“Thin rok e Got Rodad e Ra Par Ndariy N’umngin Nap’an”

1, 2. (a) Ra uw rogon e par rodad ni faanra dariy e Bible? (b) Mang e be ayuwegdad ni nge yib angin e Thin rok Got ngodad?

RA UW rogon e yafos rom nra yan i par ni faanra dariy e Bible? Faanra aram rogon ma ra yan i aw ndariy ban’en nra i pow’iyem u reb e rran ngu reb. Maku reb e, dabiyog ni ngam nang e tin riyul’ u murung’agen Got, nge yafos rodad, nge pi n’en ni bay nga m’on. Ku dabiyog ni ngam nang murung’agen e pi n’en ni i rin’ Jehovah kakrom ni fan ko girdi’.

² Machane, gad ba felfelan’ ni bochan e dariy e biney e magawon rodad, ya ke pi’ Jehovah e Thin rok ngodad ni aram e Bible. Ma ke micheg nra par e thin riy ndariy n’umngin nap’an. I sul apostal Peter u daken fare thin ni bay ko Isaiah 40:8. Yugu aram rogon nder weliy e re thin nem murung’agen e Bible, machane n’en ni kan weliy riy e bay rogon ko thin u lan e Bible. (Mu beeg e 1 Peter 1:24, 25.) Riyul’ nrayog ni nge yib angin e Bible ngodad ni faanra rayog ni ngad beeged u reb e thin ni gad manang fan. Piin nib ga’ fan e Thin rok Got u wan’rad e kab kafram i yib ni yad manang e re n’ey. Machane nap’an e pi chibog ni ke yan keb i mada’ ko ngiyal’ ney, ma piin ni yad ba yul’yul’ e kar athamgilgad ni ngar pilyeged e Bible mar yoornaged ken nrayog ni nge beeg e girdi’ ni yugu aram rogon nde mom ni ngar rin’ed e re n’em ni bochan e ba gel e togopuluw ni un tay ngorad ma kub gel e maruwel ni ur ted riy. Pi girdi’ ney e ba puluw e lem rorad ko n’en nib m’agan’ Got ngay ni aram e nge ‘urngin e girdi’ mar thapgad ngak mar nanged e tin nib riyul’.’​—1 Tim. 2:3, 4. 

3. Mang e gad ra weliy ko re article ney? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

³ Re article ney e gad ra weliy riy rogon ni ke par e Thin rok Got ni ka rogon ni yugu aram rogon ni (1) be thil e thin, (2) be thil rogon e pi am ni ir e ba gel lungun u fayleng, ma (3) kan togopuluw ngak e piin ni ur pilyeged e Bible. Faan gad ra fil murung’agen e pi n’ey, ma uw rogon nra yib angin ngodad? Ra ayuwegdad ni ngari gel feni ga’ fan e Thin rok Got u wan’dad. Ku ra gelnag e t’ufeg rodad ngak e En ni thin rok e bay u lan e Bible, ma ir e ke pi’ ni fan ngodad.​—Mik. 4:2; Rom. 15:4.

BE THIL E THIN

4. (a) Uw rogon ni ma thil e thin? (b) Mang e be dag ni Got rodad e ir ba Got nder ma laniyan’ ngak e girdi’ nib thil e thin rorad? Uw rogon e re n’ey u wan’um?

⁴ Thin e ra i n’uw nap’an i yan ma be thil. Yu bugithin nge rogon ni yima yog ban’en e rayog ni nge munmun me thil fan. Sana rayog ni ngam lemnag boch ban’en ni ke thil u reb e thin ni ga ma un i yog. Ku arrogon e thin ni Hebrew nge Greek, ni aram e gal thin nni yoloy e gin ga’ yang ko Bible riy ni som’on. Thin ni Hebrew nge Greek ni yima yog e chiney e ke thil ko bin baaram ni unog kakrom. Ere, faanra baadag be’ ni nge nang fan e Thin rok Got, ma thingari beeg ba ken ni kan pilyeg e thin riy, ni kub muun ngay e piin ni yad manang e bin baaray e thin ni Hebrew nge Greek ni yima yog e chiney. Ku bay boch e girdi’ ni yad ma lemnag nib t’uf ni ngar filed e bin baaram e thin ni Hebrew nge Greek ni unog kakrom ni bochan e nge yag nra beeged e Bible ko gal ni baaram e thin nni yoloy riy nsom’on. Machane, sana dabiyog ni nge yib angin e re n’ey ngorad ni bod rogon ni yad be lemnag.a Machane, gad ba felfelan’ ni bochan e kan pilyeg e Bible nib chugur ko 3,000 mit e thin ni boch e yu yang riy ma boch e kan pilyeg nib polo’. Ere, ba tamilang ni baadag Jehovah ni nge urngin e girdi’ ko “pi nam, nge ganong nge thin” me yib angin e Thin rok ngorad. (Mu beeg e Revelation 14:6.) Ga ra lemnag e re n’ey, ma gathi be k’aringem ni ngam adag ni ngam chugur ngak e Got rodad ni ma t’ufegdad ma de laniyan’?​—Acts 10:34.

5. Mang nib ga’ fan fare Bible ni King James Version?

⁵ Re n’ey ni be thil e thin e ku bay rogon ko tin baaray e thin ni kan pilyeg e Bible ngay. Rayog ni immoy ba ken e Bible kafram nsom’on nni pilyeg ma boor e girdi’ nrayog ni ngar nanged fan e thin riy, machane faani boch nga tomuren ma boor e thin riy ni gathi ri ka yibe nang fan. Am lemnag ba ken e Bible ni bay ni kan pilyeg ni thin ni Meriken ni ka nog fare King James Version ngay nni ngongliy ko duw ni 1611. Nap’an nni ngongliy e re ke Bible ney me yan i par ni aram ba ken e Bible ni boor e girdi’ ni bay rorad, maku boor e thin riy ni ki mang bang ko thin ni Meriken.b Yugu aram rogon, ma re ke Bible nem e kemus ni in e thin riy ni kan tay e ngachal rok Got ngay. Bay in e verse riy ni bay fare ngachal ni “Jehovah” riy, ma yugu boch e verse ni bay ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew ni immoy fithingan Got riy ko som’on e kan tay fare bugithin ngay ni “SOMOL” ni kan yoloy nib ga’ e yol riy. Ku immoy yu ken e re Bible ney nni ngongliy nga tomuren nni fanay fare bugithin riy ni “SOMOL” u boch e verse ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek ni kan yoloy ni gubin nib ga’ e yol riy. Re n’ey ni kan rin’ ko re King James Version ney e ke tamilangnag ni bay rogon ni ngan tay fithingan Got ko fapi babyor ko Bible ni yima yog e Bin nib Beech e M’ag ngay ara New Testament.

6. Mang fan ni gad ba felfelan’ ni bay fare New World Translation rodad?

⁶ Yugu aram rogon, ma boor e thin ko re ke Bible nem ni King James Version e tomuren boch e chibog ma aram e yooren e girdi’ e da kur nanged fan ya dakunir fanay e tinem e thin. Ku arrogon yu ken e Bible ni un pilyeg nga yugu boch e thin kafram. Ere, gathi gad ba felfelan’ ni bay fare ke Bible rodad ni New World Translation of the Holy Scriptures ni kan tay e thin ngay ni yima yog e chiney, fa? Re ke Bible ney e kan pilyeg nga boor ko 150 mit e thin ni boch e ba polo’ ma boch e yu yang riy. Ere, boor e girdi’ u fayleng e ngiyal’ ney e rayog ni ngar beeged e re ke Bible ney. Bochan nib tamilang e thin ko re ke Bible ney ma aram fan ni gad ra beeg e Thin rok Got ni bay riy mab mom ni nge taw nga gum’ircha’dad. (Ps. 119:97) Machane, n’en nth’abi fel’ ko fare New World Translation e aram e kan sulweg e ngachal rok Got kan tay ko yungi n’en ni immoy riy ko tin th’abi som’on e babyor ko Bible nni yoloy.

THIN NI MA YOG YOOREN E GIRDI’

7, 8. (a) Mang fan ni boor e Jew ko bin dalip e chibog B.C.E. e dar nanged fan e thin ni bay ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew? (b) Mang fare Greek Septuagint?

⁷ Nap’an nra thil rogon e pi am ni ir e ba gel lungun u fayleng, ma rayog ni nge thil rogon e thin ni ir e be yog yooren e girdi’. Ere, mang e ke rin’ Got ya nge dabi k’aring e pi n’ey e girdi’ ni nge dab kur nanged fan e Thin rok? Rayog ni ngad nanged e fulweg ko re deer ney ni faan gad ra sul ngad weliyed murung’agen ban’en kakrom. Fa 39 ken nem e babyor nib m’on ko Bible e yigoo piyu Israel ara pi Jew e ra yoloyed. Aram e piin nsom’on ni “pag Got fan e thin rok” ngorad ni ngar yoloyed. (Rom. 3:1, 2) Machane, nap’an ni taw ko bin dalip e chibog B.C.E., ma boor e Jew nda kur nanged fan e thin ni Hebrew. Mang fan? Bochan e nap’an ni gel Alexander nib Gilbuguwan nga yooren e nam u fayleng e ngiyal’ nem, ma aram e boor e nam ni par nga tan pa’ fare Am nu Greece. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Bochan e re n’ey, ma aram me par ni thin ni Greek e aram e re thin nib ga’ ni ma yog e girdi’ ni yad be par u tan e re am nem, ni kub muun e pi Jew ngay ni kar garergad u boor e binaw. Machane, nap’an ni tabab boor e Jew ni ngaur nonad ni thin ni Greek, ma aram e yooren i yad e mo’maw’ ngak ni nge nang fan e thin ni bay ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew. Ere, uw rogon ni puf e biney e magawon?

⁸ U bang u lukngun e bin dalip e chibog B.C.E., ma aram min pilyeg e lal ni m’on e babyor ko Bible nni yoloy nsom’on ni thin ni Hebrew ko thin ni Greek. Nap’an ni taw ko bin l’agruw e chibog B.C.E., ma kan mu’ i pilyeg e Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew ko thin ni Greek ni ga’ngin. Aram e re ke Bible ni yima yog e Greek Septuagint ngay. Ireray e ken nsom’on e Bible ni yimanang nni pilyeg riy urngin e Babyor ko Bible ni Thin ni Hebrew ko thin ni Greek.

9. (a) Uw rogon ni yag ni nge ayuweg fare Bible ni Septuagint nge ku yu ken e Bible ni un pilyeg kakrom e girdi’ ni ur beeged e Thin rok Got? (b) Gin ngan ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew e ri ga baadag?

⁹ Nap’an nni ngongliy fare Septuagint, ma aram me yag ko pi Jew nge yugu boch e girdi’ ni yad ma non ni thin ni Greek ni ngar beeged e pi babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew. Am lemnag gelngin e felfelan’ nra ted u nap’an nrung’aged ara ra beeged e Thin rok Got ko bin baaram e thin ni ir e ri yad manang! Munmun ma aram min pilyeg yu yang ko Bible nga boch e thin ni ma yog yooren e girdi’ ni bod rogon e thin ni Syriac, nge Gothic, nge Latin. Ere, nap’an ni yoor e girdi’ ni yag ni ngar beeged mar nanged fan e Thin rok Got, ma dariy e maruwar riy ni boor i yad e pirieg yu yang riy nri baadag ni ma beeg ni bod rogodad e chiney. (Mu beeg e Psalm 119:162-165.) Riyul’ ni ke yag ni nge par e Thin rok Got ni ka rogon ni yugu aram rogon ni ke thil boch ban’en u rogon e thin ni ma yog yooren e girdi’.

KAN TOGOPULUW NGAK E PIIN NI UR PILYEGED E BIBLE

10. Mang fan ni yooren e girdi’ e da i yag ni ngar beeged e Bible u nap’an John Wycliffe?

¹⁰ Bay yu ngiyal’ ni i guy boch e girdi’ nib gel lungurad rogon ni ngar taleged e girdi’ ndab kur beeged e Bible. Machane, immoy yugu boch e girdi’ ni bay madgun Got u wan’rad ndar paged e togopuluw ni un tay ngorad ni nge talegrad ndab kur pilyeged e Bible nga boch e thin nra nang yooren e girdi’ fan. Am lemnag e n’en ni rin’ be’ ni ma fil murung’agen e teliw nge Got ni immoy ko bin 14 e chibog ni ka nog John Wycliffe ngak. Cha’ney e rib mich u wan’ ni gubin e girdi’ ma bay rogorad ni nge yib angin e Thin rok Got ngorad. Machane faani munmun, ma aram e yooren e girdi’ nu England e dabiyog ni ngar beeged e Bible. Mang fan? Reb i fan e bochan ni yooren e girdi’ e dabiyog puluwon ba ken e Bible rorad ni bochan e yooren e yu ke Bible ni yima ngongliy e yima yoloy e thin riy nga paay ma kub tolang puluwon. Maku reb e, yooren e girdi’ e dabiyog ni nge beeg e babyor. Ba mudugil nsana ur rung’aged yu yang ko Bible ni un beeg u galesiya. Machane, ba mudugil ni yooren ban’en riy e da ur nanged fan. Mang fan? Bochan ni ken ni baaram e Bible ni ir e ma fanay e Galesiya (ni ka nog e Vulgate ngay) e kan yoloy ko thin ni Latin. Maku reb e, yooren e girdi’ e ngiyal’ nem e gathi ri ka yad manang fan e thin ni Latin ni bochan e gathi ri ka yibe fanay e binem e thin! Ere, mang e rin’ Jehovah ya nge yag ni nge be’ me beeg e Bible ni kan pilyeg ko thin rok?​—Prov. 2:1-5.

11. Mang angin fare Bible rok Wycliffe?

¹¹ Nap’an e duw ni 1382, ma aram min pilyeg ba ken e Bible ko thin ni Meriken ni yima yog e Wycliffe Bible ngay. Rib papey ni tabab e piin ni yad ba mang ngak Wycliffe ni ngar fanayed e re ke Bible ney. Immoy boch e tamachib ni yad ma machib ko pi binaw i yan ni ka nog e Lollards ngorad ni ur milekaggad u but’ u reb e binaw u England nga reb ni bochan e yad baadag ni ngar ayuweged e girdi’ ni nge taw e Thin rok Got nga lanin’rad nge gum’ircha’rad. Pi girdi’ nem ni ka nog e Lollards ngorad e ba ga’ ni yad ma beeg yu yang ko re Bible rok Wycliffe nem ngak e piin ni kar mada’naged, mar pied yu yang ko Bible ngorad ni kan yoloy nga paay ni ngar fanayed. Bochan e n’en ni i rin’ e pi girdi’ ney, ma aram me tabab e girdi’ bayay ni ngar adaged ni ngar nanged e n’en ni bay ko Thin rok Got.

12. Uw rogon Wycliffe nge maruwel ni i rin’ u wan’ e pi tayugang’ ko teliw?

¹² Ere, mang e rin’ e pi tayugang’ ko teliw? Ra fanenikayed Wycliffe, nge piin ni yad ba mang ngak, maku dubrad e re ke Bible ni baaram ni ngongliy. Bochan e re n’ey, ma aram mar tababgad ni ngaur gafgownaged e pi girdi’ nem ni ka nog e Lollards ngorad mar kirebnaged urngin ken e Bible rok Wycliffe nra pirieged. Mus nga tomuren ni yim’ Wycliffe ma ka u rogned ni ir reb e toogor ko Galesiya. Ere, ra sulod ko gin baaram nni k’eyag riy ngar puged yilen nga lang, ngar urfiyed, mar feked e awat riy nga ranod ron’ed nga lan ba lul’ ni ka nog e Swift ngay. Yugu aram rogon, ma de yag ko pi tayugang’ ko Galesiya ni ngar taleged e piin ni yad baadag ni ngar beeged mar nanged fan e Thin rok Got. Boch e chibog nga tomuren, ma boor e girdi’ u Europe nge ku boch e nam u fayleng nra tababgad i guy rogon ni ngan pilyeg e Bible min yoornag ken ni fan ko girdi’ ni gubin.

“FAEN BAADAG NI NGE FIL NGOMED E TIN NIB FEL’”

13. Mang e ba mich u wan’dad, ma uw rogon ni be gelnag e re n’ey e michan’ rodad?

¹³ Piin Kristiano e ngiyal’ ney e de t’uf ni ngar lemnaged ni fare Septuagint, nge fare Bible rok Wycliffe, nge fare King James Version, ara yu ken e Bible ni kan pilyeg e Got e thagthagnag e thin riy. Machane, faan gad ra fil murung’agen e yu ke Bible ney nge yugu boch e Bible ni un pilyeg kafram ma be micheg ni: Thin rok Jehovah e ra par ndariy n’umngin nap’an ni bod rogon ni ke micheg. Ga ra lemnag e re n’ey, ma gathi be ayuwegem ni ngari mich u wan’um nra lebug e tin ni ka bay ban’en ni ke micheg Jehovah?​—Josh. 23:14.

14. Uw rogon ni be gelnag e Thin rok Got e t’ufeg rodad ngak?

¹⁴ Gad ra fil murung’agen rogon ni ke par e Bible ni ka rogon keb i mada’ ko ngiyal’ ney, ma gathi kemus nra gelnag e michan’ rodad, ya ku ra gelnag e t’ufeg rodad ngak Jehovah.c Bin riyul’ riy e, mang fan ni ke pi’ Jehovah e Thin rok ngodad me micheg nra par ndabi thil? Bochan e gad ba t’uf rok, ma baadag ni nge fil ngodad e tin nib fel’ nra yib angin ngodad. (Mu beeg e Isaiah 48:17, 18.) Ere, ba puluw ni ngad daged nib ga’ fan u wan’dad e t’ufeg ni ke dag Jehovah ngodad ni aram e ngkud t’ufeged ma gad fol ko pi motochiyel rok.​—1 John 4:19; 5:3.

15. Mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

¹⁵ Gad ba gonop ni ngad lemnaged ni bochan nib ga’ fan e Thin rok Got u wan’dad, ma aram fan ni gad baadag ni ngari yib angin ngodad. Machane, uw rogon ni ngari yib angin ngodad e beeg Bible ni gad ma tay? Uw rogon ni ngad ayuweged e piin ni gad ma mada’nag u nap’an e machib ni nge ga’ fan e Bible u wan’rad? Ma uw rogon ni nge guy e piin ni yad ma fil ban’en ko girdi’ u lan e ulung rogon ni nge yan i aw nib puluw e tin ni yad be fil ko girdi’ ko Thin rok Got? Gad ra weliy e fulweg ko pi deer ney ko bin migid e article.