Gallabthir​—Mange Gimed Baadag ni Fan ko Bitir Romed Gabul nge Langlath?

“Gimed urngin e pagel nge rugod . . . Pininged e sorok nga fithingan Somol.”​—PSALM. 148:12, 13.

1. Mang e n’en ni ma magafan’ e pi gallabthir ngay ni fan ko bitir rorad?

GATHI urngin e gallabthir ni ri ma lemnag murung’agen e tin ni ka bay nga m’on ni fan ko bitir rorad? Nap’an ni yira gargeleg reb e bitir​—ara u m’on riy—​ma ra tabab e gallabthir ni nge magafan’row nga rogon e par rok. Ra par nib fel’ fel’ rogon fithik’ i dow fa? Ra ilal nib fel’ rogon fa? Nap’an nra ilal boch fare tir, ma ra yoor boch e magafan’. Gubin e gallabthir ma yad baadag e tin nib fel’ ni fan ko bitir rorad.​—1 Samuel 1:11, 27, 28; Psalm 127:3-5.

2. Mang fan ni boor e gallabthir e ngiyal’ ney e ri yad baadag ni nge yog e yafas nib manigil ngak pi fakrad u nap’an ni yad ra ilal?

² Machane, lan e fayleng e chiney, e ba mo’maw’ ko piin gallabthir ni ngar pied e tin nib t’uf ko bitir rorad. Boor e gallabthir ni ke buch boch ban’en rorad nib mo’maw’​—mahl, magawon ko am, magawon ko salpiy, magawon u dowrad ara lanin’rad, nge ku boch ban’en. Baga’ ni, ri yad baadag ni nge dabi buch ban’en ni aram rogon ko bitir rorad. Pi nam nib fel’ rogon e girdi’ riy, e gallabthir e sana yad ra guy ni bitir ni ppin nge pagel ni fak e pi tafager rorad ara boch e girdi’ rorad e ma fel’ rogorad ko maruwel rorad nib fel’ ma ba dake ba fel’ rogon e yafas rorad. Ere, yad ma lemnag ni thingara rin’ed e tin nrayog rorad ni fan e nge yog e yafas ni bay e felfelan’ nge pagan’ riy ngak pi fakrad u nap’an ni yad ra ilal.​—Eklesiastes 3:13.

Ngam Mel’eg Reb e Yafas nib Manigil

3. Mang e pi n’en ni ke mel’eg e piin Kristiano?

³ Bochan ni yad ma folwok rok Jesus, ma piin Kristiano e kar dugliyed ni ngar ognaged e yafas rorad ku Jehovah. Kar ted nga gum’ircharad fare thin ku Jesus ni gaar: “Faanra ba adag be’ ni nge un ngog, ma thingari pagtalin ir, nge fek fare ley i gek’iy rok ni fan ko gafgow ngi i lekeg ni gubin e rran.” (Luke 9:23; 14:27, NW) Arrogon, yafas rok reb e Kristiano e ba muun ngay e pagfay. Machane, gathi ireray e yafas nib gafgow mab kireban’. N’en nib thil riy e, ba yafas nib felfelan’ mab fel’ u wan’uy​—ba yafas nib manigil—​ya bochan nib muun ngay ni ngan pi’ ban’en, ma rogon ni yog Jesus e, “ba gel e felfelan’ ni ma yib ko ngan pi’ ban’en ko bin ni be’ e nge pi’; ban’en ngom.”​—Acts 20:35.

4. Mang e n’en ni yog Jesus ngak pi gachalpen ni ngar nameged?

⁴ Girdi’ ni ur moyed u nap’an Jesus e ur pared u fithik’ e magawon nib gel. Tin ni kub muun ko maruwel ni nge yog e salpiy, e thingar ra k’adan’gad u fithik’ fare motochiyel nib gel rok piyu Roma nge bogi n’en nib tomal ni ma yibnag e pi girdien e teliw ko ngiyal’ nem. (Matthew 23:2-4) Machane, boor e girdi’ ni ra rung’aged murung’agen Jesus mar digeyed e tin ni fan ngorad ban’en​—ni mus ko maruwel rorad—​ngar manged pi gachalpen Jesus. (Matthew 4:18-22; 9:9; Kolose 4:14) Ere piin gachalpen nem e kar ted e yafas rorad nga thatharen e riya’ ko gabul nge langlath fa? Mu lemnag e thin rok Jesus ni gaar: “Urngin e girdi’ ni kar digeyed e tabinaw rorad, ara pi walagrad ni pumoon, ara pi walagrad ni ppin, ara matam, ara matin, ara bitir, ara yungi binaw ni taferad ni bochag, e raay yay e pi n’ey ni bayi mun ngorad, ma yira pi’ e yafos ndariy n’umngin nap’an ngorad.” (Matthew 19:29) I micheg Jesus ngak pi gachalpen ni manang e Chitamangiy nu tharmiy e pi n’en nib t’uf rorad. I ginangrad ni gaar: “Ere ngam m’oneged u wan’med e gagiyeg rok Got nge tin nib m’agan’ ngay ni ngam rin’ed, ma aram me pi’ urngin e pi n’ey ngomed.”​—Matthew 6:31-33.

5. Uw rogon ni ma lemnag boch e gallabthir e n’en ni ke micheg Jesus ni ra ayuweg Got e pi tapigpig rok?

⁵ Ku taareb rogon ko ngiyal’ ney. Manang Jehovah e tin nib t’uf rodad, ma pi cha’ ni yad ra tay e tin ni m’agan’ ngay ni fan ko Gil’ilungun nib m’on u lan e yafas rorad, ni baga’ ni pi cha’ ni yad be nameg ni ngar uned ko machib ni polo’ e tayim rorad, ma ba mudugil u wan’rad ni ra ayuwegrad. (Malaki 3:6, 16; 1 Peter 5:7) Machane, boch e gallabthir e be magawon rogon ni yad be lemnag e re n’ey. Ya reb e yad baadag ni ngar guyed e bitir rorad ni kar mon’oggad ko pigpig ku Jehovah, ni sana nge munmun mar uned ko machib ni polo’ e tayim rorad. Ma reb, e nap’an ni yad ra lemnag e magawon ko salpiy nge ra rogon e maruwel e ngiyal’ ney, ma yad ra lemnag nib ga’ fan ko piin fel’ yangaren ni nge yog e skul nib fel’ ngorad ko som’on ya nge yog ni yog ngorad e tin nib t’uf e llowan’ nib t’uf ko tin ni yad baadag e maruwel ara ban’en nrayog ni nge ayuwegrad ni faanra ba t’uf. Pi gallabthir nem, e yad ma lemnag ni skul nib fel’ e aram skul nib tolang.

Ngan Fal’eg Rogoy ko Gabul nge Langlath

6. Mang kanawo’ e yibe fanay fare thin ni “skul nib tolang” ngay u lan e re article ney?

⁶ Ra reb e nam ma rogon e skul riy. Ni bod rogon u Meriken, ma skul ni fan ko girdi’ ni yoor e ma pi’ 12 e duw ni fan ko skul nib mom. Tomuren, ma rayog ni nge mel’eg e bitir ni skul ko ngar uned nga boch e skul nib tolang ni bod e university ara college ni aningeg fa boor ko aningeg e duw, ni nge yog boch e degree ngorad ko skul ni yad be tay ni bod rogon e skul ko togta, ngan fil e motochiyel, engineering, nge ku boch ban’en. Ireray e n’en ni be yip’ fan e “skul nib tolang” ni yibe fanay u lan e re article ney. Maku bay boch e skul ni yad ma pi’ boch e class ni rayog riy e cetificate ara diploma ni rayog ni ngan fanay nga boch e maruwel.

7. Mang e pi n’en ni yima gelfenag ngak e pi bitir ko high school?

⁷ N’en ni yibe rin’ e chiney e pi secondary school ara high school e yad be fal’eg rogon e pi bitir ni skul ni fan nga boch e skul nib tolang. Faanra ngar yognaged e n’en ni yad be nameg, ma boch e high school e yad ma pi’ boch ban’en ni ngan fil ni nge ayuweg e pi bitir ni skul ni nge yog ngorad e grade nib fel’ u nap’an ni yad ra fek boch e skeng ko pi university ara skul nib tolang ko bin ni ngan fil ngorad e pi n’en nrayog ni nge ayuwegrad ni ngar pirieged e maruwel. Pi bitir ko high school e ma gelfen e pi sensey ngorad, nge counselors, nge pi bitir ni yad nga skul ni ngar uned ko tin nth’abi tolang e skul mab fel’, gin ni go manga rayog ngorad riy boch e degree ni rayog ni nge ayuwegrad ngar pirieged reb e maruwel nib manigil mab fel’ puluwon.

8. Mang boch ban’en ni nge mel’eg e pi gallabthir ni Kristiano ni ngar rin’ed?

⁸ Ere, mang e n’en ni nge rin’ e pi gallabthir ni Kristiano? Riyul’ ni yad baadag ni nge mon’og e pi bitir rorad u skul mi yad fil boch ban’en ni rayog ni nge ayuwegrad ko pi rran nga m’on. (Proverbs 22:29) Machane thingar ra paged e pi bitir rorad ni ngar uned ko tagenging ni nge yoor ban’en rorad me fel’ rogorad fa? Mang e re mit i n’en ni ngan nameg ni kar ted nga m’on ko pi bitir rorad ni demtrug ko daken e thin rorad ara pangirad? Boch e gallabthir e yad ma maruwel nib gel ni ngar chaariyed e salpiy rorad ni fan e nge yog ni ra pied e bitir rorad nga boch e skul nib tolang ni bod rogon e university are college u nap’an ni ra taw ko tayim riy. Ma boch e ba m’ag u wan’rad ni ngar pired nga fithik’ e malfith ni bochan e re n’ey. Ere tolngin puluwon e pi n’ey ni yima dugliy e gathi goo salpiy e ba muun ngay. Uw tolngin puluwon ni ngan nameg e skul nib tolang e ngiyal’ ney?​—Luke 14:28-33.

Puluwon ni Ngan Nameg e Skul nib Tolang

9. Mang e rayog ni nga nog u murung’agen puluwon e skul nib tolang e ngiyal’ ney?

⁹ Nap’an ni gad ra lemnag tolngin puluwon ban’en, ma aram e gad ma lemnag ban’en ni ngan n’ag e salpiy ngay. U boch e nam, ma skul nib tolang e ba mil fan ko am ma piin rayog rorad ni ngar uned ngay e de t’uf ni ngar pied puluwon e skul. Ma boch e nam, e skul nib tolang e ba tolang puluwon ma ku be gel boch e tolang u puluwon i yan. Reb e article ko New York Times ni Op-Ed e yog ni: “Skul nib tolang e ban’en ni immoy ni ma bing e kanawo’. Ma ngiyal’ ney e ma gagiyelnag e thil u thilin e piin nib fel’ rogon nge piin nib gafgow.” Reb i fan e re n’ey, e skul nib tolang e ir e n’en nib ga’ fan u wan’ e girdi’ nib fel’ rogorad ma ba gel lungurad, ni yad ma k’aring ni nge yog e skul nib tolang ko bitir rorad nge yog ni ku ra manged boch e girdi’ nib fel’ rogon ma ba gel lungurad ko re fayleng ney. Ere susun ni ra mel’eg e pi gallabthir ni Kristiano e n’en ni aram rogon ni nge nameg e bitir rorad fa?​—Filippi 3:7, 8; James 4:4.

10. Uw rogon nib peth e skul nib tolang ko ngan mon’ognag e pi n’en ni bay u lan e re m’ag ney?

¹⁰ Mus ko yu ngi n’en ni dariy puluwon e skul nib tolang riy, machane bay ban’en nib l’ag ngay. Ni bod rogon ni yog fare Wall Street Journal u reb e nam u Southeast Asia, ni am rorad e ma gagiyegnag reb e skul ni bod e “pyramid-style school ni yad ma towasariy e bitir rorad nib cheg ko skul ni ngar pared ni yad e yad ba tolang.” “Tolang” e be yip’ fan ni ngan tayrad ko bin th’abi fel’ e skul ni Oxford nge Cambridge u England, ma Harvard nge Yale u Meriken, nge ku boch. Mang fan ni ma ognag e am rorad boch e program ni aram rogon nib n’uw nap’an? Rogon ni yog e report e “nge mon’ognag rogon e salpiy ni be yog ko nam.” Fare skul e sana dariy puluwon, machane puluwon ni ma pi’ e pi bitir e yafas rorad ni ke sug ko ngan mon’ognag e pi n’en ni bay u lan e re m’ag ney. Yugu aram rogon ni ireray e miti yafas ni yima nameg u lan e re fayleng ney, ma gur ireray e n’en ni baadag e pi gallabthir ni Kristiano ni fan ko pi bitir rorad?​—John 15:19; 1 John 2:15-17.

11. Mang e be dag e report u murung’agen e muun alkul nib pag rogon nge ngongol ndarngal ni ma rin’ e pi bitir ko skul ni university?

¹¹ Ku reb e ban’en nib t’uf ni ngkun lemnag e pi n’en nib liyegdad. Pi skul nib tolang ni bod rogon e university nge college e ri yi manang ni bochan e ngongol nib kireb, yima fanay e falay nib kireb nge muun alkul nib pag rogon, ngongol ndarngal, sasalap ko skul, ara boch e ngongol ni bay e riya’ riy, nge ku boch ban’en ni yima rin’ riy. A mu lemnag e muun alkul nib pag rogon. Be weliy murung’agen e muun alkul nib pag rogon, ni aram e, ngan unum ni bochan e ngan chingaw, ma fare babyor ni New Scientist e be gaar: “Sogonap’an 44 e pasent ko [pi bitir ko university u Meriken] e yad ma muun alkul nib pag rogon taab yay u lan l’agruw e week.” Re magawon ney e ku boor ko pi fel’ yangaren u Australia, Britian, Russia, nge ku gubin yang. Ma nap’an nra yib ko ngongol ndarngal, ma baga’ ni ireram e n’en ni ma weliy e bitir ko pi skul nem murung’agen, ni bod ni weliy reb e Newsweek report “ni ngongol ndarngal e yugu ma buch u thilin l’agruw ni’ ni kemus ni yow manangew yow u taab ba ngiyal’ ma tomuren ma dab kur nonow ngorow.” Kan fil ma be dag ni 60 nge mada’ ko 80 e pasent ko bitir e ma un ko miti ney e ngongol. Rogon ni yog be’ ni ma gay murung’agen ban’en e gaar, “Faanra gur reb e bitir ni taareb rogom ko yugu boch e bitir u skul ma ga ma rin’ ni aray rogon.”​—1 Korinth 5:11; 6:9, 10.

12. Mang boch ban’en ni ma k’aring e mochuch ngak boch e bitir ko skul nib tolang ara college?

¹² Tin ni kub muun ko ngongol ni kireb, e mochuch ni bochan e maruwel u skul nge skeng. Rogon riy e ba t’uf ko bitir ni ngar filed mi yad rin’ e pi homework rorad ni faanra ngar mon’oggad ko skeng. Boch e sana ra t’uf rorad e maruwel ni gathi polo’ e tayim rok u nap’an ni be un nga skul. Gubin e pi n’ey e ma fek e tayim rorad nge gelngirad. Mang e ra magey ni fan ko tirok Got ban’en? Nap’an nra mun daken e mochuch rorad, ma mang e yad ra digey? Yad ra m’oneg u wan’rad e n’en ni baga’ fan u murung’agen fare Gil’ilungun, fa yira digey? (Matthew 6:33) Be fonownag e Bible e pi Kristiano ni gaar: “Ere um ayuwgad u rogon e ngongol romed. Dab um ngongolgad ni bod e girdi’ ndawori tamilangan’rad, machane nguum ngongolgad ni bod rogon e girdi’ nib gonop. Urngin yay nra mab e kanawo’ ngomed ma ngam maruwelgad ngay ni fan ko tin nib fel’, ya tiney e rran e mo’maw’.” (Efesus 5:15, 16) Rib gel e kireban’ riy ya boch e girdi’ e kar digeyed fare michan’ ni bochan e kar mit gad u boch ban’en ni be fek ba yang nib ga’ ko tayim nge gelngirad fa yad be mit u boch e ngongol nde puluw ko Bible u lan e pi skul nib tolang ara college!

13. Mang deer e thingari lemnag e pi gallabthir ni Kristiano?

¹³ Arrogon, ngongol ndarngal, pangiy nib kireb, nge mochuch e gathi kemus ni yigoo pi skul nib tolang ni bod e college ara university e bay riy. Machane, boor e fel’ yangaren nu fayleng ni ma sap ko pi n’ey ni ir bang ko skul rorad, ma darir lemnaged nde fel’. Ere yugu aram rogon ni manang e pi gallabthir ni Kristiano ma ngar paged fakrad u fithik’ e pi n’em u lan aningeg fa boor e duw? (Proverbs 22:3; 2 Timothy 2:22) Ere kab ga’ fel’ngin ni ra yib ko piin fel’ yangaren ko riya’ nra yib riy ngorad, fa? Ma bin th’abi ga’ fan e, mang e be fil e piin fel’ yangaren u murung’agen e tin ni nge yib ni som’on nga lan e yafas rorad?a (Filippi 1:10; 1 Thessalonika 5:21) Thingari lemnag e pi gallabthir e pi deer ney nib fel’ rogon u fithik’ e meybil, nge riya’ ni ra yib ni faanra ngar pied fakrad ko skul nga yugu reb e nam ara binaw.

Mang e Ku Rayog ni Ngan Mel’eg?

14, 15. (a) Mang fonow u Bible e ba m’ag ko ngiyal’ ney, ni yugu aram rogon ni boor rogon ni ma lem e girdi’? (b) Mang deer e rayog ni nge fith e piin fel’ yangaren yad riy?

¹⁴ Ngiyal’ ney, ma n’en ni baga’ ni ma lemnag e piin nib fel’ yangaren e rogon ni ngar mon’oggad, ma n’en ni yad ma mel’eg e nge yog ngorad e skul nib tolang. Yugu aram rogon ni boor e girdi’ ni ma lem ni aram rogon, machane, piin Kristiano e yad ma fol ko fare fonow u lan e Bible ni gaar: “Dab mu folgad ko ngongol ni yibe rin’ u roy u fayleng, machane mpied gimed ngak Got nge piliyegmed, ni aram e kari piliyeg lanin’med ni polo’. Ma aram e rayog ni ngam nanged e tin nib m’agan’ Got ngay ni tin nib fel’, nib fel’ u wan’ Got ma rib yal’uw.” (Roma 12:2) Mang e n’en nib m’agan’ Got ngay ni fan ko girdi’ rok, ni piin ni kab pagal nge piin ni ke llabthir, ko ngiyal’ ney u tungun e tin tomuren e rran? I fonownag Paul Timothy ni gaar: “Mu par ni ga be filmunguyan’um u fithik’ urngin ban’en; mu um athamgiliy e gafgow ni be yib ngom, ma ga ra rin’ e maruwel rok e tamachib ko Thin Nib Fel’ ni yib rok Got.” Rib m’ag e pi thin ney ngodad ni gad gubin e ngiyal’ ney.​—2 Timothy 4:5.

¹⁵ Gad gubin nib t’uf ni ngad ‘filmunguyan’dad u fithik’ urngin ban’en’​—ni fan ko tirok Got ban’en ko bin ni nguud pared ni chugum ko re fayleng ney e gad be lemnag. Faanra gur be’ nib fel’ yangaren, mag fithem: ‘Gu be athamgiliy u rogon nrayog rog ni nggu “ngongliy urngin e maruwel ni kan pi’ ngog nrogon e tapigpig rok Got,” nge yog ni gu mada’nag e tin nib t’uf ni nge yog ku be’ ni ir reb e tamachib ko Thin Rok Got? Mang e gu be lemnag ni nggu nameg u nap’an ni gu be rin’ “urngin” e maruwel ni fan ko machib? Kug lemnag ba ngiyal’ ni nggu tay e machib u polo’ e tayim rog ni nge mang maruwel rog?’ Pi deer ney e ba mo’maw’, ni ri baga’ ni faanra ga be guy boch e piin fel’ yangaren ni yad be lek e tin nib fel’ ngorad, “yad be gay e tin nib fel’ ban’en” ni yad be lemnag ni ra yognag e par nib fel’ ngorad boch nga m’on. (Jeremiah 45:5) Pi gallabthir ni Kristiano, e yad ma pi’ e skul nib fel’ rogon ni fan ko bitir rorad u fithik’ e gonop u nap’an ni ka yad bitir.​—Proverbs 22:6; Eklesiastes 12:1; 2 Timothy 3:14, 15.

16. Uw rogon nrayog ni nge pi’ e gallabthir ni Kristiano e tirok Got ban’en nib fel’ rogon ko tabinaw rorad?

¹⁶ “I par e chitiningimad nib m’uth owchen ko pi cha’ ni gamad ma chag ngorad,” aray rogon ni yog e bin nth’abi ilal u dalip i pagal ni fak ba tabinaw ni chitiningirad e ke un ko machib u polo’ e tayim rok ni ke yan boor e duw. “Da gur ma chaggad ko bitir u skul romad kemus ni piin u lan e ulung nib fel’ e ngongol rorad. Ku ma pining boch e piin ni yad ma un ko maruwel ko machib u polo’ e tayim rorad​—pi missionaries, piin ni ma lekag e ulung, piin ni ma maruwel u Bethel, nge piin pioneer—​ni ngar bad nga tabinaw romad ni nggu chaggad u taabang. Motoyil ni ug ted nga boch ban’en nib fel’ ni i buch rorad u nap’an e machib nge felfelan’ ni kar ted ni bochan e pigpig ni yad be tay e k’aringmad ni nggu adaged ni nggu uned ko machib ni polo’ e tayim romad.” Rib gel e felfelan’ riy ni yibe guy e dalip i pagal ney ni yad be un ko machib u polo’ e tayim rorad​—reb e be pigpig u Bethel, ma reb e be un ko fare skul ko Ministerial Training School, ma reb e be un ko pioneer!

17. Uw rogon nrayog ni nge pow’iy e piin gallabthir e bitir rorad u rogon ni yad be mel’eg e pi n’en ni yad be fil u skul? (Mu guy e kahol ko page 11).

¹⁷ Tin ni kub muun ko ngan pi’ e tirok Got ban’en nib fel’ rogon, e piin gallabthir e thingara pow’iyed e bitir rorad u nap’an ni ki yad ba bitir ko miti n’en nib fel’ ni ngar mel’eged ni ngar filed u nap’an ni kar uned nga skul. Ku reb e pagal, ni ku ma pigpig u Bethel e chiney, e gaar: “Gallabthir rog e ur pioneer gow u m’on nge tomuren ni kar mabgolgow mar rin’ew e tin nrayog rorow ni ngar ayuwegew gamad u lan e tabinaw ni nggu adaged fare maruwel ko pioneer. Nap’an e ngiyal’ ni gamad ma mel’eg e pi n’en ni gamad ra fil u skul ni bay rogon ngomad gabul nge langlath, ma ri yow ma pi’ e athamgil nga lanin’mad ni nggu mel’eged ban’en ni ra ayuwegmad ni nggu pirieged reb e maruwel ni ra ayuwegmad ko pioneer ni gamad be tay.” Piin gallabthir nge bitir e ba t’uf ni ngar lemnaged boch ban’en ni nge fil e bitir nrayog ni nge ayuwegrad u nap’an ni yad be nameg ni ngar uned ko pigpig u polo’ e tayim rorad, ko bin ni ngar mel’eged boch ban’en ni nge fil e bitir ni fan nga boch e skul nib tolang.b

18. Mang boch e maruwel nrayog ni nge lemnag e piin fel’ yangaren?

¹⁸ Rogon ni kan pirieg e be m’ug ni boor e nam, e bay e n’en nib t’uf rorad ni gathi piin ni kar chuwgad ko skul nib tolang ya, girdi’ ni ngar uned nga boch e maruwel ko trades nge services. Fare babyor ni USA Today e be dag ni “70 e pasent ko girdien e maruwel boch e duw nga m’on e dabi t’uf e degree u boch e skul nib tolang rorad ni ngar uned ko maruwel.” Boor nochi skul ni yima pi’ riy boch ban’en ni ngan fil nde n’uw nap’an ni fan ko maruwel u lan e ofis, ma ngongol karrow, computer, pipe, nge ku boch ban’en. Ireray boch e maruwel ni yi baadag fa? Arrogon! Sana gathi rib fel’ e pi n’en ney u wan’ boch e girdi’ machane rayog ni nge pi’ e kanawo’ nrayog ni ngan mel’eg e tayim nib t’uf rok e piin ni ri maruwel rorad e pigpig ku Jehovah.​—2 Thessalonika 3:8.

19. Mang kanawoen e yafas e ir e ra yibnag e felfelan’ ma ra fel’ u wan’ be’?

¹⁹ I yog e Bible ni gaar: ‘Gimed e pagel nge rugod, gimed urngin ni ngam pininged e sorok nga fithingan Somol. Fithingan e ir e th’abi ga’ u fithik’ urngin e ngochol; ma feni sorok e ba tolang ko fayleng nge tharmiy!’ (Psalm 148:12, 13) Faanra ngan taareb rogon nag ko liw nge flaab ni ma ognag e fayleng, ma maruwel ni ra tay be’ ni nge pigpig ku Jehovah u polo’ e tayim rok e dariy e maruwar riy ni ireray kanawoen e yafas nra yibnag e felfelan’ ma ra fel’ u wan’ be’. Dab ni pag talin e n’en ni be micheg e Bible ni gaar: “Pi tow’ath rok Jehovah​—ireray e n’en ni ma yibnag e flaab, ma dar ma uneg e amith ngay.”​—Proverbs 10:22.

[Footnotes]

Rayog ni Ngam Weliy?

• Piin Kristiano e yad ma tay e pagan’ rorad nga daken e mang ko gabul nge langlath?

• Mang magawon e ma mada’nag e pi gallabthir ni Kristiano nib l’ag rogon ko tin ni ka bay nga m’on ni fan ko bitir rorad?

• Mang e thingar ni lemnag u nap’an ni yibe theeg puluwon e skul nib tolang?

• Uw rogon nrayog ni nge ayuweg e gallabthir e pi bitir rorad ni ngar nameged reb e maruwel ni fan ko pigpig ku Jehovah?

[Box on page 11]

Mang Fel’ngin e Skul nib Tolang?

Yooren e girdi’ ni ma un ko skul nib tolang ara university e ma athapeg reb e degree ni ra bing e mab ko maruwel nib fel’ puluwon mab manigil ngorad. Report ko am e ke weliy ni, kemus ni 25 pasent ko piin ni yad ma un ko skul nib tolang ara college e ma yog e degree ngorad u lan nel’ e duw​—reb e payngin nde fel’. Ere ra yognag e re degree nem reb e maruwel nib fel’ ko chaen ni ke yog ngak? Mu guy e n’en ni ke yog boch e girdi’ ni ke fil murung’agen?

“Ngan un ko skul nib tolang u Harvard ara Duke e dabi yognag nib papey e maruwel nib fel’ nge reb e puluwon nib tolang. Pi siyobay e dar nanged boor ban’en u murung’agen e piin nib fel’ yangaren ni yad ma un ko maruwel. Diploma u reb e skul nib tolang ni Ivy League e sana ban’en ni rayog ni nge pug e tafinay rok boch e girdi’. Machane n’en nib ga’ fan u wan’ e en nib ga’ u tabon e maruwel e aram e tin nrayog ara tin dabiyog rok girdien e maruwel.”​—Newsweek, November 1, 1999.

“Yugu aram rogon nib t’uf e salap ni kab fel’ boch ko kafram ko maruwel e ngiyal’ ney, ma pi salap nib t’uf ko pi maruwel ney e boch e salap ni yima fil u high school​—ni bod rogon e mathaeg, beeg babyor nge yol ni yima fil ko thal ni mereb e grade, gathi salap ko skul nib tolang. De t’uf ko bitir nskul ni ngar uned ko skul nib tolang ni fan e nge yog ngorad e maruwel nib fel’, machane ba t’uf ni ngar uned ko high school ni nge yog ni ra rin’ed e miti maruwel ney.”​—American Educator, Spring 2004.

“Boor e skul nib tolang ni dakir lemnag e tin riyul’ i rarogon e fayleng ni nge fal’eg rogon e bitir ni ngar maruwelgad u tomren ni kar chuwgad ko skul nib tolang. Skul ni ma fil rogon ni ngan salap u tabon e maruwel e be gilbuguwan i yan. Ke yoor e girdi’ ni be un ngay ke pag e 48 pasent ko 1996 nge mada’ ko 2000. U nap’an e ngiyal’ nem, ma pi diploma ko fapi skul nib tolang ni yima n’ag boor e tayim ngay e ke m’ay fan ni bod kafram.”​—Time, January 24, 2005.

“Rogon ni be lemnag e U.S. Department of Labor e lan e duw ni 2005 e be dag ni sogonap’an taareb u dalip e girdi’ ni kar chuwgad ko skul nib tolang e dabiyog ni ngar pirieged e maruwel ni ra m’ag ko n’en ni kar filed.”​—The Futurist, July/August 2000.

Bochan e pi n’ey, ma boor ni boor e bitir nskul ni be maruwaran’rad ko skul nib tolang. Fare babyor ni Futurist e weliy ni gaar: “Gadad be skulnag e girdi’ ko gabul nge langlath ni dariy fan.” Am lemnag e n’en ni be yog e Bible nib thil u murung’agen Got: “I gag Jehovah ni Got rom, gag e En gu be skulnagem ni nge fel’ ngom, me gag e En ni ke k’aring ni ngam man ko kanawo’ ni thingar man riy. O faan goma nga ga ra tiyan’um ko pi motochiyel rog! Ma ra yib e gapas ngom ni bod ba lul’, ma tin nib mat’aw rom e ra bod fapi n’ew nu maday.”​—Isaiah 48:17, 18, NW.

[Picture on page 8]

Kar ted nga orel e pi n’en ni yad be nameg ni fan ngorad kar leked Jesus

[Picture on page 13]

Pi gallabthir ni Kristiano e yad ma pi’ e skul nib fel’ rogon u fithik’ e gonop ko pi bitir rorad u nap’an ni ka yad ba achig