Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
May 7-13
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | MARK 7-8
“Mu Fek fare Ley i Gek’iy Rom Ngaum Lekeg”
nwtsty-E study note ko Mr 8:34
thingari pag talin ir: Ara “nge pag be’ fan mat’awun.” Re n’ey e be tamilangnag nrib m’agan’ be’ ngay ni ngari pag fan ir ara ke m’agan’ ngay ni nge tay ir nga pa’ Got ni nge mang ir e gagiyegnag. Re thin ney nu Greek e rayog ni nge yip’ fan “nthingari taleg be’ ir u boch ban’en,” nre n’ey e ba puluw ni bochan e yu ngiyal’ e ba t’uf ni nge siyeg be’ boch ban’en ni baadag, ara pi n’en ni be nameg ni nge rin’, ara boch ban’en nra rin’ me fel’ rogon riy. (2Ko 5:14, 15) Ku ireray e re bugithin nni Greek ni ki fanay Mark u nap’an ni weliy e n’en ni yog Peter ko ngiyal’ ni yog nde nang Jesus.—Mr 14:30, 31, 72.
w92-E 8/1 17 ¶14
Uw Rogon ni Ga Be Ulul ni Ngam Un ko Fare Sagreng ni Gad Be Tay ni Fan ko Yafos?
14 I yog Jesus Kristus ngak pi gachalpen nge boch e girdi’ ni kar muulunggad ni gaar, “Faanra baadag be’ ni nge un ngog, ma thingari pag talin ir (ara “nge m’agan’ ngay ni nge pag fan e tin baadag,” Charles B. Williams), nge fek fare ley i gek’iy rok, nga i lekeg.” (Mark 8:34, NW) Ere nap’an nra m’agan’dad ngay ni ngad folgad ko re fonow ney, ma aram e thingar da fal’eged rogodad ni ngad paged gadad ‘ngad leked’ Jesus ni gubin ngiyal’. Gathi gad be rin’ e re n’ey ni bochan e pi n’en ni ma yib angin ngodad, ya bochan ni gad manang ni taab yay ni gad ra oloboch, ara dab da dugliyed ban’en u fithik’ e gonop, ma rayog ni nge n’igin ni nge aw nib m’ay fan e yul’yul’ rodad me yib wenegan ngodad e chiney miki kirebnag e athap rodad boch nga m’on. Ba sagaal rogon ni gad ma mon’og ko tirok Got ban’en, machane faanra dab da kol ayuwgad, ma rib papey nrayog ni nge yan i aw nib m’ay fan e pi n’en ni gad be rin’!
Mange Ga Ra Pi’ Nge Yog e Yafas ni Manemus Ngom?
3 Ngiyal’ nem me fith Jesus e deer nra k’aringdad ni ngad fal’eged i lemnag ban’en miki yog ban’en nib riyul’. I yog ni gaar: “Mang e ra fel’ rogon be’ riy ni faanra yog ngak e re fayleng ney ni polo’, machane me thay e bin riyul’ e yafos u pa’? Dariy ban’en nrayog ni nge pi’ be’ ngki sul e yafos rok ngak.” (Mark 8:36, 37) Fulweg ko fare deer e ba mom ni nge nang e girdi’ fan. Ya dariy angin nra yib ngak be’ ni faanra yag e re fayleng ney ngak me thay e yafos rok u pa’. Mus ko chugum ni kad yognaged e rayog ni ngad felfelan’gad ngay ni faanra gadad ba fos. Miki yog Jesus ni gaar: “Dariy ban’en nrayog ni nge pi’ be’ ngki sul e yafos rok ngak.” Thin ni yog Jesus e rayog ni nge puguran ngak e piin ni ur motoyilgad ngak e thin ni gathibthibnag Satan u murung’agdad u nap’an Job ni gaar: “Be’ nib girdi’ e ra pag urngin ban’en ni fan e nge ayuweg e pogofan rok.” (Job 2:4) Sana ra lemnag e piin ndarur pigpiggad ngak Jehovah nre n’ey e rayog ni nge buch. Ya boor e girdi’ e yad ra rin’ urngin ban’en rayog rorad ni ngar mageygad ni yad ba fas ma yu ngiyal’ e ra m’agan’rad ngay ni ngar th’abed e motochiyel ni bochan e ngar ayuweged e yafos rorad. Machane gadad e piin Kristiano e gathi aray rogon e lem rorad.
4 Gad manang nde yib Jesus nga fayleng ni nge ayuwegdad ni ngad pared nib fel’ fithik’ i dowdad, ara nge yoor e salpiy nge chugum rodad, ara ngad pared nib n’uw nap’an e yafos rodad. Ya yib ni nge bing e kanawo’ ngodad ni nge yag e yafos ni manemus ngodad boch nga m’on u lan e bin nib beech e fayleng, ma re athap nem e ban’en nrib ga’ fan u wan’dad. (John 3:16) Rayog ni nge nang be’ nib Kristiano fan fare deer rok Jesus ni, ‘Be mang e ra fel’ rogon be’ riy ni faanra yag ngak e re fayleng ney ni polo’ me mul e athap rok ko yafos ni manemus?’ Ba tamilang ndariy ban’en nra fel’ rogon riy ngak. (1 John 2:15-17) N’en nrayog ni nge ayuwegdad ni nge tamilang u wan’dad e n’en ni ki weliy Jesus murung’agen e ngad fithed gadad ni nge lungudad, ‘Mang boch ban’en nib m’agan’ug ngay ni nggu pag e chiney ni fan e nge yag e athap ngog ko bin nib beech e fayleng?’ Rogon e fulweg rodad ko re deer ney e ra m’ug u daken e ngongol rodad maku ra dag feni rib gel e re athap ney u lanin’dad.—Mu taareb rogonnag ko John 12:25.
jy-E 143 ¶4
Mini’ e En ni Fak e Girdi’?
Arrogon, piin ni yad baadag ni ngar fel’gad u wan’ Jesus e thingar daged ni darur rusgad ma ngaur paged farad. I yog Jesus ni gaar: “Faanra tamra’ be’ ni bochag nge n’en ni gu be fil ngak e girdi’ ko ngiyal’ ney ndakir mich Got u wan’ e girdi’ ma yad be rin’ urngin mit e kireb, e ku ra tamra’ e en ni Fak e Girdi’ ngak ko ngiyal’ nra yib riy ni yad e pi engel rok Got ni be galgal ramaen ni bod e Chitamangin.” (Mark 8:38) Arrogon, nap’an nra sul Jesus ma ra “pi’ puluwon urngin e girdi’ nra be’ ma rogon puluwon ko tin ni rin’.”—Matthew 16:27.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Deer Ko Piin Ma Beeg
Mang fan ni thum’ nga wuru’ rogon e fol ni i tay e pi toogor rok Jesus ko fare motochiyel u rogon ni ngan lukuy paay?
▪ Ireray reb ko fapi n’en ni un gathibthibnag Jesus nge pi gachalpen riy. Fare Motochiyel rok Moses e be weliy boch ban’en nrayog ni nge taaynag be’. Pi n’em e bod rogon be’ ni be yib logowen dow, ara ba daraw, ara be’ ni ke math ko gamanman ara be’ ni ke yim’. Re Motochiyel nem e ku be yog rogon nrayog ni ngki beech be’ bayay. Rayog ni ngan rin’ e re n’ey u daken e maligach ni yima pi’, nge ngan maluk min lukuy e mad, ara ngan atngiy e ran nga daken be’ ni nge beech.—Lev., guruy ni 11-15; Num., guruy ni 19.
Pi tamachib ni Jew e kur puthuyed boch e motochiyel ko fare Motochiyel rok Moses. Bay reb e babyor ni be yog ni pi tamachib nem e ur puthuyed boch ban’en ko fare motochiyel ni be weliy rogon nrayog ni nge taay be’ nge rogon nrayog ni nge k’aring facha’ yugu boch e girdi’ ni ngkur taaygad. Pi tamachib nem e kur sunmiyed boch e motochiyel u murung’agen e pi n’en nrayog ni nge alitnagey nge pi n’en ndabiyog ni nge alitnagey nge pi n’en nra rin’ be’ me yag ni ngki beech bayay.
I fith e pi toogor rok Jesus ngak ni lungurad: “Mang fan nder fol pi gachalpem ko yalen ni ke yib rok pi chitamangidad ni kakrom ke af ngodad, ma yad be abich nga pa’rad nde beech?” (Mark 7:5) Pi Farise nem e gathi yad be weliy murung’agen rogon ni ngaun par ni yib beech ni aram e ngan lukuy paay u m’on ni ngan abich. Kur ngongliyed reb e motochiyel ni be yog nu m’on ni nge abich be’, ma thingar ni puog e ran nga pa’. Ku be yog fare babyor ni faan kan weliy murung’agen ni pi tamachib nem e “ra bagayad ma rogon ni be yog e re miti rume’ ni ngan puog e ran nga langgin, nge rogon e ran ni ngan fanay, nge en ni nge puog, nge tom’arngin pa’ be’ ni nge chulthag nga fithik’ e ran.”
Ere, uw rogon u wan’ Jesus e pi motochiyel nem ni girdi’ e ke sunmiy? I yog ngak e pi tamachib ni Jew ni gaar: “Rib sorok Isaiah ni profet ni faani weliy murung’agmed, ni gimed e piin ni gimed ma dake modingniged gimed, ni bod ni yoloy ni gaar: ‘I Got e gaar, Pi girdi’ ney e yad be ta’ fag ko thin ni yad be yog, machane rib mal’af lanin’rad rog [Jehovah]. Mm’ay fan e siro’ nge pigpig ni yad be tay ngog, ya pi motochiyel ni girdi’ e sunumiy e yad be machibnag ngak e girdi’ ni gowa pi motochiyel rok Got.’ Me gaar Jesus, ‘Kam digeyed e motochiyel rok Got ma kam folgad ko tin ni be fil e girdi’ ngomed.’”—Mark 7:6-8.
Bay Rom “Fare Lem Rok Kristus”?
9 Fare pumoon e ba biling ma mo’maw ngak ni nge non. Sana ke poy Jesus ni ke rus ma ke tamra’ fare pumoon. Ma aram me rin’ Jesus ban’en nib thil boch. Ke fek fare pumoon nga ranow ko gin nib palog ko fapi girdi’ ni boor, ni aram e gin dariy be’ riy. Ma ke fal’eg Jesus reb e pow ni be dag ko mang e ra rin’ ngak ni dabki n’uw nap’an. Me “ta’ l’agruw bugul i pa’ nga lan tel, me thuw me math nga blowthen.” (Mark 7:33) Bin migid, me sap nga lang me meybil. Pi n’en ney ni rin’ e gowa be yog Jesus ngak fare moon ni ‘N’en ni ra gu rin’ e chiney ni fan ngom e Got e ke pi’ gelngig. Ma tomur riy, ke gaar Jesus: “Mmab.” (Mark 7:34) Me gol e cha’ nem ma rayog ni nge rung’ag ban’en biyay, me non nrogon ni yima non.
10 N’en ni ke rin’ Jesus e be dag ni ri ma lemnag e magawon ko yugu girdi’! Papay ni nge nang e lem rorad, ma bochan ni ir be’ nib tarunguyey, arfan ni ma rin’ ban’en ni fan ni nge baudnag e lem rorad. Bochan ni gadad e piin Kristiano, ma ffel’ ni ngad maruweliyed ni nge yog ngodad e lem rok Kristus ma rayog ni ngad daged e re n’ey ngak e girdi’ ni bod ir. Be fonownagdad fare Bible ni gaar: “Ere thingari gimed gubin ni nge taareb rogon e lem romed mu um runguyed gimed; me bigimed me t’uf rok bigimed nrogon e piin ni walag ni girdien Kristus, mu um pired nib fel’ e thin romed ngomed ma ba sobut laninmed ngomed.” (1 Peter 3:8) Re n’ey e ri be dag ni bat’uf ni nguud sabethingad ma ngad rin’ed ban’en u rogon ni gad be lemnag e n’en ni baadag yugu boch e girdi’.
11 Rayog ni ngada daged u lan e ulung ni gad ma lemnag e lem rok yugu boch e girdi’ ni faan gad ra tay farad, ma ngada rin’ed ngorad e tin ni gad baadag ni ngar rin’ed ngodad. (Matthew 7:12) Ma ba muun ngay ni ngad lemnaged nsom’on e pi thin ni nga dogned ngorad nge uw rogon ni nga dogned. (Colossians 4:6) Dabmu pagtalin ni ‘pi thin ni dan lemnag u m’on ni ngan nog e rayog ni aw ni bod e sayden ni kan rugoy.’ (Proverbs 12:18, NW) Uw rogon e tabinaw? En figirngiy nge en leengiy ni ra bagayow ma bat’uf rok bagayow e yow ma nang laniyan’row. (Ephesians 5:33) Yad ma palog ko thin ni kaygi gel, nge ngan yal’uweg be’ ni gubin ngiyal’, fa ngan gathibthibnag be’ ni ngan kirebnag laniyan’—ma pi n’en ni urngin e ma amithnag lanin’uy ma dabiyog ni ngan chuweg nib papey. Ku rayog ni ngan gafgownag e lem rorad, ma pi llabthir ni ba t’uf e pi bitir rorad rorad e yad ma lemnag e pi n’ey. Faanra ba t’uf ni ngan yal’uweg e bitir, ma ra rin’ e gallabthir e re n’ey u fithik’ e tayfan ma dabni tamra’nagrad. (Colossians 3:21) Ere faanra gad ma lemnag e magawon ko yugu boch e girdi’, ma gad be dag ni bay rodad fare lem rok Kristus.
May 14-20
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | MARK 9-10
“Reb e Ban’en ni Kan Pilyeg e Changar Ngan Guy Nrayog ni Nge Gelnag e Michan’ Rodad”
Fapi Yiiy—e Goo Be Weliy Murung’agen Kristus
9 Ke pag taareb e duw ni ke yan u nap’an e ngiyal’ ni ke pi’ Jesus e pi mich nem ni be dag ni ir fare Messiah. Ke m’ay fare paluk’af ko duw ni 32 C.E. Boor e girdi’ ni michan’rad ngak e dakuura leked, sana bochan e togopuluw, chogow, ara magafan’ ko yafas. Boch e girdi’ e sana ke balyangan’rad ara ke mulan’rad ya bochan nde un Jesus ko athamgil ni i tay e girdi’ ni nge mang pilung. Nap’an ni ke magawonnag e pi tayugang ko teliw rok piyu Jew, ma de pi’ e pow u tharmiy ni kemus ni fan ni nge pining e girdi’ e sorok ngak. (Matthew 12:38, 39) Sana ke balyangan’ boch e girdi’ ni de rin’ Jesus e re n’em. Maku, reb e ki tabab Jesus ni nge weliy ngak pi gachalpen ban’en ni rib mo’maw ni ngan nang fan ni—“Thingari yan nga Jerusalem ni piin ni piilal nge pi tolang ko prist, nge pi tamachib e ngar gafgownaged me yim’.”—Matthew 16:21-23.
10 Sogonapan mereb nge mada’ ko ragag e pul nga tomren, ma ke taw nga nap’an ni “nge chuw [Jesus] ko re fayleng ney nge yan ngak e en ni Chitamangiy.” (John 13:1) Bochan e kari runguy pi gachalpen nib yul’yul’, me micheg Jesus ngak boch i yad ban’en ni ri taareb rogon ko n’en ni de pi’ ngak piyu Jew ni de michan’rad—ni aram fare pow ni yib u tharmiy. I yog Jesus ni gaar, “Mu ted fanmed i yan ko re bugithin ni baaray, ba boch e girdi’ u roy ndab ra m’ad me yan i taw ko ngiyal’ ni bay ra guyed e en ni Fak e Girdi’ riy ni ke yib ni ir e pilung.” (Matthew 16:28) Ba tamilang, ni de yog Jesus ni bay boch pi gachalpen nra par nib fas nge mada’ ko ngiyal’ ni nge tabab Gil’ilungun ko duw ni 1914. I lemnag Jesus ni nge pig e changar rok dalip i gachalpen nri yad ba pach ni ngar guyed e flaab rok u lan Gil’ilungun. Re n’ey ni kan guy e ka nog e transfiguration ngay ara nge thil yaey.
Fapi Yiiy—e Goo Be Weliy Murung’agen Kristus
11 Tomren ni yan nel’ e rran, me fek Jesus Peter, nge James, nge John nga ranod nga daken reb e burey nib tolang—ni sana daken fare Burey ni Hermon. Mu rom, me thil yaan Jesus “me galgal owchen ni bod feni galgal mit e yal’, me wechwech e mad rok ni bod ramaen e tamilang.” Maku Moses nge Elijah ni profet e kar m’uggow, ni yad be non Jesus. Re n’en ney ni buch ni yira ngat ngay e baga’ ni buch ni nep’, ma arfan ni rib tamilang. Riyul’, ni m’ug ni bod ni riyul’ e n’en kar guyed arfan ni ke yog Peter ni nge n’uf dalip e tent—ni reb e fan ku Jesus, ma reb ku Moses, ma reb ku Elijah. Nap’an ni ka be non Peter, me yib bangi manileng nib galgal ramaen nga dakenrad me non ba lam u fithik’ e fa gi manileng ni gaar: “Ereray Fakag nrib t’uf rog, ni kari felan’ug ngak—ere mu telmed ngak.”—Matthew 17:1-6, NW.
nwtsty-E study note ko Mr 9:7
ba lam: Dalip yay ni weliy fapi Gospel murung’agen rogon ni non Jehovah ko girdi’, ma ireray e yay ni l’agruw ngay.—Mu guy e pi study note ko Mr 1:11; Joh 12:28.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Mark
10:6-9. N’en nib m’agan’ Got ngay e nge par e mabgol ndabi dar. Arfan ni pi figirngiy nge pi leengiy e thingar u ra athamgilgad ngar folgad ko pi kenggin e motochiyel nu Bible nge fel’ rogon urngin e tin be kireb ko mabgol rorow ko bin ni ngar gayew rogon ni ngar wergow.—Matt. 19:4-6.
nwtsty-E fa gal study note ko Mr 10:17, 18
Tamachib nib fel’: Rayog ni fan ni yog e re moon ney ngak Jesus ni ir reb e ‘Tamachib nib fel’’ e bochan ni be dake nge n’uf Jesus nga lang miki tayfan e liw rok, ya ireray e n’en ni baadag e pi tayugang’ ko teliw ni ngaun nog ngorad. Yugu aram rogon nib m’agan’ Jesus ngay ni ngaun pining e “Tamachib” nge “Somol” ngak (Joh 13:13), machane n’en ni baadag e ngan pining e sorok ngak e Chitamangin.
Dariy taabe’ nib fel’ ya kemus ni yigoo Got e ba fel’: Ba tamilang ko re thin ney ni manang Jesus ni yigoo Jehovah e aram e en ni bay mat’awun ni nge yog ko mang e ba fel’ ma Ir e nge dugliy e tin nib mat’aw nge tin nde mat’aw. Nap’an ni kay Adam nge Efa wom’engin fare ke gek’iy ni ma tamilangnag an’uy ko tin nib fel’ nge tin nib kireb, ma aram e kar dagew ni yow baadag ni nge mang yow e ngar dugliyew ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb. Machane ba thil Jesus ngorow, ya ba sobut’an’ ma aram fan ni pag e Chitamangin ni nge mang ir e nge dugliy e tin nib mat’aw nge tin nde mat’aw. Maku reb e, ke tamilangnag Got miki weliy fan e tin nib mat’aw ban’en u daken e pi motochiyel rok ni bay ko Thin rok u Bible.—Mr 10:19.
May 21-27
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | MARK 11-12
“Boor e Salpiy ni Ke Yin’ fare Pin ko Tin ni Ke Yin’ e Tin ni Ka Bay e Girdi’”
nwtsty-E pi study note ko Mr 12:41, 42
tafen e salpiy u tempel: Be yog boch e babyor rok piyu Jew kakrom ni pi tafen e salpiy ni bay u tempel e bod yaan e yabul, ara rappa nra reb ma bay boch yang u daken nib mab. Ba thilthil urngin e salpiy ni ayuw ni ma yon’ e girdi’ nga langgin e pi n’ey. Fare thin nu Greek ni kan fanay u roy e ku aram e re thin ni bay ko Joh 8:20, ni kan pilyeg ni ‘kahol ni yima yin’ e salpiy ngay.’ Ma re thin ney e be weliy murung’agen bangi ban’en u lan e tempel ni yima yog e Gin ni Ma Yan e Piin nib Pin Ngay ni Ngar Liyorgad riy. (Mu guy e section 18 ko fare ke babyor ni Boch Ban’en Nra Ayuwegdad u Nap’an e Fol Bible.) Rogon ni be yog boch e babyor ni be weliy murung’agen e pi machib rok piyu Jew e, 13 urngin tafen e salpiy ni bay u dow e rungrung ko gin’em. Maku yibe lemnag ni bay yugu reb e singgil ni yima yon’ e salpiy ngay ni kan fek ko tin baaram e tafen e salpiy ni bay u tempel.
l’agruw chi kobre’ nrow: Kan fek e re thin ney ko thin nu Greek ni be yip’ fan “l’agruw e lepta.” Rogon ko thin nu Greek e, ra reb e le·ptonʹ ma be yip’ fan taareb e kobre’ nrow. Miti salpiy ney e ba achig mab gilgith. Re salpiy ni lepton ney e ireray e bin th’abi achig e salpiy nrow ara salpiy ni bronze ni ma fanay piyu Israel. Ra 128 e lepta ma taareb urngin nga reb e denarius ara salpiy ni silber ni ma fanay yu Roma.—Mu guy e section 18 ko fare ke babyor ni Boch Ban’en Nra Ayuwegdad u Nap’an e Fol Bible.
taareb e kobre’ nrow: Re n’ey e be yip’ fan “reb e quadrans.” Fare bugithin ni ko·dranʹtes ko thin ni Greek (ni fek e re bugithin ney ko fare thin nu Latin ni quadrans) e be yip’ fan e salpiy nrow ara salpiy ni bronze ni ma fanay yu Roma. Ra 64 e quadrans ma taareb urngin nga reb e denarius ara salpiy ni silber ni ma fanay yu Roma. Be weliy Mark u roy murung’agen e salpiy nu Roma ni nge tamilangnag rogon tolngin puluwon e salpiy nib ga’ ni ma fanay piyu Jew kakrom.—Mu guy e section 18 ko fare ke babyor ni Boch Ban’en Nra Ayuwegdad u Nap’an e Fol Bible.
Ma Chaariy Jehovah E Pigpig Ni Ga Ma Tay Ngak Ko Yafas Rom Ni Polo’
16 In e rran nga tomren u nap’an e Nisan 11, me par Jesus u lan fare tempel nib n’uw nap’an ya kan togopuluw ngak me pi’ e fulweg ko boch e deer u morngaagen e tax, nge fas ko yam’, nge yugu boch ban’en. Ke puwan’ ko pi tamachib ko motochiyel nge pi Farise ya “kar felan’gad u puluwon e piin ni ppin ni ke yim’ figirngirad ya yad be lag e naun rorad.” (Mark 12:40) Ma aram me par Jesus nga but’ u gin ni ka nog fare Veranda ko Ppin ngay ya aram e gin ni bay 13 tafen e salpiy riy. Ke par boch ni be yaliy e girdi’ ni be yin’ e salpiy nga lan. Ma boor e piin ni pire’ salpiyan ni be yin’ e salpiy ngay ni pire’, ma boch i yad e be lemnag nib sororad ni bochan, ma yad be uf. (Mu taarebnag ko Matthew 6:2.) Nge mu’ me sap owchen Jesus nga reb e ppin. Yugu be’ e dabi lemnag nib lingagil e re ppin nem nge salpiy ni pi’. Machane rayog ku Jesus ni nge poy gum’ercha’en e girdi’, me ere ke nang ni ir “be’ ni ppin nib gafgow ya ke yim’ figirngin.” Miki nang ko ri in e salpiy ni ke pi’—“l’agruw chi kobre’ nrow nib achig.”—Mark 12:41, 42.
17 I pining Jesus pi gachalpen ngar bad ngak, ya ba adag ni ngar guyed e n’en ni be n’en ni nge fil ngorad. Gaar Jesus, “Boor e salpiy ni ke yin’ ko tin ni ke yin’ urngin e girdi’ ni yad be yin’ e salpiy nga lan fare tafen e salpiy.” Ke yog ni boor e salpiy ni ke yin’ ko tin ni ke yin’ urngin e girdi’. Ya ke pi’ “urngin e chi salpiy ni ba’ rok”—tin ni ka bay e salpiy rok. Ma bochan ni ke rin’ e re n’em ma ke tay ir nga pa’ Jehovah. Ere kan lingagilnag e re ppin nem ya ngan fil rok rogon ni ngan pi’ ban’en ku Got ma taw’ath ni pi’ e rib sobut’ puluwon. Machane u p’eowchen Got ma rib tolang puluwon!—Mark 12:43, 44; James 1:27.
Ma Chaariy Jehovah E Pigpig Ni Ga Ma Tay Ngak Ko Yafas Rom Ni Polo’
17 I pining Jesus pi gachalpen ngar bad ngak, ya ba adag ni ngar guyed e n’en ni be n’en ni nge fil ngorad. Gaar Jesus, “Boor e salpiy ni ke yin’ ko tin ni ke yin’ urngin e girdi’ ni yad be yin’ e salpiy nga lan fare tafen e salpiy.” Ke yog ni boor e salpiy ni ke yin’ ko tin ni ke yin’ urngin e girdi’. Ya ke pi’ “urngin e chi salpiy ni ba’ rok”—tin ni ka bay e salpiy rok. Ma bochan ni ke rin’ e re n’em ma ke tay ir nga pa’ Jehovah. Ere kan lingagilnag e re ppin nem ya ngan fil rok rogon ni ngan pi’ ban’en ku Got ma taw’ath ni pi’ e rib sobut’ puluwon. Machane u p’eowchen Got ma rib tolang puluwon!—Mark 12:43, 44; James 1:27.
w87-E 12/1 30 ¶1
Riyul’ ni Ga Be Pag Fam ko Ayuw ni Ga Be Pi’, Fa?
Boor ban’en nib ga’ fan nrayog ni ngad filed ko n’en ni rin’ fare pin nib gafgow. Bin th’abi ga’ fan riy e, yugu aram rogon ni gad gubin ni bay e re tow’ath ney rodad ni ngad fanayed e tin ni bay rodad ni ngad ayuweged e bin riyul’ e liyor, machane rogon e ayuw ni gad ra pi’ nrib ga’ fan u wan’ Jehovah e aram e ngad pied e pi n’en nrib ga’ fan u wan’dad, ma gathi pi n’en nrayog ni ngad pared ndariy rodad ya daki t’uf rodad. Ere gur, pi n’en ni gad be pi’ ni ayuw e ban’en nde ga’ fan u wan’dad, ara ban’en ni gad be pi’ nriyul’ ni kad paged fadad riy?
cl-E 185 ¶15
“Thin rok Got” ni Bay e Gonop Riy
15 Yugu aram rogon ni boor e girdi’ ni yib nga tempel e rofen nem, machane yigoo re ppin ney ni ke yim’ e pumoon rok e kan gagiyelnag murung’agen u lan e Bible. Ere re n’ey e ban’en nrib ga’ fan. Ke fanay Jehovah e n’en ni rin’ e re ppin ney ni nge fil ngodad ni ir reb e Got nib ga’ fan u wan’ e pi n’en ni gad ma rin’ ni fan ngak. Pi tow’ath ni gad ma pi’ e ba ga’ fan u wan’ ni faanra gad be pi’ ni ke yib u gum’ircha’dad. Re n’ey e demtrug ko buchuuw fa boor urngin e tin ni kad pied ko tin nrayog ni nge pi’ yugu boch e girdi’. Ireray reb e kanawo’ nib manigil ni ke fanay Jehovah ni nge fil ngodad ban’en nra pi’ e athamgil nga lanin’dad!
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E study note ko Mr 11:17
naun ntafen e meybil rok e girdi’ ko gubin e nam: U fithik’ fa dalip i pumoon nra yoloyed fapi Gospel ni ur sulod u daken fare thin ko Isa 56:7, ma yigoo Mark rorad e weliy murung’agen fare thin ni “gubin e nam [ara girdi’].” (Mt 21:13; Lu 19:46) Fan ni kan ngongliy fare tempel ni bay u Jerusalem e bochan ni aram e gin ni nge yan piyu Israel nge girdi’ u yugu boch e nam ni bay madgun Jehovah u wan’rad ni ngar liyorgad ngak ma yad be meybil ngak. (1Ki 8:41-43) Ere aram fan nib puluw e n’en ni rin’ Jesus u nap’an ni puwan’ ngak e pi Jew ni yad be fol chuway’ u lan e tempel, ya n’en ni kar rin’ed e kar ted e re tempel nem ni ke mang bangi ban’en ni ma mith e moro’ro’ riy. Bochan e ngongol ni i rin’ e pi cha’ney, ma aram e n’en ni ke k’aring girdien e pi nam ni nge mulan’rad ni nga ranod ko tempel rok Jehovah ni aram e gin ni ngan meybil ngak riy. Maku reb e, n’en ni yad be rin’ e be taleg e girdi’ ndab ra guyed rogon ni ngar nanged murung’agen Jehovah.
jy-E 244 ¶7
Kan Fanay Ba Ke Gek’iy ni Fig ni Ngan Fil Ban’en ni Murung’agen e Michan’
De n’uw nap’an nga tomuren, me yan Jesus nge pi gachalpen nga Jerusalem. Me yan Jesus nga lan e tempel nge tabab ni nge machibnag e girdi’ u rom, ni ireram ban’en ni ku ma rin’. Ma aram me yib e pi tolang ko prist nge piin piilal ko re binaw nem ngak ngar fithed ni lungurad: “Ba uw mat’awum ni ga be rin’ e pi n’ey? Me mini’ e ke pi’ mat’awum ni ngam rin’?” Fan ni ur fithed e re n’ey ngak Jesus e bochan ni yad be lemnag e n’en ni rin’ ngak fapi Jew ni ur fol chuway’gad u lan e tempel u reb e rran u m’on riy.—Mark 11:28.
May 28–June 3
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | MARK 13-14
“Dab Mu Pag e Marus ko Girdi’ ni Nge K’aringem ni Nge Dab Kum Yul’Yul’”
ia-E 200 ¶14
Ke Fil Peter rok e Masta Rok Rogon ni Ngan N’ag Fan e Kireb
14 I yib Peter nge taw ko garog u reb e tabinaw nrib ga’ ma rib fel’ yaan ni bay ko fare mach nu Jerusalem. Ireray tafen fare pumoon ni ka nog Kaifas ngak, ni ir faen nth’abi tolang ko prist maku ir be’ nib fel’ rogon. Miti naun ney e ba ga’ ni bay e yoror riy ni bay be’ ni ma bing. Nap’an ni taw Peter nga wuru’ fare yoror u tooben i langan e garog riy ma dan pag ni nga thum’ nga lan fare yoror. Ngiyal’ nem e bay John u lan fare yoror, ma manang John fare prist nib tolang. Ere yib me yog ko en ni ma matanagiy e yoror ni nge pag Peter nga lan e yoror. Machane nap’an ni yan Peter nga lan e yoror, ma de yan ni par ko gin ni bay John riy, maku de gay rogon ni nge yan nga lan fare naun ni nge chugur ko gin ni bay e Masta rok riy. Ya par u lan fare yoror ko fare naun ni aram e gin ni bay boch i girdien e maruwel riy ni yad be ror ko nifiy ni bochan e ba gel e garbeb e re nep’ nem. Ma pi cha’ney e yad be yaliy e piin nni fekrad ni nga rogned boch e thin nde riyul’ nib togopuluw ngak Jesus ko gin ni yibe pufthinnag riy.—Mark 14:54-57; John 18:15, 16, 18.
it-2-E 619 ¶6
Peter
Bochan ni un Peter ngak reb i gachalpen Jesus ka ranow nga tafen fare tolang ko prist, ma sana aram fan ni yag ni nge thum’ Peter nga lan e yoror. (Joh 18:15, 16) Machane de yan i par nga lan reb e tabugbug ya nge dabin nang ni bay u rom, ya yan i un ngak boch e girdi’ ngar rorgad ko nifiy. Bochan ramaen fare nifiy, me ke yag ni nge nang fapi girdi’ ni ir be’ ni ma un ngak Jesus. Maku bochan rogon ni non ma aram mu kur nanged ni ir be’ nu Galile. Ere dalip yay nni fith ngak ko manang Jesus fa danga’, me yog u fithik’ e thin nib gel nde nang Jesus. Ma aram me chochol ba nimen ni aram e yay ni gaman e l’agruw yay ngay, me chel Jesus “u luwan nge changar ngak Peter.” Ka chingiyal’ nem me yan Peter nga wuru’ e yoror ngi i yor ni kari kireban’. (Mt 26:69-75; Mr 14:66-72; Lu 22:54-62; Joh 18:17, 18; mu guy e COCKCROWING; OATH.) Machane, kan fulweg taban e n’en ni yibilay Jesus ni wenig ngak Got ni nge ayuweg Peter ya nge dabi mul e michan’ rok. Aram fan ni ke par nde wer e michan’ rok.—Lu 22:31, 32.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor rok Mark
14:51, 52—Mini’ fare pagel ni ke “mil ndariy e mad u daken”? Goo Mark e weliy murung’agen ere n’ey, ere rayog ni ngad lemniged ni ir e be weliy murung’agen.
jy-E 287 ¶4
Kan Fek Jesus i Yan ngak Annas, Ngemu’ Min Fek i Yan ngak Kaifas
Manang Kaifas nib mom rogon ni nge damumuw piyu Jew u nap’an nra yog be’ ni ir Fak Got. Ya u m’on riy u nap’an ni yog Jesus ni Got e ir e Chitamangin, ma baadag piyu Jew ni ngar thanged e fan rok ni bochan e yad be yog ni be gay rogon ni nge “taareb rogonnag ir ngak Got.” (John 5:17, 18; 10:31-39) Ere bochan ni manang Kaifas e re n’ey, ma aram fan ni be guy rogon ni nge skengnag Jesus. Ere ke yog ngak ni gaar: “Chiney e nggog ngom u daken fithingan fare Got ni be par nib fos ni nggu tiyem nga p’eowchen nga mog e tin riyul’: mog ngomad ko gur fare Messiah ni Fak Got gur fa danga’.” (Matthew 26:63) Bin riyul’ riy e ke mu’ i yog Jesus ni ir Fak Got. (John 3:18; 5:25; 11:4) Ere faanra fulweg lungun Kaifas ni nge yog ni danga’, ma aram e gowa be yog ni gathi ir Fak Got maku gathi ir Kristus. Aram fan ni yog ni gaar: “I gag; ma gimed gubin ni bay mu guyed e en ni Fak e Girdi’ ni ke par nga but’ u ba’ ni mat’aw rok faanem ni Gubin ma Rayog Rok ni be yib u lan e lang i yib nga but’ ni yow e manileng!”—Mark 14:62.