12; 3:6, 9; Titus 3:12, 13) Rib manigil e kanawo’ nra dagew nrayog ni ngad folwokgad riy e ngiyal’ ney u rogon ni ur dagew e sobut’an’ ma ur maruwelgow u taabang nib taareban’row!

“Be Guy Rogon ni Nge Mich u Wun’rad Rogon e Gagiyeg rok Got” (Acts 18:23; 19:1-10)

8. Uw e milekag Paul riy nge sul nga Efesus, ma mang fan?

⁸ Ke micheg Paul nra sul nga Efesus, ma aram e n’en ni rin’.a (Acts 18:20, 21) Machane mu tay fanam i yan u rogon ni sul ngaram. I tabab ko milekag u nap’an ni bay u Antiok ni bay u lan yu Syria. Faanra nge yan nga Efesus, ma rayog ni nge milekag nib ngoch kanawoen nga Seleucia, me af nga barkow nge yan ngaram. Machane n’en ni rin’ e milekag “u lan e gi nug nem.” Rayog ni milekag u lan sogonap’an reb e biyu’ e mayel ni nge yan ko fa yungi n’en ni bay murung’agen ko Acts 18:23 nge 19:1! Mang fan ni mel’eg Paul ni nge milekag nib n’uw woen ma kub mo’maw’ e gin nge yan riy? Ya baadag ni nge “pi’ e athamgil nga laniyan’ e piin ni ke mich Jesus u wun’rad.” (Acts 18:23) Ra mo’maw’ e yay ni dalip e milekag nra tay ni be machib ni bod fa gal yay ni baaram e milekag ni tay u m’on riy, machane rogon u wan’ e dabi yan i aw nib m’ay fan. Ku arrogon e lem rok e pi walag ni pumoon ni yad ma lekag e ulung nge pi leengirad e ngiyal’ ney. Rib ga’ fan u wan’dad rogon ni yad ma pag farad ngaur daged e t’ufeg!

9. Mang fan ni t’uf ni ngkun taufenag bayay boch i gachalpen John ni Tataufe? Mang e rayog ni ngad filed rorad?

⁹ Nap’an ni taw Paul nga Efesus, me pirieg sogonap’an 12 i gachalpen John ni Tataufe u rom. Nni taufenagrad u tan reb e yaram ndakunir fanay e ngiyal’ nem. Maku reb e bod ni buchuuw ara dariy ban’en ni yad manang u murung’agen gelngin Got nib thothup. I weliy Paul ngorad feni ga’ fan ni ngan taufenagrad nga fithingan Jesus, ma aram mar daged nib sobut’an’rad maku yad baadag ni ngan fil ban’en ngorad ni bod Apollos. Tomuren nni taufenagrad nga fithingan Jesus, ma aram min pi’ gelngin Got nib thothup ngorad miki yag boch e tow’ath ngorad u daken e maang’ang. Ere ba tamilang ni ma tow’athnag Jehovah e piin nib m’agan’rad ngay ni ngar folgad ko tin nib beech e yaram ni be yib ko ulung rok.​—Acts 19:1-7.

10. Mang fan ni chuw Paul u lan tafen e muulung rok e pi Jew nge yan nga lan tafen e muulung rok Tyrannus? Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad rok u nap’an ni gad be machib?

¹⁰ De n’uw nap’an nga tomuren miki buch ban’en. Dalip e pul ni i machib Paul u lan tafen e muulung rok e pi Jew nder rus. Yugu aram rogon ni i “guy rogon ni nge mich u wun’rad rogon e gagiyeg rok Got,” machane bay boch i yad ni siyeg ni nge motoyil mar tababgad ni ngar togopuluwgad ngak. Ere tabab ni nga i non u lan tafen e muulung rok Tyrannus ni gubin e rran ko bin nga i non ngak e piin yad be “yog e thin nib kireb ni murung’agen rogon e Kanawo’ rok Somol.” (Acts 19:8, 9) Piin yad baadag ni ngar mon’oggad ko tirok Got ban’en e ba t’uf ni ngar chuwgad u lan tafen e muulung rok e pi Jew nga ranod nga lan tafen e muulung rok Tyrannus. Faanra kad guyed nde m’agan’ be’ ngay ni nge motoyil ara kemus ni baadag ni ngad luaged e thin, ma rayog ni ngad talgad ndab kud machibnaged ni bod e n’en ni rin’ Paul. Ka boor e girdi’ nib sobut’an’rad nib t’uf ni ngar rung’aged e thin ni gad be machibnag nra pi’ e athamgil nga lanin’uy!

11, 12. (a) Uw rogon ni dag Paul e kanawo’ nrayog ni ngad folwokgad riy u rogon ni i maruwel nib gel miki m’agan’ ngay ni nge thilyeg e tin nib t’uf ni nge thilyeg u rarogon? (b) Uw rogon ni ma guy e Pi Mich Rok Jehovah rogon ni ngar maruwelgad nib gel mu kur thilyeged boch ban’en u rarogorad ya nge yag nra ayuweged e girdi’?

¹¹ Rayog ni i welthin Paul u lan e re tafen e muulung nem ni gubin e rran ni ma tabab u bang ko 11:00 ni kakadbul nge mada’ nga bang ko 4:00 ni blayal’. (Mu guy e study note ko Acts 19:9, nwtsty.) Dabisiy ni ireray e ngiyal’ ni kari gel e gowel ma boor e girdi’ ni kar talgad ko maruwel ni ngar abichgad mar toffangad. Faanra aram urngin e awa ni i machib Paul riy ni gubin e rran u lan l’agruw e duw, mab mudugil nib pag 3,000 e awa ni i machib riy.b Ku aram reb i fan ni i wer e thin rok Jehovah ni be gel i yan. Paul e ir be’ ni ma maruwel nib gel mab m’agan’ ngay ni nge thilyeg e tin nib t’uf ni nge thilyeg u rarogon. I thilyeg e ngiyal’ ni i machib riy ya nge yag ni yoor e girdi’ ni ayuwegrad. Ere mang angin ni yib riy? “Urngin e girdi’ ni ma par u lan e nug nu Asia ni piyu Israel nge piin ni gathi yad piyu Israel, ni rrung’aged e thin rok Somol.” (Acts 19:10) Ba mudugil nrib fel’ rogon e machib ni i tay!

¹² Kub gel e maruwel ni ma tay e Pi Mich Rok Jehovah e ngiyal’ ney, ma kub m’agan’rad ngay ni ngar thilyeged boch ban’en u rarogorad ya nge yag nra ayuweged e girdi’. Gad ma guy rogon ni ngad machibgad ko ngiyal’ nge gin’en ni gad ra pirieg boor e girdi’ riy. Gad ma machib u kanawo’, ara gin yima pi’ boch ban’en riy ni chuway’, ara bang ni boor e girdi’ riy. Ku gad ma non ko girdi’ u telefon ara da yoloyed e babyor ngad pied ngorad. Ma nap’an ni gad be machib u mit e tabinaw, ma gad ma guy rogon ni ngad mada’naged e girdi’ ko ngiyal’ nib ga’ ni yad bay u tabinaw.

“I Wer e Thin rok Somol ni Be Gel i Yan” ni Yugu Aram Rogon ni Bay e Pi Kan nib Kireb (Acts 19:11-22)

13, 14. (a) Mang e ayuweg Jehovah Paul ni nge rin’? (b) Mang e n’en nde puluw ni rin’ fapi pagel ni fak Skeva, ma uw rogon ni ku ireray e n’en ma rin’ boor e girdi’ ko pi yurba’ i teliw ni yad ma yog ni yad e Kristiano e ngiyal’ ney?

¹³ Bin migid e be yog fare babyor ni Acts ni ayuweg Jehovah Paul ni nge ngongliy bogi maang’ang “ndawor ni guy biid.” Mus nga yungi mad ni i fanay Paul nni fek i yan ngak e piin nib m’ar, me chuw e liliy rorad. Ku aray e n’en nni fanay ni ngan chuweg e moonyan’ ni ke ying ngak boch e girdi’.c (Acts 19:11, 12) Yooren e girdi’ e ra ngatgad ngay ni ke yag ni ngan tuluf e pi moonyan’. Machane gathi gubin e girdi’ nib fel’ u wan’rad e re n’ey.

¹⁴ Immoy boch e Jew “ni ur milekaggad i yan nguur tulufed e moonyan’ rok e girdi’” ni kur guyed rogon ni ngar ngongliyed e pi maang’ang ni be ngongliy Paul. Bay boch i yad ni i guy rogon ni nge tuluf e pi moonyan’ u daken fithingan Jesus nge Paul. Ireray e n’en ni guy fa medlip i pagel ni fak ba prist nib tolang ni ka nog Skeva ngak rogon ni ngar rin’ed. I gaar fare moonyan’ ngorad: “Gu manang Jesus ma gu manang murung’agen Paul, ma gimed e gimed chon mini’?” Ere og fare moon ngorad ni ke ying fare moonyan’ ngak ni bod ba gamanman ni maloboch nge pirdiiyrad, ma aram mar milgad ni kar maad’adgad ma ke mogchoth e mad u dakenrad. (Acts 19:13-16) Re n’ey ni buch e tamilangnag u wan’ urngin e girdi’ ni Jehovah e ir e pi’ gelngin Paul, ma gathi pi pumoon nem ni yad ma un ko teliw ni googsur. Bokum milyon e girdi’ e ngiyal’ ney e yad ma lemnag ni kemus ni nga rogned fithingan Jesus ara nga rogned ni yad boch e Kristiano, ma aram e kar fel’gad u wan’ Got. Machane i tamilangnag Jesus ni kemus ni yigoo piin yad ma rin’ e n’en nib m’agan’ e Chitamangin ngay e bay e bin riyul’ e athap rorad ni fan ko par rodad boch nga m’on.​—Matt. 7:21-23.

15. Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad ko n’en ni rin’ piyu Efesus?

¹⁵ Nap’an ni gagiyel ndariy gelngin fapi pagel ni fak Skeva, ma boor e girdi’ nra manged Kristiano ma dakur uned nga ngongolen e pig. Boor e girdi’ nu Efesus ni yad ma un nga ngongolen e pig. Ba ga’ ni yad ma bucheg waathan be’, maku yad ma fanay e pi bonod, nge yu ken e babyor ni murung’agen e pig. Boor e girdi’ nu Efesus nra kunuyed yu ke babyor rorad ni fen e pig ngar urfiyed u p’eowchen urngin e girdi’ ni yugu aram rogon ni yira puthuy puluwon e yu ke babyor nem e ngiyal’ ney, ma bokum biyu’ e dolla nra yag riy.d I yog Luke ni gaar: “Ereray kanawoen mi i wer e thin rok Somol ni be gel i yan.” (Acts 19:17-20) Ireray reb e kanawo’ ni gel Jehovah nge tin riyul’ e tapigpig rok riy ko teliw ni googsur nge pi ngongolen e moonyan’! Pi girdi’ nem ni yad ba yul’yul’ e kar daged e kanawo’ nib manigil nrayog ni ngad folwokgad riy e ngiyal’ ney. Ku gad be par u ba fayleng ni boor e girdi’ riy ni yad ma un nga ngongolen e pig. Ere faanra kad nanged ni bay ban’en ni fedad ni bay rogon nga ngongolen e pig, ma susun e ngad rin’ed e n’en ni rin’ piyu Efesus ni aram e ngad n’aged ni ka chingiyal’ nem! Ngad pared u orel ko mit ney e ngongol nib sonogor ni yugu aram rogon nib mo’maw’ ngodad.

‘Ba Gel e Wagey Ntay’ (Acts 19:23-41)

16, 17. (a) Mu weliy rogon ni tababnag Demetrius e wagey u Efesus. (b) Uw rogon ni dag piyu Efesus nrib mich e teliw rorad u wan’rad?

¹⁶ Bin migid e be weliy e Bible murung’agen rogon ni fanay Satan ba ulung i girdi’ ni yad be wagey. I yog Luke ni gaar: “[Ba] gel e wagey ntay u lan yu Efesus ni bochan e birok Somol e kanawo’.” Gathi yugu ba pag rogon ni weliy Luke murung’agen e n’en ni buch.e (Acts 19:23) Bay be’ ni ma ranrannag e wasey ni silber ni ka nog Demetrius ngak ni ir e tababnag e re wagey nem. Bin som’on e yog ngak boch e girdi’ ni ku aram e maruwel rorad ni pi liyos nem ni yad ma pi’ ni chuway’ e aram e gin ma yag e salpiy riy ngorad. Ki yog nn’en ni be machibnag Paul e ra magawonnag e siyobay rorad ni bochan e pi Kristiano e darur meybilgad ko liyos. Bin tomur e manang ni pi girdi’ nem e yad ba uf ko mach nge nam rorad. Ere yog ngorad ni faanra motoyil e girdi’ ngak Paul, ma ‘ra m’ay fan’ u wan’ e girdi’ fare got rorad nib pin ni ka nog Artemis ngak nge tempel rok nib gilbuguwan.​—Acts 19:24-27.

¹⁷ I yag rok Demetrius ni nge k’aring e girdi’ ni nge dab kur motoyilgad ngak Paul. I damumuw fapi cha’ ni yad ma ranrannag e wasey ni silber, ma aram mar tababgad ko tolul ni be lungurad, “Ba sorok Artemis nu Efesus!” Ngemu’ me balyangan’ fapi girdi’ u lan e re mach nem ma aram mar tababgad ko wagey.f Paul e ir be’ nri der ma rus ma baadag ni nge yan nga lan e re tafen e gosgos nem ni nge non ko pi girdi’ nem, machane de pag fapi cha’ ni gachalpen Jesus ni nge yan ko gin’em ni bay e riya’ riy. Bay be’ ni ka nog Alexander ngak ni yan i sak’iy nga p’eowchen fapi girdi’ me guy rogon ni nge non ngorad. Bochan ni ir reb e Jew, ma rayog ni baadag ni nge weliy e n’en nib thil u thilin e pi Jew nge pi Kristiano ney. Machane dar motoyilgad ngak. Nap’an nra nanged ni ir reb e Jew, ma dar paged ni nge non. Ya kur ululgad ko tolul u lan sogonap’an l’agruw e awa ni be lungurad, “Ba sorok Artemis nu Efesus!” Ngiyal’ ney e ku bay boch e girdi’ ni aray rogon nrib mich e teliw rorad u wan’rad, ma ri dubrad ni ngar motoyilgad ngak be’.​—Acts 19:28-34.

18, 19. (a) Uw rogon ni yag ni nge gapasnag e en tayol fapi girdi’ ni yad be wagey u Efesus? (b) Uw rogon ni ke yag ni nge ayuweg e pi tayugang’ ko am e girdi’ rok Jehovah yu ngiyal’? Mang e rayog ni ngad rin’ed ya nge yag nni ayuwegdad ndabi buch ban’en rodad?

¹⁸ Tomur riy me yag ni nge gapasnag e en tayol ko fare binaw fapi girdi’ ni aram urngin. Cha’ney e ir be’ nib puluw rogon ni ma lem. Som’on e yog ko fapi girdi’ ni kar damumuwgad ndabiyog ko pi Kristiano nem ni ngar kirebnaged e tempel nge fare got rorad nib pin. Bin migid e yog ndawori rin’ Paul nge pi fager rok ba pa’ e oloboch nib togopuluw ko tempel rok Artemis. Ki yog ni faanra dubrad e n’en be rin’ Paul nge pi fager rok, ma susun e nga rogned ko piin yad ma yog e thin. Machane sana n’en ni yog nrib ga’ angin e aram e puguran ngorad nre n’em ni kar muulunggad nga taabang yad be togopuluw e ba togopuluw ko motochiyel rok piyu Roma. Ma faani mu’ me yog ni ngan wer. Rogon feni papey nra damumuwgad e aram feni papey nra gapasgad ni bochan e thin ni yog fare tayol.​—Acts 19:35-41.

¹⁹ Gathi fin aray e som’on ni ke yag rok reb e tayugang’ nib puluw rogon ni ma lem ni nge ayuweg pi gachalpen Jesus nde buch ban’en rorad, maku gathi aray e yay ni tomur. Bin riyul’ riy e guy apostal John u nap’an nni pilyeg e changar rok nra taw ko tin tomuren e rran, ma bay boch ban’en ko re fayleng ney ni bod boch ban’en ko am nge boch e tagil’ e puf oloboch ni aram fare “but’” nra ful’ “fapi ran” ni be yip’ fan e gafgow ni ma tay Satan ngak pi gachalpen Jesus. (Rev. 12:15, 16) Ke riyul’ e re n’ey, ya ke yoor yay ni ma ayuweg e pi tapuf oloboch ndarur laniyan’gad mat’awun e Pi Mich Rok Jehovah ni ngar mada’gad nga taabang ni ngar liyorgad mi yad machibnag fare thin nib fel’ ko girdi’. Riyul’ nsana rayog nreb i fan ni ma ayuwegdad e pi tapuf oloboch ney e bochan nib fel’ e ngongol rodad. Be m’ug riy ni bay boch e tayugang’ ko am u Efesus ni ur ted fan Paul ma yad baadag ni ngar ayuweged ndabi buch ban’en rok ni bochan e ba fel’ e ngongol rok. (Acts 19:31) Ere manga yigi tay e piin gad ma mada’ fadad ni bochan e gad ma ngongol u fithik’ e yul’yul’ nge tayfan. Boor ban’en nib manigil nrayog ni nge buch ni bochan e ba fel’ e ngongol rodad.

20. (a) Uw rogon u wan’um rogon ni i wer e thin rok Jehovah ni be gel i yan u nap’an e bin som’on e chibog nge ngiyal’ ney? (b) Mang e kam dugliy ni ngam rin’?

²⁰ Ri gad ba felfelan’ ni ngad lemnaged rogon ni “i wer e thin rok Somol ni be gel i yan” u nap’an e bin som’on e chibog! Ri ku gad ba felfelan’ ni gad be guy rogon ni be ayuwegdad Jehovah ni aray rogon e ngiyal’ ney. Ga baadag ni ngam mang bang ko pi n’ey ni be buch, fa? Faanra arrogon me ere mu fil ban’en rok e piin kad weliyed murung’agrad. Mu par ni gab sobut’an’, mag gur ngam fol ko pi yaram ni be yib ko ulung rok Jehovah, mu um maruwel nib gel, mag siyeg ngongolen e moonyan’, mag athamgil u rogon nrayog rom ni ngaum ngongol u fithik’ e yul’yul’ nge tayfan ya nge yag ni nang e girdi’ ni ireray e tin riyul’.