Musik Nima Falan’nag Got

Musik e kan weliy murung’agen ni ir e “tha’bi kakrom ma ir u fithik’ e pi n’en ni yima fil e yugu uni rin’ kakrom.” Taareb rogon ko thin, ni ba taw’ath nib fel’ ma baga’ fan ya ke gagiyelnag e thil ko girdi’ nge gamanman. Musik e ma pug e falfalan’ fa kireban’. Rayog ni yira motoyil ngay min falfalan’ me par u lanin’uy. Ma bin tha’bi ga’ fan riy, e rayog ni nge falan’nag Got.

WOD ROGON ni ke dag e Bible, piyu Israel e yad bogi girdi’ ni ba ta ma musik. Musik e immoy nib ban’en nib lingagil ma “baga’ fan kakrom u nap’an e Bible,” aray rogon ni bay ko Unger’s Bible Dictionary. Bochan ni musik e bang ko par ni gubin e rran, ma aram e tang nge musik ko tatalin e musik e bayang nib ga’ fan ko liyor rorad. Machane baga’ ni tang ni laman e girdi e ir e ba ga’ ni yamnang.

David ni Pilung e dugliy boch e girdi’ u fithik’ e pi Levites “ni fan e nga u ri pow’iyed rogon ni ngan tang” ko fare tabernacle, u m’on ni toy Solomon, ni fak, fare tempel nge m’on ni ngan madenomnag. (1 Chronicles 6:31, 32, New World Translation) Nap’an ni taw fare kiwaren e m’ag, ni ma yip fan Jehovah, nga Jerusalem, me fal’eg David rogon boch e girdi’ ni Levites “ni ngara puged u ran ma ra pininged e magar mar pininged e sorok ngak Jehovah.” Yad be pining e sorok u l’ugunrad ma kub muun ngay e “tatalin e musik ni tin ni yibe chubeg ni wod e harps, . . . maku bay e cymbal ni ruw raba’ i n’en ni yibe chubeg nib ga’ lingan, . . . nge trompeta ni yibe thoy.” Pi pumoon ney e ba “mudugil ko chon mini’ ya ni pining fithingrad ni nga uri pininged e magar ku Jehovah, ni bochan e ‘runguy rok ni dariy n’umngin nap’an.’ ”​—1 Chronicles 16:4-6, 41; 25:1, NW.

Re bugithin nib aray ni “runguy nge gol rok [Jehovah] ni dariy n’umngin nap’an” e boor yay ni beb i m’ug ko Psalms, fa ken nem e babyor ko Bible nib ga’ ni ba chagil ko tang nge musik. Ni bod rogon, ni goo bay u tungun fa 26 i verses ko Psalm 136. “Fani ngoch nge fani mom ma aram e rayog ni mit ko girdi,” aray rogon ni yog reb e ta fol Bible. Miki gaar, “Urngin e girdi’, ni ra rung’ag ma ra mit ngak.”

Fa binem e babyor ni psalms tabolngin ara fithingan e aram e be dag nib ga’ ni tang nge musik e i rin’ e girdi’ ni boor mit e tatalin e musik ni ura musik gad ngay. Psalm 150 e be bieg fithingan e pi tatalin e musik nem ni aram e yabul, harp, tambourine, pipe, nge cymbals nge chag ko tin baaray e tatalin e musik ni yu yil’ i ban’en e ba’ riy ni yima chubeg. Ma yugu aram rogon, ma tha’bi fel’ laman e girdi’ ni be tang. Ko bin 6 e verse e ri be tay chilen ni: “Urngin ban’en ni ma pogofan​—ma thingari pining e sorok ngak Jah. Gimed e girdi’ ni gubin, mu pininged e Sorok ngak Jah!”

Kafaraf i yib ma musik e ma dag rogon e lem rodad, e re nap’an e Bible ma nap’an ni ra gel e kireban’ ni bochan e yam’ fa ke buch ban’en ku be’ nib gel e kireban’ riy ma aram e nga nin’ e tang ni tang ko yam’ fa uni saangang. Mit ney e tang, e ba mudugil, nga l’an u fithik’ e pi musik rok yu Israel. “Kemus ni goo nga l’an ni keb e yam’ fa kari kireban’uy nga ba gafgow ni rib gel e aram e ru i ni tang ma yibe musik ni aray rogon ni demtrug ko yibe musik fa yibe saangang ni yibe welthin,” aray rogon ni bay ko fare Bible encyclopedia ni Insight on the Scriptures.a

Jesus nge pi apostal rok ni yad ba yul’yul’ e ur tanggad ni yad be yog e sorok ngak Jehovah ko re nep’ nib aram u m’on ni nge yim’ Jesus, dariy e maruwar riy ni ur tanggad ni yad be yog e thin ko fare tang ni yibe yog e sorok riy ngak Got. (Psalms 113-118) Gonapan aray e n’en ni ayuweg pi gachalpen Jesus ngar pired nib gel lanin’rad ko ngiyal’ ni baaram ni pagrad e masta rorad! Ma gathi kemus aram, ya kara turguyed u lanin’rad ni ngar pired ni yad e tapigpig nib yul’yul’ rok e ani Tha’bi tolang ma ba tha’bi gel gelngin ma ba sorok u tharmiy ngu fayleng, Jehovah, e sana ki gelnagrad boch ni bochan ni ur tanggad nga ur sulod u daken ni lal yay fare bugithin ko tang ni gaar, “rogon nib t’uf e girdi’ rok e ra par ni dariy n’umngin nap’an.”​—Psalm 118:1-4, 29.

Tin i som’on e Kristiano nu Efesus nge yu Kolose e yad ma yin’ e “tang ma yad ma pining e sorok ngak Got” (ni kargon, ni yad ma “tang”). Maku ra puthuyed ngay e “tang ni thin rok Got” nge tang ni machib ni aram e be yib u gum’ercha’rad. (Efesus 5:19; Kolose 3:16) L’agruw e n’en ni yad ma rin’, yad ma tang miki yad ma welthin ni yad be non u lugun’rad nga urogned e sorok. Gathi ke tamilangnag Jesus ni gaar “ya l’uguney e ma weliy e n’en ni ke sugnag lanin’uy”?​—Matthew 12:34.

Musik ni De Fel’ u Wan’ Got

Gathi gubin e musik ni bay u Bible ma baadag Got. Amu lemnag fare n’en ni buch ko burey ni Sinai, ni aram e gin ni pi’ e motochiyel riy, ku Moses nib muun fa Ragag i Motochiyel ngay. Nap’an ni be yib Moses i yib nga peening ko fare burey, ma mang e rung’ag? “Gathi laman e tang ni fan ko maruwel nib gel,” “maku gathi laman e tang ni fan e kan war ko mahl,” machane “fare lam e laman yugu boch e tang.” Aram e musik ni fan ko liyor ko liyos, ni ba ngongol ni ma kirebnag laniyan’ Got ma aram e angin ni yib e aram e yam’ ni tay gonapan 3,000 ko pi cha’ ni baaram ni ura musik gad.​—Exodus 32:18, 25-28.

Ma yugu aram rogon ni rayog ko girdi ni ngara turguyed e tang, nge musik, ma rayog ni nga ur chubeged nga ur motoyilgad ma gad be falfalan’ nga gubin mit e gosgoson e musik, ma gathi aram e gubin nib m’agan Got ngay. Ya mang fan? Fare Kristiano ni apostal Paul e weliy ni gaar: “Ya ke denen urngin e girdi’ kar pired ni yad ba mal’af rok Got ke mul e flaab rok u pa’rad.” (Roma 3:23) Piin ni dar nanged Got ni yad ma madenomnag e rran ko yongool, nge fare machib ni der ma yim’ e yaal, nge ta’ fan ni yima tay ku Maria ni ir e “chitiningin Got” aray e pi n’en nib ga’ ni yima fal’eg e musik nge tang ni fan ngay. Ni aray, e pi n’en ni ke mich u wan’ e girdi’ nge pi ngongol ney ni be rin’ e girdi’ e be dariy fannag e bin riyul’ e Got, ya yad be togopuluw ko n’en i thagthagnag, ngan nang ni fare Bible.​—Deuteronomy 18:10-12; Ezekiel 18:4; Luke 1:35, 38.

Mu Gonop i Mel’eg e Musik

Rogon ni mel’eg e pi musik ni bay e chiney e ri i balyangan’uy riy. U wuru’ fapi i man e rekodo fa tep ni yima chuwiy ni bay e musik riy e kani fal’eg yaan ni bochan e nge k’aring laniyan’ e girdi’ ngar adaged ni ngar chuwiyed e rekodo ko gubin mit i gosgoson e musik. Ma ani ma liyor ku Got e baadag ni nga i falfalan’nag, e re ra kol ayuw nge mel’eg u fithik’ e gonop nge dabi fek e tin baaray e tang ara musik ni yib ko teliw ni googsur ara tin ni sunmiy ni fan ko ngongol ni golong nge tin fan ko ngongol ni fan ko pi kan ni kireb.

Albert, ni i mang missionary u Africa, e yog ni gathi ri kama chubeg e piano u rom. Machane, yu gu ma cheleg, yungi rekodo ni ni yib ko nam rok ma ke fek ni yu gu ma cheleg nga i sul u daken nga i motoyil ngay. Ere ka sul ko nam rok, ma aram e Albert e yan ko pi ulung ko Kristiano iyan ni be yan ni be lekag e ulung. Ke ngoch nap’an ni ma motoyil ko musik. Ma ke yog ni gaar, “An ni tha’bi gu baadag e musik nge tang rok e Beethoven,”. Ke yog ni gaar “Boch e duw ni ke yan, e kugu kunuy boch e rekodo rok ko pi musik nge tang ni yad ma tay boch e girdi’ ni aram e symphonies, concertos, sonatas, nge quartets.” Faan ri i motoyil ko pi n’en ney ma ma yibnag e falfalan’ ngak. Ra be’, ma bay e mit ni ir e baadag e musik, machane faanra gadad e Kristiano ma thingari i un ko lem rodad e fanow rok Paul ni gaar: “Demtrug e n’en ni gimed ra rin’, ndemtrug ko ngam abichgad ara ngam garbodgad, ma urngin ni ngam rin’ed ni fan e nga nog e sorok riy ngak Got.”​—1 Korinth 10:31.

Musik nge Ognagey

Susie e n’en ni adag ni som’on e musik i yog ni gaar, “Gu tabab i diliiy e piano ni n’el e duw rog, ma gu chubeg e violin ni ragag e duw rog, ma tomur riy fin gu i chubeg e harp ni ragag nge l’agruw e duw rog,” ara rogon ni weliy. Susie e tomuren me yan i un ko skul ko fare Royal College of Musik nu London, u England, ni fil rogon ni chubeg e harp. I skulnag rogon ni chubeg e harp ni aningeg e duw ni fil rok be’ u Spanish nib gilbuguwan, ko chubeg harp, ma ku reb e duw e skul u reb e skul Paris ni yima fil rogon, murung’agen e musik riy me yog ngak e degree ko musik ma ku e rogon e diploma ko rogon i chubeg e harp nge rogon i ngi i fil ku be i diliiy e piano.

Susie e un ko ulung ko Pi Mich Rok Jehovah u London. Aram e gin i pirieg e n’en riyul’ ni baadag riy nge bin riyul’ e t’ufeg u fithik’ e pi mich rok Jehovah. Munmun, me gel e t’ufeg rok ngak Jehovah, me ere gelngin laniyan’ ni ri baadag ni nge pigpig ngak ma aram e n’en ni gurnag nge gay kanawoen ni nge pigpig ngak. Aray e n’en ni fek i yan nge ognag ir me taufe. “Musik ni immoy ni kari mang maruwel rog e ku reb i kanawoen ni yima ognigey, ere baaray ni nga uni ognigey nga ban’en e gathi ban’en ni dani mecham ngay,” aray rogon ni yog Susie. Ere lichnag e tayim ni ma yan i un ko musik ni nap’an ni tayan ko pigpig ko Kristiano ni machib ko fare thin nib fel’ ni murung’agen gil’ilungun Got ni be fol ko pi n’en ni tay Jesus chilen.​—Matthew 24:14; Mark 13:10.

Ere chiney ni ke lich e tayim ni be un i maruweliy e musik, e ke uw rogon e lem rok? Kari yog ni gaar, “Yu ngiyal’ ma ma kankan’ug nib chan ni der yoor e tayim ni nga ugu fil rogon e musik,” machane, “kugu ma chubeg talin e musik rog ma kugu ma falan’ ko musik. Musik reb e taw’ath nib rok Jehovah. Ke gel e falfalan’ rog e chiney ni nap’an ni kagu m’oneg u wan’ug e tirok Got e maruwel u nap’an e yafas rog.”​—Matthew 6:33.

Musik ni ma N’uf Got

Albert nge Susie nge chag nga chugur i nel’ e milyon e girdi’ ni boch e pi mich rok Jehovah e yugu yad ma yog e sorok ngak Jehovah Got ko musik. Pi muulung ko Kristiano ni yima tay ko pi Kingdom Halls u lan 234 e nam, e rayog ni yima tababnag min museg ko tang e pi muulung rorad, ni aram pi tang ni fan ku Jehovah. Bang ko tang ni kan nog major nge minor key ngay, ma bay boch e thin riy ni kan fek ko Thin nu Bible ni fan ni ngan pining e sorok ngak Got ni Jehovah.

Urngin e girdi’ ni ba’ ko muulung ma yad ma tang nib ga’ lamrad u fithik’ e falfalan’ ni Jehovah e ba Got ni ma ayuwegey (Tang 44). Ki yad ma yon’ e tang ni yibe pining e sorok ngak Jehovah (Tang 190). Tang rorad e ma dag e falfalan’ nge rogon e maruwel ko pi Kristiano ni yad ba un i walag, nge rogon e par ko Kristiano, nge pi fal’angin e Kristiano. Maku reb e n’en nib chag ko falfalan’ rorad e musik ni ba yoor mit ni ke fal’eg e pi Mich nu Asia, Australia, Europe, nge yu len i Lel’uch nge Yumuch yu Meriken u nap’an ni yad be fal’eg ma yad be tunguy e pi tang nge musik nem.b

“Mu tangnaged Jehovah nga ba tang nib biech. Gimed e girdi nu fayleng ni polo’, mu tangnaged Jehovah. Mu tangnaged Jehovah, ngam pininged e sorok ngak,” aray e yu bugithin ni som’on ko tang rok ba pilung nni yoloy u nap’an facha’ ni ma tunguy e tang. “Gubin e rran ni ngam weliyed ngak e girdi’ fare thin nib fel’ ni murung’agen ni ke ayuwegdad. Mu weliyed ngak e pi nam murung’agen gelngin, mi gimed weliy ngak urngin e pi nam e pi maang’ang ni ke ngongliy.” (Psalm 96:1-3) Aray e n’en be rin’ e Pi Mich Rok Jehovah ko gin ga ba’ riy, ma yad be piningem ni nga mub ngam un ngorad ko tang ni yibe yog e sorok ngak Got. Ba puf mat’awum ni nga mub nga Kingdom Hall rorad, ko gin ni rayog nim fil rogon i pining e sorok ngak Jehovah ko musik nge tang nib magan’ ngay.

[Footnotes]