Ba Ke Babyor nib Gonop ni Fan ko Ngiyal’ Ney

“BA TUTUW nib sug ko gonop e kab ga’ fan ko bin nib sug ko churuwo’ u l’ugun e yar,” aram e n’en ni yog Job, ni ir be’ ni rib fel’ rogon ko ngiyal’ nem. (Job 1:3; 28:18; 42:12) Rriyul’ ni gonop e kab ga’ fan ko chugum ya ma ayuweg be’ ni nge turguy e tin nib fel’ ko yafas rok. Solomon ni Pilung nib gonop e ke gaar: “Gonop e ma ayuwegey ni bod rogon e salpiy ni ma ayuwegey, machane gonop e kab ga’ fan ya ma ayuweg e yafos ko girdi’.”​—Eklesiastes 7:12.

Machane ba uw e gini nrayog ni ngan pirieg e gonop riy ni aram rogon ko ngiyal’ ney? Ma sap e girdi’ ko piin ni ma yoloy e thin ko babyor ni advice columnist, nge piin ni psychologist, nge psychiatrist, nge mus ni piin ni ma fl’eg piyan lolugey, nge piin ni ma taxi ni ngan ayuwegrad ko magawon rorad. Ma piin nib salap u boch ban’en e yad boor ma yad ma pi’ boor e fonow ko urngin ban’en​—nfaanra ran pi’ puluwrad. Machane wenegan e pi thin nem nib “gonop” e ke yib e mulan’uy nge gafgow. Ere uw rogon nrayog ni ngad pirieged e bin riyul’ e gonop?

Jesus Kristus ni be’ nib gonop e ke gaar: “Gonop rok Got e ke m’ug nib riyul’ ko tin kan guy ni ke yib riy.” (Matthew 11:19) Ngad lemnaged boch e magawon ni ma yib ko girdi’ ma gad guy ko mang thin nib riyul’ mab gonop ni ke ayuwegrad ma kab ga’ fan ko ‘ba tutuw nib sug ko churuwo’ u l’ugun e yar.’ Ma aram e ku rayog ni ngam pirieg e re “tutuw nem nib sug ko gonop” ma ra yib angin ngom.

Ke M’ingan’um Fa?

“Fa bin 20 e chibog aram e Ngiyal’ ko Magafan’uy, ma tomur riy me yib e Ngiyal’ ko Mulan’uy,” aram e n’en ni yog fare babyor ni International Herald Tribune nu London. Miki gaar: “Kan fil murung’agen e m’ingan’uy u ga’ngin e fayleng ma kan pirieg ni be yoor iyan u gubin yang. U boch e nam ni bod Taiwan, nge Lebanon nge New Zealand ma ra yan reb e mfen ma bin migid e kab gel e re magawon nem rorad.” Piin ni kan gargelnagrad u tomren e 1955 e ke mun dalip yay ko gallabthir rorad rogon fene gel nrayog ni nge yib e magafan’ ngorad.

Aram rogon Tomoe, ni ke yib e magafan’ ngak nib gel ma ke par ko bet rok u gubin ngiyal’. Ma dabiyog ni nge ayuweg fak ni l’agruw e duw rok, me ere ke sul nga tafen e gallabthir rok. Ma bay be’ ni buguli yoror rok ni bay fak ni ppin ni taareb yangaren ngak fak Tomoe ni ke fel’ thilrow Tomoe. Ma ke yog Tomoe ni ke lemnag ni dariy fan e yafas rok, ma aram me dag facha’ ni yow buguli yoror e thin u reb e babyor ni be gaar: “Dabiyog ni nge gaar baraba’ i owchey ngak ba rifrif u paay: ‘I gur e dariy fam ngog’; ara rayog ni nge gaar lolugey ngak e rifrif u ey: ‘Dariy famew ngog.’ Gathi aray rogon; ya dabiyog ni ngad pired ndariy yungi n’en ni ba’ u dowdad ni gadad be finey nib meewar.”a Ke yib e lu’ u owchen Tomoe ya ke tamilang u wan’ ni gubin e girdi’ ni bay tagil’ u fayleng mab t’uf.

Fa en buguli yoror rok e ke yog ngak ni nge poy fare ke babyor ni bay e pi thin nem riy. Ke fel’ u wan’ Tomoe e re n’em ni yugu aram rogon ni de yog ni nge rin’ ban’en nge mada’ ko ngiyal’ nem, ni mus ni nge micheg ni nge rin’ ban’en. Ma fa en buguli yoror rok e ke ayuweg ya ke yan ko chuway’ rok, ma ke ayuweg Tomoe ko lum u gubin e rran. Reb e pul nga tomren ma be od Tomoe gubin e rran nkakadabul ni nge luknag e mad rok, ma nge klinnag e tabinaw, me yan ko chuway’, ma nge fl’eg rogon e abich ko balayal’, ni bod rogon ni ma rin’ e piin ppin. Boor e magawon nthingari gel ngay, machane ke gaar, “Ke pagan’ug ni faanra gu ra fol ko pi thin nib gonop ni kug pirieg, ma ra fel’ rogog nrayog ni nggu rin’ ban’en.”

Ke gel Tomoe ko m’ar rok ndaki par nib m’ingan’ ya ke fol ko fapi thin nib gonop ni ke pirieg. Ma chiney e ma maruwel Tomoe nib full-time ni be ayuweg e girdi’ ngar folgad ko pi thin nem ni ke ayuweg ni nge gel ko pi magawon rok. Pi thin nem ni bay e gonop riy e bay ko ba ke babyor nrib kakrom ni bay fan ko urngin e girdi’ ko ngiyal’ ney.

Bay e Magawon u Thilmew e Ani Mabgol Rom?

Be yoor e mabgol ni be dar u gubin yang u fayleng. Pi nam nib Oriental e ba ga’ fan e yalen ko tabinaw, machane mus ko pi binaw nem ma be yoor e magawon ko mabgol. Ba uw nrayog ni ngan pirieg e fonow ko mabgol nib gonop ni ra yib angin riy?

Mu lemnag Shugo nge Mihoko ni yow ba wu’ i mabgol ni boor e magawon rorow. Yow ra tugthinnag gubin ban’en ni mus ko tin ba achig ban’en. Ba ngochngochan’ Shugo, ma nap’an nra yog thibngin Mihoko mar maluag thingow. Ke lemnag Mihoko ni gaar, ‘Mus ni taab ban’en ma ri dabiyog ni nge taareban’mow ngay.’

Reb e rran ma ke yib reb e ppin nga tafen Mihoko me poy boch e thin ko reb e babyor ni be gaar: “Ere mu rin’ed ngak e girdi’ e tin ni gimed ba adag ni ngar rin’ed ngomed; ereray fan fapi Motochiyel rok Moses nge tin ni fil e pi profet ngak e girdi’.”b De adag Mihoki ni nge fil u murung’agen baraba e teliw, machane ke fel u wan’ ni nge fil fare ke babyor ni bay e pi thin nem riy. Ma ke fel’ iyan rogon thilrow e ani mabgol rok. Ere nap’an ni kan pining ni nge un ko reb e muulung ni yibe fil fare ke babyor ni Mu Falfalan’nag e Yafas ko Tabinaw Rom ma ba adag Mihoko​—nge an figirngin​—ni ngar unew ngay.c

Ma nap’an e re muulung nem ma ke guy Shugo ni be fol e girdi’ ko n’en ni yad be fil ma ke m’ug riy ni yad ba falfalan’. Ere ke turguy ni nge poy fare ke babyor ni be fil e ppin rok. Ma reb e thin riy e ke pug laniyan’ ni be gaar: “Ba gonop e en ni ra sagaal ni nge damumuw, machane en nib ngochngochan’ e be’ nib balyang.”d Yugu aram rogon ni ke n’uw nap’an fin rayog ni nge fol ko pi thin nem, machane munmun ma ke guy e girdi’ ni ke thil, ni mus ko an leengin.

Ke guy Mihoko ni ke thil e an figirngin me ere ke tabab ni nge fol ko n’en ni be fil. Reb e thin ni ke ayuweg e be gaar: “Dab mu turguyed e kireb nga daken e girdi’, nge dabi turguy Got e kireb nga dakenmed, yi Got e ra turguy e kireb nga dakenmed nrogon ni kam turguyed e kireb nga daken e girdi’, nrogon nga gelngin ni mrin’ed ngorad.”e Ere ke turguy Mihoko nge an figirngin ni ra bagayow me weliy felngin bagayow, nge rogon nrayog ni ngar mon’oggow iyan ma gathi yow ra gay thibngirow. Ma mang wenegan ni yib riy? Be gaar Mihoko: “Kug falfalan’. Ya aram e n’en ni gamow ma rin’ u gubin e rran ko balayal’ u nap’an ni gamow be abich. Mus ni bitir romow ni dalip e duw rok e ma un ko re sabethin nem. Ma ke gapas lanin’mad ni bochan!”

Nap’an ni ke fol e re tabinaw nem ko fonow ni kan pi’ ngorow, ma kar gelgow ko boch e magawon ni ke gafgownagrow nib elmirin ke chugur ni ngar dargow. Ere kab ga’ fan e re n’em ko ba tutuw nib sug ko churuwo’ u l’ugun e yar fa?

Ga Ba Adag e Fel’ ko Yafas Rom fa?

Boor e girdi’ ko ngiyal’ ney me yad be nameg ni nge yoor e salpiy rorad. Machane be’ nu Meriken ni ma un ko folchuway’ ni ri boor e salpiy rok e ke pi’ bokum milyon e dolla ni fan ni nge ayuweg boch e girdi’ me gaar: “Ri ba adag e girdi’ e salpiy, machane dariy be’ nrayog ni nge chuw ko l’agruw wu’ e sus ntaab yay.” Ri buch uw e girdi’ e ke tamilang e re n’ey u wan’ruw ma ri buch uw e girdi’ e dakura leked e salpiy.

Nap’an ni be ilal Hitoshi ma ke gafgow, ere ri ba adag ni nge yoor e salpiy rok. Ke guy e piin ni creditor ni yad e girdi’ ni kan fl’eg e malfith ngorad, ma yad ma gagiyegnag e girdi’ ni bochan, ma aram me turguy ni gaar: “Fa en ni kari yoor e salpiy rok aram e en ni ke gel.” Kari pagan’ Hitoshi nga gelngin e salpiy ma aram me lemnag ni rayog ni nge chuw’iy e girdi’ ko salpiy. Ma ke turguy ni nge yoor e salpiy rok me ere ke maruwel nib elmirin ko business rok ni plumbing ma dariy reb e rran ni ke tal ko maruwel. Ma munmum me tamilang u wan’ Hitoshi ni demtrug uw fene gel e maruwel ni be tay ma dabiyog ni nge gel ngak e piin ni contractor ni yad ma pi’ e maruwel ngak ya ir e subcontractor. Gubin e rran ni ke par nib chalban ma ke rus ni ra puth e business rok.

Ma aram me yib be’ nga tafen Hitoshi me fith ko faanra manang ni kem’ Jesus Kristus ni fan ngak. Da i lemnag Hitoshi ni ra yim’ be’ ni fan ku be’ ni bod ir, me ere kan pug e tafinay rok, ma ke fel’ u wan’ ni ngkura nonow biyay. Bin migid e wik me un nga reb e muulung ma ke gin ngay ni kan nog ni susun ni ngam par ni ga be ‘sap nga buchuw ban’en.’ Ke weliy fa en ni be welthin ni rogon ni ngan sap ko buch uw ban’en e ngan lemnag e tin ni bay nga m’on ma ngan yiluy owchey ko tirok Got ban’en; ma sap nib “kireb” ara ba “awan’” e ke mus ni be lemnag e tin ni bay e chiney ni fan nga dowey. Kari taw nga laniyan’ fare thin ni be gaar, “Ya lanin’med e gubin ngiyal’ ni bay i par ko gin ni bay e flaab romed riy.f Bay ban’en ni kab ga’ fan ko bin ni nge yog e salpiy ngom ni boor! De rung’ag e pi thin ni aram rogon faram.

Ri ba adag e n’en ni ke fil ma ke fol riy. Ma daki maruwel nib elmirin ni fan ko salpiy, ya ke mon’eg e tirok Got ban’en ko yafas rok. Miki tiyan’ ko tabinaw rok me ayuwegrad ko tirok Got ban’en. Ere ke lich e tayim ni ke un ko maruwel, machane ke fel’ rogon e business rok. Mang fan?

Ya ke thil pangin ni ir be’ nib gel e thin rok faram, me sumunguy ya ke fol ko fonow ni kan pi’ ngak. Ma ri ba adag fare thin ni be gaar: “Me ere chiney e thingar mpaged urngin e pi n’ey; ni aram e damumuw, nge ar’ar nib kireb, nge fanenikan. Thingari dabi yib bbugithin u l’ugunmed nga but’ nra kirebnag laniyan’ be’ ara bbugithin nib puwlag. Dabi lifith bigimed l’ugun ngak bigimed, ya bin kakrom i gimed nge tin ni ke mecham ngay e kam n’iged, ma bin nib beech i gimed e ka mon’ed nga dakenmed. Erera’ e bin nib beech i gimed, ni Got ni ir e sunumiy e yugu be beechnag i yan ni nge yan i par ni bod ir, me fal’eg rogomed ngar mu nanged ir.”g Ke fol ko re thin ney ma gathi ke n’igin ni nge yoor e salpiy rok, machane “bin nib beech” pangin e ke ayuweg ni nge adag e girdi’ daken mi yad pagan’ ngak. Arrogon, pi thin ni gonop ni ke pirieg e ke ayuweg ni nge yib angin e yafas rok. Ma rriyul’ ni kab ga’ fan ko ba tutuw nib sug ko churuwo’ u l’ugun e yar ara salpiy.

Ga Ra Pithig fare Tutuw fa?

Rayog ni ngam mog ko be mang fare tutuw nib sug ko gonop ni ke ayuweg e pi girdi’ ney ni kan weliy u murung’agrad fa? Aram e gonop ni bay ko Bible, ni aram fare ke babyor ni bin th’abi yoor ni kan wereg u ga’ngin e fayleng. Sana bay reb rom, fa rayog ni nge yog ba ken ngom. Machane ke mus ni bay rom ba tutuw nib sug ko churuwo’ u l’ugun e yar ma dab mu rin’ ban’en ngay ni dabi ayuwegem, ku arrogon e Bible ni faan ke mus ni bay ba ken rom, ma dabmu fanay ma dabi yib angin ngom. Mang ni dabmu pithig e re ke Bible nem ni gowa ga be pithig e tutuw ma ngam fol ko thin nib gonop ni bay riy, ma ngam guy ko uw rogon nra ayuwegem ngam gel ko pi magawon ko yafas.

Faanra kan pi’ ba tutuw ngom nib sug ko churuwo’ u l’ugun e yar, ma gathi ga ra adag ni ngam nang ko mini’ e ke pi’ ngom ni rayog ni ngam pining e magar ngak? Ga manang ko mini’ e Ani ke Pi’ e Bible?

Be tamilangnag e Bible ko mini’ Tapgin e gonop ni bay riy ya be gaar: “Urngin e thin ni bay u lan e babyor nib thothup e Got e yib i pi’ nga laniyan’ e girdi’ ngar yoliyed nga babyor, me ir e baga’ fan.” (2 Timothy 3:16) Miki yog ngodad ni “thin rok Got e ba fos ma ba gelngin ni ma maruwel.” (Hebrews 4:12) Aram fan ni pi thin nib gonop ni bay ko Bible e ba puluw ko ngiyal’ ney ma ma yibnag angin. Ra felan’ e Pi Mich Rok Jehovah ni ngar ayuyweged gur ni ngam nang u murung’agen e An ta ma pi’ ban’en ni Jehovah Got, ni aram e rayog ni nge yog ngom ba “tutuw nib sug ko gonop” ni bay ko Bible​—ni aram ba ke babyor nib gonop ni bay fan ko girdi’ ko ngiyal’ ney.

[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]

[Kahol/​Sasing ko page 4]

Boch e Thin nib Gonop ni Ra Ayuweg Lanin’uy nge Par nib Thabthabel

“Faan mang e mu tay ngan’um e kireb ni gamad be rin’, [O Jah, O Jehovah] me mini’ e rayog rok ni nge thay ndab ni gechignag? Machane ga be n’ag fan romad, ni fan e nguug pired ni bay madgum u wun’mad.”​—Psalm 130:3, 4.

“Gum’erchaey nib falfalan’ e ma ayuweg lanin’uy, machane amith u gumerchaey e ra kirebnagan’uy.”​—Proverbs 15:13.

“Dab mu par nib mat’aw nib pag rogon, ma dab mu dag e gonop ni kaygi elmirin. Ya mang fan ni ngam yibnag e kireb ngom?”​—Eklesiastes 7:16.

“Ba gel e felfelan’ ni ma yib ko pi’ ban’en ngak be’ ko bin ni be’ e nge pi’ ban’en ngom.”​—Acts 20:35.

“Faanra mu damumuwgad, ma dab mpaged e damumuw romed nge fekmed nga fithik’ e denen; ma dab mpired ni gimed ba damumuw nge polo’ reb e rran.”​—Efesus 4:26.

[Kahol/​Sasing ko page 5]

Pi Thin nib Gonop ni ma Falfalan’ag e Par u Tabinaw

“Ra chalban e girdi’ nfaanra dariy e puruy, ma ra yib angin nfaanra boor e girdi’ e ra pi’ e fonow.”​—Proverbs 15:22, New World Translation.

“Gum’erchaen be’ nib gonop e ma fil boor ban’en, ma telrad e piin nib gonop e yugu ma gay e tamilangan’.”​—Proverbs 18:15, NW.

“Tafinay nni weliy nib fel’ rogon nge tamilangan’uy riy e bod rogon e gol ni kan ngongliy nib fel’ yaan kan gabdiy nga daken e silber.”​—Proverbs 25:11.

“Nge bigimed mi i ayuweg bigimed ko meewar rok u fithik’ e runguy, mu um n’iged fan u wun’med e n’en ni manga ke kirebnag bigimed u laniyan’ bigimed ko re ngiyal’ i n’en ni ba’ ban’en ni ke dabuy bigimed ni ke rin’ bigimed ngak. Thingar um n’iged fan u wun’med e n’en ni ke rin’ bigimed ngak bigimed ni bod rogon ni ke n’ag Somol fan u wan’ e tin ni kam rin’ed nib togopluw ngak. Nge rogon nib t’uf Got nge girdi’ romed e ngam puthuyed nga urngin e pi n’ey, ni ir e ma chugumiy urngin ban’en nga taabang nge par ni ke fel’ rogon.”​—Kolose 3:13, 14.

[Kahol/​Sasing ko page 6]

Pi Thin nib Gonop ni ma yibnag Angin e Yafos

“Ma fanenikay Jehovah e thabthabel nib sasalap, machane ma felan’ ko thabthabel nib manigil.”​—Proverbs 11:1, NW.

“Tolangan’ e ma yibnag e magothgoth, ma lem nib ufanthin e ma n’igin nge dol’ be’.”​—Proverbs 16:18, NW.

“Bod rogon ba mach ni kan gothey ma dakuriy e yoror riy, ma aram rogon be’ ni dabi t’ar laniyan’.”​—Proverbs 25:28, NW.

“Dab mu gur ni ngam damumuw ku be’, ya aram rogon e piin nib aliliy.”​—Eklesiastes 7:9, NW.

“Mu wereg e flowa rom nga daken e yungi day, ya ra yan in e rran ma ra sul ngom.”​—Eklesiastes 11:1, NW.

“Dab umogned e thin nib kireb ku be’. Ke mus ni thin nra ayuweg be’ e nguu mogned, ni fa mit nem e thin ni ma fonownag e girdi’ me yib fan ngorad, fan e tin ni nga mogned e nge rin’ e tin nib fel’ ban’en ngak e piin ni kar motoyilgad ngomed.”​—Efesus 4:29.

[Sasing ko page 7]

Bin som’on e n’en ni ngam rin’ ni nge yog ngom ba “tutuw nib sug ko gonop” e ngam fil e Bible